Skip to content

Skip to table of contents

Mazuba Aamamanino Ino Ayooba Lili?

Mazuba Aamamanino Ino Ayooba Lili?

Mazuba Aamamanino Ino Ayooba Lili?

MAKANI aakamwaigwa ino-ino mumagazini yakuti Sky & Telescope akaamba kuti: “Kwaakwiinda myaka iindilila kutuulunzuma tuli cuulu, tulangila kuti nyika eeyi iiyooba cimpayuma. Tatuzyi naa zilenge zilakonzya kupona mubukkale buli boobo.” Ino nkaambo nzi? Magazini yakuti Astronomy yakaamba kuti: “Meenda aamulwizi ayootalika kupya alimwi nyika yoonse iiyooba cimpayuma akaambo kakuti izuba lina kubala kapati. Ipenzi eeli lipati lilalangilwa kucitika.”

Nokuba boobo, Ibbaibbele lyaamba kuti: “[Leza] wakabika nyika antalisyo zyayo, kuti itabi niizungaana.” (Intembauzyo 104:5) Masimpe ngakuti, Mulengi wanyika ulakonzya kwiikwabilila kuti itanyonyoonwi. Mubwini, “wakaibumba kuti ikalwe bantu.” (Isaya 45:18) Pele tanakayibumbila kuti ikkalwe abantu babi balangilwa kufwa. Leza wakabikka ciindi cakutalika kulela kwiinda mu Bwami bwaambwa kulugwalo lwa Daniele 2:44.

Jesu wakakambauka makani aa Bwami bwa Leza. Wakaamba makani aajatikizya ciindi bamasi nobaya kubetekwa. Wakaamba kuti kuyakuba mapenzi mapati aatanabwenwe kuzwa kaindi. Kunze lyaboobo, wakaamba citondezyo cakali kuya kutondezya kuti mamanino aanyika alaafwafwi.—Matayo 9:35; Marko 13:19; Luka 21:7-11.; Johane 12:31.

Bantu banji zilabagambya zyintu nzyaakaamba Jesu imuntu mupati kwiinda boonse. Ino zyintu eezyo zyakali kuya kucitika lili? Kwiinda mukwiiya Bbaibbele amulongo wazyintu zyakali kucitika mukuya kwaciindi, bantu bamwi batalika kweezyeezya ciindi mamanino naakonzya kusika. Muntu umwi iwakaavwuntauzya makani aaya wakali sikwiiya namba Isaac Newton wamumwaanda wamyaka wa 17, walo wakatalika kuzyiba kuti kuli nguzu zikwelela ansi alimwi wakatalisya namba zyikatazya ziitwa kuti “calculus.”

Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Takuli kwanu kuziba ziindi, naaba mazuba ngaabika Taata kubwami bwakwe mwini.” (Incito 1:7) Alimwi naakali kwaamba makani aajatikizya citondezyo ‘cakuboola kwakwe acamamanino aaciindi,’ Jesu wakaamba kuti: “taakwe muntu naba umwi uuzi buzuba obo nanka ciindi, nibaba baangelo bakujulu naba Mwana, pele Taata luzutu nguuzi.” (Matayo 24:3, 36) Naakamana kukozyanisya nyika yakanyonyoonwa kumazuba aa Nowa akunyonyoonwa kuya kuba muciindi “[ca]kuboola kwa-Mwana a-Muntu,” Jesu wakaamba kuti: “Amulangile, nkaambo tamuzi buzuba mbwazoosika mwami wanu.”—Matayo 24:39, 42.

Aboobo, nokuba kuti “mamanino aaciindi” tanaakaambwa, “citondezyo” ncaakapa Jesu cilakonzya kutuzyibya kuti tuli “kumazuba aakumamanino.” (2 Timoteo 3:1) Eeci nciindi ‘cakulindila lyoonse’ kutegwa tukakonzye “kuyokoka kuzintu zyoonse ezi iziyoocitika.”—Luka 21:36.

Katanapa citondezyo, Jesu wakacenjezya kuti: “Amucenjele kuti muntu atamulengawidi, nkaambo banjibanji bayoosika muzina lyangu, bayooamba kuti, Ndime Kristo, na kuti, Ciindi cili afwaafwi, mutabacilili. Alimwi kuti mwamvwa nkondo amazwanga, mutayoowi, nkaambo ezi zintu zileelede kusika lutaanzi, kwalo takunaba mamanino.”—Luka 21:8, 9.

Ino Ncitondezyo Nzi?

Kaamba zyintu zyakali kuya kutondezya kuti tukkede kumumazuba aakumamanino, Jesu wakazumamana kwaamba kuti: “Cisi ciyoobukilana acisinyina, bwami buyoobukilana abwaminyina. Kuyooba mizuzumo mipati, enzala ezilwazi mumasena aandeene, alimwi kuyooba iziyoosya, ezitondezyo zipati izizwa kujulu.” (Luka 21:10, 11) Alimwi Jesu wakaamba kuti: “Aya Makani Mabotu aa-Bwami azookambaukwa munyika yoonse kuti abe citondezyo kumisyobo yoonse. Elyo mamanino azoosika.” (Matayo 24:14) Zyintu nzyaakaamba Jesu—nkondo, mizuzumo yanyika, malwazi, inzala—tazili zyintu nzyotutazi pe. Zyali kucitika kuzwa kaindi. Icakali kuya kupa kuti zyintu eezyi cibe citondezyo ncakuti zyakali kuya kucitika aciindi comwe.

Amulibuzye kuti: ‘Ino ndilili zyintu zyaambidwe mumabbuku aa Makani Mabotu nozyakatalika kucitika?’ Kuzwa mumwaka wa 1914, kwali nkondo zyanyika; mizuzumo mipati, mbuli yeeyo iipa kuti maanzi aamulwizi apaye (tsunami); malwazi aajaya mbuli ntuntumanzi, munsini uutegwa Spanish flu alimwi asikalileke; bantu babalilwa kutuulunzuma balafwa akaambo kanzala; bantu balayoowa akaambo kazyigwebenga azilwanyo zikali kapati; alimwi makani mabotu aa Bwami bwa Leza alakambaukwa munyika yoonse a Bakamboni ba Jehova. Eezyi zilacitika mbubonya Jesu mbwaakasinsima.

Alimwi amulange majwi ngaakalemba mwaapostolo Paulo aakuti: “Koziba kuti kumazuba aakumamanino kuyooba ziindi zikataazya. Nkaambo bantu bayooba basikuliyanda, basimuyanda mali, basimantumbwaambwa, basikakomokomo, basikasankusanku, batamvwi bamawisi, batalumbi, batakombi, basikancimwa, basimfundiilili, abasiluvuya lwakutaminizya, batalyeendeleli, basitunyetunyetu, batayandi bubotu, basimusuzyanya, basikainya, basikulisumpula, bayandisya misalo yaansi kwiinda Leza, balijisi ciwa cabukombi pele inguzu zyambubo balazikazya.” (2 Timoteo 3:1-5) Masimpe, bantu batakombi, batatobeli mulawo, basilunya alimwi abasyaacivwulemwangu mbanji nyika yoonse mbwiizulwa ‘muziindi zikatazya’ zino. *

Sena “mazuba aakumamanino” acili kumbele? Sena kuli bumboni bumbi butondezya naayakutalika?

Ino “Mamanino Aaciindi” Aya Kutalika Lili?

Naakamana kutondezyegwa zyintu zyakali kuya kucitika kumbele, Daniele wakaambilwa kuti: “Kuciindi eco [“kumamanino aciindi” caambidwe kuli Daniele 11:40] uyoobuka Mikayeli [Jesu Kristo], silutwe mupati uulanga bantu bako.” (Daniele 12:1) Ino ncinzi ncaakeelede kucita Mikayeli?

Ibbuku lya Ciyubunuzyo lyaamba ncaakali kuya kucita Mikayeli naakali kuyooba Mwami. Lyaamba kuti: “Lino kwakali inkondo mujulu. Mikayeli abaangelo bakwe bakalwanisya Simwaaba, alakwe Simwaaba wakalwa, abaangelo bakwe, pele teebakazunda pe, nkabela busena bwabo bwamujulu teebwakajanwa limbi. Lino Simwaaba mupati wakawisigwa ansi, nguwenya muzoka waciindi, uutegwa Diabolosi a-Saatani, nguuena bantu boonse baansi. Wakawisigwa ansi, abalo baangelo bakwe bakawisigwa awe. Nkaambo kaako amusekelele nomajulu, anywebo nomukala mulingao. Pele nywebo nonsi alwizi, muli mumapenzi, ikuti Diabolosi wamuselukila abukali bupati, nkaambo ulizi kuti ciindi ncacijisi nciniini buyo.”—Ciyubunuzyo 12:7-9, 12.

Mulongo wazyintu zicitika mukuya kwaciindi uuli mu Bbaibbele utondezya kuti nkondo eeyi yakali kuyoopa kuti Saatani abadaimona bakwe batandwe kujulu alimwi yakali kuyooleta mapenzi ataambiki munyika akaambo kakuti Diabolosi mukali kapati nkaambo ulizyi kuti ciindi ncajisi ncisyoonto. Kumazuba aakumamanino wakali kuyookalala kapati mane kusikila nayakuzundwa lyankondo ya Armagedoni.—Ciyubunuzyo 16:14, 16; 19:11, 15; 20:1-3.

Naakamana kwaamba zyakacitika noyakamana nkondo eeyo yakujulu, mwaapostolo Johane waamba kuti: “Mpoonya awo ndakaswiilila ijwi ipati mujulu, lyakati, Sunu kwasika lufutuko, anguzu, abwami bwa-Leza wesu, abwami bwa-Kristo wakwe, nkaambo sikubejelezya bakwesu twaambo wawisigwa ansi, nguwe wakali kubabejelezya kuli-Leza wesu lyoonse isikati amasiku.” (Ciyubunuzyo 12:10) Sena mwabona kuti kapango aaka kaambilizya kutalika kwa Bwami bweendelezyegwa a Kristo? Inzya, Bwami oobo bwakujulu bwakatalika kulela mu 1914. * Nokuba boobo, Intembauzyo 110:2 yaamba kuti Jesu unakulela ‘akati kabasinkondonyina’ kusikila kuciindi Bwami oobo nobuya kweendelezya nyika yoonse mbubonya mbobweendelezya kujulu.—Matayo 6:10.

Cikkomanisya ncakuti, imungelo wakaambila Daniele kujatikizya zyintu zyakali kulangilwa kucitika wakati: “Pele yebo, O Daniele, jala majwi akunamatika ibbuku mane kusikila kumamanino aaciindi. Bantu banji bayootuntulika, aboobo luzibo luyooyungizizigwa.” (Daniele 12:4) Eeci citupa lusyomo lwakuti lino tupona “kumamanino aaciindi.” Luzyibo lujatikizya businsimi oobu ndunji alimwi lulakambaukwa nyika yoonse. *

Ino “Mazuba Aakumamanino” Aya Kumana Lili?

Ibbaibbele talyaambi ciindi mazuba aakumamanino naaya kumana. Pele cizyibidwe ncakuti, bukkale munyika buyoozumanana kubija mbociyaabumana ciindi ca Saatani. Mwaapostolo Paulo wakacenjezya kuti “bantu babi abasikulibeja balainda anka kubija, banooena akweenwa.” (2 Timoteo 3:13) Alimwi naakali kwaamba zyintu zyakali kulangilwa kucitika, Jesu wakaamba kuti: “Ayo ayooba mazuba aamapenzi. Kuzwa kumalengelo Leza naakaanza nyika mane sunu ayo mapenzi aali boobo taakwe naakabwenwe, alimwi taakwe naati kabonwe limbi pe. Nkabela Jehova naatakafwiinsya mazuba ayo, nikwatazooba muntu naba umwi wali kunoozoofutulwa, pele nkaambo kabasale mbaakasala ncaayoofwiinsigwa.”—Marko 13:19, 20.

Zyintu zicilangilwa kucitika “mapenzi mapati,” nkondo ya Armagedoni akwaangwa kwa Saatani amadaimona aakwe kutegwa batakeeni limbi nyika. (Matayo 24:21) “Leza, uutabeji” utusyomezya kuti zyintu eezyi ziya kucitika ncobeni. (Tito 1:2) Leza nguuya kweeta Armagedoni akumuwaala Saatani mumulindi uutagoli.

Mwaapostolo Paulo wakasololelwa amuuya kulemba zyintu ziya kucitika Leza katananyonyoona. Ikujatikizya “makani aaziindi amyaaka” wakalemba kuti: “Buzuba bwa-Mwami buleza mbwasika uubba masiku. Nobanoozoocili mukwaamba kuti, Kwatontola, kwaliiba, elyo muciindi eco nciconya lunyonyooko luzoofwambaana kubasikila mbuli insungo mbozisikila uumisi, nkabela tabakooyooloboka pe.” (1 Ba-Tesalonika 5:1-3) Icini ciyoopa kuti bantu baambilizye kuti “kwatontola, kwaliiba” tacaambidwe pe. Nokuba boobo kwaambilizya ooko takukasinkili kuboola kwabuzuba bwalubeta lwa Jehova. *

Ikuti katusyoma kuti zyintu eezyi zyamasimpe, tweelede kubweza ntaamu. Ino nintaamu nzi zyotweelede kubweza? Petro ulaingula ategwa: “Lino zintu ezi mbuziti kamaninine obo, nywebo muleelede kuba bantu bali buti mukweenda munzila iisalala amukulemeka Leza? Mucilangila akuyandisya buzuba bwakusika kwa-Leza.” (2 Petro 3:11, 12) Inga mwalibuzya kuti, ‘Ino eeci cindigwasya buti?’ Cibalo citobela cilaingula mubuzyo ooyu.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 12 Kutegwa mujane bumboni bumbi bwaamba ‘zyamazuba aakumamanino,’ amubone Sinsimuka! yamu April 2007, mapeeji 8-10, a Ngazi Yamulindizi yamu September 15, 2006, mapeeji 4-7, aya October 1, 2005, mapeeji 4-7, aakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 18 Kutegwa mujane twaambo tumbi kujatikizya mulongo wazyintu zicitika mukuya kwaciindi zili mu Bbaibbele, amubone mapeeji 215-18 mubbuku lya Ino ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya? lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 19 Amubone bbuku lyakuti Amububikkile Maano Businsimi bwa Daniele! a 2008 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, mapeeji 31-9, aakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 23 Amubone bbuku lya Revelation—Its Grand Climax At Hand! (lyakalembululwa mu 2006), amapeeji 250-1, mincali 13 a 14.

[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 21]

Jesu wakaamba kuti leza alikke nguubuzyi ‘buzuba oobo aciindi’

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Ba Isaac Newton

[Kulumba]

© A. H. C./age fotostock

[Zifwanikiso izili apeeji 23]

Citondezyo ncaakaamba Jesu cali kulibonya kuzwa mu 1914

[Kulumba]

© Heidi Bradner/Panos Pictures

© Paul Smith/Panos Pictures