Skip to content

Skip to table of contents

Kristendomu Yalekelezya Leza Abbaibbele

Kristendomu Yalekelezya Leza Abbaibbele

Cibeela 4

Kristendomu Yalekelezya Leza Abbaibbele

1, 2. Nkaambonzi bamwi bantu ncobatalipi bulemu Bbaibbele, pele ino lyalo Bbaibbele lyaambanzi?

1 Bantu mumasena manji balileyauka Bbaibbele alimwi tabalilemeki akaambo kamicito mibi yabaabo balyaamba kuti balalitobela. Mumasena amwi caambwa kuti Bbaibbele ndebbuku lisololela kunkondo, akuti ndibbuku lyabamakuwa, alimwi ati ndibbuku likwabilila kulelwa kwacisi acisinyina. Pele oko nkuyeeya kulubide.

2 Ibbaibbele, lyalo lyaalembelwa Kujwe Lyaakati, talikwabilili nkondo zyakulelwa kwacisi kucisi cimbi akucengelela kwabulyato oko kucitwa muzina Lyabukristo kwaciindi cilamfu boobo. Kwiimpana, kwiinda mukubala Bbaibbele alimwi akwiiya kuyiisya Kwabukristo bwini kwakayiisigwa a-Jesu, mulabona kuti Bbaibbele lilakazya canguzu nkondo, kutalilemeka, akucengelela kwabambi. Ipenzi lili mubantu balyato, kutali Mubbaibbele. (1 Ba-Korinto 13:1-6; Jakobo 4:1-3; 5:1-6; 1 Johane 4:7, 8) Aboobo mutaleki micito mibi yabantu baliyanda bapona kwiimpana amalailile mabotu Abbaibbele kumukasye kujana mpindu kuzwa kulubono lwandilyo.

3. Ino twaambo twaciindi tutondezyanzi kujatikizya Kristendomu?

3 Kubikilizya ali baabo batatobeli malailile Abbaibbele mbantu azizi Zyakristendomu. “Kristendomu” ipandululwa kuba cibeela canyika oko kuli Bukristo. Kapati nkooko kumanyika Aakumbo abweende bwamaceeci angawo, alo mukati kamwaanda wane C.E. akali ampuwo. Kristendomu yaba Abbaibbele kwamyaanda, elyo abasololi bazikombelo balyaamba kuliyiisya akuba baiminizi ba-Leza. Pele sena basololi bazikombelo abamisyinali Bakristendomu bayiisya bwini? Sena micito yabo masimpe iiminina Leza Abbaibbele? Sena Bukristo bulajanika kuli Kristendomu? Peepe. Mbokunga bukombi bwaco bwakaboola kumbele mumwaanda wane, Kristendomu yaba sinkondonyina wa-Leza alimwi Abbaibbele. Inzya, bukamboni bwaciindi bwatondezya kuti Kristendomu yalekelezya Leza Abbaibbele.

Ziiyo Zitali Zyabbaibbele

4, 5. Ino nziiyonzi zitazuminani Abbaibbele ziyiisigwa amaceeci?

4 Ziiyo zipati Zyakristendomu taziimvwi Abbaibbele pele ziimvwi atwaano twaciindi tutawo—oto itwa Cigriki, Egepita, Babuloni, alimwi atumbi. Kuyiisya kuli mbuli kutafwa kwabuumi bwamuntu, kupenzegwa kutamani mumulilo wahelo, purigatoriyo, Abutatu (bantu botatwe muli Leza omwe) tazijanwi Mubbaibbele.

5 Mucikozyanyo, amuyeeye kuyiisya kwakuti bantu babi bayoopenzegwa kukabe kutamani mumulilo wahelo. Ino muyeeya buti amuzeezo oyu? Ibanji ulabasesemya. Banji bacijana kuti tacili camaanu kuti Leza inga wapenzya bantu kukabe kutamani, kubaleka akucisa kupati. Muzeezo mubi kapati wamusyobo oyo uliimpene a-Leza wamu Bbaibbele, nkaambo “Leza nduluyando.” (1 Johane 4:8) Ibbaibbele lilasalazya kuti kuyiisya kwamusyobo oyo ‘taakakuyeeya’ Leza Singuzu Zyoonse.—Jeremiya 7:31; 19:5; 32:35.

6. Ino Bbaibbele likaka buti kuyiisya kwakuti buumi tabufwi?

6 Sunu zikombelo zinji, kubikilizya amaceeci Akristendomu, ziyiisya kuti bantu bajisi buumi butafwi, obo alufu bwiinka kujulu na kuhelo. Oku takuli ziyiisya Kwabbaibbele. Mubusena bwaceeco, Ibbaibbele lilasalazya kabotu kabotu kuti: “Baumi balizi kuti balafwa, pele bafwide tabezi cintu niciba comwe; . . . nkaambo taakwe milimo niiba miyeeyo neluba luzibo nebuba busongo mukabanda [cuumbwe] moyoonjila.” (Mukambausi 9:5, 10) Awalo sintembauzyo waamba kuti alufu muntu “ulabweeda kubulongo; mubuzuba obo mbubonya makanze aakwe oonse alamana.”—Intembauzyo 146:4.

7. Ino ncisubulonzi cakapegwa kuli Adamu a-Eva cakutyola mulawo wa-Leza?

7 Amuyeeye, alimwi, kuti ciindi Adamu a-Eva nibaatyola mulawo wa-Leza, cisubulo ticakali kutafwa. Eco nicakaba cipego, kuleka cisubulo! Mubusena bwaceeco, bakaambilwa kuti ‘bayopiluka kunyika, nkaambo mulinjiyo mobakagwisigwa.’ Leza wakaambisisya kuli Adamu kuti: “Nkaambo uli bulongo buyo, akooko kubulongo nkoelede kupiluka.” (Matalikilo 3:19) Aboobo, kuyiisya kwakutafwa kwabuumi takuli Kwamubbaibbele pele kwakabwezwa Akristendomu kuzwa kubantu batakali Bakristo bakaponede musule lyabo kabatana balo.

8. Ino Bbaibbele likaka buti kuyiisya Kwabutatu Kwakristendomu?

8 Alimwi, kuyiisya Kwabutatu Kwakristendomu kukozyanisya Leza mbuli citazya cabantu botatwe muli Leza omwe. Pele akwalo kuyiisya oko tatujanwi Mubbaibbele. Ceezyo, ali Isaya 40:25, Leza ulaamba kabotu kabotu kuti: “Nguni ngumukonzya kundikozyanya awe? Nguni ngutukonzya kweelana awe?” Kwiingula kulasalala: Kwiina ngwakonzya kweelana limwi. Alimwi, Intembauzyo 83:18 mubuubauba yaamba kuti: “Nduwe olike oojisi izina lya-Jehova, nduwe Mupatikampatila atala anyika yoonse.”—Alimwi amulange Isaya 45:5; 46:9; Johane 5:19; 6:38; 7:16.

9. Ncinzi ncotunga twaamba akuyiisya Kwabbaibbele akuyiisya kwamaceeci Akristendomu?

9 Kuyiisya Kwabbaibbele kwa-Leza amakanze aakwe kulasalala, nkuuba kumvwa, alimwi nkwamaanu. Pele ziiyo zyamaceeci Akristendomu tazili mbubo. Ciinda kubija, zilalikazya Bbaibbele.

Micito Itali Yabuleza

10, 11. Munzilanzi kuyiisya Kwabbaibbele mbokuyanda zyandeene kuzwa kuzicitwa amaceeci Akristendomu?

10 Kusanganya akuyiisya ziiyo zyakubeja, Kristendomu yalekelezya Leza alimwi Abbaibbele kwiinda muncito zyakwe. Eezyo zyacita basololi bazikombelo amaceeci mumyaanda yainda, anzyobacicita muciindi cesu, zilaandeene anzyayanda Leza wamu Bbaibbele akwiimpana anzyaakayiisya akucita Mutalisi Wabukristo, Jesu Kristo.

11 Muceezyo, Jesu wakayiisya batobeli bakwe kutalinjizya mutwaambo twacisi twamunyika nokuba kulinjizya munkondo zyayo. Alimwi wakabayiisya kuba basikuyanda luumuno, kutobela mulawo, kuba aluyando kuli umwi amweenzinyina kutajisi kusalulula, mane balibambilide kwaaba buumi bwabo muciindi cakuti balo bajaye bamwi.—Johane 15:13; Incito 10:34, 35; 1 Johane 4:20, 21.

12. Ino Jesu wakaambanzi cinga cazibya Bakristo bakasimpe?

12 Kasimpe, Jesu wakayiisya kuti kuyanda bamwi bantu ciyooba ngomubala wakwaandaanya Bakristo bakasimpe kuzwa Kubakristo batali bakasimpe, basikulicengezya. Wakati kuli baabo bayoomutobela: “Ndamupa mulao mupya wakuti, amuyandane umwi amweenzinyina, mbuli mbwendali kumuyanda, anywebo muyandane mbubonya. Kuliceeci bantu boonse bayoomuziba, kuti muli basikwiiya bangu, mwanooyandana umwi amweenzinyina.”—Johane 13:34, 35; 15:12.

13, 14. Ncinzi citondezya kuti maceeci Akristendomu taaiminini Leza?

13 Pele, mwanda amwanda, basololi bazikombelo Zyakristendomu balinjizya mutwaambo twacisi akukwabilila nkondo zyamasi abo. Mane bakwabilila amabazu akazyanya mukati Kakristendomu, mbuli nkondo zyobile zyanyika zyamumwaanda uno. Mukati kakuzwangana oko basololi bazikombelo kubbazu lyomwe lyomwe baakombela kuzunda, nkabela zizyo zimwi zyazikombelo zyabo mucisi cimwi zyakali kujaya zizyo zyacikombelo eco nciconya kucisi cimbi. Pele obo mbombubo Ibbaibbele mbolyaamba kuti bana ba-Saatani mbobacita, kutali ba-Leza. (1 Johane 3:10-12, 15) Nkokuti, ciindi basololi bazikombelo abatobeli babo nobalyaamba kuba Bakristo, baimpana akuyiisya kwa-Jesu Kristo, wakaambila basiciiya bakwe ‘kubweedezya panga.’—Matayo 26:51, 52.

14 Kwamyaanda maceeci akalijatene ankamu zipati zyatwaambo twacisi Twakristendomu ciindi zisi ezyo nizyaazunda, kubika buzike, akupenzya bamwi bantu mukati kamyaka yabulelo bwakudyaaminina. Kwamyaanda minji mbokwakabede obo mu Africa. China ayalo yakacibona eeci, ciindi zisi Zyakumbo nozyakatalisya masena akusolweda mukubelesya nguzu, mbuli cakacitika Munkondo Zyalubanje alimwi abakali kutegwa Bazangi bana Boxer.

15. Nzintunzi zibi zyaletwa Akristendomu?

15 Zikombelo Zyakristendomu alimwi zyakali ambele kupenzya, kusubula, mane akujaya baabo batakali kuzuminana ambabo mukati kamyaanda eyo yaciindi yiitwa kuti Ciindi Cisiya. Ciindi Cacisubulo, calo cakatola myaanda yamyaka, micito mibi kapati, iili mbuli kusubula akujaya, yakali kuzumizigwa akucitwa akati kabantu bali kabotu, banyina kaambo. Bakali kucita ezi bakali basololi bazikombelo abatobeli babo, boonse bakali kulyaamba kuti Mbakristo. Mane baasola kusisa Bbaibbele kutegwa bantu buyo batakonzyi kulibala.

Tabuli Bukristo

16, 17. Nkaambonzi ncotunga twaamba kuti maceeci taali Abukristo?

16 Peepe, zisi alimwi amaceeci Akristendomu tiibakali Bakristo, alimwi tabali Bakristo. Tabali balanda ba-Leza. Ijwi Lyakwe lyoozeledwe liti: “Balalyaamba kuti, Tulizi Leza, anu kumilimo yabo balamukazya. Mbasesemyi, batamvwi, bateeledwe milimo mibotu nuuba omwe.”—Tito 1:16.

17 Jesu wakati bukombi bwakubeja bulakonzya kuzibwa kwiinda muli nzyobwacita, micelo yabo. Wakati: “Amucenjele basinsimi babeji beza kulindinywe basamide zyakusama zyambelele, anukuti mukati lyabo mbaumpe babutambo. Micelo yabo njiiti muzibye mbubabede. . . . Musamu umwi aumwi mubotu ulazyala micelo mibotu, alimwi musamu uusampukide ulazyala micelo mibi. Musamu mubotu tuukonzyi kuzyala micelo mibi, alimwi musamu uusampukide tuukonzyi kuzyala micelo mibotu. Musamu umwi aumwi uutazyali micelo mibotu ulatemwa akusowelwa mumulilo. Aboobo micelo yabo njiiti muzibye mbubabede [basinsimi babeja].”—Matayo 7:15-20.

18. Ncinzi cazwa akuyiisya amicito Yakristendomu?

18 Nkokuti, kwiinda muli nzyobayiisya alimwi anzyobacita, bakombi Bakristendomu kwatondezya kuti kulyaamba kwabo kwakusyoma Mubbaibbele akuba basikuyoowa Leza Abukristo nkwakubeja. Balekelezya Leza Abbaibbele. Ikucita obo, basandula mamiliyoni manji abantu akubacita kuti basanduke baleke kusyoma Mumuntu Mupati Kwiinda.

19. Sena kwaalilwa Kwakristendomu caamba kwaalilwa kwa-Leza Abbaibbele?

19 Nekubaboobo, kwaalilwa kwabasololi bazikombelo alimwi amaceeci Akristendomu, alimwi akwaalilwa kwazikombelo zimwi kunze Akristendomu, tacaambi kwaalilwa Kwabbaibbele. Alimwi tacaambi kuti Leza wakakilwa. Pele, Ibbaibbele litwaambila Zyamuntu Mupati Kwiinda uupona alimwi uutulanganya amumbele lyesu. Lilatondezya mbuli mbwayoopa bulumbu bantu basyomeka bayanda kucita ciluleme, bayanda kubona bululami aluumuno kuti zyatola busena anyika yoonse. Alimwi litondezya kaambo Leza ncazumizizye bubi akupenga kubweza busena ambuli mbwayoogwisya bantu anyika abo bacisa beenzinyina, alimwi abaabo balyaamba kuti balamubelekela pele bataciti obo.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

“Helo” ya Dante

[Kulumba]

Citondezyo cama Barrator a Doré—Giampolo ya Divine Comedy ya Dante

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Butatu Bwakristendomu

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Butatu bwaci Hindu

[Kulumba]

Courtesy of The British Museum

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Butatu bwaci Egepita

[Kulumba]

Museo Egizio, Turin

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Kwiimpana akuyiisya kwa-Jesu, basololi bazikombelo koonse koonse bakwabilila nkondo

[Kulumba]

Cifwanikiso ca U.S. Army