Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 9

“Leza Tasalululi”

“Leza Tasalululi”

Banakristo batalika kukambaukila Bamasi batapalwidwe

Kweelana a Milimo 10:1–11:30

1-3. Ncilengaano nzi ncaakabona Petro, alimwi nkaambo nzi ncotweelede kuzyiba ncocaamba?

 MUUMWAKA wa 36 C.E. Petro ulikasaalidwe azuba lyakumatalikilo aamainza, ciindi napaila aciluli caŋanda iili munsi-munsi alwizi mudolopo lijisi cito lya Jopa. Petro wali mweenzu muŋanda eeyi kwamazuba aali mbwaabede. Mbwaanga wazumina kukkala muŋanda eeyi, ncitondezyo cakuti tasalululi pe. Kayi mukamwini ŋanda eeyi Simoni, musuki wazipaya, alimwi ba Juda bamwi inga tiibazumina kukkala amwaalumi uucita mulimo uuli boobu. a Nokuba boobo, kuli ciiyo ncayanda kwiiya Petro kujatikizya bube bwa Jehova bwakutasalulula.

2 Kacipaila Petro, wabona cilengaano. Ncaabona mucilengaano cilakonzya kumunyonganya mu Juda uuli woonse. Kuzwa kujulu wabona cintu cimwi cili mbuli cisani cijisi banyama batasalali kweelana a Mulawo. Naambilwa kuti ajaye akulya, Petro waingula kuti: “Tandinalide cintu cili coonse cisofweede alimwi citasalali.” Mpoonya ziindi zyotatwe waambilwa kuti: “Koleka kwaamba zintu Leza nzyaasalazya kuti zilisofweede.” (Mil. 10:14-16) Cilengaano eeci camunyonganya Petro, pele kwaciindi cisyoonto buyo.

3 Ino cilengaano ncaakabona Petro cakali kwaamba nzi? Cilayandika kuti tucizyibe ncocaamba, nkaambo bupanduluzi bwacilengaano eeci butondezya kasimpe kajatikizya Jehova mbwababona bantu. Mbotuli Banakristo bakasimpe, tatukonzyi kupa bumboni cakulomya kujatikizya Bwami bwa Leza ccita kuti katubona bantu mbuli mbwababona Leza. Kutegwa tuzyibe ncocaamba cilengaano ncaakabona Petro, atubone zintu zimwi izyakacitika kujatikizya ncico.

‘Kupaila Mipailo Yakukombelezya Leza Cakutaleka’ (Milimo 10:1-8)

4, 5. Ino Korneliyo wakali ni, alimwi ncinzi cakacitika ciindi naakali kupaila?

4 Petro kunyina naakazyi kuti buzuba bwainda ku Kaisareya, kulubazu lwakunyika ikulampa makkilomita aali 50, mwaalumi wazina lya Korneliyo awalo wakabona cilengaano. Korneliyo muna Roma, sikweendelezya basikalumamba bali 100, “wakali mwaalumi uuyandisya kukomba.” b Kuyungizya waawo, wakali cikozyanyo cibotu mukulanganya nzyowakali kuyandika mukwasyi wakwe, kayi wakali muntu “uuyoowa Leza antoomwe abamuŋanda yakwe boonse.” Ooyu mwaalumi tanaakali mu Juda musandule; pele wakali Wamasi uutapalwidwe. Nokuba boobo, wakali kubafwida luzyalo ba Juda bapengede, akubagwasya kumubili. Ooyu mwaalumi uusyomeka wakali ‘kupaila mipailo yakukombelezya Leza cakutaleka.’—Mil. 10:2.

5 Cakuma 15 koloko, Korneliyo wakali kupaila ciindi naakabona cilengaano mwalo mungelo mwaakamwaambila kuti: “Mipailo yako azipego zyako zyaluse zyasika kuli Leza kazili ciibalusyo.” (Mil. 10:4) Kweelana ambwaakamulailila mungelo, Korneliyo wakatuma baalumi kuti bakaite mwaapostolo Petro. Korneliyo wakali afwaafwi kunjila mulyango walo musyule iwakajalidwe kulinguwe mbwaanga wakali Wamasi. Wakali afwaafwi kutambula mulumbe walufwutuko.

6, 7. (a) Amwaambe cakuluula icitondezya Leza mbwaingula mipailo yababombe myoyo ibayanda kwiiya kasimpe kajatikizya nguwe. (b) Ncinzi ncotwiiya kuzwa kuzyakuluula eezyi?

6 Sena Leza ulayiingula mipailo yababombe myoyo balo ibayanda kuzyiba kasimpe kajatikizya nguwe mazuba aano? Amubone cakuluula eeci. Mukaintu umwi ku Albania wakatambula Ngazi Yamulindizi iyakajisi cibalo caamba zyakukomezya bana. c Wakaambila Kamboni iwakamuswaide aŋanda yakwe kuti: “Eelo kaka inga tiimwasyoma kuti ndali kupaila kulomba Leza kuti andigwasye kukomezya bana bangu basimbi! Mpoonya watuma ndinywe. Alimwi mwandipa makani ngeena buya ngondali kuyanda.” Mukaintu ooyu abana bakwe bakatalika kwiiya Bbaibbele, kumane awalo mulumaakwe wakabasangana.

7 Sena eeci ncecakuluula ciliko cilikke? Naaceya! Zyakuluula zili boobu zilaambwaambwa munyika yoonse, amana buya tazilicitikili buyo pe. Aboobo, ncinzi ncotukonzya kwaamba? Cakusaanguna, Jehova ulayiingula mipailo yababombe myoyo ibamuyandaula kuzwa ansi amyoyo yabo. (1 Bam. 8:41-43; Int. 65:2) Cabili, tulagwasyigwa abangelo mumulimo wesu wakukambauka.—Ciy. 14:6, 7.

‘Petro Wakalizyingidwe’ (Milimo 10:9-23a)

8, 9. Ncinzi Leza ncaakayubununa kuli Petro kwiinda mumuuya uusalala, alimwi ino wakacita nzi?

8 “Petro naakacizyingidwe” kujatikizya ncocaamba cilengaano alimwi kacili aciluli, abalo batumwa bazwa kuli Korneliyo bakasika munsi-munsi. (Mil. 10:17) Sena Petro, walo ziindi zyotatwe iwakaamba kuti takonzyi kulya zyakulya zitasalali kweelana a Mulawo, lino ulalyaaba kuunka abaalumi aaba kuŋanda yamuntu Wamasi? Munzila imwi, Leza kwiinda mumuuya wakwe uusalala, wakayubununa kuyanda kwakwe mumakani aaya. Petro wakaambilwa kuti: “Bona! Baalumi botatwe balakuyanda. Aboobo nyamuka, seluka uunke ambabo, utadooneki naaceya, nkaambo ndime ndabatuma.” (Mil. 10:19, 20) Cilengaano cacisani cipati ncaakabona Petro cakamugwasya kutalika kutobela busolozi bwamuuya uusalala.

9 Naakazyiba kuti Korneliyo wakalaililwa aa Leza kuti amwiite, Petro wakabatambula ibatumwa Bamasi muŋanda “akukkala ambabo kabali beenzu bakwe.” (Mil. 10:23a) Ooyu mwaapostolo uumvwida wakatalikide kale kucinca mbwazibona zintu kweelana amakanze aa Leza.

10. Mbuti Jehova mbwabasololela bantu bakwe, alimwi mibuzyo nzi njotukonzya kulibuzya?

10 Kusikila mazuba aano, Jehova ulabasololela bantu bakwe kwiinda mukubayubunwida zintu asyoonto-syoonto. (Tus. 4:18) Kwiinda mumuuya wakwe uusalala, ulamusololela “muzike uusyomeka alimwi uucenjede.” (Mt. 24:45) Zimwi ziindi, tulakonzya kutambula kucinca kujatikizya mbotulimvwisya Jwi lya Leza naa kucinca nzila zimwi zibelesyegwa mumbunga. Inga cabota kulibuzya kuti: ‘Ino ndicita buti nokwaba kucinca kuli boobu? Sena ndilabutobela busolozi bwamuuya uusalala mumakani aayo?’

Petro “Wakabalailila Kuti Babbapatizyigwe” (Milimo 10:23b-48)

11, 12. Ncinzi Petro ncaakacita ciindi naakasika ku Kaisareya, alimwi ino wakaiya nzi?

11 Nikwakainda buzuba bomwe kuzwa naakabona cilengaano, Petro abamwi bali fwuka, nkokuti batumwa ba Korneliyo botatwe ‘abakwesu ba Juda bali cisambomwe’ bakazwa ku Jopa kuunka ku Kaisareya. (Mil. 11:12) Kutondezya kuti wakali kumulangila Petro, Korneliyo “wakatambide basazinyina abeenzinyina mbocakali kumvwana kapati,” kulangilwa kuti boonse bakali Bamasi. (Mil. 10:24) Mbwaakasikila buyo, Petro wakacita cintu cimwi ncaatakali kunga wacita musyule: Wakanjila muŋanda yamuntu Wamasi uutapalwidwe. Petro wakapandulula kuti: “Mulizyi kabotu kuti cilatondwa kumu Juda ikuyanzana naa kuswaya muntu wamusyobo uumbi, pele lino Leza wanditondezya kuti tandeelede kwaamba muntu uuli woonse kuti ulisofweede naa kuti tasalali.” (Mil. 10:28) Kusikila waawa, Petro wakalizyi kuti cilengaano ncaakabona tiicakali kumuyiisya buyo kujatikizya misyobo yazyakulya muntu nzyaakeelede kulya pe. Tanaakeelede “kwaamba muntu uuli woonse [naba Wamasi] kuti ulisofweede.”

“Korneliyo wakali kubalangila alimwi wakatambide basazinyina abeenzinyina mbocakali kumvwana kapati.”—Milimo 10:24

12 Boonse ibakaswaangene bakalilibambilide kuswiilila nzyaakali kuyanda kubaambila Petro. Korneliyo wakamwaambila kuti, “Toonse tuli waano kumbele lya Leza kutegwa tumvwe zintu zyoonse nzyaakulailila Jehova kuti waambe.” (Mil. 10:33) Amweezyeezye buyo mbomukonzya kulimvwa kuti mwamvwa majwi aali boobu kuzwa kumuntu uulaaluyandisisyo! Petro wakatalika mulumbe wakwe kwiinda mukwaamba kuti: “Lino ndazyiba ncobeni kuti Leza tasalululi, pele muzisi zyoonse kufwumbwa muntu uumuyoowa akucita ziluleme ulatambulwa kulinguwe.” (Mil. 10:34, 35) Petro wakazyiba kuti Leza mbwababona bantu taciyeeme amubala wabo, cisi nkobazwa, naa twaambo tumbi buyo. Petro wakazumanana kupa bumboni cakulomya kujatikizya mulimo, lufwu alimwi abubuke bwa Jesu.

13, 14. (a) Ncinzi cikkomanisya kujatikizya kusanduka kwa Korneliyo alimwi a Bamasi bamwi mu 36 C.E.? (b) Nkaambo nzi ncotuteelede kubeteka bantu kweelana ambobalibonya?

13 Lino kwakacitika cintu citanacitikide: “Petro naakacili kwaamba makani aaya,” muuya uusalala wakatilwa ‘abantu bamasi’ aaba. (Mil. 10:44, 45) Aawa mpampawo alikke mu Magwalo aalembedwe muuya uusalala nowakatilwa abantu kabatanabbapatizyigwa. Kutondezya kuti Leza wakacikkomanina eeci, Petro ‘wakalailila nkamu ya Bamasi eeyo kuti ibbapatizyigwe.’ (Mil. 10:48) Kusanduka kwabantu Bamasi aaba mu 36 C.E. ngaakali mamanino aaba Juda kweendelezyegwa munzila yaalubazu. (Dan. 9:24-27) Kwiinda mukuba kumbele kupa bumboni aciindi eeci, Petro wakabelesya ‘kkii ya Bwami’ yatatu alimwi yamamanino. (Mt. 16:19) Eeyi kkii yakajalula nzila naa kupa coolwe Bamasi batapalwidwe cakuba Banakristo bananikidwe amuuya.

14 Mbotuli bakambausi ba Bwami mazuba aano, tulizyi kuti “Leza tasalululi.” (Rom. 2:11) Nkuyanda kwakwe kuti “bantu boonse bafwutulwe.” (1 Tim. 2:4) Aboobo tatweelede kubeteka bantu kweelana ambobalibonya. Mukuli wesu, ngwakupa bumboni cakulomya kujatikizya Bwami bwa Leza, calo cijatikizya kukambaukila bantu boonse, tacikwe makani amubala, cisi nkobazwa, mbobalibonya, naa cikombelo nkobazulilwa.

“Bakaleka Kukazya, Alimwi Bakatembaula Leza” (Milimo 11:1-18)

15, 16. Nkaambo nzi Banakristo ba Juda bamwi ncobakamutongooka Petro, alimwi ino wakazipandulula buti eezyi nzyaakacita?

15 Kayandide kapati kwaamba cakacitika, Petro wakaunka ku Jerusalemu. Kulibonya kuti, mulumbe waamba kuti Bamasi batapalwidwe “bakalitambula jwi lya Leza” wakamwiindila kusika. Mbwaakasikila buyo Petro, aabo “ibakali kutobela bupalule bakatalika kumutongooka.” Bakalikopene nkaambo “wakanjila muŋanda yabantu batapalwidwe akulya ambabo.” (Mil. 11:1-3) Makani mapati tanaakali aakuti Bamasi bakaba basikutobela Kristo pe. Muciindi caboobo, aaba basikwiiya ba Juda bakali kuyanda kuti Bamasi kabatobela Mulawo, kubikkilizya akupalulwa, kutegwa bakombe Jehova munzila iitambulika. Cilalibonya kuti, basikwiiya ba Juda bamwi bakajisi buyumuyumu bwakuzumina kuti kutobela Mulawo wa Musa kwakamana.

16 Ino Petro wakacipandulula buti ncaakacita? Kweelana a Milimo 11:4-16, wakaamba bumboni oobu bone ibutondezya busolozi buzwa kujulu: (1) cilengaano cizwa kuli Leza ncaakapegwa (Kapango 4-10); (2) malailile aamuuya ngaakatambula (Kapango 11, 12); (3) mungelo mbwaakaswaya Korneliyo (Kapango 13, 14); alimwi (4) kutilwa kwamuuya uusalala ali Bamasi. (Kapango 15, 16) Petro wakamanizya makani aakwe amubuzyo uuyandika kapati wakuti: ‘Ikuti Leza wakapa cipego camuuya uusalala nciconya eeco kulimbabo, nkokuti Bamasi mbubonya mbwaakacita akulindiswe, nkokuti ba Juda notwakasyoma Mwami Jesu Kristo, ino mebo ndime ni kuti ndimulesye Leza?’—Mil. 11:17.

17, 18. (a) Ino bupanduluzi bwa Petro bwakabapa kucita nzi Banakristo ba Juda? (b) Nkaambo nzi ncocikonzya kukatazya kukwabilila lukamantano lwambungano, alimwi mibuzyo nzi njotukonzya kulibuzya?

17 Bupanduluzi bwa Petro bwakapa kuti Banakristo ba Juda basale cakucita. Sena bakali kuyoocileka kusalulula akuzumina Bamasi bakabbapatizyigwa caino-ino kuti Mbanakristonyina? Cibalo citwaambila kuti: ‘Nobakamvwa zintu eezyi baapostolo alimwi a Banakristo ba Juda bamwi, bakaleka kukazya, alimwi bakatembaula Leza, balaamba: “Anu nkokuti Leza wapa coolwe cakweempwa kubantu bamasi kutegwa abalo bakajane buumi.”’ (Mil. 11:18) Ooku kuzyibona munzila iili kabotu zintu, kwakapa kuti kube lukamantano mumbungano.

18 Kuba alukamantano mumbungano kulakonzya kukatazya, kayi bakombi bakasimpe “bazwa muzisi zyoonse, mumisyobo yoonse, mumikowa yoonse alimwi amumilaka yoonse.” (Ciy. 7:9) Aboobo mumbungano zinji kulajanika bantu bazwa mumisyobo, muzilengwa, alimwi abukkale bwiindene-indene. Inga cabota kulibuzya kuti: ‘Sena ndakacileka kusalulula munzila iili yoonse? Sena ndilikanzide kutajatikizyigwa abube budumide kapati munyika eeyi bwakulidunda akaambo kacisi, mwaambo, cilengwa alimwi amubala caboola mbondibeendelezya bakwesu abacizyi?’ Amuyeeye cakacitikila Petro naa Kefasi myaka misyoonto kabatanasanduka Bamasi bakusaanguna. Akaambo kakuyungwa abaabo ibakali kusalulula, Petro “wakacileka alimwi wakalyaandaanya” kuli Bamasi Banakristo calo cakapa kuti Paulo amululamike. (Gal. 2:11-14) Toonse buyo atuucenjelele muuya wakusalulula.

“Bantu Banji Bakaba Basyomi” (Milimo 11:19-26a)

19. Ino ba Juda Banakristo mu Antiokeya bakatalikila kuli bani kukambauka, alimwi ncinzi cakazwa mpawo?

19 Sena basikutobela Jesu bakatalika kukambaukila Bamasi batapalwidwe? Amubone cakacitika kumbele mu Antiokeya yamu Siriya. d Mumunzi ooyu kwakali ba Juda banji, pele kwakali kutamvwana aniini akati kaba Juda alimwi a Bamasi. Aboobo mu Antiokeya cakali cilawo cibotu cakukambaukila Bamasi. Nkokuti oomu momumo ba Juda bamwi mobakatalikila kukambauka makani mabotu ‘kubantu bakanana Chigiriki.’ (Mil. 11:20) Ooyu mulimo wakukambauka tiiwakagamikidwe buyo kubantu bakanana Chigiriki balikke, pele wakali kubikkilizya a Bamasi batapalwidwe. Jehova wakaulongezya mulimo ooyu, cakuti “bantu banji bakaba basyomi.”—Mil. 11:21.

20, 21. Mbuti Barnaba mbwaakatondezya kulibombya kwini-kwini, alimwi mbuti andiswe mbotukonzya kutondezya kuti tulalibombya mumulimo wesu?

20 Kutegwa bakambaukile bantu aaba ibakalibambilide kuswiilila, mbungano yaku Jerusalemu yakatuma Barnaba ku Antiokeya. Bantu banji bakaakkomanina kapati makani mabotu cakuti mulimo wakamukomenena muntu omwe. Eelo kaka kunyina uumbi wakali kweelela kumugwasya kunze lya Saulo, walo iwakali kuyooba mwaapostolo kuli bamasi! (Mil. 9:15; Rom. 1:5) Sena Barnaba wakali kuyoobona Saulo kuti ngusinkondonyina? Naaceya, kayi Barnaba wakali kulibombya cini-cini. Wakalyaaba kuunka ku Tarso, kuyoomuyandaula Saulo, akumuleta alimwi ku Antiokeya kutegwa amugwasye. Bakabeleka antoomwe kwamwaka omwe kuyumya basikumwaya mumbungano yakokuya.—Mil. 11:22-26a.

21 Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulalibombya ciindi notuzuzikizya mulimo wesu wakukambauka? Bube oobu bubikkilizya kuzyiba mbazu motulezya. Toonse tuliindene nguzu alimwi azipego nzyotujisi. Mucikozyanyo, bamwi inga kabacibwene mubukambausi bwamukwiizya naa bwakuŋanda-aŋanda pele kabajana buyumuyumu kucita nyendo zyakupilukila naa kutalisya ziiyo zya Bbaibbele. Kuti naa kuli mbazu yabukambausi momunga mwayanda kuyaambele, sena inga tiimwalomba lugwasyo? Kuti mwacita oobo, mulakonzya kuba bankutwe alimwi akukkomana kapati mumulimo wanu.—1 Kor. 9:26.

“Ikutumina Lugwasyo” (Milimo 11:26b-30)

22, 23. Ino bakwesu baku Antiokeya bakalutondezya buti luyando lwabunyina, alimwi mbuti bantu ba Leza mbobacita oobo mazuba aano?

22 Kwakali ku Antiokeya “basikwiiya kwiinda mukusololelwa a Leza nkobakasaanguna kwiitwa kuti Banakristo.” (Mil. 11:26b) Eeli zina ndyobakapegwa a Leza lilabapandulula cakusalazya aabo basala kupona buumi mbuli mbwaakali kupona Kristo. Ciindi bantu bamasi nobakaba Banakristo, sena kwakaba cilongwe akati kaba Juda alimwi a Bamasi basyomi? Amubone cakacitika ciindi nokwakaba nzala mpati cakuma 46 C.E. e Kaindi, nzala yakali kubajatikizya kapati bacete, balo ibatakajisi mali aakuligwasya naa zyakulya. Muciindi canzala eeci, bunji bwa Banakristo ba Juda ibakali kukkala mu Judaya, bakali bacete alimwi bakali kuyandika lugwasyo lwazyakulya alimwi azintu zimwi. Nobakazyiba kuti bayandika lugwasyo, bakwesu baku Antiokeya, kubikkilizya a Banakristo Bamasi, ‘bakatuma lugwasyo’ kubakwesu baku Judaya. (Mil. 11:29) Eelo kaka eeci cakali citondezyo caluyando lwini-lwini lwabunyina!

23 Amazuba aano, oobu mbobapona abantu ba Leza. Ciindi notwazyiba kuti bakwesu abacizyi mucilawo cesu naa kubusena bumbi bayandika lugwasyo, tulalyaaba kubagwasya. Bamuma Kkomiti Aamitabi cakufwambaana balapanga Makkomiti Aagwasyilizya Nokwacitika Ntenda naa DRC kutegwa agwasye bakwesu bajatikizyidwe antenda zilicitikila mbuli, maguwo mapati, mizuzumo yanyika alimwi akupaya kwamaanzi. Kusolekesya koonse ooku, citondezya luyando lwini-lwini lwabunyina.—Joh. 13:34, 35; 1 Joh. 3:17.

24. Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulabubikkila maano bupanduluzi bwacilengaano ncaakabona Petro?

24 Mbotuli Banakristo bakasimpe, tweelede kububikkila maano bupanduluzi bwacilengaano ncaakapegwa Petro kali aciluli ku Jopa mumwaanda wamyaka wakusaanguna. Tukomba Leza uutasalululi. Nkuyanda kwakwe kuti tupe bumboni cakulomya kujatikizya Bwami bwakwe, calo cijatikizya kukambaukila bantu tacikwe makani amubala, cisi nkobazwa, alimwi naa balivwubide naa pe. Aboobo atube amakanze aakubapa coolwe bantu boonse ibalibambilide kutambula makani mabotu.—Rom. 10:11-13.

Ciindi bakwesu nobayandika lugwasyo, tulalyaaba kubagwasya

a Ba Juda bamwi tiibakali kumubona munzila iili kabotu musuki wazipaya, kayi mulimo ooyu wakali kumupa kujata zipaya, mitumba naa mitunta yabanyama alimwi azintu zimwi buyo zisesemya. Basuki bazipaya bakali kubonwa kuti tabasalali kunjila mutempele, alimwi bakeelede kubelekela abusena bulampa mamita aayindilila ku 22 kuzwa mudolopo. Munzila imwi, eeci cilatondezya kaambo ŋanda ya Simoni ncoyakali “kumbali aalwizi.”—Mil. 10:6.

b Amubone kabbokesi kakuti “ Korneliyo Alimwi Abasikalumamba Bana Roma.”

d Amubone kabbokesi kakuti “ Antiokeya yaku Siriya.”

e Syaazibwene mumakani aakaindi mu Juda wazina lya Josephus waamba “nzala mpati” iyakaliko muciindi cabulelo bwa Mwami Kilaudiyo (41-54 C.E.).