Skip to content

Skip to table of contents

Mbomukonzya Kulijata Kunyema

Mbomukonzya Kulijata Kunyema

Mbomukonzya Kulijata Kunyema

MYAKA iinda ku 2,000 yainda, syaabusongo Mugiliki uutegwa Aristotle wakabelesya bbala lyakuti “catharsis” kupandulula kuleka kunyema kucitika akaambo kakweebelela cisobano cuusisya. Muzeezo wakali wakuti ciindi muntu naaleka kunyema inga walimvwa kukatalusyigwa.

Kumatalikilo aamwaanda wamyaka wamana, Sigmund Freud, syaazibwene munswaani zyabongo waku Austria wakauzuminizya muzeezo ooyu. Wakaamba kuti, ikuti bantu kabafundilide, ibukali buyoopa kuti baciswe bulwazi bwamumizeezo mbuli bwakunyongana (hysteria). Aboobo, Freud wakaamba kuti kunyema kuli kabotu muciindi cakufwundilila abukali.

Basikuvwuntauzya ibakasola kwiibelesya njiisyo ya catharsis mumyaka yamuma 70 alimwi amuma 80 bakajana kuti njiisyo eeyi tiili yamasimpe. Nzyobakajana mukuvwuntauzya ooku zyakapa kuti Carol Tavris, alembe kuti: “Ecino nciindi cakuleka kusumpula njiisyo ya catharsis. Buvwuntauzyi butondezya kuti njiisyo yakuti kweebelela bantu balwana naa kulwana kumanizya mapenzi tiili yamasimpe.”

Ba Gary Hankins, basyaazibwene mumakani aajatikizya bantu mbobayeeya bakaamba kuti: “Buvwuntauzyi bwaamba kuti ‘kutondezya bukali bwanu boonse’ kutegwa muyoye kanji-kanji kupa kuti mwiindile kunyema.” Masimpe ngakuti, basyaazibwene mukusilika malwazi aamizeezo tabalangilwi kuzuminana mumakani aa catharsis. Nokuba boobo, bantu banji bagwasyigwa abusongo bujanika mu Bbaibbele.

“Leka Kunyema”

Sintembauzyo wamu Bbaibbele Davida wakatondezya kabotu-kabotu mbociyandika kulijata kunyema. Wakaamba kuti: “Leka kunyema, sowa bukali. Utalipenzyi, nkaambo kulaleta bubi buyo.” (Intembauzyo 37:8) Kutegwa mweelebe kwaamba naa kucita cintu calo cikonzya kumupa kuusa kumamanino, tamweelede ‘kulipenzya’ naa kunyema. Pele eeci ncuuba-uba kucaamba kwiinda kucicita. Pesi mulakonzya kucicita. Atulange-lange nzila zyotatwe zikonzya kumugwasya kulijata kunyema.

Mutanoonyemi Kapati

Kutegwa mutanoonyemi kapati, mutabindi kwaamba alimwi amukkazyike moyo. Mutaambi kufwumbwa cintu casaanguna kuboola mumizeezo. Ikuti naa mwalimvwa kuti muyaabunyema amutobele lulayo lwamu Bbaibbele lwakuti: “Matalikilo aankondo ali mbuli kusinkula maanzi; kozwa buyo, inkondo niitana kubuka.”—Tusimpi 17:14.

Eeci ncicakagwasya mwaalumi uutegwa Jack kutegwa atalike kulijata kunyema. Bausyi Jack bakali badakwi alimwi aabukali. Ciindi Jack naakali kukomena, awalo wakaba abube bwalunya. Wakaamba kuti: “Ndakali kunga ndanyema, ndilimvwa mbuli kuti ndili mumulilo. Ndakali kwaambaula cabukali alimwi akuyanda kulwana.”

Nokuba boobo, Jack wakatalika kucinca ciindi naakatalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Wakazoozyiba kuti wakali kukonzya kucinca akwiiya kulijata kunyema kwiinda mukugwasyigwa a Leza. Jack wakacinca kapati. Jack wakaamba mbwaakacita ciindi mubelesinyina naakabelesya majwi mabi kulinguwe cabukali, Jack wakati: “Ndakafundilila abukali. Ndakali kuyanda kumunyamuna akumusowela ansi.”

Ino ncinzi cakamugwasya Jack kukkazyika moyo? Jack upandulula kuti: “Ndilayeeya kupaila kuti, ‘Ndalomba kaka Jehova, ndigwasye kukkazyika moyo!’ Mpoonya ndakamvwa ndaanguluka, kumane ndakacikonzya kuzwa abusena aawo mpaakabede.” Jack wakazumanana kwiiya Bbaibbele. Wakali kupaila lyoonse alimwi akuzinzibala kuyeeya magwalo mbuli lugwalo lwa Tusimpi 26:20, ilwaamba kuti: “Na taakwe inkuni, mulilo ulazima.” Mpoonya, Jack wakacikonzya kutalika kulijata kunyema.

Amwiiye Kukkazyika Moyo

“Moyo uukede ulaponya mubili.” (Tusimpi 14:30) Ikutobela kasimpe aaka kamu Bbaibbele kulakonzya kugwasya muntu mumizeezo, kumubili, alimwi akumuuya. Amutalike kwiiya nzila zyakukkazyika moyo zitakatazyi, izikonzya kumugwasya kulijata kunyema. Inzila zitobela eezyi zyabonwa kuti zilagwasya kuzunda kunyema kuboola akaambo kakutyompwa:

● Ikuyoya kapati, yalo ili nenzila imwi mbotu alimwi iifwambaana kulesya bukali.

● Mwanooyoya, kumwi kamwaamba majwi mbuli aakuti “moyo kkala,” “kocileka buyo,” naa “koliiba.”

● Kubikkila maano kucita cintu ncomukkomanina—ambweni kubala, kuswiilila nyimbo, kulima-lima, naa kucita milimo imwi iimukkomanisya.

● Kucita zisobano zyakunyanyaasya mubili lyoonse alimwi akulya zilyo zijisi busani.

Amucince Mbomuyeeya

Cilakonzya kumukatazya kutantamuka bantu naa zyintu zikonzya kumupa kunyema, pele mulakonzya kwiiya kulijata kunyema. Eeci cibikkilizya kucinca mbomuyeeya.

Ibantu balangila zyintu zinji kanji-kanji balajana penzi lyakunyema. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti muntu naa cintu cimwi tiicacitika kweelana ambobayanda, balatyompwa alimwi balafwambaana kunyema. Kutegwa muuzunde muuya ooyu wakulangila kucita zyintu munzila iilondokede, inga cabota kuyeeya kuti “kunyina muntu uululeme, kunyina naba omwe pe . . . Boonse baleya, boonse antoomwe.” (Baloma 3:10, 12) Aboobo, tulalangilwa kwaalilwa ikuti naa katuyeeya kuti swebo naa bantu bamwi balilondokede.

Ncabusongo kutayanda kucita zyintu zinji nzyotutakonzyi naa kulangila zyintu zinji kuli bamwi. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Toonse tulalubizya ziindi zinji. Ikuti naa kuli uutalubizyi mukwaambaula, ooyo muntu ulilondokede.” (Jakobo 3:2) “Ncobeni taakwe muntu omwe ansi ano uucita ziluleme lyoonse akutabisya.” (Mukambausi 7:20) Aboobo kuti katulibona kuti tulilondokede, tunoopona buumi bwakutyompwa akunyema-nyema.

Mbotutalondokede, toonse tulanyema ciindi aciindi. Pele mbotutondezya kunyema ncintu cakulisalila. Mwaapostolo Paulo wakacenjezya Banakristonyina kuti: “Amunyeme, nokuba boobo, mutabisyi pe; mutabbizyi zuba kamunyemede pe.” (Baefeso 4:26) Masimpe, kwiinda mukulijata kunyema, tulakonzya kwaamba mbotulimvwa munzila iili kabotu, inzila iikonzya kugwasya boonse bajatikizyidwe.

[Kabbokesi/Cifwanikiso icili apeeji 8, 9]

Amusole kuyoya kapati

Amucite cintu ncomukkomanina

Kamucita zisobano zyakunyanyaasya mubili lyoonse