Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 12

“Kabaambaula Cabusicamba Munguzu zya Jehova”

“Kabaambaula Cabusicamba Munguzu zya Jehova”

Paulo a Barnaba batondezya kulicesya, kuzumanana alimwi abusicamba

Kweelana a Milimo 14:1-28

1, 2. Nzintu nzi zyacitika ciindi Paulo a Barnaba nobali mu Lustro?

 KWABBUKA manyongwe mu Lustro. Mwaalumi iwakali mulema kuzwa naakazyalwa, wasotauka cakukondwa ciindi baalumi bobilo beenzu nobamuponya. Bantu bagambwa kapati, mpoonya mupaizi waleta misini yamaluba kubaalumi aaba nkamu mboisyoma kuti mbaaleza. Bapoho balaboba akulila ciindi mupaizi wa Zusi nalibambila kubajaya. Paulo a Barnaba boompolola kutegwa babakasye bantu kucita zintu eezyi. Aboobo bazapaula zisani zyabo, banjila munkamu yabantu akubakombelezya kuti bacileke kubakomba, pele alo makamu aluujisi kuyanda kubatuulila zipaizyo.

2 Mpoonya kwaboola ba Juda basikukazya kuzwa ku Antiokeya yaku Pisidiya alimwi aku Ikoniyo. Babejekezya Paulo a Barnaba alimwi akuzwidilila kunyona mizeezo yabana Lustro kutegwa bababukile. Nkamu iyali kuyanda kumukomba, lino yamuzinguluka Paulo akutalika kumupwaya mabwe kusikila wanetuka. Nobamana kutondezya kunyema kwabo koonse, Paulo bamukwelela anze aamunzi, akumusiya kabayeeya kuti wafwa.

3. Ino tulalanga-langa mibuzyo nzi mucibalo eeci?

3 Ino ncinzi cakasololela kuzintu eezyi zyakacitika? Ncinzi ncobakonzya kwiiya mazuba aano bakambausi bamakani mabotu kuzintu zijatikizya Paulo, Barnaba alimwi abantu baku Lustro ibakacinca mizeezo yabo cakufwambaana? Alimwi ino mbuti baalu Banakristo mbobakonzya kwiiya cikozyanyo ca Barnaba a Paulo ciindi baalumi aaba basyomeka nobakaliyumya mumulimo wabo, “kabaambaula cabusicamba munguzu zya Jehova”?—Mil. 14:3.

‘Nkamu Mpati Bakaba Basyomi’ (Milimo 14:1-7)

4, 5. Nkaambo nzi Paulo a Barnaba ncobakaunkila ku Ikoniyo, alimwi ncinzi cakacitika okuya?

4 Mazuba masyoonto buyo aayinda, Paulo a Barnaba bakatandwa mumunzi wa Antiokeya yaku Pisidiya ciindi ba Juda basikukazya nobakatalisya manyongwe aajatikizya mbabo. Nokuba boobo, muciindi cakutyompwa, baalumi aaba bobilo “bakabakunkumwida lusuko lwakali kumaulu aabo” bantu batabikkili maano bamumunzi ooyo. (Mil. 13:50-52; Mt. 10:14) Paulo a Barnaba bakazwa muluumuno akubasiya basikuleta manyongwe aabo kutegwa balindile cisubulo kuzwa kuli Leza. (Mil. 18:5, 6; 20:26) Kabakkomene, bamisyinali aaba bobilo bakazumanana mumulimo wabo wakukambauka. Nobakeenda musinzo uulampa makkilomita aali 150 kuya kumusanza lwaajwe, bakasika abusena bujisi mbolezi ibuli akati kamalundu aa Taurus a Sultan.

5 Cakusaanguna, Paulo a Barnaba bakaima mu Ikoniyo, imunzi bantu mobakali kusumpula kapati zilengwa zya Chigiriki alimwi iwakali akati kaminzi mipati yamu Galatiya, cooko cabana Roma. a Imunzi ooyu momwakali kukkala ba Juda balaampuwo alimwi aba Juda basandule banji. Kweelana acilengwa cabo, Paulo a Barnaba bakanjila mucikombelo akutalika kukambauka. (Mil. 13:5, 14) “Bakaambaula kabotu cakuti nkamu mpati yaba Juda aba Giriki bakaba basyomi.”—Mil. 14:1.

6. Nkaambo nzi Paulo a Barnaba ncobakali bamayi bacibwene, alimwi mbuti mbotukonzya kubaiya?

6 Nkaambo nzi mbobakali kwaambaula ba Paulo a Barnaba ncokwakabasika amoyo baswiilizi? Paulo wakalijisi luzyibo lunji lwamu Magwalo. Wakalicibwene kuzubulula makani aakaindi, businsimi alimwi a Mulawo wa Musa kutegwa atondezye kuti masimpe Jesu wakali Mesiya wakasyomezyegwa. (Mil. 13:15-31; 26:22, 23) Barnaba wakali kubabikkila kapati maano bantu. (Mil. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Baalumi aaba kunyina nobakali kusyoma busongo bwabo pe, pele bakali kwaambaula “munguzu zya Jehova.” Mbuti mbomukonzya kubaiya aaba bamisyinali ciindi nomuli mubukambausi? Nkwiinda mukucita zitobela: Amulizyibe kabotu Jwi lya Leza. Amusale Magwalo aakonzya kubakwelelezya baswiilizi banu. Amujane nzila zigaminide mbomukonzya kubaumbulizya aabo mbomukambaukila. Alimwi lyoonse amubelesye Jwi lya Jehova nomuyiisya ikutali kubelesya maano aanu nobeni.

7. (a) Ncinzi cicitika akaambo kamakani mabotu? (b) Ikuti mukwasyi wanu kautakamantene akaambo kakuti mwakaatambula makani mabotu, ino ncinzi ncomweelede kuyeeya?

7 Nokuba boobo, tabali boonse mu Ikoniyo ibakakkomana akaambo kazintu nzyobakaamba ba Paulo a Barnaba. Luka wakaamba kuti: “Ba Juda batakasyoma bakanyonganya bantu bamasi akubayunga kuti babukile bakwesu.” Paulo a Barnaba bakabona kuti bakeelede kukkala kutegwa baiminine makani mabotu aboobo “bakatola ciindi cilamfwu kabaambaula cabusicamba.” Akaambo kaceeci, “bantu banji bamumunzi bakaandaana; bamwi bakali kulubazu lwaba Juda pele bamwi bakali kulubazu lwabaapostolo.” (Mil. 14:2-4) Oobo mbombubo mbwaabacita makani mabotu bantu mazuba aano. Bamwi alabakamantanya kakuli bamwi alabaandaanya. (Mt. 10:34-36) Ikuti mukwasyi wanu kautakamantene akaambo kakuti mwakaatambula makani mabotu, kamuyeeya kuti kukazyigwa kanji-kanji kulaboola akaambo katwaambo twakubeja ntobamvwa naa kutamikizyigwa buya. Kulilemeka kwanu kubotu kulakonzya kupa bwiinguzi kumakani aakubeja alimwi akucinca mizeezo iitali kabotu yabaabo ibamukazya.—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.

8. Nkaambo nzi Paulo a Barnaba ncobakazwida mu Ikoniyo alimwi ncinzi ncotwiiya kucikozyanyo cabo?

8 Nokwakainda ciindi, basikukazya mu Ikoniyo bakamvwana kuti babapwaye mabwe ba Paulo a Barnaba. Ciindi bamisyinali aaba bobilo nobakaambilwa makani aaya, bakasala kuunka kuyookambaukila kumbi. (Mil. 14:5-7) Bakambausi ba Bwami mazuba aano balabubelesya bupampu oobu. Ciindi bantu nobatufwubaazya, tulabandika cabusicamba. (Flp. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Pele ciindi twabona kuti tulangilwa kulwanwa, tuleeleba kucita cintu cili coonse cabufwubafwuba icikonzya kubikka buumi bwesu naa bwabasyomima muntenda.—Tus. 22:3.

“Kusandukila Kuli Leza Uupona” (Milimo 14:8-19)

9, 10. Ino munzi wa Lustro wakali kuli, alimwi ncinzi ncotuzyi kujatikizya bantu bamumunzi ooyu?

9 Paulo a Barnaba bakeenda ambweni makkilomita aali 30 kusika ku Lustro, imunzi iwakali kweendelezyegwa abana Roma kumusanza lwaambo kwa Ikoniyo. Bantu bamu Lustro bakali kumvwana kapati abamu Antiokeya yaku Pisidiya pele mumunzi ooyu kwakanyina masena manji mwakali kukkala ba Juda balaampuwo. Nokuba kuti bantu ibakali kukkala mumunzi ooyu bakali kwaambaula Chigiriki, kweelede kuti mwaambo wabo wini wakali Chilukaoniya. Ambweni akaambo kakuti mumunzi ooyu kwakanyina cikombelo, Paulo a Barnaba bakatalika kukambauka kubuleya. Nobakali mu Jerusalemu, Petro wakaponya muntu iwakali mulema kuzwa naakazyalwa. Mu Lustro, Paulo wakaponya mwaalumi iwakazyalwa kali mulema. (Mil. 14:8-10) Akaambo kamaleele ngaakacita Petro, nkamu mpati yabantu bakaba basyomi. (Mil. 3:1-10) Pele maleele ngaakacita Paulo akasololela kucintu ciindene.

10 Kweelana ambokwaambwa kumatalikilo aacibalo eeci, ciindi mulema naakasotauka akutalika kweenda, mpoonya-mpoonya nkamu yabantu bakali kukomba baleza bakubeja yakaba amuzeezo uulubide. Bakaamba kuti Barnaba ngu Zusi, mupati akati kabaleza, mpoonya Paulo bakamwaamba kuti ngu Herme, mwana wa Zusi alimwi mwaambilizi wabaleza. (Amubone kabbokesi kakuti “ Lustro Alimwi Abukombi bwa Zusi a Herme.”) Nokuba boobo, Barnaba a Paulo bakalikanzide kugwasya nkamu kumvwisya kuti bakali kwaamba akucita zintu ikutali munguzu zyabaleza bakubeja pele kwiinda munguzu zya Jehova, Leza wakasimpe omwe.—Mil. 14:11-14.

‘Muzifwutatile zintu eezyi zyabuyo akusandukila kuli Leza uupona, iwakalenga julu, anyika.’—Milimo 14:15

11-13. (a) Ncinzi Paulo a Barnaba ncobakaamba kubantu baku Lustro? (b) Ino nciiyo nzi cimwi ncotukonzya kwiiya kumajwi ngobakaamba ba Paulo a Barnaba?

11 Tacikwe makani azintu zyakacitika, Paulo a Barnaba bakazumanana kusolekesya kubasika amoyo bantu mbobakali kubandika limwi munzila iigwasya kapati. Kapandulula cakacitika, Luka wakalemba nzila iigwasya kapati yakukambauka makani mabotu kubantu batakombi Leza. Amubone Paulo a Barnaba mbobakasoleka kubasika amoyo baswiilizi babo nobakati: “Nobaalumi, ino nkaambo nzi ncomucitila boobu? Andiswe tuli bantu buyo ibalezya mbubonya mbuli ndinywe. Twaambilizya makani mabotu kulindinywe kuti muzifwutatile zintu eezyi zyabuyo akusandukila kuli Leza uupona, iwakalenga julu, nyika, lwizi azintu zyoonse zili mumo. Mumazyalani aamusyule bamasi boonse wakabalekela kutobela nzila zyabo beni, nokuba kuti walo mwini tanaakalilekela kubula bumboni nkaambo wakacita zibotu, wakamupa mvwula kuzwa kujulu aziindi eelyo nokuba micelo minji, alimwi wakamukkutya azilyo akuzuzya myoyo yanu akubotelwa.”—Mil. 14:15-17.

12 Nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kumajwi aaya aapa kukkala ansi kuyeeya? Cakusaanguna, Paulo a Barnaba kunyina nobakalibona kuti balisumpukide kwiinda baswiilizi babo. Kunyina nobakalicengeezya kuba mbobatakabede. Muciindi caboobo, cakulibombya bakaamba kuti abalo bakali kulezya mbubonya mbuli baswiilizi babo aaba ibatakali kukomba Leza. Masimpe kuti, Paulo a Barnaba bakatambula muuya uusalala alimwi akuti bakalaangulukide kunjiisyo zyakubeja. Kuyungizya waawo, bakalipedwe bulangizi bwakuyoolela a Kristo. Pele bakalizyi kuti bantu bamu Lustro abalo bakali kukonzya kutambula zipego nzimunya eezyi kwiinda mukumvwida Kristo.

13 Ino tubabona buti aabo mbotukambaukila? Sena tubabona kuti tuleelene ambabo? Ciindi notugwasya bantu kwiiya kasimpe kali mu Jwi lya Leza, sena tulakutantamuka kuyanda kulumbaizyigwa mbuli Paulo a Barnaba? Charles Taze Russell, iwakali mwiiyi uucibwene alimwi iwakali kusololela mumulimo wakukambauka kumamanino amwaanda wamyaka wa 19 alimwi akumatalikilo amwaanda wamyaka wa 20, wakatusiila cikozyanyo cibotu mumakani aaya. Wakalemba kuti: “Tatuyandi bulemu, naa kulemekwa, nokuba kumalembe eesu; tatulombozyi kwiitwa kuti Mufwundisi naa Rabbi.” Kulicesya kwa Mukwesu Russell kwakalikozyenye akooko kwa Paulo a Barnaba. Mbubwenya buyo, makanze eesu notukambauka taali aakuliyandawida bulemu, pele ngakugwasya bantu kusandukila kuli “Leza Uupona.”

14-16. Nciiyo nzi cabili alimwi acatatu ncotwiiya kuli nzyobakaamba ba Paulo a Barnaba kubantu baku Lustro?

14 Amubone ciiyo cabili ncotukonzya kwiiya kumakani aaya. Paulo a Barnaba bakali kucinca-cinca kweelana abukkale. Kwiindana aba Juda alimwi aba Juda basandule bamu Ikoniyo, bantu bamu Lustro bakajisi buyo luzyibo lusyoonto kujatikizya Magwalo alimwi a Leza mbwaakaceendelezya cisi ca Israyeli naa andiza tiibakajisi buya luzyibo oolo naaceya. Nokuba boobo, aabo ibakali kuswiilila kuli Paulo a Barnaba bakali kukkala akati kabalimi. Ku Lustro yakali kuwa kabotu mvwula alimwi nyika yakalijisi mbolezi. Bantu aabo bakali kukonzya kububona bumboni bunji bwa Mulengi kabutondezyegwa muzintu mbuli ziindi nokuba micelo minji, alimwi buya bamisyinali aaba bakazibelesya zintu eezyi kutegwa bagwasye baswiilizi babo kuyeeya.—Rom. 1:19, 20.

15 Sena andiswe tulakonzya kucinca-cinca kweelana abukkale? Nokuba kuti mulimi ulakonzya kusyanga musyobo omwe wambuto mumyuunda iindene-indene, weelede kubelesya nzila ziindene-indene kutegwa abambe bulimo. Myuunda imwi inga kaijisi kale bulongo bubotu akupa kuti cuubeube kumbuto kumena. Kakuli imwi inga kaitali boobo pe. Mbubwenya buyo, mbuto lyoonse njotusyanga njimwi nkokuti—mulumbe wa Bwami uujanika mu Jwi lya Leza. Pele mbubwenya mbuli Paulo a Barnaba, tweelede kusolekesya kubumvwisya bukkale alimwi akusola kuzyiba bukombi bwabantu mbotukambaukila. Mpoonya tuyoozumizya luzyibo oolu kweendelezya mbotuukambauka mulumbe wa Bwami.—Lk. 8:11, 15.

16 Kuli ciiyo catatu ncotukonzya kwiiya kucibalo cijatikizya Paulo, Barnaba, alimwi abantu bamu Lustro. Nokuba kuti tulakonzya kubeleka canguzu kapati, zimwi ziindi mbuto nzyotusyanga zilakonzya kukwempulwa naa kuwida anyika yamabwe. (Mt. 13:18-21) Ikuti eeco cacitika, mutatyompwi pe. Mbubwenya Paulo nokwakainda ciindi mbwaakakulwaizya basikwiiya ku Roma kuti, “umwi aumwi wesu [kubikkilizya amuntu ngotwiiya limwi Jwi lya Leza] uyoolyaambilila mwini kuli Leza.”—Rom. 14:12.

“Bakabasiya Mumaanza a Jehova” (Milimo 14:20-28)

17. Nobakazwa ku Derbe, ino Paulo a Barnaba bakaunka kuli, alimwi nkaambo nzi?

17 Nobakamana kumukwelaanya Paulo kuti azwe mu Lustro, bana Lukaoniya bakamusiya kabayeeya kuti wafwa, mpoonya basikwiiya bakamuzinguluka aboobo wakasinsimuka akujana kwakoona masiku aayo mumunzi. Buzuba bwakatobela, Paulo a Barnaba bakatalika lweendo lwamakkilomita aali 100 kuunka ku Derbe. Kweelede kuti lweendo oolu lukatazya lwakamupa kuusa Paulo mbwaanga wakazwide akupwaigwa mabwe mawoola buyo masyoonto aakaindide. Nokuba boobo, walo a Barnaba bakazumanana kuliyumya alimwi ciindi nobakasika ku Derbe, ‘bakayiisya bantu banji kuba basikwiiya.’ Alimwi muciindi cakwiinda iikosola kuunka nkobakazwa ku Antiokeya yaku Siriya, “bakapilukila ku Lustro, ku Ikoniyo aku Antiokeya [yaku Pisidiya].” Ino bakaunkila nzi? Kutegwa ‘bakayumye-yumye basikwiiya akubakulwaizya kuzumanana mulusyomo.’ (Mil. 14:20-22) Eelo kaka baalumi aaba bobilo bakapa cikozyanyo cibotu! Bakabikka ziyandika zyambungano kusaanguna muciindi canzyobayanda balo. Balangizi beendeenda alimwi abamisyinali mazuba aano abalo balacita mbubwenya oobo.

18. Ncinzi cijatikizyidwe mukusala baalu?

18 Kunze lyakuyumya-yumya basikwiiya amajwi alimwi acikozyanyo cabo, Paulo a Barnaba bakabasalila “baalu mumbungano imwi aimwi.” Nokuba kuti ‘bakatumwa amuuya uusalala’ mulweendo oolu lwabumisyinali, Paulo alimwi a Barnaba bakazumanana kupaila akuliimya kulya ciindi ‘nobakabasiya [nkokuti baalu] mumaanza aa Jehova.’ (Mil. 13:1-4; 14:23) Oobu mbobubambe butobelwa amazuba aano. Katanasalwa mukwesu kuti apegwe mikuli, kabunga kabaalu mumbungano eeyo kalaapailila makani aaya akulanga-langa naa mukwesu ulazizuzikizya zyeelelo zyamu Magwalo naa pe. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tit. 1:5-9; Jak. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) Bulamfwu bwaciindi mukwesu kali Munakristo takali nkakaambo kalikke kakonzya kupa kuti ayelele. Pele ŋambawido yamukwesu, mbwalilemeka alimwi ampuwo yakwe nzezitondezya kuti muuya uusalala ulabeleka mubuumi bwakwe. Kubona mbwazizuzikizya zyeelelo zyamu Magwalo zijatikizya balangizi ncecikonzya kutondezya naa mukwesu uleelela kuba mweembezi wabutanga. (Gal. 5:22, 23) Mulangizi wabbazu nguujisi mukuli wakusala ooku.—Amweezyanisye a 1 Timoteyo 5:22.

19. Ino nkulyaambilila nzi nkobajisi baalu, alimwi mbuti mbobaiya Paulo a Barnaba?

19 Baalu balizyi kuti bayoolyambilila kuli Leza kujatikizya mbobailanganya mbungano. (Heb. 13:17) Mbubwenya mbuli Paulo a Barnaba, baalu mbabali kumbele caboola kumulimo wakukambauka. Balabayumya basyominyina amajwi aabo. Alimwi balilibambilide kubikka nzyoiyandika mbungano kusaanguna kwiinda nzyobayandika balo.—Flp. 2:3, 4.

20. Ino tugwasyigwa buti ciindi notubala makani aajatikizya kubeleka cakusyomeka kwabakwesu alimwi abacizyi?

20 Ciindi Paulo a Barnaba nobakajokela ku Antiokeya yaku Siriya kwalo nkobakatalikila bumisyinali, bakatalika kubalwiida “zintu zinji nzyaakacita Leza kwiinda mulimbabo, akuti wakajalula nzila kuli bamasi kuti batambule lusyomo.” (Mil. 14:27) Ciindi notubala milimo yabakwesu abacizyi njobabeleka cakusyomeka akubona Jehova mbwaakulongezya kusolekesya kwabo, tuyookulwaizyigwa kuzumanana ‘kwaambaula cabusicamba munguzu zya Jehova.’

a Amubone kabbokesi kakuti “ Ikoniyo—Munzi Wabana Fuligiya.”