1, 2. Nkaambo nzi ncotweelede kucenjela ciindi notusala zyakulikondelezya?

AMWEEZYEEZYE kuti muyanda kulya mucelo kumane mwabona kuti cibeela cimwi camucelo ooyo cilibolede. Ino inga mwacita buti? Sena inga mwazumanana kuulya mucelo ooyo? Sena inga mwaile kuusowa mucelo woonse? Naa sena inga mwacitenda akucisowa cibeela cibolede akulya cibeela cili kabotu?

² Munzila imwi, zyakulikondelezya zili mbuli mucelo ooyo. Zyakulikondezya zimwi zilakkomanisya, pele  ibunji bwanzizyo zilibolede akaambo kakuti zijatikizya kutalilemeka, nkondo naa madaimona. Aboobo ciindi nomusala zyakulikondelezya, sena mwaamba kuti: “Cili kuli ndime. Ndilakonzya kusala kufwumbwa zyakulikondelezya nzyondiyanda.” Naa mwaamba kuti: “Zyakulikondelezya zyoonse nzibi? Naa sena mulabikkila maano kusala zyakulikondelezya zili kabotu akutantamuka zibyaabi?

3. Ncinzi ncotweelede kuyeeya ciindi notusala zyakulikondelezya?

³ Toonse tuyandika kulikatalusya alimwi akulikondelezya, pele tweelede kusala kabotu. Aboobo tweelede kulibuzya naa izyakulikondelezya nzyotusala inga zyabujatikizya buti bukombi bwesu kuli Jehova.

4. Ninjiisyo nzi yamu Bbaibbele iikonzya kutugwasya kusala zyakulikondelezya?

⁴ Ciindi notulyaaba kuli Jehova, tumusyomezya kuti tuyoobelesya buumi bwesu kubelekela nguwe. (Amubale Mukambausi 5:4.) Tulasyomezya kuti ‘tuyoocita zintu zyoonse kutegwa Leza alemekwe.’ (1 Bakorinto 10:31) Eeci caamba kuti tuli bantu balyaabide kuli Leza noliba leelyo notulyookezya naa notulikondelezya, ikutali buyo ciindi notuli kumiswaangano naa mumulimo wamumuunda.

5. Ino bukombi bwesu kuli Jehova bweelede kuba buti?

⁵ Zyoonse nzyotucita mubuumi zilabujatikizya bukombi bwesu kuli Jehova. Paulo wakacipandulula eeci naakati: ‘Amutuule mibili yanu kaili cipaizyo cuumi, cisalala, cizuminwa a Leza.’ (Baroma 12:1) Jesu wakaamba kuti: “Weelede kuyanda Jehova Leza wako amoyo wako woonse, abuumi bwako boonse, amizeezo yako yoonse  alimwi anguzu zyako zyoonse.” (Marko 12:30) Lyoonse tuyanda kupa Jehova zintu ziinda kubota. Mu Israyeli yansiku, ciindi bantu nobakali kutuula banyama kuli Jehova, bakeelede kutuula munyama uuli kabotu. Ikuti kuli cakalubide kumunyama ooyo, Leza tanaakali kumutambula. (Levitiko 22:18-20) Mbubwenya buyo, bukombi bwesu bulakonzya kukakwa a Jehova. Munzila nzi?

6, 7. Mbuti zyakulikondelezya nzyotusala mbozikonzya kubujatikizya bukombi bwesu?

⁶ Jehova utwaambila kuti: “Mweelede kusalala, nkaambo mebo ndilasalala.” (1 Petro 1:14-16; 2 Petro 3:11) Jehova uyoobutambula bukombi bwesu lilikke buyo kuti kabusalala. (Deuteronomo 15:21) Bukombi bwesu tabukonzyi kusalala ikuti katucita zintu nzyatayandi Jehova, zintu zijatikizya kutalilemeka naa izijatikizya madaimona. (Baroma 6:12-14; 8:13) Pele alimwi inga tacimukkomanisyi Jehova kuti katulikondelezya azintu zili boobu. Eeci cilakonzya kupa kuti bukombi bwesu kabutasalali alimwi kabutamukkomanisyi Jehova alimwi eeci cilakonzya kupa kuti cilongwe cesu anguwe cinyongane kapati.

⁷ Aboobo, mbuti mbotukonzya kusala zyakulikondelezya cabusongo? Ninjiisyo nzi zikonzya kutugwasya kuzyiba zyakulikondelezya izili kabotu alimwi azitali kabotu?

8, 9. Ino nzyakulikondelezya zili buti nzyotweelede kutantamuka, alimwi nkaambo nzi?

⁸ Kuli misyobo minji yazyakulikondelezya mazuba aano. Izyakulikondelezya zimwi zili kabotu ku Banakristo, pele bunji bwanzizyo tazili kabotu. Cakusaanguna,  atulange-lange kulikondelezya nkotweelede kutantamuka.

⁹ Mafilimu manji, mawebbusaiti, mapulogilamu aa TV, zisobano zyaavidiyo alimwi anyimbo zitondezya bukkale bwakutalilemeka, nkondo naa zintu zijatikizya madaimona. Zintu zibyaabi kanji-kanji zilatondezyegwa munzila iitalibonyi kuti nimbi alimwi buya iinoneezya. Pele Banakristo beelede kuzitantamuka zyakulikondelezya zikazyanya azyeelelo zya Jehova zisalala. (Milimo 15:28, 29; 1 Bakorinto 6:9, 10) Ikuti naa twazitantamuka zyakulikondelezya zili boobu, tutondezya Jehova kuti tulabusulaika bubi.—Intembauzyo 34:14; Baroma 12:9.

10. Ncinzi cikonzya kutucitikila ikuti katusala zyakulikondelezya zitali kabotu?

¹⁰ Bantu bamwi bayeeya kuti kunyina cilubide azyakulikondelezya izijatikizya nkondo, kutalilemeka naa zintu zijatikizya madaimona. Baamba kuti: ‘Ino kuli bubi nzi? Kunyina nondikonzya kucita zintu zili boobu.’ Ikuti katuyeeya munzila eeyi, tulicenga buya tobeni. Bbaibbele lyaamba kuti: “Moyo uleena kwiinda cintu cimbi cili coonse alimwi ulapenzya kapati.” (Jeremiya 17:9) Ikuti katulikondelezya azintu zitamukkomanisyi Jehova, mbuti mbotukonzya kwaamba kuti tulazisulaika zintu eezyo? Ikuti twazumanana kulikondelezya anzizyo, inga twatalika kuzibona kuti zili buyo kabotu. Mukuya kwaciindi, manjezeezya eesu alabula nguzu alimwi alaleka kutucenjezya ciindi notuyanda kusala cintu citaluzi.—Intembauzyo 119:70; 1 Timoteyo 4:1, 2.

11. Ino lugwalo lwa Bagalatiya 6:7 inga lwatugwasya buti kusala zyakulikondelezya?

¹¹ Ijwi lya Leza litwaambila kuti: “Kufwumbwa cintu muntu ncasyanga, ncencico eeco ncayootebula.” (Bagalatiya  6:7) Masimpe ngakuti ikuti katulikondelezya azintu zitali kabotu, mukuya kwaciindi tuyootalika kuzicita. Mucikozyanyo, Banakristo bamwi bajatikizyigwa kapati azyakulikondelezya zitondezya kutalilemeka cakuti abalo bacita bwaamu. Pele Jehova watupa lugwasyo lweelede kutegwa katusala zyakulikondelezya cabusongo.

12. Ino ncinzi cikonzya kutugwasya kusala kabotu caboola kumakani aazyakulikondelezya?

¹² Cilasalala kuti izyakulikondelezya zimwi tazimukkomanisyi Jehova, alimwi tulizyi kuti tweelede kuzitantamuka. Pele ino mbuti kuti kazitaambidwe cacigaminina? Jehova tatupi mulongo wamilawo yaamba nzyotuteelede kweebelela, kuswiilila naa kubala. Muciindi caboobo, uyanda kuti katubelesya manjezeezya eesu aayiisyidwe Bbaibbele. (Amubale Bagalatiya 6:5.) Jehova ulatupa njiisyo, nkokuti njiisyo zyantalisyo zyakasimpe izitutondezya mbwazibona zintu. Njiisyo eezyi zilagwasya kuyiisya manjezeezya eesu. Zilatugwasya kuzyiba “ncayanda Jehova” kutegwa katusala kucita zintu zimukkomanisya.—Baefeso 5:17.

13. Nkaambo nzi Banakristo ncobakonzya kusala zyakulikondelezya ziindene? Pele ino ncinzi ciyandika kapati ku Banakristo boonse?

¹³ Kanji-kanji, nzyakonzya kusala Munakristo umwi kulikondelezya ziliindene anzyakonzya kusala uumbi. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti zintu nzyotukkomanina ziliindene. Alimwi ncakonzya kuzumina muntu umwi ambweni uumbi takonzyi kucizumina. Nokuba boobo, kutegwa tusale kabotu, Banakristo boonse beelede kusololelwa anjiisyo zyamu Bbaibbele. (Bafilipi 1:9)  Njiisyo eezyi ziyootugwasya kusala zyakulikondelezya zimukkomanisya Leza.—Intembauzyo 119:11, 129; 1 Petro 2:16.

14. (a) Ncinzi ciyandika kulanga-langa kujatikizya mbotucibelesya ciindi? (b) Ino ndulayo nzi Paulo ndwaakapa Banakristo?

¹⁴ Makani aambi aayandika kulanga-langa ajatikizya ciindi ncotweelede kubelesya notulikondelezya. Eeci cilakonzya kutondezya zyakulikondelezya mboziyandika kulindiswe. Mbotuli Banakristo, mulimo wesu kuli Jehova ncecintu ciyandika kapati mubuumi bwesu. (Amubale Matayo 6:33.) Pele kakunyina kuzyiba, tulakonzya kulekela kulikondelezya kutumanina ciindi. Paulo wakakulwaizya Banakristo kuti: “Amucenjele kapati, mutanikweendi mbuli bafwubafwuba pe,  pele mbuli bantu basongo, kamucibelesya kabotu ciindi coonse ncomujisi.” (Baefeso 5:15, 16) Aboobo tweelede kulibikkila minyinza caboola kumakani aaciindi ncotweelede kubelesya notulikondelezya alimwi akuba masimpe kuti mulimo wesu kuli Leza wabikkwa mubusena bwakusaanguna mubuumi bwesu.—Bafilipi 1:10.

15. Ino inga twalikwabilila buti kuzyakulikondelezya zikonzya kunyonganya cilongwe cesu a Jehova?

¹⁵ Cilisalede kuti tweelede kuzitantamuka zyakulikondelezya zitamukkomanisyi Jehova. Pele mbuti kujatikizya zyakulikondelezya nzyotudooneka? Sena azyalo tweelede kuzicenjelela? Amuyeeye kujatikizya kaambo aaka. Ikuti muleenda mukazila ikali atala amulundu, sena inga mwaswena kapati kumbali? Peepe. Ikuti kamubulemeka buumi, inga tiimwaswena kumbali ikuli ntenda. Cilikozyenye azyakulikondelezya nzyotusala. Ijwi lya Leza litwaambila kuti: “Gwisya maulu aako kucintu cibi.” (Tusimpi 4:25-27) Aboobo tweelede kuzitantamuka zyakulikondelezya nzyotuzyi kuti nzibyaabi alimwi azeezyo nzyotuyeeyela kuti tazili kabotu zyalo izikonzya kunyonganya cilongwe cesu a Jehova.

16. (a) Ino nzintu nzi zimwi Jehova nzyasulaika? (b) Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulazisulaika zintu nzyasulaika Jehova?

¹⁶ Sintembauzyo wakalemba kuti: “Nywebo nomuyandisya Jehova, amusulaike bubi.” (Intembauzyo 97:10) Bbaibbele lilatwaambila Jehova mbwayeeya alimwi ambwalimvwa. Amulibuzye kujatikizya nzyomwiiya mbozikonzya kumugwasya kubona zintu mbuli mbwazibona Jehova. Mucikozyanyo, twiiya kuti Jehova ulausulaika “mulaka waamba zyakubeja, maanza aatila bulowa bwabantu banyina mulandu, moyo uukanza zintu  zibi, maulu aafwambaana kulundukila kububi.” (Tusimpi 6:16-19) Twiiya kuti tweelede kutantamuka “bwaamu, busofwaazi, . . . kukomba mituni, kusyoma mizimo, . . . munyono, kunyema, . . . kunyonokela, bucakolwa, mapobwe aateendelezyeki, alimwi azintu zimbi zili boobu.” (Bagalatiya 5:19-21) Sena mwazibona njiisyo eezyi zyamu Bbaibbele mbozikonzya kumugwasya kusala zyakulikondelezya? Tuyanda kutobela zyeelelo zya Jehova mumbazu zyoonse zyabuumi bwesu, kufwumbwa naa tuli abamwi naa tuli tolikke. (2 Bakorinto 3:18) Masimpe ngakuti, kusala nkotucita ciindi notuli tolikke kanji-kanji kutondezya bwini mbotubede.—Intembauzyo 11:4; 16:8.

17. Katutanasala zyakulikondelezya, ino mibuzyo nzi njotweelede kulibuzya?

¹⁷ Aboobo ciindi nomusala zyakulikondelezya, amulibuzye kuti: ‘Ino kusala kwangu kulacijatikizya buti cilongwe cangu a Jehova? Ino manjezeezya aangu alajatikizyigwa buti?’ Atulange-lange njiisyo zimwi zikonzya kutugwasya ciindi notusala zyakulikondelezya.

18, 19. (a) Ino ndulayo nzi Paulo ndwaakapa ku Banakristo? (b) Ino ninjiisyo nzi iziyootugwasya kusala kabotu zyakulikondelezya?

¹⁸ Ciindi notusala zyakulikondelezya, nkokuti tusala zintu nzyotukkomanina. Paulo wakalemba kuti: “Kufwumbwa zintu zyamasimpe, kufwumbwa zintu ziyandika kapati, kufwumbwa zintu ziluleme, kufwumbwa zintu zisalala, kufwumbwa zintu ziyandwa, kufwumbwa zintu zilaampuwo mbotu, kufwumbwa zintu zili kabotu, alimwi kufwumbwa zintu zyeelela kutembaulwa, kamuzumanana kuziyeeyesya zintu eezyi.” (Bafilipi 4:8) Ikuti katuzikkomanina zintu zibotu boobu, tulakonzya kwaamba kuti: “Nzyondaamba amulomo wangu anzyondiyeeya  mumoyo azibe zyeezyo zikukonda, O Jehova.”—Intembauzyo 19:14.

¹⁹ Amulibuzye kuti: ‘Ino ndiyeeya zintu zili buti? Ndamana kweebelela filimu iimwi, sena ndiba amizeezo iili kabotu alimwi ndilakatalukwa? Sena ndilimvwa kuba muluumuno alimwi akuba amanjezeezya aali kabotu? (Baefeso 5:5; 1 Timoteyo 1:5, 19) Sena ndilaanguluka kupaila kuli Jehova? Naa sena ndilimvwa kubijilwa? Sena kulikondelezya kwandipa kuyeeya kujatikizya nkondo naa zintu zijatikizya kutalilemeka? (Matayo 12:33; Marko 7:20-23) Kweelana akulikondelezya nkondisala, sena nditobela “ziyanza zyabweende bwazintu obuno”?’ (Baroma 12:2) Bwiinguzi ibuzwa aansi aamoyo kumibuzyo eeyi bulakonzya kutugwasya kubona ncotweelede kucita kutegwa cilongwe cesu a Jehova cizumanane kuyuma. Tweelede kupaila mbubwenya mbuli sintembauzyo iwakati: “Kogwisya meso aangu kukulangilila cintu cabuyo.” *—Intembauzyo 119:37.

20, 21. Nkaambo nzi ncotweelede kuyeeya mbobakonzya kulimvwa bamwi ciindi notusala zyakulikondelezya?

²⁰ Injiisyo imwi njotweelede kubikkila maano njeeyi yakuti: “Zintu zyoonse zilizumizyidwe, pele tazili zyoonse iziyaka. Umwi aumwi kayandisya kugwasya bamwi ikutali buyo kuligwasya lwakwe mwini.” (1 Bakorinto 10:23, 24) Ikuti naa tulijisi lwaanguluko lwakucita cintu cimwi, tacaambi kuti tweelede kucicita. Tweelede kuyeeya zintu nzyotusala mbozibajatikizya bakwesu abacizyi.

 ²¹ Manjezeezya eesu aliindene. Mucikozyanyo, manjezeezya aanu alakonzya kumuzumizya kweebelela pulogilamu imwi yaa TV. Pele mukuya kwaciindi mwazoozyiba kuti pulogilamu njiyonya eeyo ipenzya manjezeezya aamukwesu naa mucizyi umwi. Ino inga mulacita buti? Nokuba kuti mulaangulukide kuyeebelela, ambweni inga mwasala kutayeebelela. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti tamuyandi ‘kubisyila ibanyoko’—kwaambisya ‘kubisizya Kristo.’ (1 Bakorinto 8:12) Tatweelede kucita cintu cili coonse icikonzya kulebya Banakristoma.—Baroma 14:1; 15:1; 1 Bakorinto 10:32.

22. Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulanyoneka caboola kumakani aazyakusala nzyobacita Banakristo bamwi?

²² Kulubazu lumwi, ino mbuti kuti manjezeezya aanu taamuzumizyi kweebelela, kubala, naa kucita cintu cimwi calo uumwi ncabona kuti cili buyo kabotu? Akaambo kakuti mulamuyanda alimwi akumulemeka mukwesu, tamweelede kumusinikizya kuti awalo asale mbuli ndinywe. Muntu iweenzya moota ulizyi kuti basikweenzya bamwi balakonzya kubalika kapati naa kweenzya aasyoonto-syoonto kwiinda nguwe pele boonse mbaasikweenzya bali kabotu. Munzila iikozyenye, nywebo amukwesu uumbi nyoonse mulazitobela njiisyo zyamu Bbaibbele, pele mulakonzya kwiindana aasyoonto kujatikizya zyakulikondelezya nzyomubona kuti zili kabotu.—Mukambausi 7:16; Bafilipi 4:5.

23. Ino ncinzi ciyootugwasya kusala kabotu zyakulikondelezya?

²³ Aboobo, ino ncinzi ciyootugwasya kusala kabotu zyakulikondelezya? Ikuti twabelesya manjezeezya eesu aakayiisyigwa njiisyo zyamu Bbaibbele alimwi akubabikkila maano bakwesu abacizyi, tuyoosala kabotu. Alimwi tuyookkomana kuti tulacita “zintu zyoonse kutegwa Leza alemekwe.”