Skip to content

Skip to table of contents

Nzila Iitola Kulwaanguluko Lwini-lwini

Nzila Iitola Kulwaanguluko Lwini-lwini

“Ikuti Mwana wamwaangununa, mulaangunuka ncobeni.”—JOH. 8:36.

NYIMBO: 54, 36

1, 2. (a) Ino mbumboni nzi ibutondezya kuti bantu bajisi buyumuyumu bwakujana lwaanguluko? (b) Ino ncinzi cacitika akaambo kabuyumuyumu buli boobo?

MAZUBA AANO, kuli zintu zinji izyaambwa kujatikizya kweelana alimwi alwaanguluko. Bantu mumasena manji munyika bayanda kwaanguluka kukudyaamininwa, kukusalulula, alimwi akubucete. Bamwi bayanda kuba alwaanguluko lwakukanana, lwakulisalila alimwi alwakulyeendelezya. Kuboneka kuti kufwumbwa nkobabede bantu, balombozya kucita nzyobayanda naa kupona mbuli mbobayanda.

2 Nokuba boobo, kutegwa bacikonzye kuzuzikizya kulombozya ooko, makani aakatazya. Kweelana abanamaleya naa basitwaambo twacisi, banji babelesya nzila yakukazya bweendelezi naa kutalisya manyongwe kutondezya kutakkomana. Pele sena kubelesya nzila zili boobo kupa kuti nzyobalombozya zicitwe? Mukwiimpana, kanji-kanji zisololela kumapenzi alimwi alufwu. Zyoonse eezyi zitondezya mbwaali amasimpe majwi ngaakasololelwa kulemba Mwami Solomoni aakuti: ‘Muntu weendelezya muntunyina munzila iimuletela mapenzi.’—Muk. 8:9.

3. Ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tujane lukkomano lwini-lwini alimwi akukkutila?

3 Sikwiiya Munakristo Jakobo wakaamba kaambo ikayandika kakonzya kupa kujana lwaanguluko lwini-lwini akukkutila. Wakalemba kuti: “Ooyo uulangisisya mumulawo uulondokede uuleta lwaanguluko alimwi uuzumanana mulinguwo . . . unookkomene muzintu nzyacita.” (Jak. 1:25) Jehova, walo iwakapa mulawo ooyu uulondokede, ulizyi kabotu zintu bantu nzyobayandika kutegwa kabakkomene cakumaninina akukkutila. Wakapa banabukwetene bakusaanguna zyoonse nzyobakali kuyandika kutegwa kabakkomene—kubikkilizya alwaanguluko lwini-lwini.

CIINDI BANTU NOBAKAJISI LWAANGULUKO LWINI-LWINI

4. Ino ndwaanguluko nzi ba Adamu a Eva ndobakajisi? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

4 Ciindi notubala zyaandaano zyobilo zyakusaanguna kubbuku lya Matalikilo, tulakonzya kubona kuti Adamu alimwi a Eva bakalikkomene alwaanguluko lwalo bantu mazuba aano ndobalombozya—lwaanguluko lwakuyanda kucita cintu cimwi, lwakuyoowa alimwi alwakudyaamininwa. Buumi bwabanabukwetene bakusaanguna tiibwakajisi zyakulibilika kujatikizya zyakulya, mulimo, kuciswa alimwi alufwu. (Matl. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Sena eeci caamba kuti ba Adamu a Eva bakajisi lwaanguluko cakumaninina? Atubone.

5. Mukwiimpana ambobayeeya bantu banji, ino ncinzi ciyandika kutegwa bantu babe alwaanguluko?

5 Bantu banji mazuba aano bayeeya kuti kuba alwaanguluko lwini-lwini, caamba kuti beelede kucita cintu cili coonse alimwi azyoonse nzyobayanda kucita, tacikwe makani azintu zibyaabi zikonzya kubacitikila. Bbuku litegwa The World Book Encyclopedia lyaamba lwaanguluko kuti, “nkucikonzya kulisalila alimwi akucita zintu bantu nzyobasala.” Nokuba boobo, lilayungizya kuti: “Kweelana amulawo, bantu balaangulukide ikuti cisi tacibabikkili milawo iitaluleme, iitayandiki naa iiteeleli.” Eeci caamba kuti, mubwini, milawo imwi ilayandika kutegwa muntu uuli woonse mucisi agwasyigwe alwaanguluko lupedwe. Aboobo mubuzyo ngwakuti: Ino nguni uujisi nguzu zyakubikka milawo iiluleme, iiyandika alimwi iyeelela?

6. (a) Ino nkaambo nzi Jehova alikke ncategwa nguujisi lwaanguluko cakumaninina? (b) Ino ndwaanguluko luli buti bantu ndobakonzya kujana, alimwi nkaambo nzi?

6 Caboola kulwaanguluko, kaambo ikayandika nkotweelede kuyeeya nkakuti Jehova Leza alikke nguujisi lwaanguluko cakumaninina. Ino nkaambo nzi? Akaambo kakuti ngo Mulengi wazintu zyoonse alimwi Mwami singuzuzyoonse wabubumbo boonse. (1Tim. 1:17; Ciy. 4:11) Amuyeeye majwi mabotu aa Mwami Davida naakali kupandulula cuuno ncajisi Jehova alikke cilibedelede alimwi cisumpukide. (Amubale 1 Makani 29:11, 12.) Cileelela kuti zilenge zyoonse kujulu alimwi aanyika zilijisi lwaanguluko pele kuli mpolugolela. Zyeelede kuzyiba kuti Jehova Leza nguujisi nguzu zyoonse zyakusala milawo iiluleme, iiyandika, alimwi iyeelela. Mubwini eeco, ncencico Jehova Leza ncaakacita kubantu kuzwa kumatalikilo.

7. Ino nzintu nzi zimwi zyakuzyalwa anzizyo zipa kuti umwi akkomane?

7 Nokuba kuti ba Adamu a Eva kumatalikilo bakajisi lwaanguluko munzila ziindene-indene, kuli mpolwakali kugolela. Lwaanguluko lumwi lwakali lwakuzyalwa andulo, nokuba boobo lwakali ampolugolela. Mucikozyanyo bazyali besu bakusaanguna bakalizyi kuti, kutegwa bazumanane kupona, bakeelede kuyoya, kulya, koona alimwi azimwi buyo. Sena bakeelede kulimvwa kusweekelwa lwaanguluko akaambo kazintu eezyi? Peepe, nkaambo Jehova wakabona kuti, ikuti kabazicita zintu eezyi zyabuzuba abuzuba bakali kuyoojana lukkomano alimwi akukkutila. (Int. 104:14, 15; Muk. 3:12, 13) Ino nguni uutakonzyi kukkomana kuyoya muya uuli kabotu, kulya zyakulya zyakkomanina naa kubuka kuzwa kukulyookezya kuli kabotu masiku? Calukkomano tulazicita zintu eezyi kakunyina kulimvwa kumanikizyigwa naa kuba amukuli uminya. Cakutadooneka ba Adamu a Eva mbobakali kulimvwa oobo.

8. Ino malailile nzi cakutainda mumbali Leza ngaakapa bazyali besu bakusaanguna, alimwi ino wakabapeda nzi?

8 Cakutainda mumbali Jehova wakalailila Adamu a Eva kuti bazuzye nyika akwiilanganya. (Matl. 1:28) Sena malailile aaya munzila imwi akali kubasinkila lwaanguluko lwabo? Peepe! Akapegwa kutegwa bantu bacikonzye kutola lubazu mumakanze aa Mulengi wabo—kubamba nyika kuti ube munzi waparadaiso nyika yoonse wabantu balondokede kukabe kutamani. (Is. 45:18) Mazuba aano, takuli kukazyanya a Jehova ikuti bantu basala kutakwata naa kukwata pele kabatajisi bana. Mbubwenya buyo, mbuli cilengwa, bantu balakwatana akuzyala bana nokuba kuti kuli buyumuyumu mukusala kucita boobo. (1Kor. 7:36-38) Ino nkaambo nzi? Akaambo kakuti mbuli lyoonse, bantu balajana lukkomano akukkutila mukucita boobo. (Int. 127:3) Kukkomana mucikwati cabo alimwi amumukwasyi kukabe kutamani cakali cilongezyo ncobakali kuyooba ancico ba Adamu a Eva mubuumi.

MBOLWAKASWEEKA LWAANGULUKO LWINI-LWINI

9. Ino nkaambo nzi mulawo wa Leza uujanika ku Matalikilo 2:17 ncoutakonzyi kwaambwa kuti taululeme, tauyandiki naa taweeleli?

9 Jehova wakapa ba Adamu a Eva mulawo aumbi, walo iwakali kwaamba cakusalazya cisubulo icakali kukonzya kuba ikuti bausotoka: “Cisamu cakuzyiba bubotu abubi, toyelede kulya kulincico pe, nkaambo mubuzuba mboyoolya kulincico, ncobeni uyoofwa.” (Matl. 2:17) Sena mulawo ooyu tiiwakaluleme, tiiwakali kuyandika naa tiiwakali kweelela? Sena wakali kubasinkila lwaanguluko lwabo ba Adamu a Eva? Peepe. Mubwini, basikwiiya zyamu Bbaibbele balaamba mulawo ooyo mbouli wamaano alimwi ambougwasya. Mucikozyanyo, sikwiiya umwi wakaamba kuti: “Ncoitondezya milawo ya Leza mulugwalo lwa [Matalikilo 2:16, 17] ncakuti Leza alikke nguuzyi cili kabotu  . . kubantu alimwi Leza alikke nguuzyi citali kabotu . . . kulimbabo. Kutegwa bakkomane ‘abubotu,’ bantu beelede kusyoma Leza alimwi akumumvwida. Ikuti tiibamumvwida, cinooli kulimbabo kulisalila akati kacibotu . . . acitali kabotu.” Ooyo mukuli bantu ngobatakonzyi kunyamuna balikke cakuzwidilila.

Kusala kwaba Adamu a Eva kwakaleta ntenda! (Amubone muncali 9-12)

10. Nkaambo nzi ncotuteelede kukozyanisya lwaanguluko lwakulisalila zyakucita, kunguzu zyakusala ciluzi acitaluzi?

10 Ciindi nobabala mulawo wa Jehova ngwaakapa Adamu, bantu banji inga baamba kuti Adamu tanaakapegwa lwaanguluko lwakucita ncaakali kuyanda. Kwiinda mukwaamba boobo, banyonganya nguzu zyakubelesya lwaanguluko lwakulisalila anguzu zyakusala ciluzi alimwi acitaluzi. Ba Adamu a Eva bakalijisi lwaanguluko lwakusala kumvwida Leza naa pe. Nokuba boobo, alikke Jehova nguujisi nguzu zyakusala cakumaninina cintu cibotu alimwi acitali kabotu, kweelana aciimininwa “acisamu cakuzyiba bubotu abubi” mumuunda wa Edeni. (Matl. 2:9) Tweelede kuzumina kuti, talili lyoonse notukonzya kuzyiba izikonzya kutobela kuzintu nzyotusala; alimwi kunyina notukonzya kuzyiba kuti kusala kwesu lyoonse kunooli kabotu. Nkakaambo kaako tulababona bantu kusala zyakucita kabajisi makanze mabotu—pele izitola kukupenga alimwi izileta ntenda. (Tus. 14:12) Ikuzyiba kuti bantu kuli mpobagolela kulayandika kapati. Kwiinda mumulawo wakwe, Jehova caluyando wakayiisya ba Adamu a Eva mbobakonzya kulubelesya kabotu lwaanguluko lwini-lwini. Ino nkaambo nzi ncocili boobo alimwi sena banabukwetene bakusaanguna bakautambula?

11, 12. Ino nkaambo nzi kusala kwaba Adamu a Eva ncokwakabanjizya muntenda? Amupandulule.

11 Kweelana ambocakacitika, bazyali besu bakusaanguna bakasala kutamvwida. Cisyomezyo cakoongelezya kwa Saatani cakuti—“meso aanu ayoojaluka alimwi muyooba mbuli Leza”—cakalibonya kuti cilakondelezya kuli Eva. (Matl. 3:5) Sena kusala kwaba Adamu a Eva kwakapa kuti lwaanguluko lwabo lwiindilile munzila iili yoonse? Cuusisya ncakuti, tiicakaba boobo pe. Ncobakasala tiicakaba kweelana a Saatani mbwaakaambide. Mubwini, tiilyakalampa bakaiya kuti, ikukaka busolozi bwa Jehova alimwi akutobela nzila yabo kwakabanjizya muntenda. (Matl. 3:16-19) Nkaambo nzi? Akaambo kakuti Jehova tanaakapa bantu lwaanguluko lwakulisalila kucita cibotu acibi.—Amubale Tusimpi 20:24 alimwi abupanduluzi buyungizidwe; Jeremiya 10:23.

12 Eeci cilakonzya kweezyanisyigwa asikweenzya ndeke. Kutegwa asike kabotu nkobaunka, sikweenzya ndeke weelede kwaatobela kabotu-kabotu malailile atondezya mbwayelede kweenda. Mincini yamazuba aano ipa kuti sikweenzya ndeke abelesye mincini ili mundeke kuti akwabane muluuwo abaabo beendelezya zintu zyeendela mujulu kutegwa asike ooko nkwaya. Nokuba boobo, ikuti sikweenzya ndeke wasala kutatobela busolozi mpoonya wasala kuunka kufwumbwa nkwayanda, cilakonzya kumunjizya muntenda. Mbubonya mbuli sikweenzya ndeke ooyo, ba Adamu a Eva bakali kuyanda kucita zintu munzila yabo beni. Bakakaka busolozi Leza mbwakabapede. Ncinzi cakatobela? Bakalijana muntenda, calo icakaleta cibi alufwu kulimbabo alimwi akubana babo mbobakali kuyoozyala kumbele. (Rom. 5:12) Akaambo kakuyanda kulisalila zyakucita, bakasweekelwa lwaanguluko lwini-lwini ndobakapedwe.

MBOTUKONZYA KUJANA LWAANGULUKO LWINI-LWINI

13, 14. Ino mbuti mbotukonzya kuba alwaanguluko lwini-lwini?

13 Bantu banji balakonzya kuyeeya kuti naa kabajisi lwaanguluko lunji, balakonzya kukkala kabotu, pele masimpe ngakuti kuba alwaanguluko lunji kapati cilikozyenye apanga libosya koonse-koonse. Masimpe, lwaanguluko luleta zilongezyo zinji; pele, cilayoosya kweezyeezya nyika mboyali kunooba ikuti nokwanyina milawo. Akaambo kaceeci, bbuku litegwa The World Book Encyclopedia lyaamba kuti: “Milawo yacisi cili coonse ipa kuti ciyume kweelanya kabotu akati kalwaanguluko alimwi azikasyigwa.” Masimpe ibbala lyakuti “ciyume” ndebbala lyeelela. Amuciyeeyele buyo milawo minji iyakalembwa abantu, kutabikkilizya azyuulu-zyuulu zyabasimilawo ababetesi ibayandika kwaamba ncoyaamba alimwi akupa kuti kaitobelwa.

14 Mukwiimpana, Jesu Kristo wakatondezya nzila nguuba-uba yakujana lwaanguluko lwini-lwini. Wakaamba kuti: “Ikuti mwazumanana kuba mujwi lyangu, muli basikwiiya bangu ncobeni, alimwi muyoozyiba kasimpe, eelyo kasimpe kayoomwaangununa.” (Joh. 8:31, 32) Busolozi bwa Jesu bwakujana lwaanguluko lwini-lwini buyanda kutobela zintu zyobilo: Cakusaanguna, nkuzumina kasimpe nkaakayiisya alimwi cabili, nkuba sikwiiya wakwe. Kucita boobo kuyoosololela kujana lwaanguluko lwini-lwini. Pele lwaanguluko kunzi? Jesu wakazumanana kupandulula kuti: “Kufwumbwa uucita cibi muzike wacibi. . . . Ikuti Mwana wamwaangununa, mulaangunuka ncobeni.”—Joh. 8: 34, 36.

15. Nkaambo nzi lwaanguluko Jesu ndwaakasyomezya ncolutupa ‘kwaangunuka ncobeni’?

15 Cakutadooneka, lwaanguluko Jesu ndwaakasyomezya basikwiiya bakwe lulisumpukide kapati kwiinda lwabantu naa lwabasitunzanyu lwalo bantu banji ndobayanda mazuba aano. Ciindi Jesu naakaamba kuti: “Ikuti Mwana wamwaangununa, mulaangunuka ncobeni,” wakali kwaamba kujatikizya kwaanguluka kuzwa kubuzike alimwi akudyaamininwa kwalo bantu nkobataningamvwide—kuba “muzike wacibi.” Cibi tacitusololeli buyo kukucita cintu citaluzi pele alimwi cilatulesya kucita cintu ncotuzyi kuti cililuzi naa kutulesya kupona kweelana ambotuzyi kuti tulakonzya kupona. Munzila eeyi tuli bazike bacibi, alimwi citobela nkutyompwa, kucisa, kupenga alimwi akufwa. (Rom. 6:23) Mwaapostolo Paulo awalo wakakumvwa kucisa ooku kupati. (Amubale Baroma 7:21-25.) Tulakonzya kulangila kuba alwaanguluko lwini-lwini ndobakajisi bazyali besu bakusaanguna lilikke buyo ciindi mapenzi aaboola akaambo kacibi aakugusyigwa.

16. Ino mbuti mbotukonzya kwaangunuka ncobeni?

16 Majwi aa Jesu aakuti “ikuti mwazumanana kuba mujwi lyangu” atondezya kuti kuli zyeelelo zimwi iziyandika naa minyinza kutegwa twaangululwe anguwe. Mbotuli Banakristo balyaabide, twakaliimya akusala kupona kakunyina kusotoka minyinza yanjiisyo zya Kristo katuli basikwiiya bakwe. (Mt. 16:24) Mbubwenya Jesu mbwaakasyomezya, tuyakwaanguluka ncobeni ciindi zilongezyo zyacipaizyo cacinunuzyo cakwe zyaakubeleka cakumaninina kulindiswe.

17. (a) Ino ncinzi ciyoopa buumi bwesu bulangizi bwini-bwini alimwi akukkutila? (b) Ino tuyoolanga-langa nzi mucibalo citobela?

17 Kulibombya kunjiisyo zya Jesu mbuli basikwiiya bakwe kupa kuti buumi bwesu bube ampindu alimwi akukkutila. Eeci, cijalula bulangizi bwakwaangunuka cakumaninina kubuzike bwacibi alimwi alufwu. (Amubale Baroma 8:1, 2, 20, 21.) Mucibalo citobela tuyoolanga-langa mbotukonzya kulubelesya kabotu lwaanguluko ndotujisi lino, kutegwa tumulemeke Jehova, Leza walwaanguluko lwini-lwini lyoonse.