Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAKULUULA

Ndakakanzide Kutalekela Maanza Aangu Kulebuka

Ndakakanzide Kutalekela Maanza Aangu Kulebuka

“TAATA,” “SYAANENE,” “AISYA.” Oobu mbombubo mbobandiita banji ibacili bana a Beteli. Mbwaanga ndijisi myaka yakuzyalwa iili 89, ndilakkomana kwiitwa boobu. Ndibona kuti kwiitwa boobu ncibeela cazilongezyo kuzwa kuli Jehova akaambo kakumubelekela kwamyaka iili 72 mumulimo waciindi coonse. Alimwi kweelana azyakandicitikila mumulimo wa Leza, ndilacikonzya kwaambila bana aaba kuzwa ansi aamoyo kuti, ‘Milimo yanu iyoolumbulwa, ikuti maanza aanu atalebuki.’—2Mak. 15:7, bupanduluzi buyungizyidwe.

BAZYALI BANGU ALIMWI ABANABOKWESU

Bazyali bangu bakalonga kuzwa ku Ukraine kuya ku Canada. Bakaakukkala mudolopo lya Rossburn mucooko ca Manitoba. Mwida lyesu tuli 16, basankwa bali lusele mpoonya basimbi abalo bali lusele, kunyina bana bamaanga, mebo ndili wanamba 14. Bataata bakali kuliyanda Bbaibbele alimwi bakali kutubalila lyoonse mu Nsondo mafwumofwumo, pele bukombi bakali kububona kuti ninzila yakujanina mali alimwi ziindi zinji kabatasinizyide bakali kubuzya kuti, “Nguni wakali kumuvwozya Jesu akaambo kamulimo wakwe wakukambauka alimwi akuyiisya?

Banabokwesu ibali lusele, basankwa bone abasimbi bone, mukuya kwaciindi bakakatambula kasimpe. Mucizyi wangu, Rose wakabeleka kali mupainiya kusikila ciindi naakafwa. Kali aafwaafwi kufwa, wakali kukulwaizya bantu boonse kubikkila maano ku Jwi lya Leza kaamba kuti, “Ndiyanda kuti ndikamubone munyika mpya.” Bapati bangu basankwa, ba Ted, kumatalikilo bakali kuyiisya zyamulilo wahelo. Lyoonse mu Nsondo mafwumofwumo bakali kuyiisya muli sikapepele, kabaambila baswiilizi babo kuti basizibi baya kupya mumulilo wahelo mane kukabe kutamani. Nokuba boobo, mukuya kwaciindi, bakaba babelesi ba Jehova basyomeka alimwi ibasungu.

MBONDAKATALIKA MULIMO WACIINDI COONSE

Bumwi buzuba mu June 1944 ciindi nondakazwa kucikolo, ndakajana bbuku lyakajisi mutwe wakuti The Coming World Regeneration * atebulu. Ndakabala peeji lyakusaanguna, alyabili, mpoonya cakandaalila kuleka kubala. Nondakamana kulibala bbuku lyoonse, ndakacinca mizeezo yangu, ndakali kuyanda kubelekela Jehova mbubwenya Jesu mbwaakacita.

Ino bbuku eeli lyakajanika buti atebulu lyesu? Bapati bangu ba Steve, bakaamba kuti kwasikide baalumi bobilo “ibasambala” mabbuku. Mpoonya bakaamba kuti, “Eeli ndalyuula buya, nkaambo tiilyali kudula pe.” Baalumi aaba bakaboola alimwi mu Nsondo. Bakatwaambila kuti Mbaakamboni ba Jehova alimwi akuti babelesya Bbaibbele kwiingula mibuzyo njobakonzya kubuzya bantu. Twakacikkomanina eeco nkaambo bazyali besu bakatuyiisya kuzwa kubwana kulilemeka Jwi lya Leza. Baalumi aaba alimwi bakatwaambila kuti mumazuba masyoonto buyo, Bakamboni bayooba amuswaangano wacooko ku Winnipeg, kwalo mucizyi wesu Elsie nkwaakali kukkala. Ndakayeeya kuti ndikajanike kumuswaangano ooyo.

Ndakaccovwa ncinga kwamakkilomita aatandila ku 320 kuya ku Winnipeg, pele ndakalyookezya mudolopo lya Kelwood, ooko nkobakali kukkala Bakamboni bobilo ibakatuswayide kuŋanda. Nondakacili kokuya, ndakajanika kumuswaangano alimwi ndakazyiba mboibambidwe mbungano. Alimwi ndakabona kuti muntu uuli woonse, nkokuti mwaalumi, mukaintu alimwi amukubusi weelede kuba mukambausi wakuŋanda aŋanda, mbubwenya mbuli Jesu.

Ku Winnipeg, ndakaswaangana abapati bangu ba Jack, ibakaboolede kumuswaangano wacooko kuzwa kucooko ca Ontario nkocili kunyika. Mubuzuba bwakusaanguna bwamuswaangano, mukwesu wakaambilizya kuti kulaba lubbapatizyo. Mebo aba Jack twakasala kuti tubbapatizyigwe amuswaangano ooyu. Toonse twakakanza kuti twamana buyo kubbapatizyigwa tutalike bupainiya. Ba Jack bakatalika mulimo waciindi coonse mbowakamanina buyo muswaangano. Mebo ndakajisi buyo myaka yakuzyalwa iili 16 alimwi ndakacili kucikolo, pele mwaka wakatobela andime ndakatalika bupainiya bwaciindi coonse.

NDAKAIYA ZINTU ZINJI KANDILI MUPAINIYA

Antoomwe aba Stan Nicolson, ndakatalika mulimo wabupainiya ku Souris, dolopo ilili mucooko ca Manitoba. Kalitanalampa, ndakazyiba kuti mulimo wabupainiya talili lyoonse nouli muuba-uba. Mali ngotwakajisi akali kuyaabumana, pele twakazumanana kukambauka. Bumwi buzuba notwakamana kukambauka buzuba boonse, twakaunka kuŋanda katutajisi mali aali woonse alimwi katufwide nzala kapati. Twakagambwa kujana cisaka cipati amulyango wesu cakazwide zyakulya. Kusikila lino, tatuzyi wakacibikka. Busiku oobo twakalya citaambiki. Eelo kaka cakali cilongezyo akaambo kakutalekela maanza eesu kulebuka! Alimwi buya, kumamanino amwezi ooyo, ndakayungizya makkilogilamu kwiinda lyoonse mubuumi bwangu.

Nokwakainda myezi misyoonto, twakatumwa kuyoobelekela kudolopo ilili Muzibanda zya Gilbert, ikulampa makkilomita aatandila ku 240 kuzwa ku Souris nkoili kunyika. Mumazuba aayo, mbungano imwi aimwi yakajisi ccaati mpati kucibumbili iyakali kutondezya mulimo wakukambauka wambungano mwezi amwezi. Ciindi mulimo nowakaunka ansi mwezi omwe, ndakapa makani kumbungano kukankaizya kuti bakwesu abacizyi bakeelede kubeleka canguzu. Nowakamana muswaangano, mucizyi mupainiya uucembeede umwi, walo balumi bakwe ibatakali Bakamboni, wakandaambila kumwi misozi kayeenda kuti, “Ndakasola, pele cakandaalila kubeleka kwiinda waawa.” Mpoonya andime ndakalila, alimwi ndakalomba kulekelelwa kulinguwe.

Mbubwenya mbocakabede kuli ndime, bakwesu bacili bana ibajisi nguzu balakonzya kulubizya mbubwenya buyo mpoonya akutyompwa. Pele ndakabona kuti muciindi cakutyompwa akaambo kakulubizya, cilayandika kapati kwiiya kuzwa kukulubizya ooko. Aboobo bayoolongezyegwa kwiinda mukupegwa milimo yakumuuya iiyungizyidwe.

BUYUMUYUMU KU QUEBEC

Kandijisi buyo myaka yakuzyalwa iili 21, ndakaba acoolwe cakunjila Cikolo ca Gileadi canamba 14, ncotwakamanizya mu February 1950. Bakwesu batandila ku 25 pesenti mbotwakali limwi mukkilasi bakatumwa kucooko ca Quebec, Canada nkobabelesya mwaambo waci French, kwalo Bakamboni nkobakali kupenzyegwa kapati. Mebo ndakatumwa ku Val-d’Or, dolopo mobakali kusya ngolida. Bumwi buzuba, katuli kabunga, twakaunka kuyookambauka mumunzi wa Val-Senneville, iwakali afwaafwi ankotwakali kukkala. Mupaizi wamumunzi ooyu wakatukonga kutulwana ikuti naa tutazwi mumunzi ooyu. Kukonga kwakwe kwakapa kuti nditole mulandu kunkuta. Aboobo mupaizi wakabbadelesyegwa. *

Cintu eeci cakacitika alimwi azimwi zyakaleta “Buyumuyumu ku Quebec.” Cooko ca Quebec cakali kweendelezyegwa a Cikombelo ca Katolika kwamyaka iinda ku 300. Basololi bacikombelo alimwi abasitwaambo twacisi bakabapenzya Bakamboni ba Jehova. Cakali ciindi cikatazya kapati, alimwi twakali basyoonto, pele tiitwakalekela maanza eesu kulebuka. Babombe myoyo ku Quebec bakali kuutambula mulumbe. Ndakajisi coolwe cakwiiya abamwi, balo ibakakatambula kasimpe. Akati kabaabo mbondakali kuyiisya Bbaibbele, kwakali mukwasyi imwakali bantu bali 10. Boonse mumukwasyi ooyu bakatalika kubelekela Jehova. Cikozyanyo cabo cabusicamba cakagwasya bamwi kuzwa mu Cikombelo ca Katolika. Twakazumanana kukambauka, alimwi mukuya kwaciindi buyumuyumu bwakamana!

KUYIISYA BAKWESU MUMWAAMBO WABO

Mu 1956, ndakatumwa kuyoobelekela ku Haiti. Bunji bwabamisyinali bapya ookuya bakapenga kwiiya mwaambo waci French, pele bantu bakali kubikkila maano. Misyinali wazina lya Stanley Boggus wakaamba kuti, “Twakagambwa kuti bantu bakali kusola kucita kufwumbwa ncobakali kukonzya kutegwa batugwasye kwaambaula mbotweelede.” Kumatalikilo, ndakaba acoolwe akaambo kakuti ndakaluuyiide mwaambo waci French ku Quebec. Pele alimwi twakabona kuti bakwesu banji bakubusena ooku bakali kwaambaula buyo mwaambo waci Haitian Creole. Aboobo kutegwa swebo tobamisyinali tuzwidilile mumulimo, twakeelede kwiiya mwaambo wamucisi oomu. Twakawiiya, alimwi twakalongezyegwa akaambo kakusolekesya kwesu.

Kutegwa tuzumanane kugwasya bakwesu, twakazumizyigwa a Kabunga Keendelezya kusandulula Ngazi Yamulindizi alimwi amabbuku aambi mumwaambo waci Haitian Creole. Mweelwe wabantu bakali kujanika kumiswaangano wakayungizyika cakufwambaana mucisi coonse. Mu 1950, kwakali basikumwaya ibali 99 mu Haiti, pele kuzikusika mu 1960, mweelwe wabasikumwaya wakali kwiinda ku 800! Aciindi eeco, ndakatambwa kuyakubelekela ku Beteli. Mu 1961, ndakakkomana kutola lubazu mukusololela Cikolo Camulimo wa Bwami. Twakacikonzya kuyiisya baalu bambungano ibali 40 alimwi abapainiya baalubazu. Katuli kumuswaangano wacooko mu January 1962, twakakulwaizya bakwesu bakubusena oobu ibeelela, kuti bayungizye mulimo wabo, alimwi bamwi bakasalwa kuba bapainiya baalubazu. Eeci cakacitwa aciindi ceelede nkaambo mulimo wesu wakatalika kukazyigwa.

Mu January 23, 1962, mbowakamanina buyo muswaangano wacooko, misyinali wazina lya Andrew D’Amico alimwi andime bakatubweza kuofesi yamutabi akutwaanga, alimwi mamagazini aa Sinsimuka! aamu January 8, 1962 (amumwaambo waci French), bakaabweza. Sinsimuka! yakajisi majwi aakazubululwa kuzwa mumiteende yaci French iyakajisi lipooti yakuti bantu bakali kusyoma mizimo mu Haiti. Bamwi tiibakacikkomanina eeco alimwi bakali kwaamba kuti lipooti eeyo ndiswe twakailemba kumutabi. Nokwakainda nsondo zisyoonto, bamisyinali bakatandwa. * Pele bakwesu bakubusena oobu aabo ibakayiisyigwa bakazumanana akuzwidilila munzila iigambya. Mazuba aano, ndilakkomana ambabo kujatikizya kuliyumya nkobakatondezya alimwi akuyaambele kwabo kumuuya. Alimwi buya lino balijisi Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya lyamumwaambo waci Haitian Creole, cintu ncotwakali kulombozya buyo kaindi.

KUYAKA KU CENTRAL AFRICAN REPUBLIC

Nondakamana kubeleka ku Haiti, ndakatumwa kuyoobeleka kandili misyinali ku Central African Republic. Mpoonya ookuya ndakaba acoolwe cakubeleka kandili mulangizi weendeenda alimwi amulangizi wamutabi.

Mumazuba aayo, Maanda aa Bwami manji akabambidwe munzila iitakatazyi. Ndakaiya kujwa bwizu musyokwe alimwi akuvwumba ciluli. Basimweenda nzila bakagambwa kapati kundibona kandisolekesya kwiiya mulimo mupya ooyu. Alimwi eeci cakabakulwaizya bakwesu kubikkila maano kukuyaka alimwi akwaabamba kabotu Maanda aabo aa Bwami. Basololi bazikombelo bakali kutufwubaazya akaambo kakuti zikombelo zyabo zyakajisi ziluli zyamasenke pele eesu tanaakajisi. Nokuba boobo tiitwakatyompwa pe, twakazumanana kuswaangana Mumaanda eesu aa Bwami aabwizu. Kufwubaazyigwa kwakamana ciindi nokwakaboola guwo pati mu Bangui, dolopo lipati. Guwo eelyo lyakacinyamuna ciluli cacikombelo alimwi akucisowela mumugwagwa mupati. Maanda eesu aa Bwami kunyina naakavwumbuka. Kutegwa mulimo wa Bwami kaweenda kabotu, twakayaka ofesi yamutabi mpya alimwi aŋanda yabamisyinali mumyezi yosanwe buyo. *

BUUMI BWAMUCIKWATI, AMWEENZUMA MUSUNGU

Buzuba bwamucado wesu

Mu 1976, mulimo wa Bwami wakakasyigwa mu Central African Republic, aboobo ndakatumwa kuyoobelekela ku N’Djamena, dolopo lipati lyacisi ca Chad icili munsi-munsi acisi ca Central African Republic. Cikkomanisya ncakuti, ndakaswaangana aba Happy, painiya waalubazu musungu, uuzwa ku Cameroon. Twakakwatana mu April 1, 1978. Mumwezi ngweenya ooyo, kwakabuka nkondo mucisi, aboobo twakaccijila kumusanza kwacisi mbubwenya buyo abamwi banji mbobakacita. Ciindi nkondo noyakamana, twakapiluka akujana kuti munzi wesu wakaba maofesi mapati aakabunga kabasikalumamba bankondo. Mabbuku eesu, kubikkilizya acisani caba Happy caamucado alimwi azipego nzyobakatupa lyamucado bakazibweza. Pele tiitwakalekela maanza eesu kulebuka. Kunyina nobakatwaandaanya alimwi twakalilibambilide kuzumanana kubeleka.

Nokwainda myaka iitandila kuli yobilo, kwakaba lwaanguluko alimwi ku Central African Republic. Twakajokela okuya akuyoobeleka mulimo wakweendeenda. Ŋanda yesu mwakali mumootokala imwakali bulo bwakuvwunga, dilamu ilyakali kunyamuna malita aamaanzi aasika ku 200, filiji alimwi acitofwu zibelesya mungwimba. Kweenda kwakali kukatazya cakuti mulweendo lumwi, twakaimikwa ziindi zitaleli ku 117 abamapulisa.

Kwakali kupya kapati kusika ku 50°C. Kumiswaangano yabbazu, zimwi ziindi cakali kukatazya kujana maanzi manji aalubbapatizyo. Aboobo bakwesu bakali kusya mumulonga munyina maanzi alimwi aasyoonto-syoonto kabateka maanzi aakubelesya ciindi calubbapatizyo, kanji-kanji ilwakali kucitilwa mudilamu.

MILIMO IIYUNGIZYIDWE MUMASI AAMBI AAMU AFRICA

Mu 1980 twakatumwa kuyoobelekela ku Nigeria. Ookuya, kwamyaka yobilo acisela, twakagwasyilizya mukulibambila kuyakwa kwamutabi mupya. Bakwesu bakaluulide kale ŋanda yakubikkila zintu yamasiteya obilo yalo iyakeelede kumwaigwa akuyooyiyakila kubusena nkotwakali kuyanda kutalika kuyaka. Mafwumina aamwi, ndakatanta aciluli kutegwa ndigwasyilizye kumwaya ŋanda eeyo. Nolyakasika akalanga bwaaseme, ndakatalika kuseluka. Pele kumwaya ŋanda eeyi kwakacinca zintu, nkaambo tiindakalyata kabotu akuseluka, aboobo ndakawa. Cakaboneka mbuli kuti ndalicisa kapati, pele nobakamana kundipima ku X-ray, dokotela wakaambila ba Happy kuti: “Mutapengi. Bafwuyuka buyo alimwi balalangilwa kupona munsondo buyo yomwe.”

Katuli mulweendo kuya kumuswaangano wabbazu

Mu 1986 twakalongela ku Côte d’Ivoire, kwalo nkotwakabeleka mumulimo wakweendeenda. Mulimo ooyu wakatupa kusika kucisi icili munsi-munsi ca Burkina Faso. Kunyina nondakali kuyeeyela kuti kumbele, tuyookkala ku Burkina Faso kwaciindi cili mbocibede.

Notwakali mumulimo wakweendeenda, ŋanda yesu wakali mootokala

Mu 1956 ndakazwa ku Canada, pele mu 2003, kakwiindide myaka iili 47 kuzwa nondakazwa, ndakatumwa alimwi kuyoobelekela ku Beteli yaku Canada alimwi aciindi eeci twakali antoomwe aba Happy. Twakali bana Canada, pele twakali kulimvwa kuti tuzulilwa mu Africa.

Kusololela ciiyo ca Bbaibbele ku Burkina Faso

Mpoonya mu 2007, nondakajisi myaka yakuzyalwa iili 79, twakajokela alimwi ku Africa. Twakatumwa kuyoobelekela kuofesi ku Burkina Faso, kwalo nkondakali kugwasyilizya mu Kkomiti Yamucisi. Mukuya kwaciindi yakazooba ofesi yabasanduluzi kailanganizyigwa amutabi waku Benin, mpoonya mu August 2013, twakatumwa kuyoobelekela ku Beteli yaku Benin.

Kandili aba Happy, notwakali kubelekela kumutabi waku Benin

Nokuba kuti ndilaciswa-ciswa, mulimo wakukambauka ndicuuyanda kapati. Mumyaka yotatwe yainda, kwiinda mukugwasyigwa calubomba abaalu alimwi alugwasyo lwaluyando lwabakaintu bangu, ndakakkomana kubona mbondakali kuyiisya Bbaibbele bobilo, ba Gédéon alimwi aba Frégis, kababbapatizyigwa. Lino balamubelekela Jehova cabusungu.

Aciindi cino, mebo abakaintu bangu tuli kumutabi waku South Africa, kwalo mukwasyi wa Beteli nkoundilanganya akaambo kakuciswa-ciswa. South Africa ncisi caciloba mu Africa mwalo mondakajisi coolwe cakubeleka. Mpoonya mu October 2017, twakatambula cilongezyo cilibedelede. Twakatambwa kuyoojanika ciindi maofesi mapati naakali kwaabwa ku Warwick, New York. Eelo kaka eeci icakacitika tatukacilubi!

Bbuku Lyaamwaka Lyamu 1994 apeeji 255, lyaamba kuti: “Kuli baabo boonse ibakaliyumya mumulimo kwamyaka minji, tubakulwaizya kuti: ‘Mutatyompwi pe alimwi maanza aanu atalebuki pe, nkaambo milimo yanu iyoolumbulwa.’—2Mak. 15:7.” Mebo aba Happy tulikanzide kutobela kukulwaizya ooku alimwi akukulwaizya bamwi kucita mbubwenya.

^ munc. 9 Lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova mu 1944. Pele lino talicisimbwi.

^ munc. 18 Amubone cibalo cakuti “Quebec Priest Convicted for Attack on Jehovah’s Witnesses” mu Sinsimuka! yamu November 8, 1953, peeji 3-5.

^ munc. 23 Makani manji nkwaali mu Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova Lyamu 1994 lyamu Cingisi, peeji 148-150.

^ munc. 26 Amubone cibalo cakuti “Building on a Solid Foundation” mu Sinsimuka!, yamu May 8, 1966, peeji 27.