Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 12

“Ndiyoopa Kuti babe Cisi Comwe”

“Ndiyoopa Kuti babe Cisi Comwe”

EZEKIELI 37:22

MAKANI AALI MUCIBALO: Cisyomezyo ca Jehova cakubunganya bantu bakwe antoomwe; businsimi bwatusamu tobilo

1, 2. (a) Nkaambo nzi baange ncobakonzya kuyoowa? (b) Nkaambo nzi ncobakali kuyanda kumvwa mulumbe ngobatakali kuyeeyela? (c) Ino mibuzyo nzi njotutiilange-lange?

KWIINDA mukusololelwa a Leza, Ezekieli wakaamba businsimi bunji kubaange ibakali mu Babuloni kwiinda muzitondezyo zilibonya. Businsimi bwakusaanguna Ezekieli mbwaakacita citondezyo, bwakajisi mulumbe walubeta, ibwabili abwalo mbubwenya, abwatatu mbubwenya, mpoonya abumbi mbubwenya. (Ezk. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6) Mubwini, businsimi boonse mbwaakacita zitondezyo bwakaamba kujatikizya milumbe yalubeta iiyoosya kuba Juda.

2 Aboobo, amuciyeeyele buyo mbobakayoowede baange ciindi Ezekieli naakaima alimwi kumbele lyabo, kalibambilide kucita citondezyo cimbi cabusinsimi. Kweelede kuti bakalibuzya kuti, ‘Ino mulumbe nzi uutyompya ngotuyanda kutambula lino?’ Pele lino bakali kuyanda kumvwa mulumbe ngobatakali kuyeeyela. Businsimi lino mbwaakali kuyanda kucita citondezyo Ezekieli bwakaliindene kapati. Bwakajisi cisyomezyo cibotu, ikutali makani aalubeta lubyaabi. (Ezk. 37:23) Ino mulumbe nzi Ezekieli ngwaakaambila baange? Ino wakali kwaamba nzi? Ino ubajatikizya buti babelesi ba Leza mazuba aano? Atubone bwiinguzi.

“Tuyooba Kasamu Komwe Mujanza Lyangu”

3. (a) Ino kasamu ‘ka Juda’ kakali kwiiminina nzi? (b) Nkaambo nzi ‘kasamu ka Efraimu’ ncokakali kwiiminina bwami bwamisyobo iili kkumi?

3 Jehova wakalailila Ezekieli kubweza tusamu tobilo alimwi akulemba komwe kuti “nkika Juda” mpoonya kamwi kuti “nkika Josefa, nkasamu ka Efraimu.” (Amubale Ezekieli 37:15, 16.) Ino tusamu ootu tobilo twakali kwiiminina nzi? Kasamu ikakali ‘ka Juda’ kakali kwiiminina bwami bwamisyobo yobilo bwa Juda abwa Benjamini. Bami ibakali mumulongo wa Juda bakali kweendelezya misyobo yobilo; alimwi bupaizi bwakaliswaanganizyidwe anjiyo, nkaambo bapaizi bakali kubelekela atempele mu Jerusalemu. (2Mak. 11:13, 14; 34:30) Aboobo, bwami bwa Juda bwakajisi mulongo wabami wa Davida alimwi abapaizi bana Levi. ‘Kasamu ka Efraimu’ kakali kwiiminina bwami bwamisyobo iili kkumi bwa Israyeli. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba boobu? Mwami wakusaanguna wabwami bwamisyobo iili kkumi wakali Jeroboamu, walo iwakali kuzwa mumusyobo wa Efraimu. Mukuya kwaciindi, Efraimu wakaba musyobo iwakali ampuwo kapati mu Israyeli. (Dt. 33:17; 1Bam. 11:26) Amubone kuti bwami bwamisyobo iili kkumi bwa Israyeli tiibwakali kubikkilizya abami baluzubo lwa Davida naa bapaizi ba Levi.

4. Ino citobela ncaakacita Ezekieli atusamu tobilo cakali kutondezya nzi? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

4 Ezekieli alimwi wakalaililwa kuswaanganya tusamu tobilo antoomwe “kutegwa tube kasamu komwe buyo.” Baange kabamulangilila caluyandisisyo Ezekieli, bakamubuzya kuti: “Sena tokootwaambila ncozyaamba zintu eezyi?” Wakaingula kuti icakacitika cakali kutondezya ncaakali kuyoocita Jehova kumugama. Kujatikizya tusamu tobilo, Jehova wakaamba kuti: “Ndiyootupa kuti tube kasamu komwe buyo, tuyooba kasamu komwe mujanza lyangu.”Ezk. 37:17-19.

5. Ino cakali kwaamba nzi ncaakacita Ezekieli? (Amubone kabbokesi kakuti “Kuswaanganizyigwa Kwatusamu Tobilo.”)

5 Mpoonya, Jehova wakacipandulula ncocakali kwaamba ikuswaanganizyigwa kwatusamu tobilo. (Amubale Ezekieli 37:21, 22.) Baange ibakali kuzwa mubwami bwamisyobo yobilo bwa Juda alimwi abaange ibakali kuzwa mubwami bwamisyobo iili kkumi bwa Israyeli (Efraimu) bakali kuyooletwa kunyika ya Israyeli, kwalo nkobakali kuyooba “cisi comwe.”—Jer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Ino mbusinsimi nzi ibweendelana ibuli kuli Ezekieli caandaano 37?

6 Eelo kaka bulakondelezya mbobweendelana businsimi bwakubukulusya ibulembedwe kuli Ezekieli caandaano 37! Jehova uyoosinizya kuti ngu Leza uutaangululi buyo bantu bakwe kuzwa mubuzike (tupango 1-14) pele alimwi ulabakamantanya (tupango 15-28). Mulumbe uukkazika moyo uutondezyegwa kwiinda mubusinsimi oobu bobilo ngwakuti: Buzike bulakonzya kumana, alimwi akwaandaana mbubwenya.

Ino Mbuti Jehova ‘Mbwaakababunganya antoomwe’?

7. Ino cibalo cili ku 1 Makani 9:2, 3 citondezya buti kuti “kuli Leza zintu zyoonse zilakonzyeka”?

7 Kweelana ambobazibona zintu bantu, lwaanguluko alimwi alukamantano lwabaange lwakali kulibonya kuba cintu citakonzyi kucitika naaceya. * Pele, “kuli Leza zintu zyoonse zilakonzyeka.” (Mt. 19:26) Jehova wakabuzuzikizya businsimi bwakwe. Buzike mu Babuloni bwakamana mu 537 B.C.E., mpoonya, bantu kuzwa kubwami boonse bobilo bakasika mu Jerusalemu kutegwa bagwasyilizye kubukulusya bukombi busalala. Majwi aalembedwe aakasololelwa amuuya alacisalazya eeci: “Bamwi balunyungu lwa Juda, lwa Benjamini, lwabana Efraimu alwabana Manase bakakkala mu Jerusalemu.” (1Mak. 9:2, 3; Ezr. 6:17) Masimpe, kweelana ambwaakasinsima Jehova, bantu ibakali mubwami bwamisyobo iili kkumi bwa Israyeli bakaswaanganizyigwa, naa kukamantanizyigwa, antoomwe abaabo ibakali mubwami bwamisyobo yobilo bwa Juda.

8. (a) Ncinzi ncaakasinsima Isaya? (b) Ino nzintu nzi zyobilo ziyandika kapati izili kuli Ezekieli 37:21?

8 Kakucili myaka iitandila ku 200, musinsimi Isaya wakasinsima kujatikizya cakali kuyoocitikila bana Israyeli aba Juda baakuzwa mubuzike. Wakasinsima kuti Jehova wakali kuyootalika kubunganya “bantu bamwaikide ba Israyeli” alimwi ‘abantu bapalangene ba Juda kuzwa kuzyooko zyoonse zyone zyanyika,’ kubikkilizya ‘akuzwa ku Asuri.’ (Is. 11:12, 13, 16) Aboobo, kweelana ambwaakasinsima Jehova, wakagwisya “bana Israyeli akati kamasi.” (Ezk. 37:21) Amubone zintu zyobilo iziyandika kapati: Aciindi aawa, Jehova kunyina naakacili kwaamba baange kuti “Juda” alimwi a “Efraimu” pele kuti “bana Israyeli” kaili mbunga yomwe. Kuyungizya waawo, bana Israyeli bakali kupandululwa kuti bazwa, kutali kucisi comwe, Babuloni, pele kuti bazwa kumasi manji nkokuti, “kuzwa kumabazu oonse.”

9. Mbuti Jehova mbwaakabagwasya ibakazwa mubuzike kuti bakamantane?

9 Nobakajokela ku Israyeli baange, ino mbuti Jehova mbwaakabagwasya kuti bakamantane? Wakapa bana Israyeli ibeembezi bakumuuya, mbuli Zerubabeli, Mupaizi Mupati Joshua, Ezara alimwi a Nehemiya. Leza alimwi wakasala basinsimi mbuli Hagai, Zekariya alimwi a Malaki. Baalumi basyomeka boonse aaba bakabeleka canguzu ikukulwaizya cisi kutobela malailile a Leza. (Neh. 8:2, 3) Kuyungizya waawo, Jehova wakacikwabilila cisi ca Israyeli kwiinda mukunyonganya makanze mabi ngobakajisi basinkondo babantu ba Leza.—Es. 9:24, 25; Zek. 4:6.

Jehova wakasala beembezi bakumuuya kutegwa bagwasye bantu bakwe kukamantana (Amubone muncali 9)

10. Ino mukuya kwaciindi ncinzi Saatani ncaakazwidilila kucita?

10 Nokuba boobo, nokuba kuti Jehova wakabalanganya munzila yaluyando, bana Israyeli banji bakaalilwa kukakatila kubukombi busalala. Nzyobakacita zililembedwe mumabbuku aamu Bbaibbele aakalembwa ciindi baange nobakapiluka. (Ezr. 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15) Mubwini, mumwaanda wamyaka omwe kuzwa nobakazwa mubuzike, bana Israyeli bakazwa mubukombi busalala cakuti Jehova wakabaambila kuti: “Amujokele kulindime.” (Malk. 3:7) Kuzikusika kuciindi Jesu naakaboola anyika, bukombi bwaba Juda bwakalaandaanizyidwe mutubunga tunji itwakali kusololelwa abeembezi batasyomeki. (Mt. 16:6; Mk. 7:5-8) Saatani wakazwidilila mukusinkilila kuti kutabi kuzwidilila mukuleta lukamantano lweelede. Nokuba boobo, businsimi bwa Jehova bwalukamantano bwakali kuyoozuzikizyigwa. Mubuti?

“Mubelesi Wangu Davida Uyooba Mwami Wabo”

11. (a) Ncinzi Jehova ncaakayubununa kujatikizya businsimi bwakwe bwakukamantanya? (b) Ncinzi alimwi Saatani ncaakasola kucita naakatandwa kuzwa kujulu?

11 Amubale Ezekieli 37:24. Jehova wakayubununa kuti businsimi bwakwe bwakukamantanya bwakali kuyoozuzikizyigwa akati kabantu bakwe lilikke ciindi ‘mubelesi wakwe Davida,’ Jesu, naakali kuyootalika kulela kali Mwami, calo icakacitika mu 1914. * (2Sam. 7:16; Lk. 1:32) Kuzikusika aciindi eeco, bana Israyeli bakumuuya, ibananike bakalinjilide kale mubusena bwabana Israyeli bakumubili. (Jer. 31:33; Gal. 3:29) Saatani, kwaambisya naakatandwa kuzwa kujulu, alimwi wakaba amakanze aakunyonyoona lukamantano lwabantu ba Leza. (Ciy. 12:7-10) Mucikozyanyo, naakafwa Mukwesu Russell mu 1916, Saatani wakajana coolwe cakuleta kwaandaana akati kabananike kwiinda mukubelesya basiluleyo. Nokuba boobo, kalitanalampa, basiluleyo aabo bakaisiya mbunga. Saatani alimwi wakazwidilila mukupa kuti bakwesu ibakali kusololela aciindi eeco babikkwe muntolongo, pele eeco acalo tiicakapa kuti bantu ba Jehova bazibaane. Banakristo bananike ibakazumanana kusyomeka kuli Jehova tiibakacileka kukamantana.

12. Nkaambo nzi kusolekesya kwa Saatani kwakwaandaanya ba Israyeli bakumuuya ncokwatazwidilila?

12 Aboobo, mukwiimpana acakacitikila bana Israyeli bakumubili, ba Israyeli bakumuuya bakaliyumya kunzila zya Saatani zyakuyanda kupa kuti kube kwaandaana. Ino nkaambo nzi kusolekesya kwa Saatani ncokwatazwidilila? Akaambo kakuti bananike bacita zyoonse nzyobakonzya kutegwa bakakatile kuzyeelelo zya Jehova. Aboobo, bali kukwabililwa a Mwami wabo, Jesu Kristo, uucizumanana kumuzunda Saatani.—Ciy. 6:2.

Jehova Uyoopa Kuti Bakombi Bakwe ‘Babe Bomwe’

13. Ino nkasimpe nzi kayandika kapati ibusinsimi bujatikizya kuswaanganizyigwa kwatusamu tobilo nkobutuyiisya?

13 Ino businsimi bwakuswaanganya tusamu tobilo bwaamba nzi mazuba aano? Amuyeeye kuti kaambo kapati kabusinsimi kakali kakutondezya mbuli mbunga zyobilo mbozyakali kuyookamantana. Kwiinda zyoonse, businsimi butondezya kuti ilukamantano oolu lulaletwa a Jehova. Aboobo, ino nkasimpe nzi ikayandika kapati kajatikizya bukombi busalala nkocitondezya citondezyo cabusinsimi oobu cakuswaanganya tusamu tobilo? Mubufwaafwi kasimpe aaka nkakuti: Jehova kumugama uyoopa kuti bakombi bakwe ‘babe bomwe.’—Ezk. 37:19.

14. Mbuti kuzuzikizyigwa kupati kwabusinsimi bwakuswaanganizyigwa kwatusamu mbokucitika kuzwa mu 1919?

14 Kuzwa mu 1919, bantu ba Leza nobakasalazyigwa munzila yakumuuya alimwi anobakatalika kunjila muparadaiso yakumuuya, kuzuzikizyigwa kupati kwabusinsimi bwakuswaanganizyigwa kwatusamu kwakatalika. Aciindi eeco, ibunji bwabaabo ibakakamantanizyigwa bakajisi bulangizi bwakuba bami abapaizi kujulu. (Ciy. 20:6) Munzila yacikozyanyo, bananike aaba bakali mbuli kasamu ‘ka Juda,’ icisi cakali kubikkilizya amulongo wabami wa Davida abapaizi bana Levi. Nokuba boobo, mbwaakali kuyaabuya mazuba, bantu banji ibakajisi bulangizi bwakupona anyika bakasangana ba Juda bakumuuya aaba. Aaba bakali mbuli ‘kasamu ka Efraimu,’ nkokuti cisi icatakali kubikkilizya bami bamumulongo wa Davida alimwi abapaizi ba Levi. Antoomwe, mbunga zyobilo zilabeleka calukamantano mbuli bantu ba Jehova ansi a Mwami omwe, Jesu Kristo.—Ezk. 37:24.

“Bayooba Bantu Bangu”

15. Mbuti majwi aabusinsimi aali kuli Ezekieli 37:26, 27 mbwaali mukuzuzikizyigwa mazuba aano?

15 Businsimi bwa Ezekieli kubugama butondezya kuti bantu banji bakali kuyookulwaizyigwa kusangana bananike mubukombi busalala. Kujatikizya bantu bakwe, Jehova wakaamba kuti: ‘Ndiyoobavwuzya’ alimwi “tente lyangu linooli ambabo.” (Ezk. 37:26, 27; bupanduluzi buyungizyidwe) Majwi aaya apa kuyeeya cakasinsimwa amwaapostolo Johane nokwakainda myaka iili 700 kuzwa ciindi naakali kupona Ezekieli, aamba kuti ‘ooyo uukkede acuuno cabwami wakali kuyoovwumba tente lyakwe’ atala ‘aankamu mpati.’ (Ciy. 7:9, 15) Mazuba aano, bananike alimwi abankamu mpati balakkala mbuli cisi comwe, bantu ba Leza, kabakwabilidwe atente lyakwe.

16. Ino mbusinsimi nzi Zekariya mbwaakaamba kujatikizya kuswaanganizyigwa kwaba Israyeli bakumuuya abaabo ibajisi bulangizi bwakupona anyika?

16 Kuswaanganizyigwa kwaba Juda bakumuuya abaabo ibajisi bulangizi bwakupona anyika kwakasinsimwa alimwi amusinsimi Zekariya, walo iwakazwa mubuzike. Wakaamba kuti ‘bantu bali kkumi bazwa . . . mumasi oonse’ bakali ‘kuyoojatisya cikobela camu Juda’ akwaamba kuti: “Tuyanda kuunka andinywe, nkaambo twamvwa kuti Leza ulaandinywe.” (Zek. 8:23) Majwi aakuti “mu Juda” taambi muntu omwe, pele aamba nkamu yabantu, “nywebo nobantu,” mazuba aano iimininwa abananike basyeede, naa ba Juda bakumuuya. (Rom. 2:28, 29) “Bantu bali kkumi” baiminina baabo ibajisi bulangizi bwakuyoopona anyika. ‘Balabajatisya’ bananike alimwi ‘akuunka’ ambabo. (Is. 2:2, 3; Mt. 25:40) Mabala aakuti “bayoojatisya” alimwi ‘akuunka andinywe’ atondezya kuswaanganizyigwa cakumaninina kwankamu zyobilo eezyi.

17. Mbuti Jesu mbwaakalupandulula lukamantano ndotujisi mazuba aano?

17 Kweelede kuti wakayeeya businsimi bwa Ezekieli bwakuswaanganizyigwa ciindi Jesu naakalipandulula kuti ngomweembezi uuyoopa kuti kwiinda mubusolozi bwakwe, mbelele zyakwe (bananike) alimwi ‘ambelele zimbi’ (aabo bajisi bulangizi bwakuyoopona anyika) ziyooba “tanga lyomwe.” (Joh. 10:16; Ezk. 34:23; 37:24, 25) Eelo kaka majwi aaya aa Jesu alimwi ayaayo aabasinsimi bakaindi alalupandulula kabotu lukamantano lukkomanisya ndotujisi mazuba aano, kufwumbwa naa tujisi bulangizi nzi bwakumbele! Nokuba kuti bukombi bwakubeja bwaandaana mutubunga tunji kapati, swebo tulikamantene munzila iigambya.

Mazuba aano, bananike ‘abambelele zimbi’ balamukomba Jehova calukamantano kabali “tanga lyomwe” (Amubone muncali 17)

“Cikombelo Cangu Cili Akati Kabo Lyoonse Mane Kukabe Kutamani”

18. Kweelana ambokutondezyedwe kuli Ezekieli 37:28, nkaambo nzi ncociyandika kapati kubantu ba Leza ‘kutaba banyika’?

18 Majwi aamamanino aabusinsimi bwakuswaanganizyigwa bwa Ezekieli aamba icitondezya kuti lukamantano lwesu talukanyonganizyigwi. (Amubale Ezekieli 37:28.) Bantu ba Jehova balikamantene akaambo kakuti cikombelo cakwe, naa bukombi busalala, buli “akati kabo.” Alimwi cikombelo cakwe cilazumanana kuba akati kabo lyoonse ikuti kabalisalazya, naa kulyaandaanya kunyika ya Saatani. (1Kor. 6:11; Ciy. 7:14) Jesu wakakankaizya kaambo ncociyandika kutaba banyika. Mumupailo uuzwa ansi amoyo kapailila basikwiiya bakwe, wakaamba kuti: “Taata Oosalala, kobakwabilila . . . ikutegwa babe bamwi . . . Tabali banyika . . . Kobasalazya akasimpe.” (Joh. 17:11, 16, 17) Amubone Jesu mbwakuswaanganya kuba “bamwi” alimwi ‘akutaba banyika.’

19. (a) Mbuti mbotutondezya kuti tuli ‘basikwiiya Leza’? (b) Mubusiku bwamamanino katanafwa, ino nkaambo nzi kamasimpe nkaakakankaizya Jesu kujatikizya lukamantano?

19 Pampawo aawa alikke aalembedwe alo Jesu mpaakaita Leza kuti “Taata Oosalala.” Jehova ulasalala alimwi uliluleme cakumaninina. Jehova wakalailila bana Israyeli bansiku kuti: “Mweelede kusalala nkaambo mebo ndilasalala.” (Lev. 11:45) Mbotuli ‘basikwiiya Leza,’ tuyanda kuumvwida mulawo ooyu mubukkale bwesu boonse. (Ef. 5:1; 1Pet. 1:14, 15) Ciindi bbala eeli nolibelesyegwa kwaamba bantu, ‘kusalala’ caamba ‘kuzandulwa.’ Aboobo Jesu mubusiku bwamamanino katanafwa wakakankaizya kuti basikwiiya bakwe bakali kuyoozumanana kukamantana lilikke buyo kuti balizandula kunyika eeyi alimwi amuuya wanjiyo wakwaandaana.

“Ubakwabilile Akaambo Kamubi”

20, 21. (a) Ncinzi ciyumya lusyomo lwesu mulukwabililo lwa Jehova? (b) Ncinzi ncomukanzide kucita?

20 Lukamantano lulibedelede lulibonya akati ka Bakamboni ba Jehova munyika yoonse mazuba aano lutondezya kuti Jehova wakakwiingula kulomba kwa Jesu kwakuti: “Ubakwabilile akaambo kamubi.” (Amubale Johane 17:14, 15.) Notubona Leza mbwakwabilila, masimpe lusyomo lwesu mulinguwe lulayuma ciindi notubona kuti Saatani waalilwa kulunyonyoona lukamantano lwabantu ba Leza. Mubusinsimi bwa Ezekieli, Jehova wakaamba kuti tusamu tobilo twakaba kasamu komwe mujanza lyakwe. Aboobo Jehova kumugama camaleele wabakamantanya bantu bakwe kabakwabilidwe ajanza lyakwe cakuti Saatani takonzyi kusika naaceya.

21 Aboobo, ino tweelede kuba amakanze aali buti? Atuzumanane kubeleka canguzu ikucita lubazu lwesu mukupa kuti kakuli lukamantano lubotu kapati ndotujisi lino. Ino muunzila nzi iiyandika kapati umwi aumwi wesu mwakonzya kucita boobo? Nkwiinda mukutola lubazu mubukombi busalala lyoonse atempele lya Jehova lyakumuuya. Ncobubikkilizya bukombi oobu ciyoolangwa-langwa muzibalo zitobela.

^ munc. 7 Kakucili myaka iitandila kumyaanda yobilo kuti Ezekieli apegwe businsimi oobu, bantu ibakali mubwami bwamisyobo iili kkumi (“kasamu ka Efraimu”) bakatolwa mubuzike abana Asuri.—2Bam. 17:23.

^ munc. 11 Businsimi oobu bulabandikwa kapati mu Cibalo 8 cabbuku eeli.