Skip to content

Skip to table of contents

Kukomezya Bana Bakubuka Ncobuyandika Busongo

Kukomezya Bana Bakubuka Ncobuyandika Busongo

Kukomezya Bana Bakubuka Ncobuyandika Busongo

“Tulasoleka kubagwasya bana besu, pele eeci ciboneka mbuli kuti lyoonse tulababwentela. Eeci citupa kuti lyoonse katulibilika akuyeeya kuti naa tulabagwasya naa tulabanyonganya. Cilakatazya kuzyiba kuti naa kulaya kwesu kuli kabotu naa tulaciindizya.”—Ba George aba Lauren baku Australia.

IKUKOMENZYA mwana wakubuka tacili cuuba-uba pe. Kunze kwakulanganya mapenzi ngajisi mwanaabo, ibazyali balakonzya kulibilika akaambo kakuti mwanaabo musakwa naa musimbi uyabukomena. Ba Frank baku Australia bakaamba kuti: “Cindipa kuusa kapati nendiyeeya kuti bumwi buzuba bana bangu baya kuzwa aŋanda. Cilakatazya kuzumina kuti tocibeendelezyi bana.”

Ba Lia baambwa mucibalo cakusaanguna, balaazumina makani aaya. Bakati: “Cilaakundikatazya kumubona kuti mwanaangu lino wakomena akaambo kakuti ndiciyeeya kuti ucili mwana. Ndilaakumubona mbuli kuti wakaleka jilo kunyonka.”

Nokuba kuti cilakatazya kucibona munzila eeyi, imasimpe ngakuti bana bakubuka tabacili bana baniini pe. Nokuba kuti bakomena beelede kuyiisyigwa alimwi bazyali babo mbibeelede kubayiisya akubakulwaizya. Nokuba boobo, mbubonya mbobakaamba ba George aba Lauren baambwa atala aawa, ibazyali balijisi nguzu zyakumukomezya kabotu mwana naa kumunyonganya. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kuzilanga kabotu zyintu? Ibbaibbele lilijisi malailile aakonzya kugwasya. (Isaya 48:17, 18) Atubone zikozyanyo zimwi.

Kubandika Kabotu Kulayandika

Ibbaibbele lyaambila Banakristo kuti ‘kabafwambaana kuswiilila pele kabatafwambaani kwaamba.’ (Jemusi 1:19, BT) Nokuba kuti lulayo oolu lulayandika mukubandika abana bamisela yoonse—kuswiililisya kulayandika kapati, ikapati nomubandika abaabo bakubuka. Alimwi muyandika kusolekesya.

Ba Peter baku Britain bausyi bana bakati: “Ibana bangu basankwa bobilo nibakabukuka ndakatalika kubandika ambabo twaambo tunji. Bana besu nibakacili basyoonto, ime amukaintu wangu twakali kubaambila cakucita alimwi bakali kutobela. Pele ino mbubakomena, tukkala ansi buya kubandika akubapa ciindi cakuti batwaambile mbobayeeya mukaambo kabandikwa. Ncotuyanda nkubasika amoyo.”—2 Timoteo 3:14.

Ikuswiililisya kulayandika kapati kuti kakuli kutamvwana. (Tusimpi 17:27) Ba Danielle baku Britain bakabona kuti aaya masimpe. Bakati: “Ndakali kukopana akaambo kakuti mwanaangu musimbi umwi tanaakali kundimvwiila kabotu ikuti ndamwaambila kundicitila cintu cimwi. Pele wakandaambila kuti ndime ndimunyonganya akaambo kakuti ndilaakumubwentela lyoonse akumupa ncinto nzinji. Twakalimana penzi eeli kwiinda mukukkala ansi amwanaangu akubona cakali kutupa kutamvwana. Wakapandulula mbwaakali kulimvwa ndimane andime ndakamwaambila mbundakali kulimvwa.”

Ba Danielle bakazyiba kuti, ‘ikufwambaana kuswiilila’ kwakabagwasya kuzyiba cini cakali kupa kuti mwana kabamvwiila boobo. Bakati: “Lino ndakatalika kumukkazyikila moyo akwaambaula buyo anguyo kuti kanditanyemede.” Bakayungizya kuti: “Ano mazuba tulamvwana.”

Ibbuku lya Tusimpi 18:13 lyaamba kuti: “Na muntu wavuwa katana kumvwa, mbufubafuba bwakwe ansoni.” Ba Greg baku Australia bausyi bana bakabona kuti aaya masimpe. Bakati: “Kuzwangana abana besu zimwi ziindi kwakali kutalika akaambo kakuti mebo amukaintu wangu twakali kufwambaana kutalika kubabwentela bana muciindi cakuswiilila akubona mbobalimvwa. Nekuba kuti tiitwacizumina eeco ncobayanda, twakacibona kuti cilagwasya kubazumizya kwaamba mbobalimvwa katutana baambila ncitwasala naa katutana bagwasya.”

Ino Kulyeendelezya Kwabo Kweelede Kusika Aali?

Ndiza mapenzi manji ajanika akati kabana bakubusi abazyali ajatikizya kulyeendelezya. Ino bana bakubuka beelede kulyeendelezya kusika aali? Bausyi mwana bamwi bakati: “Zimwi ziindi ndilaakuyeeya kuti, ikuti ndamupa ciindi cakuti alyeendelezya mwanaangu musimbi inga ndiza waunkila limwi.”

Masimpe ngakuti, ikuti mwabaleka bana bakubusi kuti kabeenda ceende-ende taku zibotu zikonzya kucitika pe. Ibbaibbele licenjezya kuti: “Mwana uulekelelwa buyo ulausya banyina insoni.” (Tusimpi 29:15) Bakubusi bamyaka iindene-indene bayandika kugwasyigwa alimwi bazyali beelede kubikka milawo mumukwasyi yeeledwe kutobelwa lyoonse. (Ba-Efeso 6:4) Pele nekuba kuti aya masimpe, bakubusi beelede kulyeendelezya zimwi ziindi kutegwa balibambile mbobana kubamba twaambo baakukomena.

Mucikozyanyo, kamuyeeya mbomwakaiya kweenda. Nomwakacili bamvwanda mwakali kubbalwa buya. Mukuya kwaciindi mwakatalika kukalaba mumane mwakatalika kweenda. Masimpe, ikuti mwana musyoonto kazemba alikke tacikkazyiki moyo. Aboobo, bazyali banu bakali kumulangilila kufwumbwa nkomwakali kuunka alimwi ndiza bakali kumukasya kuunka mumasena aatali kabotu mbuli munsi aamulilo. Nokuba boobo, bakamuzumizya kweenda molikke, mukuya kwaciindi nekuba kuti mwakali kuwa, mwakayiya kweenda kakunyina abuyumu-yumu.

Ikucita boobo ncimwi buyo akulyeendelezya, Ibazyali balabanyamuna bana baabo nobacili bana. Balacita oobu kwiinda mukubasalalila ncobeelede kucita. Kwainda ciindi cili mbocibede, bana balibonya kuti bakomena-komena, bazyali balabazumizya kuleendela. Balabazumizya kulisalila zyintu zimwi. Pele nobacita boobo, tabaleki kubakwabilila bana babo bakubusi kutegwa batanjili mumapenzi. Ibana aaba bakomena kwiinda waawo, bazyali babo balabazumizya “kweenda” balikke akulisalila zyintu zibayanda kucita. Mpoonya baakukomena bayaakucikonzya kulicelela ‘akulinyampuda mukuli wabo.’—Ba-Galatiya 6:5.

Amwiiye Kucikozyanyo Cigwasya Camu Bbaibbele

Masimpe ngakuti, Jesu naakali amyaka iili 12, zimwi ziindi bazyali bakwe bakali kumuleka kweenda alikke pele wakalubelesya kabotu lwaanguluko oolo. Wakali kubalemeka bazyali bakwe, alimwi wakazumanana ‘kukomena mubusongo aciimo amukukonda Leza abantu.’—Luka 2:51, 52.

Nobazyali mulakonzya kwiiya cikozyanyo eeci akubaleka bana kuti kabaleendela ikuti naa balitondezya kuti balakonzya kucita oobo. Amubone ncobakaamba bazyali bamwi kujatikizya ncobakabona akaambo kakubaleka bana kuti kabaleendela.

“Ndakali kunjililila mutwaambo toonse tubakali kucita bana bangu, aboobo ndabona kuti ndakali kuciindizya. Ndimane, ndakabayiisya mbozicitwa zyintu akubaleka kubona mbobakonzya kuzicita kweelana ambobakaiya. Nindakamana kucita oobo, ndakabona kuti bakali kuzibikkila maano kapati zyintu nzyibakali kusala kucita.”—ba Soo Hyun baku Korea.

“Ime abalumi bangu tulawaya-waya kubaleka bana besu kuti kabaleendela naa kabacita nzyibayanda, pele zimwi ziindi tulaakubazumizya akaambo kakuti bacita kabotu.”—Ba Daria baku Brazil.

“Ndakabona kuti cilayandika kapati kumulumbaizya mwanaangu musankwa mukubusi akaambo kakuti ulilemeka kabotu netutako munsi-munsi. Andime ndilasoleka kucita zyintu eezyo zindimwaambila kuti kacita. Mucikozyanyo, ndilamwaambila nkondiya ancondiya kwaakucita. Ikuti naa ndamuka kucita cintu cimwi, ndilaakumwaambila.”—Ba Anna baku Italy.

Muŋanda yesu tiitwakali kubazumizya bana besu basankwa kuleendela, pele ikuti batondezya kuti balasyomeka twakali kubazumizya.”—Ba Peter baku Britain.

Kulinyamuda Mukuli

Ibbaibbele lyaamba kuti: “Ncibotu kuti muntu ayumune ijoko mubwanike bwakwe.” (Malilo 3:27) Inzila yomwe mukubusi mbwakonzya kuunyamuna mukuli wakwe nkwiinda mukwiiya zyakamucitikila kweelana akaambo aaka kamasimpe kakuti: “Kufumbwa ncabyala muntu, ulatebula eco nciconya.”—Ba-Galatiya 6:7.

Akaambo kakuti bayanda kubagwasya bana babo, bazyali bamwi balakonzya kubakwabilila kuzyintu zitali kabotu zikonzya kubacitikila. Mucikozyanyo, mwana musankwa ulakonzya kuula zyintu zyitayandiki kapati cakuti waba acikwelete. Ino nciiyo nzi ncakonzya kwiiya kuti naa Bausyi a Banyina bacibbadela cikwelete eeco? Kulubazu lumwi, ino ulayiya nzi kuti naa bazyali bakwe bamwaambila kuti weelede kubeleka canguzu kutegwa ajole cikwelete eeco?

Ikuti naa bazyali batabayiisya bana babo kubona cikonzya kucitika akaambo kakutalilemeka kwabo caamba kuti tababayandi bana babo. Muciindi cakuti bana bakomene kabotu akuliiminina mumapenzi amwi, ikubagwasya muli zyoonse ciya kubayiisya kuti lyoonse munakubagwasya kuti naa banjila mumapezi. Inga cagwasya kumuleka mwana kutebula ncaakasyanga akubona mbwakonzya kwaamana mapenzi aayo. Eeyi nenzila mbotu iikonzya kupa kuti babe “amiyeeyo iyakaiisigwa kusala cibotu ecibi.”—Ba-Hebrayo 5:14.

‘Muntu Uyaabucinca Nakomena’

Masimpe, bazyali bajisi bana bakubuka bali amulimo mupati. Zimwi ziindi balaakulosya misozi nobasoleka kukomezya bana “mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.”—Ba-Efeso 6:4.

Twabona kuti kuba muzyali mubotu tacaambi kwiile kubalesya kucita ncibayanda bana pele caamba kubayiisya akubagwasya muzyintu zyoonse. (Deuteronomo 6:6-9) Sena eeci caambwa ncuuba-uba kucicita? Peepe tacili cuuba-uba. Ba Greg baambwa kale bakati: “Muntu ngotulanganya uyaabucinca nakomena. Eeci caamba kuti tweelede kuzumanana kumuzyiba akucinca kweelana ambwaya bucinca.”

Kamusoleka kubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele zyaambwa mucibalo eeci. Mutalangili zyintu nzyobatakonzyi kucita bana benu. Nokuba bobo, amuzumanane kubayiisya bana benu kwiinda mukucita nzyomwaamba. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Iyisya mwana aende munzila iielede, lino akomena takooyooleya mulinjiyo.”—Tusimpi 22:6.

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 7]

Kuleendela cili mbuli kwiiya kweenda—cilatola ciindi

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 8]

Jesu naakali amyaka iili 12, zimwi ziindi bakali kumuleka kweenda alikke

[Kabbokesi kali apeeji 7]

‘Ikutondezya Nguzu Zyenu’

Nokuba kuti mwaneenu ulanyema nomumukasya kucita zyintu zimwi, eeco taceelede kumulesya pe. Kamuyeeya kuti bana bacibukuka tabajisi luzyibo mubuumi alimwi bayandika kugwasyigwa.—Tusimpi 22:15.

Ba John Rosemond mubbuku lyabo lijisi mutwe wakuti, New Parent Power! bakalemba kuti: “Ncuuba-uba ibazyali kulekelezya bana babo akaambo kambobalilemeka akubazumizya kucita kufwumbwa ncobayanda kutegwa batazwangani. Pele bazyali tabeelede kucita oobo pe. Eeci ceelede kuba ciindi cakutondezya bana benu kuti mulijisi nguzu zyakubazumizya naa kubakasya kucita zyintu nzyibayanda. Nokuba kuti zimwi ziindi muzeezo ooyu tabauyandi, ibana beelede kuzyiba kuti bazyali babo balijisi nguzu zyakubalaya.”

[Kabbokesi kali apeeji 9]

Kubazumizya Bana Kuti Balyeendele

Ziindi zinji, bakubusi balayanda kulyeendela. Aciindi eeco ncimunya abalo bazyali bamwi tababapi lwaanguluko ndobayandika bana pe. Ciyandika mubukkale oobu nkutawida kulubazu lomwe. Ino mbuti mbomukonzya kucita oobo? Cakutaanguna inga mwalanga-langa zyandandamikwa ansi aawa. Ino muuzyintu zili mwaneenu musankwa naa musimbi mwacita kabotu?

□ Ibeenzinyina mbajisi

□ Mbwasala zisani

□ Mbwabelesya mali

□ Ulapiluka kuŋanda aciindi ceelede imasiku

□ Ulacita milimo yaaŋanda

□ Ulaimanizya milimo njibabapa kucikolo

□ Ulalilekelela nalubizya

□ Twaambo tumwi

Ikuti naa mwaneenu mukubusi ulazicita zyintu zinji zyandandamikwa atala, sena tamukonzyi kumusyoma amuzyintu zimwi?

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Amubaleke baambe mbobalimvwa kamutana bagwasya naa kubapa lulayo

[Cifwanikiso icili apeeji 8, 9]

Bazyali beelede kubayiisya bana babo kuliiminina