Skip to content

Skip to table of contents

Sena Milandu Yakakila Kumana?

Sena Milandu Yakakila Kumana?

Sena Milandu Yakakila Kumana?

▪ Sicikolo utakkwene kabotu, kajisi ntobolo zikali, wajaya basicikolonyina abamayi kucikolo.

▪ Kasimbi kabbigwa; bazyali bakopana kapati.

▪ Mukubusi walyaambilila kuti wakajaya muntu akaambo kakuyanda kunoneezegwa buyo akuti beenzinyina wakabatondezya mutunta pele makani aaya bakaalyatila kwansondo zili mbozibede.

▪ Kwiinda mukubelesya intaneti, sikoona bana waambila beenzinyina nzila mbobakonzya koongelezya bana.

EEYI njemilandu imwi mibi iiluulwa mumakani mazubaano. Sena ooko nkomukkala muliliibide, ikapati masiku? Sena nywebo naa mukwasyi wanu kuli nomwakacitikilwa milandu? Tuulunzuma twabantu nyika yoonse—nomuba mumasi aakali kuboneka mbuli kuti bantu balilikwayide—baamba kuti ncobayoowa lyoonse mmilandu alupyopyongano. Amulange-lange twaambo tumwi twakazwa kumasi aali mbwaabede.

JAPAN: Kweelana alipooti yamu Asia Times, kwakaluulwa kuti: “Kaindi, cisi ca Japan cakali akati kamasi aalikwayide kapati munyika yoonse. . . . Pele lino, kuboneka kuti bantu bakaleka kuliiba alimwi muciindi cakulikwaya mucisi, bayoowa milandu amilimo yazigwebenga iidumide munyika yoonse.”

LATIN AMERICA: Lipooti imwi yamu 2006 yakaamba kuti, ibalupati-pati mucisi ca Brazil baamba kuti mudolopo lya São Paulo zigwebenga zilalangilwa kutalisya nkondo. Akaambo kalupyopyongano lwakacitika mumvwiki zili mbozibede, muleli wacisi eeci wakalailila kuti basikalumamba batuminwe ndilyonya mumigwagwa kutegwa bagadele dolopo eeli. Imuteende wa Tiempos del Mundo wakaluula kuti mucisi ca Mexico amumasi aali mu Central America, “beendelezi balipakamene alimwi balilibambide kulwana mapenzi aakonzya kuletwa atukamu twabakubusi bateengeleli basika ku 50,000 bali mumasi aaya. Mumwaka wa 2005 ulikke, bantu batandila ku 15,000 bakajayigwa atukamu twabakubusi bali boobu muzisi zya El Salvador, Honduras a Guatemala.”

CANADA: Mu 2006, ilipooti imwi mu USA Today yakati: “Bahaazibwene mukulingula milandu balilibilikide akaambo kakuvwula kwatukamu twazigwebenga. Bamapulisa . . . baamba kuti kuli tukamu twazigwebenga tusika ku 73 mudolopo lya Toronto.” Mumakani ngoona aaya, mupati wabamapulisa ku Toronto wakaamba kuti nciyumu kumanizya penzi lyakuvwula kwatukamu twazigwebenga mumadolopo.

SOUTH AFRICA: Kweelana amuteende wa Financial Mail, sikuvwuntauzya milandu umwi wazina lya Patrick Burton wakati: “Muzintu zyoonse nzyobacita, bakubusi baku South Africa bayoowa kucitilwa milandu.” Muteende ooyu wakati eeci cibikkilizya “milandu mipati mbuli yeeyo iicitwa ababbi babelesya ntobolo, ikunyanga bantu myootokala akubba mali mumabbanga.”

FRANCE: Bantu bakkala mumaanda aakayakilwa buleya lyoonse balalibilika “nobaunka mumaanda aamujulu akaambo kakuti matantilo akanyonyoonwa, alimwi aleelyo nobanjila mumasena musiilwa myootokala muyoosya anobatanta myootokala yabuleya masiku.”—muteende wa Guardian Weekly.

UNITED STATES: Tukamu twazigwebenga twapa kuti milandu ivwule kapati. Kweelana amakani aakaluulwa mumuteende wa The New York Times, mucooko cimwi cacisi ca America, bamapulisa bakati bakubusi batandila ku 17,000, basankwa abasimbi, bali mukakamu kamwi akati katukamu twazigwebenga tuliko tutandila ku 700. Eeci caamba kuti mumyaka yone buyo, ibali 10,000 bakayungizigwa.

BRITAIN: Kweelana amakani aakaambwa ambunga iilanganya bukkale bwabana iitegwa UNICEF kujatikizya mboibajatikizya bana milandu, muteende wa The Times waku London wakati: “Mu Britain, mweelwe wabana bajayigwa antobolo uyaabuvwula. . . . Aabo bajayigwa akujaya bamwi antobolo, mbana baniini.” Mweelwe wabaange ku England a Wales wavwula cakufwambaana cakuti lino utandila ku 80,000.

KENYA: Kweelana amakani amwi, mutumbu umwi amwanaakwe musimbi nobakamuka kuzwa mumootokala wabo bakadubulwa ababbi bamyootokala kalitwa mwaaba mumugwagwa wiinda myootokala minji. Mazubaano, dolopo pati lyacisi ca Kenya lya Nairobi, lilizizilwe akaambo kamilandu iisiyene-siyene, kubikkilizya akubba myootokala, kuuma bantu kalitwa mwaaba kutegwa babbidwe akunjilila bantu mumaanda aabo amuzeezo wakubacitila mulandu.

Sena milandu iiyabwiindila kuvwula yabula mboyimanizigwa? Ino ncinzi cini cipa kuti kube milandu? Alimwi sena kuli notukonzya kulangila kuti buzuba bumwi bantu bayookkala muluumuno lwini-lwini akuliiba? Zibalo zitobela zilayiingula mibuzyo eeyi.