Mwakamvwa kale kuti kutuminana zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana kwaduma kapati akati kabakubusi. Aboobo mulakonzya kulibilika akulibuzya kuti: ‘Sena mwanaangu inga wacicita eeco?’

Ino inga mwabandika buti amwanaanu kujatikizya makani aali boobu? Kamutanaingula, amulange-lange twaambo tupa bakubusi bamwi kutalika kutuminana zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana alimwi akaambo ncomweelede kulibilika. *

• Bakubusi bamwi balatuma tugwalo tuletela muzeezo wakoonana kumuntu ngobayanda.

• Mubukkale bumwi, musimbi ulakonzya kutuma cifwoto cakwe kumusankwa wakwe akaambo kakuti wasinikizyigwa kucita boobo.

• Zimwi ziindi musankwa inga watuma cifwoto camusimbi wakwe ambweni akaambo kakuyanda kukkomanisya beenzinyina naa kuyanda kunyemya musimbi ngobakasyabene limwi kaindi.

Kufwumbwa naa muubukkale buli buti mwakonzya kulijana, mukubusi uujisi fooni yamumaanza ulakonzya kunjila mumapenzi. Bbuku lyaamba mbotukonzya kulikwabilila notubelesya Intaneti lipandulula kuti: “Kwiinda mukutuma buyo kagwalo naa cifwoto, buumi bwabantu bulakonzya kucinca.”

Bantu balaluba kuti kufwumbwa kuti cifwoto catumwa kale a Intaneti, sikucituma takonzyi kucita cili coonse kujatikizya ncico. Mubukkale bumwi, lipooti imwi yakapegwa abamucibeela ciitwa kuti U.S. Federal Bureau of Investigation (FBI), yakaamba kuti mukubusi uujisi myaka yakuzyalwa iili 18 “wakalijaya ciindi naakazyiba kuti cifwoto cakwe ncaakakkopwa katasamide ncaakatumina musankwa wakwe cakatumwa akuli basicikolonyina. Basicikolo bamwi, bakazumanana kutumina bantu bambi cifwoto eeco, alimwi bakatalika kumufwubaazya musimbi ooyu.”

Kutuma zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana mulandu. Mucikozyanyo, muzisi zimwi bana bacili basyoonto ibatuminana zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana kubananyina bakapegwa mulandu. Mbomuli muzyali, andinywe mulakonzya kujatikizyigwa kuti zyina lyanu kaliliko mufooni yabelesyegwa naa kuti mwaalilwa kumugwasya mwanaanu kutegwa atanjili mumicito yakutuma zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana.

Amubikke milawo iilimvwisya. Nokuba kuti tamukonzyi kumweendelezya cakumaninina mwanaanu kujatikizya mbwabelesya fooni, mulakonzya kubikkila maano kubona kuti uliizyi milawo njomwakabikka alimwi amapenzi aakonzya kuboola akaambo kakutyola milawo eeyo. Alimwi kamuyeeya kuti, mbomuli muzyali, mulijisi nguzu zyakweendelezya mbwaibelesya fooni mwanaanu.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Baefeso 6:1.

Amumugwasye mwanaanu kuyeeya mapenzi ngakonzya kujana. Mulakonzya kwaamba kuti: “Kuli zyintu zinji zijatikizyidwe mukutuma zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana. Mbuti mbokonzya kwaapandulula makani aaya?” “Ino nzifwoto nzi nzyoyeeya kuti tazili kabotu?” “Muzisi zimwi mulawo waamba kuti mwana musyoonto uutuma cifwoto camwananyina uutasamide ulijisi mulandu. Sena uyeeya kuti cililubide kucita boobo?” “Nkaambo nzi kutuma zifwanikiso ziletela muzeezo wakoonana ncokulubide?” Amuswiilile mizeezo njajisi mwanaanu, alimwi akumugwasya kuyeeya penzi likonzya kuboola.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Bahebulayo 5:14.

Amumwaambile bukkale bwakucengeezya buyo. Mulakonzya kumwaambila mwanaanu kuti: “Mbuti kuti musankwa wasinikizya musimbi kuti ‘amutumine cifwoto ciletela muzeezo wakoonana.’ Ncinzi ncayelede kucita musimbi ooyo? Sena uleelede kumutumina musankwa ooyo kutegwa cisyabo cabo citamani? Sena musimbi ooyo inga wakaka kutuma cifwoto eeco pele kabacita buyo micito iiletela muzeezo wakoonana? Sena beelede buyo kucimana cisyabo cabo? Sena musimbi ooyo weelede kubaambila bapati?” Amumugwasye mwanaanu kuyeeya kujatikizya makani aaya. Mulakonzya kwiibelesya nzila eeyi akumwanaanu musankwa.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Bagalatiya 6:7.

Amumutondezye mwanaanu mbociyandika kuba aampuwo mbotu. Amumubuzye mibuzyo mbuli yakuti: Ino makani aakuba aampuwo mbotu waabona buti? Ino uyanda kuti uzyibwe kuba muntu uuli buti kubantu? Mbuti mbokonzya kulimvwa kuti wausisya nsoni muntu uumwi kwiinda mukutuma cifwoto citali kabotu? Mbuti mbokonzya kulimvwa kuti wacita cintu ciluzi? Amumugwasye mwanaanu “kuba amanjezeezya mabotu.”—1 Petulo 3:16.

Amube cikozyanyo cibotu. Ibbaibbele lyaamba kuti busongo buzwa kuli Leza bulasalala alimwi tabuli bwakuupa-upa ameso. (Jakobo 3:17) Sena majwi ngomwaamba aleendelana amicito yanu. Bbuku lyaamba mbotukonzya kulikwabilila notubelesya Intaneti lyaamba kuti: “Tweelede kuba cikozyanyo cibotu kwiinda mukuteebelela zifwanikiso zitali kabotu alimwi akuswaya ma Website aatondezya zyintu zitazumizyidwe.”