1-4. Mbukkale buli buti bukatazya mwaakalijana Petro, alimwi ino inga mwalimvwa buti ikuti nomwali mubukkale bwakwe?

 KWALILA cijazyo calubulo cipati musyule lya Petro. Kali akati kabalindizi bobilo bana Roma, Petro wasindikilwa kuya muntolongo. Mpoonya walindila mawoola manji, ambweni mazuba buya kutegwa azyibe citiimucitikile. Kunyina ncakonzya kubona kunze buyo lyabwaanda bwantolongo aminkulwa, nketani zyakwe alimwi abalindizi bakwe.

² Petro wapegwa cisubulo. Mwami Heroda Agripa Wakusaanguna ukanzide kujaya Petro. a Mane buya, Petro weelede kutolwa kubantu lyamana Pobwe Lyakwiindilila, kutegwa kujaigwa kwakwe kube mbuli cipego icabambilwa kukkomanisya nkamu. Ooku takuli kukonga buyo, ncintu ceelede kucitwa. Jakobo, imwaapostolo mbuli Petro, wakazwa akujaigwa amweendelezi nguwenya ooyu.

³ Nkuumangolezya kacitanasika ciindi cakujaigwa. Ino Petro uyeeya nzi muntolongo mwabede musiya mbi? Sena uyeeya kuti kaindi, Jesu wakaamba kuti bumwi buzuba Petro wakali kuyakwaangwa akujaigwa? (Joh. 21:18, 19) Ambweni Petro wakali kuyeeya naa ciindi eeco casika.

⁴ Ikuti nomwali mubukkale bwa Petro, ino inga mwalimvwa buti? Banji balakonzya kuyoowa, kabayeeya kuti kunyina bulangizi buli boonse. Pele kuli sikutobela Jesu Kristo wakasimpe, mubukkale buli boonse kuli bulangizi. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli Petro alimwi a Banakristonyina kujatikizya mbobakacita kukupenzyegwa kwabo? Atubone.

5, 6. (a) Muunzila nzi alimwi nkaambo nzi Mwami Heroda Agripa Wakusaanguna ncaakailwana mbungano ya Bunakristo? (b) Nkaambo nzi lufwu lwa Jakobo ncolyakaba sunko kumbungano?

⁵ Mbubonya mbotwakaiya mucibalo cainda mubbuku eeli, kusanduka kwa Korneliyo Wamasi alimwi amukwasyi wakwe kwakali kuyaambele ikukkomanisya kapati kumbungano ya Bunakristo. Pele ba Juda ibatakali  basyomi kweelede kuti bakagambwa kapati kubona kuti ba Juda Banakristo banji lino bakali kukomba antoomwe cakwaanguluka abaabo ibatakali ba Juda.

⁶ Heroda, simapolitikisi mucenjezu wakabona kuti eeci ncoolwe cakubbola kaccawa kuba Juda, aboobo wakatalika kubapenzya Banakristo. Kweelede kuti wakamvwa kuti mwaapostolo Jakobo wakali mulongwe wa Jesu Kristo. Aboobo Heroda “wakajaya Jakobo munyina Johane apanga.” (Mil. 12:2) Eelo kaka eeli lyakali sunko kumbungano! Jakobo ngumwi wabaabo botatwe ibakalibonena kusanduka kwa Jesu alimwi amaleele aamwi aatakayubununwa kubaapostolo bamwi. (Mt. 17:1, 2; Mk. 5:37-42) Jesu wakapa Jakobo alimwi amwanookwabo Johane zina lyakuti “Bana ba Muzumo” akaambo kabusungu bwabo. (Mk. 3:17) Aboobo ciindi Jakobo naakajaigwa, mbungano yakasweekelwa kamboni uusyomeka alimwi mwaapostolo uuyandwa.

7, 8. Ino mbungano yakacita buti ciindi Petro naakali muntolongo?

⁷ Kujaigwa kwa Jakobo kwakabakkomanisya ba Juda, mbubwenya mbwaakali kuyanda Agripa. Akaambo kaceeci, wakatalika kuyandaula nzila yakujaya Petro. Mbubwenya mbokwaambwa kale kumatalikilo, wakapa kuti Petro aangwe. Nokuba boobo, kweelede kuti Agripa wakayeeya kuti baapostolo bakalizwide muntolongo camaleele, mbubwenya mbotwakabona mu Cibalo 5 cabbuku eeli. Kutegwa abe masimpe kuti Petro taaccija, Heroda wakalailila kuti Petro aangwe nketani akati kabalindizi bobilo, antoomwe abalindizi ibali 16 ibacincana kubeleka masiku asyikati kutegwa babe masimpe kuti mwaapostolo taaccija. Ikuti naa waccija, balindizi aabo bakali kuyoojaigwa mbabo muciindi ca Petro. Mubukkale oobu bukatazya, ncinzi Banakristonyina ncobakali kukonzya kucita?

⁸ Mbungano yakalizyi kabotu-kabotu ncoyakeelede kucita. Milimo 12:5 yaamba kuti: “Aboobo Petro wakali muntolongo, pele mbungano yakali kumupailila kuli  Leza camoyo woonse.” Inzya, mipailo njobakali kupailila mwanookwabo uuyandwa yakali kuzwa ansi aamoyo. Lufwu lwa Jakobo tiilwakabatyompya pe; naa kubapa kubona mupailo kuti taugwasyi. Mipailo ilayandika kapati kuli Jehova. Ikuti kayeendelana akuyanda kwakwe, uyakwiingula. (Heb. 13:18, 19; Jak. 5:16) Eeci nciiyo ciyandika kapati ku Banakristo mazuba aano.

9. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Banakristonyina Petro kujatikizya kupaila?

⁹ Sena kuli basyomima mbomuzyi ibali mumasunko aataambiki? Ambweni balapenzyegwa, kulesyegwa mulimo amfwulumende, naa ntenda zilicitikila. Tulakonzya kubikka bubambe bwakubapailila kuzwa ansi aamoyo. Alimwi ambweni kuli bamwi mbomuzyi ibajisi mapenzi aalibonya mbuli kuti mauba-uba, mbuli mapenzi aamumukwasyi, kutyompwa naa buyumuyumu bumwi kujatikizya lusyomo lwabo. Ikuti mwazinzibala kuyeeya kamutanapaila, mulakonzya kuyeeya bantu banji mbomukonzya kwaamba mazina ciindi nomupaila kuli Jehova, ‘Sikuswiilila mipailo.’ (Int. 65:2) Kayi andiswe tulayanda kuti bakwesu abacizyi kabatupailila ciindi notujisi mapenzi.

10, 11. Amupandulule mungelo wa Jehova mbwaakamwaangulula Petro muntolongo.

¹⁰ Sena Petro wakalilibilikide kujatikizya ntenda mwaakabede? Tatuzyi pe, pele busiku bwamamanino muntolongo, zyakalimutolede ŋonzi kumwi kali akati kabalindizi bobilo. Mwaalumi ooyu uusyomeka wakalizyi kuti kufwumbwa cikonzya kucitika, Jehova ulamukwabilila. (Rom. 14:7, 8) Petro kunyina naakali kuyeeyela kuti kulacitika cintu cimwi cigambya. Cakutayeeyela, kwakamweka mumuni mucitolokesi. Mungelo wakaima ambali, pele katalibonyi kubalindizi, mpoonya cakufwambaana wakabusya  Petro. Kumane nketani nzyaakaangidwe kumaanza, zyalo izyakali kulibonya mbuli kuti nziyumu, zyakalokela ansi!

¹¹ Mungelo wakaambila Petro kuti: “Fwambaana buka! . . . Kobamba kabotu cisani cako, usame ampato zyako. . . . Kosama cisani cako caatala.” Petro wakacita oobo. Mpoonya mungelo wakaamba kuti: ‘Konditobela’ alimwi Petro wakamutobela. Bakazwa muntolongo, bakainda aakali nkamu yabalindizi ibakali anze, alimwi akwiinda cakaumuumu acijazyo cabutale cipati. Ino bakacikonzya buti kwiinda aawo? Ikuti naa Petro wakalibilika kujatikizya ceeci, tanaakeelede kuzumanana kulibilika. Nkaambo nobakasika acijazyo eeco, “cakalijalukila cilikke.” Katanazyiba cicitika Petro, bakainda amulyango, mpoonya mungelo wakazibaana. Petro wakacaala alikke, pele cakufwambaana wakazyiba kuti zyoonse eezyi zyakacitika ncobeni. Tiicakali cilengaano buya pe. Wakaangununwa!—Mil. 12:7-11.

12. Nkaambo nzi ncotukonzya kuumbulizyigwa ciindi notuyeeya Jehova mbwaakamuvwuna Petro?

¹² Sena eeci tacuumbulizyi twayeeya nguzu zya Jehova ziteeli zyakuvwuna babelesi bakwe? Petro wakaangwa amwami iwakali kugwasyilizyigwa amfwulumende ilaanguzu kwiinda mfwulumende zyoonse zyamunyika. Nokuba boobo, Petro wakazwa muntolongo! Mubwini, Jehova taciti maleele aali boobu kubabelesi bakwe boonse. Kunyina naakacita boobu kuli Jakobo; naa kucita boobo kuli Petro kumbele, ciindi majwi aa Jesu kujatikizya baapostolo bakwe naakazuzikizyigwa. Banakristo mazuba aano tabalangili kukwabililwa munzila yamaleele. Nokuba boobo, tulizyi kuti Jehova tacincide. (Mal. 3:6) Alimwi lino-lino uyoobelesya Mwanaakwe kwaangununa mamiliyoni abantu bali muntolongo mbyaabi, nkokuti lufwu. (Joh. 5:28, 29) Tulakonzya kuba abusicamba kuzwa kuzisyomezyo zili boobu ciindi notujana masunko lino.

13-15. (a) Mbuti mbobakalimvwa basimbungano ibakabungene muŋanda ya Mariya naakasika Petro? (b) Ino bbuku lya Milimo litalika kubikkila maano kunzi, pele mbuti Petro mbwaakazumanana kubagwasya bakombinyina?

¹³ Petro wakaliimvwi mumugwagwa masiku katazyi kwakuunka. Mpoonya cakufwambaana wakazyiba kuti aafwaafwi buyo kwakali kukkala mukaintu Munakristo wazina lya Mariya. Kweelede kuti ooyu wakali mukamufwu uuvwubide, kayi wakajisi ŋanda mpati iyakali kukonzya kukkwana basimbungano boonse. Wakali banyina Johane uutegwa Marko, ooyo waambidwe ciindi cakusaanguna mubbuku lya Milimo alimwi iwakazyooba mbuli mwana kuli Petro. (1 Pet. 5:13) Aciindi eeci, ibanji mumbungano eeyo bakali muŋanda ya Mariya kabapaila camoyo woonse nokuba kuti akali masiku kapati. Tacidoonekwi kuti bakali kupailila kwaangununwa kwa Petro, nokuba kuti tiibakali kulangila kuti Jehova ulabaingula mpoonya aawo!

¹⁴ Petro wakakonkomona acijazyo camulyango waanze iwakali kusololela kulubuwa lwaŋanda nkoili kumbele. Mubelesi musimbi wazina lya Roda, mu Chigiriki lipandulula duba litegwa “Rose,” wakaunka kumulyango. Tanaakacisyoma ncaakamvwa. Wakamvwa jwi lya Petro! Muciindi cakujalula mulyango, musimbi ooyu  iwakakkomene, wakamusiya Petro kaimvwi anze, akubalikila muŋanda kutegwa aambile basimbungano kuti Petro nkwali anze. Bakamwaamba kuti wasondoka, pele walo kunyina naakatyompwa pe. Wakazumanana kwaamba cakusinizya kuti akali masimpe. Nobakazulwa, ibamwi bakatalika kwaamba kuti ambweni mungelo iwakali kwiiminina Petro. (Mil. 12:12-15) Ciindi coonse eeci Petro wakali kukonkomona mane kusikila nobakaunka kuyoomujalwida.

¹⁵ Nobakajalula mulyango, “bakamubona eelyo bakagambwa kapati”! (Mil. 12:16) Petro wakabalomba kuti baumune kutegwa abaambile cakamucitikila, akubaambila kuti baambile Jakobo alimwi abanabokwabo zintu eezyi, mpoonya wakazwa kutegwa basikalumamba ba Heroda batamujani. Petro wakaunka kubusena bumbi buli kabotu kwalo nkobatakali kunga bamujana kwalo nkwaakazumanana kubeleka cakusyomeka. Kuzwa ciindi Petro naakatola lubazu mumakani aajatikizya kupalulwa, kweelana ambokwaambwa ku Milimo caandaano 15, kunyina naambwa limbi mubbuku lya Milimo. Lino bbuku lya Milimo litalika kubikkila maano kumulimo alimwi anyendo zyamwaapostolo Paulo. Nokuba boobo, tulakonzya kuba alusyomo lwakuti Petro wakali kuyumya lusyomo lwabakombinyina kufwumbwa nkwaakali kuunka. Ciindi naakalaya nkamu yakali muŋanda ya Mariya, tacidoonekwi kuti wakabasiya kabakkomene.

16. Nkaambo nzi ncotukonzya kuba masimpe kuti kumbele tuyookkomana kapati?

¹⁶ Zimwi ziindi Jehova ulabapa babelesi bakwe zinji kwiinda nzyobali kulangila, calo cibakkomanisya kapati cakuti cilabaalila kusyoma. Oobo mbobakalimvwa bakombinyina Petro obuya busiku. Oobo andiswe mbotukonzya kulimvwa ciindi Jehova naatulongezya kapati mazuba aano. (Tus. 10:22) Kumbele, tuyoozibona zisyomezyo zyoonse zya Jehova kazizuzikizyigwa nyika yoonse. Zisyomezyo eezyo zinooli zibotu kapati kwiinda mbotukonzya kuziyeeyela mazuba aano. Aboobo, kufwumbwa kuti twazumanana kusyomeka, tulakonzya kuba masimpe kuti tuyoojanika kuciindi eeco cikkomanisya.

17, 18. Ncinzi cakasololela kukulisumpula kwa Heroda?

¹⁷ Kuloboka kwa Petro akwalo kwakamugambya Heroda, nokuba kuti tiikwakamukkomanisya. Cakufwambaana Heroda wakalailila kuti ayandaulwe koonse-koonse, kumane wakababuzisisya balindizi ibakali kulinda Petro. ‘Bakatolwa kuyoosubulwa,’ kweelede kuti nkuyoojaigwa. (Mil. 12:19) Heroda Agripa tanaakali muntu siluzyalo naa siluse. Sena kuli ciindi naakasubulwa muntu ooyu silunya?

¹⁸ Kweelede kuti Agripa wakalimvwa kusampuka akaambo kakwaalilwa kujaya Petro, pele tiilyakalampa wakaba amuuya wakulisumpula alimwi. Kwakasika buzuba bwaalubazu ciindi basinkondonyina bamwi nobakali kuyanda kubamba luumuno anguwe, aboobo weelede kuti wakaliyandide kapati kwaambaula kunkamu mpati. Luka wakaluula kuti kutegwa alibambile, “Heroda wakasama cisani cakwe cabwami.” Sikwiiya zyakaindi mu Juda wazina lya Josephus wakalemba kuti cisani ca Heroda cakabambidwe ansiliva, cakuti ciindi mumuni nowakali kumunika aamwami, wakali kulibonya kumweka abulemu. Mpoonya sitwaambo  twacisi ooyu uulisumpula wakatalika kubandika. Nkamu iyakali kumulumbaizya cakuupaupa ameso yakoompolola kuti: “Ndijwi lyaleza, talili lyamuntu pe!”—Mil. 12:20-22.

19, 20. (a) Nkaambo nzi Jehova ncaakamusubula Heroda? (b) Nduumbulizyo nzi ndotujana kucibalo caamba zyakunyonyoonwa kwa Heroda Agripa?

¹⁹ Leza ngowakeelede kulemekwa munzila iili boobo, alimwi buya wakali kulangilila! Heroda wakalijisi coolwe cakuyeeleba ntenda eeyi. Wakali kukonzya kwiikasya nkamu naa kutazuminana anjiyo. Pele wakaba citondezyo icili mukasimpi kakuti: “Kulisumpula kusololela kulunyonyooko.” (Tus. 16:18) “Ndilyonya eelyo mungelo wa Jehova wakamuuma,” akupa kuti uulya muntu sikulisumpula alimwi sikuliyanda afwe lufwu lubyaabi kapati. Heroda “wakaligwa mvwunyu eelyo wakafwa.” (Mil. 12:23) Josephus awalo wakalemba kuti Agripa wakaumwa cakutayeeyela alimwi wakayungizya kuti mwami ooyo ciindi naakali kuyanda kufwa wakaamba kuti cakamujazya nkuzumina bulemu mbwaakapegwa ankamu yabantu. Josephus wakalemba kuti Agripa wakapenga kwamazuba osanwe katanafwa. b

²⁰ Zimwi ziindi cilakonzya kulibonya mbuli kuti bantu babi balacita zintu zibyaabi kakunyina kusubulwa. Eeco taceelede kutugambya pe, nkaambo “nyika yoonse ili mumaanza aamubi.” (1 Joh. 5:19) Nokuba boobo, babelesi ba Leza basyomeka zimwi ziindi balapenga ciindi basizibi nobatasubulwi. Nkakaambo kaako zibalo mbuli zyeezi ncozyuumbulizya. Mubwini, twabona Jehova mbwaakabweza ntaamu kutegwa ayeezye babelesi bakwe boonse kuti ulabuyandisya bululami. (Int. 33:5) Lino-lino uyoobuleta bululami.

21. Nciiyo nzi cipati ncotujana kubbuku lya Milimo caandaano 12, alimwi nkaambo nzi ncocikonzya kutuumbulizya mazuba aano?

²¹ Cibalo eeci cilamana aciiyo cikulwaizya kapati cakuti: “Ijwi lya Jehova lyakazumanana kuyaambele akumwaika.” (Mil. 12:24) Makani aaya aamba zyakuyaambele kwamulimo wakukambauka, atuyeezya Jehova mbwaulongezya mulimo ooyu mazuba aano. Cilalibonya kuti makani alembedwe ku Milimo caandaano 12 tanaakalembelwa buyo kutwaambila zyakujaigwa kwamwaapostolo omwe akwaangununwa kwaumwi pe. Pele cijatikizya Jehova mbwaakanyonganya kusoleka kwa Saatani kwakujaya mbungano ya Bunakristo kutegwa alesye mulimo wakukambauka iwakali kuyaambele. Kulwanwa ooko tiikwakazwidilila mbubonya mbokutazwidilili amazuba aano. (Is. 54:17) Nokuba boobo, aabo ibali kulubazu lwa Jehova a Jesu Kristo bacita mulimo uutakaalilwi naaceya. Sena eeco tacikulwaizyi? Eelo kaka tulijisi coolwe cilibedelede cakutola lubazu mukumwaya “ijwi lya Jehova” mazuba aano!