Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAKULUULA

Kuliyumya Mumasunko Kuleta Zilongezyo

Kuliyumya Mumasunko Kuleta Zilongezyo

MUPATI-PATI wakabunga kaitwa kuti KGB * wakandibwentela cabukali ategwa, “Uli silunya, wakasiya mukaintu wako uulaada alimwi amwana muniini. Ino nguni uunobasanina akubalanganya? Kotama lusyomo lwako kutegwa upiluke kuŋanda!” Ndakavwiila kuti: “Peepe, tiindakaulekelezya pe mukwasyi wangu. Mwakandaanga kakunyina amulandu!” Mpoonya mupati-pati ooyo wakavwiila cabukali ategwa: “Kunyina cibi cipati kwiinda kuba Kamboni.”

Mubandi ooyo wakacitika mu 1959 ku Russia muntolongo yakali mudolopo litegwa Irkutsk. Andimwaambile kaambo mebo abakaintu bangu, ba Maria ncotwakalibambilide “kupenga akaambo kabululami” alimwi ambotwakalongezyegwa akaambo kakuzumanana kusyomeka.—1Pet. 3:13, 14.

Ndakazyalilwa mucisi ca Ukraine mu 1933 mumunzi utegwa Zolotniki. Mu 1937 basyoonto babamaama alimwi abalumi babo balo ibakali Bakamboni, bakatuswaya kuzwa ku France mpoonya bakatusiila bbuku lyakuti Government alyakuti Deliverance, aakamwaigwa aba Watch Tower Society. Ciindi bataata nobakaabala mabbuku aaya, lusyomo lwabo muli Leza lwakabukulusyigwa. Cuusisya ncakuti, mu 1939 bakaciswa kapati, pele kabatanafwa bakaambila bamaama kuti: “Aaka nkakasimpe! Ukabayiisye nkako bana.”

SIBERIA—BUSENA BUPYA BWAKUKAMBAUKILA

Mu April 1951, bamfwulumende bakatalika kwaanga Bakamboni baku Russia (USSR) nkoili kumbo akubatola kucisi ca Siberia. Mebo antoomwe abamaama alimwi amusyoonto wangu musankwa, Grigory, twakatandwa mucisi ca Ukraine nkocili kumbo. Notwakamana kweenda musinzo uulampa makkilomita aali 6,000 acitima, twakasika mudolopo lya Tulun mucisi ca Siberia. Nokwakainda nsondo zyobilo, bapati bangu basankwa ba Bogdan, bakasika kucilabba cakupenzyezya icakali afwaafwi adolopo lyakali kwiitwa kuti Angarsk. Bakaangwa kwamyaka iili 25.

Mebo, bamaama alimwi a Grigory twakali kukambaukila mumasena aakali afwaafwi adolopo lya Tulun, pele twakeelede kubelesya bupampu kapati. Mucikozyanyo, twakali kubuzya kuti, “Sena kuli basambala ŋombe ookuno?” Mpoonya twajana muntu uusambala ŋombe, twakali kubandika amuntu ooyo kujatikizya ŋombe mbozilengedwe munzila iigambya. Kalitanalampa, twakali kulijana kuti tubandika kujatikizya Mulengi. Aciindi eeco, muteende umwi wakalemba kujatikizya Bakamboni kuti inga balabuzya kujatikizya ŋombe pele mubwini bayandaula mbelele. Masimpe, mubwini twakali kubajana bantu bali mbuli mbelele! Cakali kukkomanisya kwiiya Magwalo abantu balicesya alimwi ibasamausya beenzu mucilawo eeci icatakapedwe sikumwaya uuli woonse. Mazuba aano, mudolopo lya Tulun kuli mbungano iijisi basikumwaya bainda ku 100.

LUSYOMO LWABA MARIA MBOLWAKASUNKWA

Bakaintu bangu ba Maria, bakaiya kasimpe kucisi ca Ukraine ciindi noyakali kulwanwa Nkondo Yabili Yanyika Yoonse. Nobakajisi myaka yakuzyalwa iili 18, mupati-pati umwi waba KGB wakatalika kubapenzya alimwi akubasinikizya kuti bacite bwaamu anguwe, pele bakakaka kucita boobo. Bumwi buzuba, bakapiluka kuŋanda akujana mwaalumi ooyu kalede abulo bwabo. Ba Maria bakatija. Kanyemede, mupati-pati ooyu wakabakonga ba Maria kuti ulabaanzya akaambo kakuti mbaa Kamboni. Masimpe kweelana ambwaakaamba, mu 1952, ba Maria bakaangwa kwamyaka iili kkumi. Bakalimvwa mbuli mbwaakalimvwa Josefa, walo iwakaangwa akaambo kakusyomeka. (Matl. 39:12, 20) Namutekenya iwakatola ba Maria kuntolongo kuzwa kunkuta wakabaambila kuti: “Mutayoowi pe. Bantu banji balaangwa pele ciindi nobazwa muntolongo, balazwa kabalemekwa.” Majwi aayo akabakulwaizya kapati.

Kuzwa mu 1952 kusikila mu 1956, ba Maria bakatolwa kuyoobelekela kucilabba cakupenzyezya icakali afwaafwi adolopo lya Gorkiy (lino Nizhniy Novgorod) ku Russia. Bakali kwaambilwa kuzyula masamu nomuba muziindi nokwakali mpeyo kapati. Bakatalika kuciswa, pele mu 1956 bakabaangununa kumane bakaunka ku Tulun.

KUTOLWA KULAMFWU ABAKAINTU ALIMWI ABANA BANGU

Ciindi mukwesu umwi kudolopo lya Tulun naakandaambila kuti kuli mucizyi uboola, ndakaunka kucitisyini camabbaasi kutegwa ndikamugwasye kunyamuna zintu. Nondakababona ba Maria, ndakabamenena mate mpoona-mpoona. Tiicakali cuuba-uba kuti bandizumine—pele mukuya kwaciindi bakazumina. Twakakwatana mu 1957. Nokwakainda mwaka omwe, mwaneesu musimbi wazina lya Irina wakazyalwa, pele tiindakakkala anguwe kwamyaka minji. Mu 1959, ndakaangwa akaambo kakusimba mabbuku aamba zyamu Bbaibbele. Ndakakkala kwamyezi iili cisambomwe muntolongo. Kutegwa ndizumanane kuba aluumuno lwamumizeezo kuciindi eeco, ndakali kupaila lyoonse, kwiimba nyimbo zya Bwami alimwi ndakali kweezyeezya mbondikonzya kukambauka ikuti ndaba alwaanguluko alimwi.

Ciindi nondakali mucilabba cakupenzyezya mu 1962

Nondakali muntolongo, ciindi nobakali kutubuzya-buzya, umwi wabaabo ibakali kutubuzya-buzya wakandaambila kuti, “Lino-lino nyoonse tulamumana doo!” Ndakavwiila kuti “Jesu wakaamba kuti makani mabotu aa Bwami AYOOKAMBAUKWA munyika yoonse, alimwi taakwe muntu uyakuulesya mulimo ooyu.” Mpoonya sikubuzya-buzya wakabelesya nzila iimbi yakusola kundoongelezya kuti nditame lusyomo lwangu, mbubwenya mbondaambide kumatalikilo. Ciindi kukonga ooku alimwi akoongelezya nokwatakabeleka, ndakaangwa kwamyaka iili ciloba kucilabba cakupenzyezya icakali afwaafwi adolopo lya Saransk. Nondakali munzila kuya kucilabba, ndakazoomvwa kuti mwaneesu musimbi wabili, Olga wakazyalwa. Nokuba kuti bakaintu bangu alimwi abana bangu bakali kulamfwu kapati, ndakali kuumbulizyigwa kwiinda mukuzyiba kuti mebo aba Maria twakazumanana kusyomeka kuli Jehova.

Ba Maria alimwi abana besu ba Olga a Irina, mu 1965

Ciindi comwe amwaka ba Maria bakali kundiswaya kudolopo lya Saransk, nokuba kuti lweendo lwakuzwa ku Tulun kuya ku Saransk akupiluka lwakali kutola mazuba aali 12 kweenda acitima. Mwaka amwaka bakali kundiletela mabbusu mapya. Mpoonya mumabbusu aayo bakali kusisa mamagazini aa Ngazi Yamulindizi mapya. Kuswaya kwamwaka umwi kwakali kwaalubazu nkaambo ba Maria bakaboola abana besu basimbi bobilo. Kamuyeeya buyo mbondakakkomana kubabona alimwi akuba ambabo!

MASENA MAPYA ALIMWI ABUYUMUYUMU BUMBI

Mu 1966, bakandaangununa kuzwa mucilabba cakupenzyezya alimwi swebo tone twakalongela kudolopo lya Armavir, kufwaafwi a Lwizi Lusiya. Okuya, bana besu basankwa Yaroslav alimwi a Pavel bakazyalwa.

Tiilyakalampa balupati-pati bakabunga kategwa KGB bakatalika kuboola kuŋanda yesu cakutayeeyelwa, kuyandaula mabbuku aamba zyamu Bbaibbele. Bakayandaula koonse, nomuba muzyakulya zyaŋombe. Bumwi buzuba nobakali kuyandaula mabbuku, balupa-pati aaba bakazwa nkasaalo akaambo kakuti kwakali kupya kapati mpoonya zisani zyabo zyakabija alusuko. Ba Maria bakabafwida luse akaambo kakuti bakali kwiile buyo kutobela malailile ngobakapegwa. Bakabapa dilinki, kasani kakupukutya zisani, meenda alimwi amataulo. Mukuya kwaciindi, mupati wakabunga ka KGB naakasika, balupati-pati aaba bakamwaambila kujatikizya lubomba ba Maria ndobakabatondezya. Nobakali kuunka, ooyu mupati wakabunga aaka wakabamwetela ba Maria amukwasyi wabo alimwi akubabbabbaisya. Twakakkomana kubona bubotu ibukonzya kuba ikuti naa twasola ‘kuzumanana kuzunda bubi kwiinda mukucita zibotu.’—Rom. 12:21.

Nokuba kuti bakali kutunjilila mumaanda, twakazumanana kukambauka mu Armavir. Alimwi twakagwasya ikuyumya-yumya kabunga kabasikumwaya basyoonto ikakali afwaafwi mudolopo litegwa Kurganinsk. Cilandikkomanisya kapati ikuzyiba kuti aano mazuba kuli mbungano zili cisambomwe mudolopo lya Armavir alimwi azyone mudolopo lya Kurganinsk.

Mumyaka yoonse eeyi, kwakali ziindi notwakali kuyaansi kumuuya. Pele tulumba Jehova kuti wakabelesya bakwesu basyomeka kutululamika alimwi akutuyumya kumuuya. (Int. 130:3) Lyakali sunko lipati ikubeleka antoomwe ababelesi bakabunga ka KGB ibakanjila mumbungano zinji kabalicengeezya kuba bakwesu swebo katutazyi kuti bajisi makanze mabi. Bakali kulibonya mbuli kuti balabikkila maano kuzintu zyakumuuya alimwi bakali basungu mumulimo wabukambausi. Bamwi buya bakapegwa amikuli mumbunga. Pele mukuya kwaciindi twakazoobazyiba bwini mbobakabede.

Mu 1978, ciindi ba Maria nobakajisi myaka yakuzyalwa iili 45, bakamita alimwi. Akaambo kakuti ba Maria bakali kuciswa moyo, bamadokota bakayoowa kuti balafwa aboobo bakasola kuboongelezya kuti baligusye da. Ba Maria bakakaka. Akaambo kaceeci, bamadokota bamwi bakatalika kubatobela kufwumbwa nkobakali kuunka mucibbadela kusola kuti babayase nyeleti kutegwa da lizwe. Kutegwa bakwabilile mwana uutanazyalwa, ba Maria bakatija mucibbadela.

Ba KGB bakatwaambila kuti tuzwe mu Armavir. Twakalongela kumunzi iwakali afwaafwi adolopo lya Tallinn mu Estonia, yalo aciindi eeco iyakali cibeela ca USSR. Ku Tallinn, kwiindana anzyobakaamba bamadokota baku Armavir, ba Maria bakazyala mwana musankwa uuli buyo kabotu wazina lya Vitaly.

Mukuya kwaciindi, twakalonga kuzwa ku Estonia kuya kumasena aaku Nezlobnaya ku Russia nkoili kumusanza. Twakali kukambauka cabupampu mumadolopo aakali aafwaafwi, aalo aakali kuswaigwa abantu bazwa mumasena aindene-indene mucisi mumonya. Bakali kuboola kumasena aaya akaambo kakuciswa, pele bamwi bakali kupiluka kabajisi bulangizi bwabuumi butamani!

KUKOMEZYA BANA BESU AKUBAYIISYA KUYANDA JEHOVA

Twakabayiisya bana besu kuyanda Jehova alimwi akuba aluyandisisyo lwakumubelekela. Kanji-kanji twakali kubatamba bakwesu kuŋanda yesu ikapati aabo ibakali cikozyanyo cibotu kubana besu. Umwi wabeenzu ibakali kutuswaya-swaya wakali mwanookwesu Grigory, walo iwakabeleka kali mulangizi weendeenda kuzwa mu 1970 kusikila mu 1995. Mukwasyi woonse wakali kukukkomanina kuswaya kwamukwesu Grigory nkaambo wakali muntu uuseka-seka. Kwaboola beenzu, twakali kusobana zisobano zyamu Bbaibbele alimwi bana besu nobakali kuyaabukomena, bakali kuzikkomanina zibalo zyamu Bbaibbele zyakaindi.

Bana bangu basankwa alimwi abamakaintu babo.

Kuzwa kulumwensyi kuya kululyo, musyule: Ba Yaroslav, ba Pavel, aba Jr., Vitaly

Kumbele: Ba Alyona, ba Raya aba Svetlana

Mu 1987, mwaneesu musankwa Yaroslav wakalongela kudolopo litegwa Riga kucisi ca Latvia, kwalo nkwaakali kukonzya kukambauka cakulikwaya. Pele naakakaka kubeleka mulimo wabusikalumamba, wakaangwa mwaka omwe amyezi iili cisambomwe alimwi wakakkala muntolongo ziindene-indene. Makani ngondakali kumwaambila kujatikizya buumi bwamuntolongo akamugwasya kuliyumya. Mukuya kwaciindi, wakatalika bupainiya. Mu 1990, mwaneesu musankwa wazina lya Pavel, aciindi eeco wakali amyaka yakuzyalwa iili 19, wakali kuyanda kucita bupainiya ku Sakhalin, nsumbu iili mucisi ca Japan nkocili kumbo. Kumatalikilo tiitwakali kuyanda kuti aunke. Kwakali buyo basikumwaya bali 20 munsumbu yoonse mpoonya nkotwakali kukkala kuzwa munsumbu eeyi kwakali kulampa makkilomita aali 9,000. Pele mukuya kwaciindi twakazumina kuti aunke alimwi buya ooku kwakali kusala kubotu. Bantu ookuya bakali kuutambula mulumbe wa Bwami. Mumyaka buyo misyoonto kwakaba mbungano zili lusele. Pavel wakabeleka kunsumbu ya Sakhalin kusikila mu 1995. Aciindi eeco, mwaneesu muniini musankwa wazina lya Vitaly, ngowakasyeede aŋanda. Kuzwa kubwana wakali kuyandisya kubala Bbaibbele. Naakakkwanya myaka iili 14, wakatalika bupainiya alimwi twakabeleka antoomwe kwamyaka yobilo. Eeci cakali ciindi cikkomanisya kapati. Ciindi naakajisi myaka iili 19, Vitaly wakazwa aŋanda kutegwa akabeleke kali mupainiya waalubazu.

Mu 1952, mupati-pati wakabunga ka KGB wakaambila ba Maria kuti: “Kosala comwe, kutama lusyomo lwako naa kwaangwa kwamyaka iili 10. Ciindi waakuzwa muntolongo, unooli mucembele alimwi tonookwetwe pe.” Pele zintu tiizyakaba boobu pe. Twakalubona luyando lwa Leza wesu uusyomeka, Jehova, luyando lwabana besu alimwi aluyando lwabantu banji mbotwakagwasya kuzyiba kasimpe. Mebo aba Maria twakajisi coolwe cakuswaya masena bana besu nkobakabelekela aciindi cimwi. Twakabona kulumba nkobakali kutondezya bantu aabo ibakagwasyigwa abana besu ikwiiya kujatikizya Jehova.

KULUMBA AKAAMBO KABUBOTU BWA JEHOVA

Mu 1991, mulimo wa Bakamboni ba Jehova wakazumizyigwa amulawo. Eeci cakapa kuti bantu baubeleke canguzu mulimo wakukambauka. Mbungano yesu mane buya yakaula bbaasi kutegwa katucikonzya kuunka kumadolopo alimwi amuminzi yakali kulamfwu.

Kandili abakaintu bangu mu 2011

Ndilikkomene kuti Yaroslav abakaintu bakwe ba Alyona alimwi a Pavel abakaintu bakwe ba Raya, babelekela ku Beteli, mpoonya Vitaly abakaintu bakwe ba Svetlana babeleka mulimo wamubbazu. Mwaneesu mupati, Irina alimwi amukwasyi wakwe bakkala kucisi ca Germany. Balumi bakwe ba Vladimir alimwi abana babo botatwe boonse mbaalu. Mwaneesu Olga ukkala ku Estonia alimwi inga ulanditumina mafooni ciindi aciindi. Cuusisya ncakuti bakaintu bangu, ba Maria bakafwa mu 2014. Ndilangila kuyoobabona alimwi baakubusyigwa! Lino ndikkala mudolopo lya Belgorod alimwi bakwesu ookuno balandigwasya kapati.

Myaka yoonse njondabelekela Jehova yandiyiisya kuti ikusyomeka tacili cintu cuuba-uba pe, pele luumuno lwamumizeezo Jehova ndwapa ndubono lwiinda kubota. Zilongezyo mebo aba Maria nzyotwajana akaambo kakuzumanana kusyomeka zinji kapati kwiinda nzyondakali kuyeeyela. Kazitanalilela zisi izyakali kupanga USSR mu 1991, kwakali buyo basikumwaya bainda ku 40,000. Aano mazuba, kuli basikumwaya bainda ku 400,000 mumasi aakali cibeela ca Soviet Union! Lino ndijisi myaka iili 83 alimwi ndicibeleka kandili mwaalu. Lugwasyo Jehova ndwapa ciindi coonse lwakali kundipa nguzu zyakuliyumya. Inzya, Jehova wandilongezya kapati.—Int. 13:5, 6.

^ munc. 4 Mabala aakuti KGB aiminina kabunga kaku Russia kaitwa kuti Soviet State Security Committee.