Skip to content

Skip to table of contents

Icipa Kuti Ibanji Kabalibilika

Icipa Kuti Ibanji Kabalibilika

Icipa Kuti Ibanji Kabalibilika

Izicitika munyika yoonse zipa kuti bantu kabayoowa ziya kucitika kumbele. Mumadolopo manji, beendelezi babikka mincini iikonzya kufwotola banamaleya kutegwa babone nzyobacita. Akaambo kakuyoowa zigwebenga, kumabbuwa manji aandeke basikalumamba mbanji kapati. Kwiinda mukubelesya Intaneti, babbi abasikoona bana abalo balibujisi kucenga bantu batacenjede. Caboola kuzilengwaleza, penzi lyakusofwaazya cilawo, kunyonyoona masamu abanyama alimwi acikasaalizi cazuba ncobati global warming mu Cingisi, zipa kuti katuyoowa ziya kutucitikila kumbele.

NOKUBA kuti zyintu eezyi tiizyakali kulangilwa kucitika mumazyalani aayinda, mazuba aano zilacitika munyika yoonse. Nkakaambo kaako ibanji balalibilika akaambo kazyintu zicitika munyika alimwi abuumi mbobana kupona abana baabo kumbele. Sena kuli ciindi nocinooyoosya kutanta bbaasi, citima naa ndeke? Mbwaanga zyintu ziyaabudula alimwi zilengwaleza ziyaabumana, sena mazyalani aakumbele ayakucikonzya kuba abusilisi bubotu, zyakulya zibotu amungwimba munji?

Mupati wacibeela cafwulumende cilanganya buumi bwabantu waku Canada naakali kwaamba zyakudula kwabusilisi wakati: “Zyintu zilangilwa kucitika kumbele zilayoosya kapati.” Alimwi bantu banji balilibilikide akaambo kazyakulya amungwimba. Nkaambo nzi? Kutegwa batani kubelesyi mungwimba mbuli diesel a petrol, muzisi zimwi babelesya mali manji mumulimo wakubamba mungwimba kuzwa kuzisamu, mbuli wooyo ngobati ethanol. Aboobo, cicitika mazuba aano ncakuti, nyika yeelede kubelesyegwa kulima zyakulya zyabantu ibelesyegwa kusyanga masamu aakupangizya mungwimba wamyootokala. Eeci cilalibonya twalanga mbozyidula zyakulya mazuba aano.

Kulubazu lumwi, ilwiindano luli akati kabavwubi abacete lupa kuti kube mazwanga muciinga cabantu. Kweelana alipooti yambunga iilanganya buumi bwabantu munyika iitegwa World Health Organization yakati: “Kumatalikilo aamyaka ino yakuma 2000, kujanika kuti nokuba kuti bamwi balivwubide kapati ibamwi mbacete kapati. Imyaka njobapona bantu mumasi amwi aaceteede isika buyo kucisela camyaka njobapona bantu mumasi mobavwubide.” Kaambo kapati kapa kuti kazicitika eezyi malwazi, penzi lyamali amanyongwe aacitika mumasi mfwulumende mozitakkalikene.

Kunze lyamapenzi aaya, kuli penzi lyacikasaalizi cazuba (global warming) lyalo likonzya kukomezya masena aacimpayuma akupa kuti kakutontola naa kupya kapati alimwi akuleta guwo pati. Akaambo kabukkale oobu, tacigambyi pe kuti ibanji bayoowa zilangilwa kucitika kumbele. Kweelana amagazini iitondezya ciindi cakunyonyoonwa kwazyintu amabbomba (Doomsday Clock) iitegwa Bulletin of the Atomic Scientists, yakaamba kuti zilangilwa kucitika kumbele zilayoosya kapati “mbwaanga basayaansi babona kuti zicitika akaambo [kacikasaalizi cazuba] zilalangilwa kunyonganya zilengwaleza zili munyika.”

Sena masimpe kuti kunyina bubotu mbotukonzya kulangila kumbele? Sena tweelede kusyoma buyo basololi batwaambo twacisi, bazikombelo, bahaazibwene mumakwebo abasayaansi kuti mbabakonzya kuleta buumi bubotu kumbele? Ibamwi baamba kuti, ‘Ino mbaani bamwi mbotukonzya kusyoma kunze lyabaaba? Kayi ndiswe twakapa kuti tube mumapenzi aaya aboobo tweelede kwaamana.’ Ibamwi bayeeya kuti bantu kunyina nobakonzya kumana mapenzi aaya alimwi akuti alikke Leza nguukonzya kutupa buumi bubotu kumbele. Ikuti naa mbuboobo, mbuti mbotukonzya kusyoma kuti Leza ulatubikkila maano akuti uyootuvwuna kumapenzi aaya? Mibuzyo eeyi ilaingulwa muzibalo zitobela.

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 12]

Sena tweelede kusyoma buyo basololi batwaambo twacisi, bazikombelo, bahaazibwene mumakwebo abasayaansi kuti mbabakonzya kuleta buumi bubotu kumbele?