Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulijisi Makani Aamasimpe?

Sena Mulijisi Makani Aamasimpe?

“Ikuti muntu wavwiila katanaamvwisya kabotu makani, mbufwubafwuba alimwi nkulijazya nsoni.”—TUS. 18:13.

NYIMBO: 126, 95

1, 2. (a) Mbube nzi ibuyandika mbotweelede kuba aambubo, alimwi nkaambo nzi? (b) Ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

MBOTULI Banakristo bakasimpe, tweelede kuba abube bwakucikonzya kulanga-langa makani akuzyiba naa ngamasimpe. (Tus. 3:21-23; 8:4, 5) Ikuti katutacikonzyi kucita boobo, nkokuti tuyoonyonganizyigwa akusoleka kwa Saatani alimwi anyika yakwe nkwacita kutegwa anyonganye mizeezo yesu. (Ef. 5:6; Kol. 2:8) Bwini mbwakuti, kutegwa tuzyibe naa makani ngamasimpe, tweelede kujana twaambo twamasimpe. Kweelana ambolwaamba lugwalo lwa Tusimpi 18:13, “ikuti muntu wavwiila katanaamvwisya kabotu makani, mbufwubafwuba alimwi nkulijazya nsoni.”

2 Mucibalo eeci, tulalanga-langa buyumuyumu bunji ibuliko mukujana twaambo twamasimpe akubona naa makani ngamasimpe. Kuyungizya waawo, tulabona njiisyo zyamu Bbaibbele izigwasya alimwi azikozyanyo izikonzya kutugwasya kuba abube bwakucikonzya kulanga-langa akubona naa makani ngamasimpe.

MUTAASYOMI “MAKANI OONSE”

3. Nkaambo nzi ncotweelede kwiibelesya njiisyo yamu Bbaibbele iijanika mulugwalo lwa Tusimpi 14:15? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

3 Mazuba aano, bantu balamvwa makani manji. Aa Intaneti, muma TV, alimwi amuli sikapepele mulaambwa makani manji. Alimwi bantu banji balatambula ma e-mail, mameseji, amalipooti kuzwa kubalongwe mbobasyoma alimwi akuli baabo mbobayanzana limwi. Mbwaanga kumwaya makani aakubeja alimwi akunyonganya makani aamasimpe kulidumide, tulijisi twaambo tubotu ncotweelede kucenjela alimwi akubikkila maano kulanga-langa zintu nzyotumvwa. Ninjiisyo nzi yamu Bbaibbele iikonzya kutugwasya? Lugwalo lwa Tusimpi 14:15 lwaamba kuti: “Muntu mufwubafwuba ulaasyoma makani oonse, pele ooyo uucenjede ulakkala ansi kuyeeya ntaamu zyakwe.”

4. Ino lugwalo lwa Bafilipi 4:8, 9 inga lwatugwasya buti kusala makani ngotubala, alimwi nkaambo nzi ncociyandika kuba amakani aamasimpe? (Amubone kabbokesi kakuti “ Zintu Zisyoonto Zikonzya Kutugwasya Kuzyiba Makani Aamasimpe.”)

4 Kutegwa tusale kabotu, tweelede kuba amakani aamasimpe. Aboobo, tweelede kubikkila maano alimwi akusala makani ngotuyanda kubala. (Amubale Bafilipi 4:8, 9.) Tatweelede kusowa ciindi cesu kweebelela zintu zitali kabotu naa kubala malipooti ngotutazyi kuti naa ngamasimpe aatumwa muma e-mail. Alimwi cilayandika kapati kutantamuka mawebbusaiti aakulwaizyigwa abasiluleyo. Makanze aabo ngakusampaula bantu ba Leza alimwi akunyonganya kasimpe. Makani aataluzi apa kutasala kabotu. Mutasoli kuubya-ubya izikonzya kucitika kumizeezo alimwi amoyo wanu akaambo kamakani aakubeja.—1Tim. 6:20, 21.

5. Ino makani nzi aakubeja ngobakamvwa bana Israyeli, alimwi ino bakajatikizyigwa buti?

5 Kusyoma lipooti yakubeja kulakonzya kuleta ntenda. Mucikozyanyo, amubone cakacitika muciindi ca Musa ciindi basikutwela bali 10 akati kabali 12 ibakatumidwe kuyootwela Nyika Yakasyomezyedwe nobakaleta lipooti yatakali kabotu. (My. 13:25-33) Makani aakubeja ngobakaleta akabatyompya kapati bantu ba Jehova. (My. 14:1-4) Nkaambo nzi bantu ncobakalimvwa boobo? Ambweni bakali kuyeeya kuti mbwaanga basikutwela ibakaleta makani aakubeja bakali banji, nkokuti nzyobakaamba zyakali zyamasimpe. Bakakaka kuswiilila makani aamasimpe ngobakaleta bamaalumi basyomeka ba Joshua alimwi a Kalebe. (My. 14:6-10) Muciindi cakulanga-langa twaambo twamasimpe alimwi akusyoma Jehova, bakasala kusyoma makani aakubeja. Eelo kaka bakafwubaala!

6. Nkaambo nzi ncotuteelede kugambwa ikuti twamvwa makani mabyaabi kujatikizya bantu ba Jehova?

6 Tweelede kucenjela kwaambisya ciindi notwajana malipooti aajatikizya bantu ba Jehova. Tatweelede kuluba kuti Saatani ngusikutamikizya babelesi ba Jehova basyomeka. (Ciy. 12:10) Aboobo, Jesu wakacenjezya kuti basikukazya ‘banootubejelezya zintu zibi ziindene-indene.’ (Mt. 5:11) Ikuti twakubikkila maano kucenjezya ooku ikuyandika kapati, tatukagambwi ciindi notuyoomvwa makani mabyaabi kujatikizya bantu ba Jehova.

7. Kamutanatuma ma e-mail naa mameseji, ncinzi ncomweelede kulanga-langa?

7 Sena muli muntu ukkomanina kutuma ma e-mail alimwi amameseji kubalongwe banu? Kuti kacili boobo, ciindi nomwamvwa makani mapya muli sikapepele naa kumvwa cintu cimwi cakacitika, mulakonzya kulimvwa mbuli simubweza twaambo muli sikapepele walo uuyanda kuba muntu wakusaanguna kwaambila bantu makani aakkomanisya. Aboobo, kamutanatuma meseji naa e-mail, amulibuzye kuti: ‘Sena ndilisinizyide kuti makani ngondiyanda kumwaya ngamasimpe? Sena ndilijisi twaambo twamasimpe?’ Ikuti kamutasinizyide, cakutazyiba mulakonzya kumwaya makani aakubeja akati kabunyina bwesu. Ikuti naa mulaadooneka makani, mutaitumi meseji naa e-mail, amwiimwaye.

8. Ncinzi ncobacita basikukazya mumasi aamwi, alimwi ino mbuti mbotukonzya kubasangana cakutazyiba?

8 Kuli aimbi ntenda iiliko kwiinda mukufwambaana kutuma ma e-mail alimwi amameseji. Mumasi aamwi, mulimo wesu ulacitwa cakusisikizya naa kuti ulikasyidwe. Basikutukazya mumasi aali boobo acaali balakonzya kumwaya malipooti aalembedwe munzila yakukonga naa kutupa kutasyomana. Amubone cakacitika ku Soviet Union yakaindi. Bamapulisa baitwa kuti KGB, bakamwaya makani aakubeja aakuti bakwesu basyomeka bakaaba bantu ba Jehova. * Bantu banji bakaasyoma makani aaya aakubeja, aboobo bakalizandula kumbunga ya Jehova. Eeco cilausisya kapati! Cikkomanisya ncakuti, mukuya kwaciindi banji bakajokela, pele bamwi bakaunkila limwi. Lusyomo lwabo lwanyonyooka mbuli bwato bwaloba mulwizi. (1Tim. 1:19) Mbuti mbotukonzya kweeleba ntenda iili boobo? Kwiinda mukutamwaya makani aakubeja naa ngotutazyi kuti ngamasimpe naa pe. Mutabi bafwuba-fwuba. Amusinizye kuti mulijisi twaambo twamasimpe.

MAKANI AATAKWE BUMBONI BUKKWENE

9. Mbuyumuyumu nzi abumbi mbotukonzya kujana notuyanda kuzyiba makani aamasimpe?

9 Malipooti aatakwe bumboni bukkwene aalo alakatazya kuzyiba naa ngamasimpe. Makani aali boobo alakonzya kubanyonganya bantu banji. Mbuti mbotukonzya kutantamuka kunyonganizyigwa amakani aalweeno aali boobo?—Ef. 4:14.

10. Mbuti mbokwakasyeede aasyoonto kuti bana Israyeli balwane banyina, alimwi ino ncinzi cakapa kuti batabalwani?

10 Atulange-lange cakacitika kubana Israyeli ibakali kukkala mutala lya Mulonga wa Jordano nkouli kumbo mumazuba aa Joshua. (Jos. 22:9-34) Bakatambula lipooti yakuti bana Israyeli ibakali kukkala kucooko cakujwe ca Jordano (misyobo ya Rubeni alimwi a Gadi alimwi acisela camusyobo wa Manase) bakayaka cipaililo cipati alimwi ceebeka mumbali lya Jordano. Cibeela cimwi camakani aaya cakaliluzi. Akaambo kakuti tiibakaazyi makani oonse aakajatikizyidwe, aabo ibakali kulubazu lwakumbo bakayeeya kuti banyina bakazangila Jehova, aboobo, bana Israyeli ibakali kukkala kulubazu lwakumbo bakabungana kutegwa baunke kuyoolwana baabo ibakali kukkala mucooko cakujwe. (Amubale Joshua 22:9-12.) Mucoolwe, kabatanaunka kuyoobalwana, bakatuma baalumi basyomeka kuti bakasinizye naa makani aayo akali aamasimpe. Ino ncinzi ncobakajana baalumi aabo? Bana Israyeli ibamisyobo ya Rubeni alimwi a Gadi alimwi acisela camusyobo wa Manase bakayaka cipaililo, kutali cakuumpila zituuzyo, pele kacili ciibalusyo. Cakayakwa kutegwa kumbele boonse bakazyibe kuti abalo bakali babelesi ba Jehova basyomeka. Eelo kaka kweelede kuti bana Israyeli aabo bakalumba kapati kuti tiibakabanyonyoona banyina akaambo kamakani aakubeja, pele bakalindila kutegwa bazyibe naa makani aayo akali aamasimpe!

11. (a) Mbuti Mefiboseti mbwaakacitilwa cakutalulama? (b) Mbuti Davida mbwaakali kukonzya kukutantamuka kutalulama ooku?

11 Andiswe kutugama, tulakonzya kucitilwa cakutalulama akaambo kamakani aatajisi bumboni bukkwene aambwa kujatikizya ndiswe. Atubone cikozyanyo ca Mwami Davida alimwi Mefiboseti. Davida wakatondezya bwaabi alimwi aluse kuli Mefiboseti kwiinda mukumupilusizya nyika yoonse yasyaanyinakulu Saulo. (2Sam. 9:6, 7) Pele mukuya kwaciindi, Davida wakatambula makani aakubeja kujatikizya Mefiboseti. Kakunyina akwaalanga-langa makani aayo, Davida wakayeeya kunyanga Mefiboseti zintu zyakwe zyoonse. (2Sam. 16:1-4) Ciindi Davida naakabandika a Mefiboseti, wakakubona kulubizya kwakwe alimwi wakakululamika kwiinda mukumujolela zintu zyakwe Mefiboseti. (2Sam. 19:24-29) Pele kutalulama ooko nokwatakacitika ikuti Davida naakalindila kutegwa azyibe twaambo toonse itwakajatikizyidwe muciindi cakufwambaana kubweza ntaamu katanamvwisya makani aamasimpe.

12, 13. (a) Ino Jesu wakaalanganya buti makani ngobakamubejelezya? (b) Ncinzi ncotukonzya kucita ikuti muntu umwi wamwaya makani aakubeja kujatikizya ndiswe?

12 Ino mbuti kuti mwapegwa mulandu akaambo kamakani aakubeja? Jesu alimwi a Johane Mubbapatizi bakajana buyumuyumu buli boobo. (Amubale Matayo 11:18, 19.) Ino Jesu wakaalanganya buti makani aaya aakubeja? Tanaakasowa ciindi cakwe coonse alimwi anguzu zyakwe kulikwabilila. Muciindi caboobo, wakakulwaizya bantu kubona twaambo twamasimpe, nkokuti kwiinda muzintu nzyaakali kucita alimwi anzyaakali kuyiisya. Kweelana ambwaakaamba Jesu, “busongo bulabonwa kuti buliluleme kwiinda mumilimo yambubo.”

13 Kuli ciiyo ciyandika kapati ncotweelede kwiiya aawa. Zimwi ziindi, bantu balakonzya kwaamba zintu zitali kabotu kujatikizya ndiswe. Inga twayanda kucitilwa cabululami alimwi akulimvwa kuti inga twacita cintu cimwi kutegwa tubambulule mpuwo yesu. Nokuba boobo, kuli cintu cimwi ncotukonzya kucita. Ikuti muntu umwi wamwaya makani aakubeja kujatikizya ndiswe, tulakonzya kupona munzila yakuti kutabi muntu naba omwe uuyakwaasyoma makani aayo aakubeja. Masimpe, kweelana acikozyanyo ca Jesu mbocitondezya, bukkale bwesu bubotu bwa Bunakristo bulakonzya kuzimaazya makani aayo ngobakatubejelezya.

INO MULIBONA BUTI?

14, 15. Mbuti kusyoma maano eesu tobeni mbokukonzya kuba kakole?

14 Twabona kuti tacili cuuba-uba kuzyiba makani aamasimpe. Penzi limbi nkutalondoka kwesu. Mbuti kuti tulamubelekela Jehova kwamyaka minji? Ambweni twakaiya kuba bantu basongo alimwi bapampu. Ambweni tulalemekwa kapati akaambo kakuyeeya kabotu. Nokuba boobo, sena zintu zili boobu inga kaba kakole kulindiswe?

15 Inzya, inga kaba kakole ikuti twatalika kusyoma maano eesu. Tulakonzya kulekela mbotulimvwa alimwi anzyotuyeeya kutweendelezya. Tulakonzya kutalika kulimvwa kuti inga twabulanga-langa bukkale bumwi alimwi akubumvwisya nokuba kuti tatujisi twaambo toonse tujatikizyidwe. Eeyo nintenda mpati kapati! Cakutainda mumbali Bbaibbele litucenjezya kuti tatweelede kusyoma maano eesu tobeni.—Tus. 3:5, 6; 28:26.

16. Mubukkale oobu bwakuyeeyela, ncinzi cakacitika imusambalilwa zyakulya zijikidwe kale, alimwi ino nzinzi nzyobakafwambaana kuyeeyela ba Tom?

16 Atulange-lange bukkale oobu. Mwaalu uusimide wazyina lya Tom, mangolezya aamwi kali musambalilwa zyakulya zijikidwe kale, wakagambwa kubona mwaalunyina wazyina lya John, kakkede atebulu limwi antoomwe amukaintu ngobatakwetene limwi. Mukwesu Tom wakali kulangilila mwaalunyina kaseka, alimwi akubandika cabulongwe amukaintu ooyo, alimwi kumwi kabakumbatana caluyando. Mukwesu Tom wakanyongana kapati. Sena eeci cilapa kuti ba John balekane abakaintu babo? Ino bakaintu baba John balalimvwa buti? Ino mbuti kujatikizya bana babo? Ba Tom bakalibonena kale bukkale oobu mbobucisizya moyo. Ino nomwakalimvwa buti ikuti nomwakali ndinywe mwakabubona bukkale oobu?

17. Mubukkale oobu bwakuyeeyela, ino ba Tom bakaiya nzi, alimwi ino eeci cituyiisya nzi?

17 Aboobo, nokuba kuti ba Tom, cakufwambaana bakayeeya kuti ba John tabasyomeki kubakaintu babo, sena bakalijisi twaambo twamasimpe? Mpoonya, mangolezya aayo, ba Tom bakatumina ba John fooni. Sena inga mweezyeezya ba Tom mbobakalimvwa ciindi nobakazyiba kuti mukaintu ooyo wakali mwanookwabo da lyomwe aba John, walo iwakainda buyo kubabona. Kwakaindide myaka minji kabatabonani. Akaambo kakuti wakainda kuti ababone kwaciindi cisyoonto buyo, ba John bakayeeya buyo kuti baswaangane imusambalilwa zyakulya zijikidwe kale kutegwa balide antoomwe. Bakaintu baba John bakaalilwa kubasangana. Mucoolwe, ba Tom kunyina ngobakaambila makani aaya aatali aamasimpe. Ino ncinzi ncotwiiya? Tacikwe makani aluzyibo ndotukonzya kuba aandulo mubukkale bwesu bwa Bunakristo, tweelede kuzyiba masimpe katutanasinizya kuti makani aamwi naa cintu cimwi kuti ncamasimpe.

18. Ncinzi cikonzya kutupa kusyoma cintu citali kabotu kujatikizya mukwesu?

18 Abumbi buyumuyumu mbotukonzya kujana notuyanda kuzyiba makani aamasimpe nciindi nokuli kutamvwana amukwesu umwi mumbungano. Ikuti lyoonse katubikkila maano kujatikizya kutamvwana ooko, tulakonzya kutalika kumudooneka mukwesu. Aboobo, ikuti twamvwa makani aakubeja kujatikizya mukwesu ooyo, tulakonzya kwaasyoma. Ino twiiya nzi? Kubikkilila mukwesu kulakonzya kutupa kumuyeeyela zintu nzyotutasinizyide kuti nzyamasimpe. (1Tim. 6:4, 5) Aboobo, tatweelede kulekela kuyeeya kuli boobo kuzumanana mumoyo wesu. Muciindi cakucita boobo, atuyeeye mulawo ngotupedwe wakuyanda bakwesu alimwi akubalekelela camoyo woonse.—Amubale Bakolose 3:12-14.

NJIIYSO ZYAMU BBAIBBELE ZIYOOTUKWABILILA

19, 20. (a) Ninjiisyo nzi zyamu Bbaibbele iziyootugwasya kulanga-langa makani aamasimpe? (b) Ino ncinzi ncotuyoolanga-langa mucibalo citobela?

19 Mazuba aano cilakatazya kujana makani aamasimpe akaambo kakuti makani manji inga taajisi bumboni bukkwene, alimwi akuti tatulondokede. Ino ncinzi cikonzya kutugwasya? Tweelede kuzizyiba kabotu alimwi akuzibelesya njiisyo zyamu Bbaibbele. Njiisyo iimwi njakuti mbufwubafwuba alimwi nkulijazya nsoni kuvwiila kotanaamvwisya kabotu makani. (Tus. 18:13) Aimwi njiisyo yamu Bbaibbele ituyeezya kutasyoma makani oonse katutanazyiba naa ngamasimpe. (Tus. 14:15) Camamanino, tacikwe makani aluzyibo ndotujisi mubukkale bwesu bwa Bunakristo, tatweelede kusyoma maano eesu tobeni. (Tus. 3:5, 6) Njiisyo zyamu Bbaibbele ziyootukwabilila kuti katubelesya makani aamasimpe aazwa kubantu basyomeka notuyanda kuzyiba makani aamwi alimwi anotuyanda kusala cabusongo.

20 Pele alimwi kuli buyumuyumu bumbi. Ncilengwa buya kuyeeyela zintu kweelana azintu nzyotubona ameso. Mucibalo citobela, tuyoolanga-langa nzila mwalo motukonzya kulubizya mumakani aaya alimwi tuyooyiya mbotukonzya kukweeleba.

^ munc. 8 Amubone Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova Lyamu 2004, peeji 111-112, alimwi alyamu 2008, peeji 133-135.