Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 13

‘Bakaimpana Kapati’

‘Bakaimpana Kapati’

Makani aakupalulwa atolwa kukabunga keendelezya

Kweelana a Milimo 15:1-12

1-3. (a) Makani nzi aakali kuyanda kwaandaanya mbungano ya Bunakristo mpya? (b) Ino mbuti mbotukonzya kugwasyigwa ciindi notulanga-langa makani aali mubbuku lya Milimo?

 KABAKKOMENE, Paulo a Barnaba basika mudolopo lya Antiokeya yamu Siriya kuzwa mulweendo lwabo lwakusaanguna lwabumisyinali. Balikkomene kuti Jehova “wakajalula nzila kuli bamasi kuti batambule lusyomo.” (Mil. 14:26, 27) Kuyungizya waawo, makani mabotu alakambaukwa mu Antiokeya moonse alimwi “bantu banji” Bamasi bayaabuyungizyika kumbungano eeyi.—Mil. 11:20-26.

2 Makani aaya aakkomanisya aajatikizya kuyaambele asika ku Judaya cakufwambaana. Pele muciindi cakuti cibakkomanisye boonse, kuyaambele ooku kwabusya makani aajatikizya kupalulwa alo aayelede kulanganizyigwa. Ino cilongwe ceelede kuba buti akati kaba Juda a Bamasi, alimwi mbuti bamasi aaba mbobeelede kuubona Mulawo wa Musa? Makani aaya akaleta kukazyanya kupati cakuti mbungano ya Bunakristo yakali kuyanda kwaandaana. Ino makani aaya alalanganizyigwa buti?

3 Ciindi notulanga-langa makani aaya mubbuku lya Milimo, tulaiya ziiyo zinji zibotu. Ziiyo eezyi zilakonzya kutugwasya kucita zintu cabusongo ikuti kwabbuka makani aakonzya kutupa kuzwangana mazuba aano.

“Ikuti Tiimwapalulwa” (Milimo 15:1)

4. Mizeezo nzi iilubide njobakali kukulwaizya Banakristo bamwi, alimwi ino eeci cipa kubuzya mubuzyo nzi?

4 Sikwiiya Luka wakalemba kuti: “Kwakaboola baalumi bamwi [mu Antiokeya] kuzwa ku Judaya akutalika kuyiisya bakwesu kuti: ‘Ikuti tiimwapalulwa kweelana aciyanza ca Musa, tamukonzyi kufwutulwa pe.’” (Mil. 15:1) Takulembedwe pe ikuti naa “baalumi” aaba bakali ba Farisi kabatanaba Banakristo. Pele kufwumbwa naa bakali ba Farisi naa pe, kweelede kuti bakali kweendelezyegwa kapati acilengwa cakuciindizya kutobela mulawo ncotwakajisi tubunga twabukombi twaba Juda. Alimwi cakutazyiba kweelede kuti bakali kuyeeya kuti baiminina baapastolo abaalu ibakali mu Jerusalemu. (Mil. 15:23, 24) Aboobo, ino nkaambo nzi ba Juda basyomi ncobakacili kukulwaizya kupalulwa kakuli kwakaindide myaka iili 13 kuzwa ciindi mwaapostolo Petro kwiinda mukusololelwa a Leza, naakatambula Bamasi batapalwidwe mumbungano ya Bunakristo? aMil. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Nkaambo nzi ba Juda Banakristo bamwi ncobakali kuyanda kuzumanana amakani aakupalulwa? (b) Sena cizuminano cakupalulwa cakali cibeela cacizuminano ca Abrahamu? Amupandulule. (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

5 Kweelede kuti kwakali twaambo tunji. Kaambo kamwi nkakuti, kupalulwa kwakatalisyigwa a Jehova lwakwe kumugama, alimwi cakali citondezyo cakuti muntu ooyo ujisi cilongwe caalubazu anguwe. Kupalulwa kwakatalisyigwa kautanatalika kubeleka Mulawo, mpoonya kumbele kwakabikkilizyigwa mu Mulawo, alimwi kwakatalikila kuli Abrahamu abamuŋanda yakwe. b (Lev. 12:2, 3) Mu Mulawo wa Musa, nobaba bamuzwakule bakeelede kupalulwa kutegwa bapegwe zyoolwe zimwi, mbuli kulya Pobwe Lyakwiindilila. (Kul. 12:43, 44, 48, 49) Tacidoonekwi kuti, kuba Juda, ikuti mwaalumi katapalwidwe nkokuti tanaakali kusalala alimwi wakalisofweede.—Is. 52:1.

6 Aboobo, cakali kuyandika lusyomo alimwi akulicesya kuba Juda basyomi kutegwa batambule njiisyo eeyi mpya. Cizuminano ca Mulawo cakanjililwa busena acizuminano cipya, aboobo kuzyalwa kwamuntu kali mu Juda tiikwakacili kumupa kuba cibeela cabantu ba Leza pe. Alimwi kuba Juda Banakristo ibakali kukkala akati kaba Juda, mbuli basyomi ibakali mu Judaya, bakali kuyandika busicamba kutegwa bazumine Kristo alimwi akubazumina Bamasi batakapalwidwe kuti mbasyominyina.—Jer. 31:31-33; Lk. 22:20.

7. Ntwaambo nzi twamasimpe ntobakaalilwa kumvwisya ‘baalumi bamwi ibazwa ku Judaya’?

7 Masimpe, zyeelelo zya Leza tiizyakacinca pe. Kusinizya kuti kaambo aaka nkamasimpe, cizuminano cipya cilajatikizya anjiisyo zyamu Mulawo wa Musa. (Mt. 22:36-40) Mucikozyanyo, kujatikizya kupalulwa, kumbele Paulo wakalemba kuti: “Mu Juda mwini-mwini ngooyo uuli boobo mumoyo, alimwi bupalule bwakwe mbwamumoyo kwiinda mumuuya ikutali bwamumulawo.” (Rom. 2:29; Dt. 10:16) ‘Baalumi bamwi ibakazwa ku Judaya’ tiibakatumvwisya twaambo ootu twamasimpe, pele bakali kwaambilizya kuti Leza kunyina pe naakaumana mulawo wakupalulwa. Sena bakali kuyooswiilila?

“Nobakaimpana Akukazyanya” (Milimo 15:2)

8. Nkaambo nzi makani aakupalulwa ncaakatolwa kukabunga keendelezya ku Jerusalemu?

8 Luka wakazumanana kwaamba kuti: “Paulo a Barnaba nobakaimpana akukazyanya kapati ambabo [nkokuti baalumi ‘bamwi bazwa ku Judaya’], bakasala kuti Paulo, Barnaba abamwi akati kabo baunke ku Jerusalemu ikutola makani aaya kubaapostolo abaalu.” c (Mil. 15:2) ‘Kwiimpana akukazyanya’ ikwakacitika kwakatondezya kuti abamwi bakali kubona kuti nzyobaamba zililuzi, alimwi mbungano yaku Antiokeya tiiyakali kukonzya kukumana kutamvwana ooko. Kutegwa kube luumuno alukamantano, cabusongo mbungano yakapanga bubambe bwakuti makani atolwe ku “Jerusalemu kubaapostolo abaalu,” ibakali mukabunga keendelezya. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kubaalu baku Antiokeya?

Bamwi bakazumanana kwaamba kuti: ‘Kuleelede kubalailila [Bamasi] kuti kabatobela Mulawo wa Musa’

9, 10. Muunzila nzi bakwesu baku Antiokeya, Paulo alimwi a Barnaba mobakatusiila cikozyanyo cibotu mazuba aano?

9 Ciiyo comwe ciyandika ncotwiiya ncakuti, tweelede kwiisyoma mbunga ya Leza. Amuyeeye kujatikizya kaambo aaka: Bakwesu ibakali mu Antiokeya bakalizyi kuti kabunga keendelezya kakapangidwe buyo a Banakristo ba Juda balikke-likke. Nokuba boobo, bakali kukasyoma kabunga aako kuti kalaalanganya makani aajatikizya kupalulwa kweelana acili mu Magwalo. Nkaambo nzi? Nkaambo mbungano yakalisinizyide kuti Jehova ulaalanganya makani aaya kwiinda mukubelesya muuya wakwe uusalala alimwi a Mutwe wambungano ya Bunakristo, nkokuti Jesu Kristo. (Mt. 28:18, 20; Ef. 1:22, 23) Ikuti kwaba makani amwi aakatazya mazuba aano, atwiiye cikozyanyo cibotu ca Banakristo baku Antiokeya kwiinda mukusyoma mbunga ya Leza alimwi a Kabunga Keendelezya ikapangidwe a Banakristo bananike.

10 Alimwi tuyeekezyegwa bubotu buboola akaambo kakulicesya alimwi akukkazika moyo. Paulo a Barnaba bakasalwa amuuya uusalala kuunka kuli bamasi, nokuba boobo, kunyina nobakayeeya kubelesya nguzu zyabo kumana makani aajatikizya kupalulwa mpoonya-mpoonya. (Mil. 13:2, 3) Kuyungizya waawo, kumbele Paulo wakalemba kuti: “Ndakaunka ooko [ku Jerusalemu] akaambo kakuti ndakayubunwidwa kuti nduunke”—calo icitondezya kuti wakali kusololelwa a Leza mumakani aaya. (Gal. 2:2) Baalu mazuba aano balasolekesya kuba abube bwakulicesya alimwi akukkazika moyo ciindi nokwaba makani aakonzya kutalisya mazwanga. Muciindi cakukakatila kumizeezo yabo, baalu batobela busolozi bwa Jehova kwiinda mukuvwuntauzya mu Magwalo alimwi amalailile aapegwa kwiinda mumuzike uusyomeka.—Flp. 2:2, 3.

11, 12. Nkaambo nzi ncociyandika kulindila Jehova kutegwa atuyubunwide makani amwi?

11 Zimwi ziindi, inga kwayandika kulindila kutegwa Jehova atuyubunwide makani amwi. Katuyeeya kuti bakwesu mumazuba aa Paulo bakeelede kulindila kusikila mu 49 C.E.—kakwiindide myaka iili 13 kuzwa ciindi Korneliyo naakananikwa mumwaka wa 36 C.E.—nkokuya Jehova aamanizye makani aakupalulwa kwa Bamasi. Ino nkaambo nzi ncokwakainda ciindi cilamfwu boobu? Ambweni Leza wakali kuyanda kubapa ciindi cili mbocibede ba Juda basyomeka kutegwa bacikonzye kukuzyibila kucinca kupati ikwakacitika. Amana buya, ikumana cizuminano cakupalulwa calo icakatola myaka iili 1,900 ausyi ngobayandisya Abrahamu, akali makani mapati!—Joh. 16:12.

12 Eelo kaka ncoolwe cilibedelede kuyiisyigwa a Taateesu wakujulu siluzyalo alimwi uukkazika moyo! Lwiiyo oolu ndubotu alimwi lugwasya ndiswe. (Is. 48:17, 18; 64:8) Aboobo tatweelede kusola kukakatila kumizeezo yesu kuti njiiluzi naa kutalika kutongooka kucinca kwacitika mumbunga naa mbotwaamvwisya magwalo amwi. (Muk. 7:8) Ikuti mwalimvwa kuti mwatalika kuba amuuya uuli boobu nouceya buyo, amupaile akuzinzibala kuyeeya njiisyo iili ku Milimo caandaano 15. d

13. Mbuti mbotukonzya kwiiya kukkazika moyo kwa Jehova ciindi notuli mumulimo wamumuunda?

13 Kukkazika moyo kulakonzya kulibonya kuti kulayandika, ikapati kuti katwiiya Bbaibbele amuntu waalilwa kucileka kusyoma njiisyo zyakubeja naa zilengwa zitali zyamumagwalo. Ikuti eeco cacitika, tweelede kulindila kwaciindi cili mbocibede kutegwa muuya wa Leza utalike kubeleka muli sikwiiya. (1 Kor. 3:6, 7) Alimwi, tweelede kwaapailila makani aayo. Nkaambo Leza uyootugwasya kubona ncotweelede kucita munzila yakwe mwini alimwi aciindi ceelede.—1 Joh. 5:14.

Bakaamba “Makani Oonse” Muzyakuluula Zikulwaizya (Milimo 15:3-5)

14, 15. Ino mbuti mbungano yaku Antiokeya mboyakatondezya bulemu kuli Paulo, Barnaba, abasilweendonyina bamwi, alimwi ino kubonana abaalumi aaba kwakabagwasya buti basyominyina?

14 Cakuluula ca Luka cilazumanana kuti: “Nobakasindikilwa ambungano kwamusinzo uuli mboubede, baalumi aaba bakazumanana alweendo lwabo kwiinda ku Fonike aku Samariya, kabayaabwaamba makani oonse aakusanduka kwabantu bamasi, eelyo bakali kubapa kukondwa kapati bakwesu boonse.” (Mil. 15:3) Kusindikila Paulo, Barnaba alimwi abasilweendonyina nkoyakacita mbungano, cakali citondezyo caluyando lwa Bunakristo lwalo lwakabapa kulimvwa kulemekwa alimwi akutondezya kuti balombozya kuti Leza abalongezye. Aalo aawa bakwesu baku Antiokeya bakatupa cikozyanyo cibotu. Sena mulabalemeka Banakristonyoko, “ikapati [baalu] aabo ibabeleka canguzu mukukanana akuyiisya”?—1 Tim. 5:17.

15 Kabali munzila, basilweendo aaba baba cilongezyo ku Banakristonyina baku Fonike aku Samariya ciindi nobabalwiida “makani oonse” kujatikizya mbowakeenda mulimo mucilawo ca Bamasi. Kweelede kuti akati kabaswiilizi kuli ba Juda basyomi balo ibakatijila kumasena aayo ciindi naakajaigwa Sitefano. Mbubwenya buyo amazuba aano, zyakuluula zijatikizya mbwali mukuulongezya mulimo wakupanga basikwiiya Jehova, zilabayumya kapati bakwesu abacizyi, ikwaambisya aabo bali mumapenzi. Sena mulaakugwasyigwa kapati azyakuluula zili boobu ciindi nomujanika kumiswaangano yesu yambungano, yabbazu, yacooko alimwi anomujana ciindi cakubala makani aakuluula aajanika mumabbuku eesu asimbidwe naa a jw.org?

16. Ncinzi citondezya kuti makani aajatikizya kupalulwa akakomena?

16 Nobakeenda musinzo wamakkilomita aasika ku 550 kutozya kumusanza, baalumi aaba ibazwa ku Antiokeya bakasika nkobali kuunka. Luka wakalemba kuti: “Nobakasika ku Jerusalemu bakatambulwa kabotu ambungano, baapostolo alimwi abaalu, eelyo bakabaambila zintu zinji Leza nzyaakacitide kwiinda mulimbabo.” (Mil. 15:4) Pele mukwiingula, “basyomi bamwi aabo kaindi ibakali mukakamu kacikombelo caba Farisi bakanyamuka muzyuuno zyabo akwaamba kuti: ‘Kuleelede kubapalula akubalailila kuti kabatobela Mulawo wa Musa.’” (Mil. 15:5) Calibonya kuti, makani aajatikizya kupalulwa kwa Banakristo batali ba Juda akomena alimwi ayelede kulanganizyigwa.

“Baapostolo Abaalu” Bakaswaangana Antoomwe (Milimo 15:6-12)

17. Ino mbaani ibakali kupanga kabunga keendelezya mu Jerusalemu, alimwi kweelede kuti nkaambo nzi kakapa kuti ‘baalu’ babikkilizyigwe mukabunga aaka?

17 Tusimpi 13:10 yaamba kuti: “Bantu balomba kulaigwa mbasongo.” Kweelana anjiisyo eeyi, “baapostolo abaalu bakaswaangana antoomwe kuti baalange-lange [makani aakupalulwa].” (Mil. 15:6) “Baapostolo abaalu” bakali kwiiminina mbungano zyoonse zya Bunakristo, mbubwenya mbokacita Kabunga Keendelezya mazuba aano. Nkaambo nzi ‘baalu’ ncobakali kubelekela antoomwe abaapostolo? Kamuyeeya kuti mwaapostolo Jakobo wakajaigwa, alimwi mwaapostolo Petro wakali muntolongo kwaciindi cili mbocibede. Sena baapostolo bamwi abalo bakali kuyakucitikilwa zintu zikozyenye? Kujanika kwabakwesu bamwi ibananike kwakali kuyoogwasya kutegwa kutakabuli bakwesu bazumanana kusololela.

18, 19. Ino majwi nzi aanguzu ngaakaamba Petro, alimwi ino baswiilizi bakwe bakacita buti?

18 Luka wakazumanana kulemba kuti: “Lino nobakabandika kwaciindi cilamfwu, Petro wakanyamuka akubaambila kuti . . . : ‘Nobaalumi, bakwesu, mulizyi kabotu kuti kuzwa kumatalikilo Leza wakandisala akati kanu kutegwa, kwiinda mulindime bantu bamasi bamvwe makani mabotu akusyoma. Alimwi Leza uuzyi myoyo yabantu wakacitila bumboni kwiinda mukubapa muuya uusalala mbubonya mbwaakacita akulindiswe. Alimwi kunyina naakatondezya kwiindana kuli koonse akati kandiswe ambabo, pele wakasalazya myoyo yabo kwiinda mulusyomo.’” (Mil. 15:7-9) Kweelana abbuku limwi, ibbala lya Chigiriki ilyakasandululwa kuti ‘kubandika’ ilili mukapango 7 lyaamba, ‘kubuzyanya-buzyanya’ naa ‘kubandisyanya.’ Kweelede kuti, bakwesu bakaamba cakwaanguluka kujatikizya kwiimpana mizeezo nkobakajisi.

19 Majwi alaanguzu ngaakaamba Petro akabayeekezya boonse kuti walo wakaliko ciindi Bamasi batapalwidwe bakusaanguna, nkokuti Korneliyo abamuŋanda yakwe, nobakananikwa amuuya uusalala mu 36 C.E. Aboobo, ikuti naa kuli Jehova ba Juda alimwi a Bamasi bakaleelene, ino ncinzi cakali kupa muntu kubabona kuti baliindene? Amana buya, lusyomo muli Kristo, ikutali kutobela Mulawo wa Musa, nkokusalazya moyo wamuntu musyomi.—Gal. 2:16.

20. Ino mbuti basikusumpula makani aakupalulwa mbobakali ‘kumusunka Leza’?

20 Kweelana abumboni butakonzyi kuzumbauzyigwa bwakapegwa ajwi lya Leza alimwi amuuya uusalala, Petro lino wamanizya amajwi aakuti: “Aboobo, ino nkaambo nzi lino ncomusunka Leza kwiinda mukubikka joko munsingo zyabasikwiiya eelyo ndyobatakali kukonzya kunyamuna bamatata notuba ndiswe? Muciindi caboobo, tusyoma kuti tulafwutulwa kwiinda muluzyalo lwa Mwami Jesu mbubonya buyo mbuli bantu aabo.” (Mil. 15:10, 11) Mubwini, basikusumpula makani aakupalulwa bakali, ‘kusunka Leza,’ naa kweelana abusanduluzi bumwi ‘bakali kusunka kukkazika moyo kwakwe.’ Bakali kusola kubikka mulawo ali Bamasi walo ba Juda ngobakaalilwa kutobela cakumaninina alimwi iwakali kubapa kweelela kujaigwa. (Gal. 3:10) Muciindi cakusola kusumpula makani aakupalulwa, baswiilizi ba Petro aaba iba Juda bakeelede kumulumba Leza akaambo kaluzyalo lwakwe lupati ndwaakatondezya kwiinda muli Jesu.

21. Ino makani ngobaamba ba Barnaba a Paulo akagwasya buti kumubandi wakaliko?

21 Kweelede kuti majwi aa Petro akabanjila kapati mumoyo baswiilizi bakwe, nkaambo “nkamu yoonse yakaumuna.” Kumane, Barnaba a Paulo bakatalika kuluula “zitondezyo azintu zigambya zinji Leza nzyaakacita kwiinda mulimbabo akati kabamasi.” (Mil. 15:12) Lino kumamanino, baapostolo alimwi abaalu bakalilibambilide kubulanga-langa bumboni boonse alimwi akusala cakucita calo icakali kutondezya kuyanda kwa Leza mumakani aaya aakupalulwa.

22-24. (a) Mbuti Kabunga Keendelezya mazuba aano mbokatobela cikozyanyo cakabunga keendelezya kamumwaanda wamyaka wakusaanguna? (b) Mbuti baalu boonse mbobakonzya kutondezya bulemu kubusolozi bwambunga?

22 Mbubwenya buyo amazuba aano, ciindi bamu Kabunga Keendelezya nobaswaangana antoomwe, inga batobela busolozi bwa Jwi lya Leza alimwi balapaila kuzwa ansi aamoyo kulomba muuya uusalala. (Int. 119:105; Mt. 7:7-11) Kutegwa basale zyakucita zyeendelana akuyanda kwa Leza, umwi aumwi wamu Kabunga Keendelezya ulatambula makani aayakubandikwa kakucili ciindi kutegwa acikonzye kujana ciindi cakwaayeeya alimwi akwaapailila. (Tus. 15:28) Nobaswaangana, bakwesu aaba bananike balabandisyanya cakulikwaya alimwi cabulemu. Bbaibbele ndelibelesyegwa kapati mumibandi yabo.

23 Baalu bambungano beelede kuciiya cikozyanyo eeci. Ikuti nobamana kubandisyanya lyamuswaangano wabo, mpoonya makani aayo akatazya kwaakosola, kabunga kabaalu kalakonzya kubuzya kuofesi yamutabi yakubusena ooko naa baiminizi banguwo mbuli balangizi bamabazu. Ikuti kwayandika, abalo bakumutabi balakonzya kulembela ku Kabunga Keendelezya.

24 Masimpe, Jehova ulabaleleka aabo ibatobela bubambe bwakwe bwakucita zintu alimwi abaabo ibatondezya kulicesya, kusyomeka, alimwi akukkazika moyo. Mbubwenya mbotuyoobona mucibalo citobela, bulumbu Leza mbwabapa aabo bacita boobo nduumuno lwini-lwini, kuzwidilila kumuuya, alimwi alukamantano lwa Bunakristo.

a Amubone kabbokesi kakuti “ Njiisyo Zyabasikukulwaizya bu Juda.”

b Cizuminano cakupalulwa tiicakali cibeela cacizuminano ca Abrahamu calo cicibeleka kusikila sunu. Cizuminano ca Abrahamu cakatalika kubeleka mu 1943 B.C.E. ciindi Abrahamu (kaciitwa kuti Abramu) naakazabuka mulonga wa Firate kuunka ku Kanana. Aciindi eeco, wakali amyaka iili 75. Cizuminano cakupalulwa cakapangwa nokwakainda ciindi, nkokuti mu 1919 B.C.E., ciindi Abrahamu naakali amyaka iili 99.—Matl. 12:1-8; 17:1, 9-14; Gal. 3:17.

c Tito, Munakristo mu Giriki walo kumbele iwakaba mulongwe mwini-mwini alimwi iwakali mwiiminizi wa Paulo, ulibonya kuti wakali akati kabantu bakatumwa. (Gal. 2:1; Tit. 1:4) Ooyu mwaalumi wakali cikozyanyo cibotu camuntu Wamasi iwakananikwa amuuya uusalala nokuba kuti taakwe naakapalwidwe.—Gal. 2:3.