Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 7

Kukambauka “Makani Mabotu Aajatikizya Jesu”

Kukambauka “Makani Mabotu Aajatikizya Jesu”

Filipo wakasiya cikozyanyo cibotu cakuba mukambausi

Kweelana a Milimo 8:4-40

1, 2. Ncinzi cakacitika mumwaaanda wamyaka wakusaanguna akaambo kakusolekesya kulesya bantu ba Leza kukambauka?

 KUPENZYEGWA kutaambiki kwatalika cakutayeeyelwa, alimwi Saulo watalika kupenzya mbungano “ciyoosya,” ibbala mumwaambo wakusaanguna ilyaamba kupenzya calunya. (Mil. 8:3) Basikwiiya batija, mpoonya kwalibonya mbuli kuti makanze aa Saulo aakunyonyoona Bunakristo alazwidilila. Nokuba boobo, kwacitika cintu cimwi catali kuyeeyelwa akaambo kakumwakizyanya kwa Banakristo. Ino ncintu nzi eeco?

2 Banakristo aabo ibamwaika batalika ‘kwaambilizya makani mabotu aajwi lya Leza’ kumasena ooko nkobatijila. (Mil. 8:4) Amweezyeezye buyo! Muciindi cakuti kupenzyegwa ooku kulesye bantu ba Leza kumwaya makani mabotu, kwagwasyilizya kuti amwaigwe buya. Kwiinda mukusinikizya basikwiiya kutija, cakutazyiba basikupenzya bapa kuti mulimo wakukambauka Bwami usakane kapati. Mbubwenya mbotutiibone, cintu cikozyenye aceeci cilacitika amazuba aano.

“Aabo Bakamwaikide” (Milimo 8:4-8)

3. (a) Ino Filipo wakali ni? (b) Nkaambo nzi munzi wa Samariya ncowatakalinasikilwa amulimo wakukambauka, alimwi ino Jesu wakasinsima nzi kujatikizya cilawo eeco?

3 Umwi wabaabo “ibakamwaikide” ngu Filipo. a (Mil. 8:4; amubone kabbokesi kakuti “ Filipo ‘Mukambausi.’”) Wakaunka ku Samariya, munzi iwatakalinasikilwa amulimo wakukambauka, nkaambo Jesu wakalailila baapostolo bakwe kuti: “Mutanjili mumunzi uuli woonse wabana Samariya; pele kamuya buyo kumbelele zisweekede zyaŋanda ya Israyeli.” (Mt. 10:5, 6) Nokuba boobo, Jesu wakalizyi kuti, mukuya kwaciindi, mumunzi wa Samariya kwakali kuyookambaukwa cakulomya, kayi kali afwaafwi kuunka kujulu wakaamba kuti: “Muyooba bakamboni bangu mu Jerusalemu, mu Judaya moonse amu Samariya, mane kusikila kumasena aakulamfwu kapati aanyika.”—Mil. 1:8.

4. Ino bana Samariya bakautambula buti mulumbe wa Filipo, alimwi ncinzi cakabapa kucita boobu?

4 Filipo wakajana kuti munzi wa Samariya ‘wayuma kale kuti utebulwe.’ (Joh. 4:35) Mulumbe wakwe wakabakatalusya aabo ibakali kukkala mumo, amana cilalimvwisya ncocakali boobu. Kayi ba Juda tiibakali kulyatana abana Samariya, mane buya banji bakali kutondezya oobu muzintu nzyobakali kucita. Mukwiimpana, bana Samariya bakajana kuti mulumbe wamakani mabotu wakali kupa bulangizi kubantu boonse alimwi akuti wakaliindene kapati amizeezo yaba Farisi iyakali kukulwaizya lusalululo. Kwiinda mukukambauka cabusungu alimwi kakunyina lusalululo kubana Samariya, Filipo wakatondezya kuti kunyina naakanyonganizyigwa amizeezo iyakali kukulwaizya kubikkilila aabo ibakali kubafwubaazya. Aboobo tacigambyi kuti, makamu aabantu bamu Samariya “oonse akali kubikkila maano” kuzintu nzyaakali kwaamba Filipo.—Mil. 8:6.

5-7. Amupe zikozyanyo zitondezya Banakristo ibakamwaikizyanya mbobakapa kuti makani mabotu asakane.

5 Mazuba aano, mbubwenya mbuli mumwaanda wamyaka wakusaanguna, basikupenzya bantu ba Leza baalilwa kuulesya mulimo wakukambauka. Akaambo kakuti Banakristo balasinikizyigwa kulonga kuzwa kubusena bumbi kuya kumbi ciindi aciindi, eeci caile kupa kuti mulumbe wa Bwami ubasikile bantu mumasena mapya. Mucikozyanyo, lya Nkondo Yanyika Yoonse Yabili, Bakamboni ba Jehova bakacikonzya kukambaukila bamwi munkambi zyakupenzezya zyaba Nazi. Kamboni umwi mu Juda iwakayaanya Bakamboni munkambi zyaba Nazi wakaamba kuti: “Busicamba bwa Bakamboni ba Jehova ibaange bwakandipa kusyoma kuti lusyomo lwabo luyeeme a Magwalo, aboobo ndakaba Kamboni.”

6 Zimwi ziindi, nobaba basikutupenzya balakambaukilwa mpoonya balakatambula kasimpe. Mucikozyanyo, ciindi Kamboni wazina lya Franz Desch naakalonzyegwa akutolwa kunkambi yakupenzezya ku Gusen ku Austria, wakacikonzya kwiiya Bbaibbele asikalumamba wa SS. Amweezyeezye buyo mbobakakkomana baalumi aaba ciindi nobakaswaangana amuswaangano wacooko wa Bakamboni ba Jehova kakwiindide myaka iili mbwiibede, boonse bobilo lino kabali basikwaambilizya makani mabotu!

7 Cintu cikozyenye aceeci cakacitika ciindi basikupenzya nobakapa Banakristo kuzwa mucisi kuya mucisi cimbi. Mucikozyanyo, muma 1970, ciindi Bakamboni baku Malawi nobakatijila ku Mozambique, bakacikonzya kukambaukila bantu bakooko. Nociba ciindi nobakatalika kukazyigwa mu Mozambique, mulimo wakukambauka wakazumanana. Mukwesu Francisco Coana wakaamba kuti “Masimpe, tobamwi twakaangwa ziindi zili mbozibede akaambo kakukambauka. Nokuba boobo, ciindi bantu banji nobakautambula mulumbe wa Bwami, twakalisinizyide kuti Leza nguwakali kutugwasya, mbubwenya mbwaakabagwasya Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna.”

8. Mbuti kucinca mumakani aamapolitikisi alimwi abukkale bwamucisi mbokwaujatikizya mulimo wakukambauka?

8 Masimpe kuti, kupenzyegwa takuli nkuko kulikke kwapa kuti Banakristo bavwule mumasi amwi. Mumyaka misyoonto yainda, kucinca mumakani aamapolitikisi alimwi abukkale bwamucisi akwalo kwajalula zyoolwe zyakuti mulumbe wa Bwami ubasikile bantu bamumyaambo minji atubunga twamuzisi. Bamwi ibazwa mumasena muli nkondo alimwi abucete balongela mumasena zintu mozili kabotu akutalika kwiiya Bbaibbele mubusena oobo bupya. Kuvwula kwabazangalisi kwapa kuti kube zilawo zyabantu baambaula myaambo minji yakunze aacisi. Sena mulasolekesya kusikila mpomugolela kutegwa mukambaukile bantu “ibazwa muzisi zyoonse, mumisyobo yoonse, mumikowa yoonse alimwi amumilaka yoonse” ibali mucilawo canu?—Ciy. 7:9.

“Amundipe Nguzu Eezyi Andime” (Milimo 8:9-25)

“Lino Simoni naakabona kuti muuya wakali kupegwa ibaapostolo nobakali kubikka maanza aabo abantu, wakali kuyanda kubapa mali.”—Milimo 8:18

9. Ino Simoni wakali ni, alimwi ncinzi ncaakabona calo icakamukwelelezya kuli Filipo?

9 Filipo wakacita maleele manji mu Samariya. Mucikozyanyo, wakaponya bantu ibakalemene alimwi akutanda myuuya mibi. (Mil. 8:6-8) Mwaalumi umwi wakagambwa kapati akaambo kacipego ca Filipo cakucita maleele. Simoni, mwaalumi simasalamuzi wakali kulemekwa kapati abantu cakuti bakali kwaamba kuti: “Ooyu muntu Ninguzu zya Leza.” Aciindi eeci Simoni wakalibonena nguzu zya Leza zini-zini, ciindi naakabona maleele ngaakacita Filipo, aboobo Simoni wakaba musyomi. (Mil. 8:9-13) Nokuba boobo, kumbele, makanze aa Simoni akasunkwa. Mubuti?

10. (a) Ncinzi Petro a Johane ncobakacita mu Samariya? (b) Ncinzi ncaakacita Simoni naakabona basikwiiya bapya kabatambula muuya uusalala ciindi Petro a Johane nobakabikka maanza alimbabo?

10 Ciindi baapostolo nobakabona kuyaambele kwakali kucitika ku Samariya, bakatuma Petro a Johane. (Amubone kabbokesi kakuti “ Petro Waabelesya ‘Makkii Aa Bwami.’”) Mbobakasikila buyo, aaba baapostolo bobilo bakabikka maanza ali basikwiiya bapya, calo cakapa kuti umwi aumwi atambule muuya uusalala. b Ciindi Simoni naakacibona eeci, wakagambwa kapati. Mpoonya wakaambila baapostolo kuti: “Amundipe nguzu eezyi andime, kutegwa kufwumbwa ngondibikka maanza aangu atambule muuya uusalala.” Simoni mane wakasola kubapa mali buya, kalombozya kuti ambweni inga wacuula coolwe eeci cisetekene!—Mil. 8:14-19.

11. Ndulayo nzi Petro ndwaakapa Simoni, alimwi ino Simoni wakalutambula buti?

11 Petro wakamwiingula Simoni cakutainda mumbali. Wakamwaambila kuti: “Mali aako aansiliva aafwidilile antoomwe anduwe, nkaambo uyeeya kuti cipego ca Leza citabbadelwi inga caulwa amali. Tojisi cibeela nociba caabilo mumakani aaya, nkaambo moyo wako taululeme pe mumeso aa Leza.” Petro wakakulwaizya Simoni kuti weelede kweempwa akulomba kulekelelwa. Wakamwaambila kuti, “Koempwa kububi bwako oobu, akukombelezya Jehova kutegwa ambweni inga walekelelwa kumakanze mabi aamumoyo wako.” Cilalibonya kuti, Simoni tanaakali mwaalumi mubyaabi pe; wakali kuyanda kucita ciluzi, nkuti buyo aciindi eeci wakalisweekede. Aboobo wakakombelezya baapostolo kuti: “Amundikombelezyele kuli Jehova kutegwa nditacitikilwi cintu cili coonse akati kazintu nzyomwaamba.”—Mil. 8:20-24.

12. Ino cidumide buti cilengwa cakuula naa kusambala mikuli mu Bunakristo Bwanyika?

12 Kusinsa Petro nkwaakacita kuli Simoni nincenjezyo ku Banakristo mazuba aano. Mubwini, ibbala libelesyegwa mumyaambo imwi ikwaamba cilengwa cakuula naa kusambala mikuli, ikapati mubukombi, lizwa kumakani aaya aakacitika. Kweelana ambobwakatalika Bunakristo Bwanyika bwakubeja banji balacicita cilengwa eeci. Masimpe, bbuku litegwa The Encyclopædia Britannica (1878) lyaamba kuti: “Buvwuntauzi ibwakacitwa kujatikizya makani aakaindi aakuvwootela ba Paapa, bupa basicikolo kusyoma kuti kunyina kuvwoota kwakacitwa kakunyina cilengwa eeci, alimwi ziindi zinji eeci cakali kucitwa munzila iijazya nsoni naa iisampuzya.”

13. Muunzila nzi Banakristo mobeelede kucenjela kujatikizya cilengwa cakuula naa kusambala mikuli mumbungano?

13 Banakristo beelede kucenjela kujatikizya cilengwa cakuula naa kusambala mikuli mumbungano. Mucikozyanyo, tabeelede kuba acilengwa cakubbola tuccawa naa kuciindizya kubalumbaizya aabo bajisi zyoolwe zyakupa bamwi mikuli mumbungano. Kulubazu lumwi, aabo bajisi coolwe cakupa bamwi mikuli mumbungano beelede kuceeleba cilengwa eeci cakubayandisya kapati aabo bavwubide. Bukkale boonse bobilo bujatikizya cilengwa eeci cibyaabi. Mubwini, babelesi ba Leza boonse beelede kulilemeka mbuli ‘bana basyoonto,’ akulindila kuti basalwe amuuya wa Jehova kutegwa bapegwe mikuli imwi. (Lk. 9:48) Aabo basola ‘kuliyandawida bulemu bwabo beni’ tabajisi busena mumbunga ya Leza.—Tus. 25:27.

“Sena Mubwini Ulicizyi Eeco Ncobala?” (Milimo 8:26-40)

14, 15. (a) Ino “mwaalumi muna Etiopiya” wakali ni, alimwi ino Filipo wakamujana buti? (b) Mbuti mwaalumi muna Etiopiya mbwaakautambula mulumbe wa Filipo, alimwi mbuti lubbapatizyo lwakwe mbokwatakali kusala kakunyina kuyeeya? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

14 Mungelo wa Jehova wakalailila Filipo kuti aunke kunzila iizwa ku Jerusalemu kuya ku Gaza. Kuti naa Filipo wakali kulibuzya kaambo ncaakali kuunkila, tiilyakalampa wakakazyiba kaambo ciindi naakaswaanganya mwaalumi muna Etiopiya iwakali ‘kubala cakupozya mubbuku lyamusinsimi Isaya.’ (Amubone kabbokesi kakuti “ Sena ‘Muzibe’ Naa Sinkuta?”) Muuya wa Jehova wakasololela Filipo kuti aswene munsi-munsi ankalaki. Kumwi kabalika kumbali aankalaki wakabuzya mwaalumi muna Etiopiya kuti: “Sena mubwini ulicizyi eeco ncobala?” Mpoonya mwaalumi muna Etiopiya wakaingula kuti, “Mubwini mbuti mbondinga ndacizyiba ikuti kakunyina uundipandulwida?”—Mil. 8:26-31.

15 Mwaalumi muna Etiopiya wakaambila Filipo kuti atante munkalaki. Amweezyeezye buyo mubandi ngobakajisi! Kuzyiba kujatikizya “mbelele,” naa “mubelesi,” waambidwe mubusinsimi bwa Isaya akali makani aatazyibidwe kwaciindi cilamfwu. (Is. 53:1-12) Pele, nobakali kuyaabweenda, Filipo wakamupandulwida muna Etiopiya kuti businsimi oobu bwakazuzikizyigwa a Jesu Kristo. Mbubwenya mbuli baabo ibakabbapatizyigwa lya Pentekoste 33 C.E., muna Etiopiya wakali kale mu Juda musandule, aboobo cakutasowa ciindi wakalicizyi ncaakeelede kucita. Mpoonya wakaambila Filipo kuti, “Bona! Ngaaya maanzi; ino ncinzi cindilesya kubbapatizyigwa?” Kakunyina kuwayawaya, Filipo wakamubbapatizya mwaalumi muna Etiopiya ooyu! c (Amubone kabbokesi kakuti “ Kubbapatizyigwa ‘Mumaanzi.’”) Kuzwa waawo, muuya wa Jehova wakasololela Filipo kumulimo uumbi mupya ku Asidodi, kwalo nkwaakazumanana kumwaya makani mabotu.—Mil. 8:32-40.

16, 17. Mbuti bangelo mbobausololela mulimo wakukambauka mazuba aano?

16 Banakristo mazuba aano balijisi coolwe cakutola lubazu mumulimo mbuli ngwaakali kucita Filipo. Kanji-kanji, balacikonzya kwaambilizya mulumbe wa Bwami mumibandi yakwiizya, mbuli leelyo nobali mulweendo. Alimwi buya, tacili cintu cilicitikila buyo kuti naa bajana muntu uujisi luyandisisyo. Cili boobu, akaambo kakuti Bbaibbele lilacisalazya kuti bangelo balausololela mulimo wakukambauka kutegwa mulumbe ubasikile bantu “kumasi oonse, kumisyobo yoonse, kumilaka yoonse alimwi akubantu bamisyobo yoonse.” (Ciy. 14:6) Kusololelwa abangelo mumulimo wakukambauka kuleendelana ancaakasinsima Jesu. Mucikozyanyo cakwe cawiiti ansaku, Jesu wakaamba kuti ciindi cakutebula, nkokuti kumamanino abweende bwazintu, “basikutebula mbangelo.” Wakayungizya kuti eezyi zilenge zyamuuya ‘ziyoogusya mu Bwami bwakwe zintu zyoonse zilebya alimwi abantu bacita bubi.’ (Mt. 13:37-41) Aciindi ncimunya, bangelo bayooyobolola baabo beelela kuba basikulela ba Bwami mpoonya kumbele bayooyobolola ‘bankamu mpati’ ‘ibambelele zimbi’ balo Jehova mbayanda kukwelela kumbunga yakwe.—Ciy. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16.

17 Kutondezya kuti eeci cilacitika lino, bantu bamwi mbotujana mubukambausi baamba kuti bali kupaila kuli Leza kutegwa abagwasye. Amubone cakuluula cabasikumwaya ba Bwami bobilo ibakali mubukambausi amwana musyoonto. Ciindi nocakali kulondelela kumasyikati, Bakamboni bobilo bakali kuyanda kukotoka, pele mwana walo wakaliyandide kukambauka aŋanda iitobela. Mubwini, wakaunka alikke akukonkomona amulyango. Mpoonya ciindi mukaintu uucili mwana-mwana naakajalula mulyango, Bakamboni bapati bobilo bakaswena kutegwa babandike anguwe. Lino cigambya ncakuti, ooyu mukaintu wakabaambila kuti wakali kupailila kuti muntu umwi amuswaye akumugwasya kulimvwisya Bbaibbele. Kuzwa waawo ciiyo ca Bbaibbele cakatalisyigwa!

“O Leza, kufwumbwa naa nduwe ni, ndalomba undigwasye”

18. Nkaambo nzi ncomweelede kulumba kucoolwe cakukambauka?

18 Mbomuzulilwa mumbungano ya Bunakristo, mulijisi coolwe cakubelekela antoomwe abangelo ciindi mulimo ooyu mupati uutanacitidwe nouli mukukambaukwa mazuba aano kubantu banji. Mutacuubyi-ubyi coolwe eeci ncomujisi. Kwiinda mukusolekesya kusikila mpomugolela, muyoojana lukkomano ciindi nomuzumanana ‘kukambauka makani mabotu aajatikizya Jesu.’—Mil. 8:35.

a Ooyu tali mwaapostolo Filipo pe. Pele, ngu Filipo, walo kweelana ambotwakabona mu Cibalo 5 cabbuku eeli, wakali akati kabaalumi bali ‘ciloba ibajisi mpuwo mbotu’ ibakasalwa kulanganya mulimo wakwaaba cakulya kuli bamukabafwu Banakristo ibakali kwaambaula Chigiriki alimwi abakali kwaambaula Chihebrayo mu Jerusalemu.—Mil. 6:1-6.

b Cilisalede kuti, basikwiiya bapya bakali kunanikwa naa kutambula muuya uusalala ciindi nobakali kubbapatizyigwa. Eeci cakali kubapa kuba acoolwe cakuyoolela a Jesu kujulu kabali bami abapaizi. (2 Kor. 1:21, 22; Ciy. 5:9, 10; 20:6) Nokuba boobo, mubukkale oobu bulikke, basikwiiya bapya tiibakananikwa ciindi nobakali kubbapatizyigwa. Kutambula muuya uusalala alimwi amilimo iijatikizya cipego cakucita maleele, zyakacitika buyo ciindi Petro a Johane nobakamana kubikka maanza ali Banakristo bapya ibabbapatizyidwe.

c Ooku tiikwakali kusala kakunyina kuyeeya. Mbwaanga wakali mu Juda musandule, ooyu mwaalumi muna Etiopiya wakalijisi kale luzyibo lwamu Magwalo, kubikkilizya abusinsimi bwaamba zya Mesiya. Lino mbwaanga wakazyiba kujatikizya lubazu ndwajisi Jesu mukuzuzikizyigwa kwamakanze aa Leza, wakali kukonzya kubbapatizyigwa kakunyina kuwayawaya.