Skip to content

Skip to table of contents

Kwaamba Zintu Iziyeeyelwa Kuyoocitika Kumbele

Kwaamba Zintu Iziyeeyelwa Kuyoocitika Kumbele

Sena kuli nomwakalibuzyide kale kujatikizya buumi bwanu alimwi abwamukwasyi wanu mbobuyooba kumbele? Sena butondezya kuti munooli bavwubi naa zintu zinoonyongene, munookkomene naa munoolendeledwe? Sena muyoopona kwaciindi cilamfwu, naa pe? Bantu bali kulibuzya mibuzyo iili boobu kwamyaka minji.

Mazuba aano basyaazibwene balavwuntauzya kujatikizya zintu zicitika munyika mpoonya akwaamba nzyobayeeyela kuti ziyoocitika kumbele. Nokuba kuti zintu zimwi nzyobaamba zilacitika ncobeni, pele zimwi tazicitiki, zimwi mane buya zibajazya nsoni aabo ibakazyaamba. Mucikozyanyo, mu 1912, syaazibwene wazina lyakuti Guglielmo Marconi sikutalisya telegraph iitabelesyi ntambo wakaamba kuti: “Ikuboola kwanzila eeyi yakutabelesya ntambo kuyoopa kuti nkondo kazitacitiki.” Alimwi mwiiminizi wakkampani iitegwa Decca Record Company, walo iwakakaka kubelesya baimbi bategwa Beatles mu 1962, wakali kuyeeya kuti baimbi ibabelesya mabbanjo bayoocileka kuba ampuwo.

Bantu banji babelesya mizimo kutegwa bazyibe zyakumbele. Bamwi balomba lugwasyo kuli basikupandulula bweende bwanyenyeezi; banji babelesya zibalo zitegwa horoscopes izijanika mumamagazini alimwi amumiteende. Mpoonya bamwi babuzya basondi naa basikwaamba zyakumbele ibalyaamba kuti balakonzya “kuzyiba” zyakumbele kwiinda mukubelesya meja, manamba naa tweengo twamumaanza.

Mukusola kuyanda kuzyiba zintu iziyoocitika kumbele, kaindi ibamwi bakali kubuzya basikusinsima zyakumbele mbuli bapaizi naa bapaizi bamakaintu ibakali kwaamba makani kuzwa kuli leza ngobakali kwaamba kuti ngobaiminina. Mucikozyanyo, kwaambwa kuti Mwami Croesus waku Lydia wakatuma zipego zidula kapati kuli sikusinsima zyakumbele ku Delphi, Greece, akulomba kuti amwaambile cikonzya kucitika ikuti naa walwana a Koresi waku Persia. Sikusinsima zyakumbele ooyo wakaamba kuti Croesus wakali kuyoonyonyoona “bulelo bupati” ikuti naa walwana a Koresi. Kajisi bulangizi bwakuti uyoozunda, Croesus wakaunka kuyoolwana, pele bulelo bupati ibwakanyonyoonwa, mbulelo bwakwe!

Majwi ngaakaamba sikusinsima ooyu aatalimvwisyi kabotu nkwaakagamikide tanaakagwasya pe; akali kukonzya kulibonya kuti ngamasimpe kufwumbwa naa nguni iwakali kuyoozunda munkondo. Croesus wakasweekelwa lubono lunji kapati akaambo katwaambo tutali twamasimpe calo icakamuletela mapenzi. Sena aabo ibabelesya nzila zidumide mazuba aano kusola kuzyiba zyakumbele bazwidilila