Skip to content

Skip to table of contents

Nobakubusi, Mulakonzya Kuba Abuumi Bukkomanisya

Nobakubusi, Mulakonzya Kuba Abuumi Bukkomanisya

“Yebo ulandipa kuzyiba nzila yabuumi.”—INT. 16:11.

NYIMBO: 133, 89

1, 2. Kweelana ambocakacitika kuli sicikolo umwi wakusekondali, ino nkucinca kuli buti ikukonzyeka?

SICIKOLO wazina lyakuti Tony wakajisi makanze aakucileka cikolo. Musankwa ooyu tanaakajisi bausyi, tanaakali kubikkila maano kucikolo alimwi kumamanino aansondo wakali kuunka kuyakweebelela mafilimu naa kujanika abalongwe. Tanaakali sinkondo alimwi tanaakali kubelesya misamu iikola. Tanaakazyi buyo ncaakali kuponena. Alimwi wakali kudooneka kuti naa Leza nkwali. Mpoonya wakaswaangana a Bakamboni banabukwetene, wakabaambila kujatikizya kudooneka kwakwe alimwi akubabuzya mibuzyo. Bakamupa mabroshuwa obilo, yakuti The Origin of Life—Five Questions Worth Asking alimwi ayakuti Was Life Created?

2 Ciindi banabukwetene nobakapilukila, bakajana kuti Tony wakacinca mbwaakali kuzyibona zintu. Wakaabala mabroshuwa cakuti akapetekana mumakkona alimwi akukokonyana. Wakaamba kuti: “Kweelede kuti Leza nkwali.” Wakazumina kwiiya Bbaibbele alimwi asyoonto-syoonto wakacinca mbwaakali kububona buumi. Katanatalika kwiiya Bbaibbele tanaakali kucita kabotu kucikolo, pele wakazyi kutalika kubainda boonse acikolo! Nobaba bapati bacikolo bakagambwa kapati. Bakati kulinguwe: “Wayaambele kapati kujatikizya mbozyibona zintu alimwi watalika kucita kabotu kapati kucikolo. Sena nkaambo kakuti uyanzana a Bakamboni ba Jehova?” Tony wakabaingula kuti inzya alimwi wakabaambila nzyaakali kwiiya. Wakamanizya cikolo alimwi lino mupainiya waciindi coonse alimwi mukutausi. Ulikkomene akaambo kakuti lino ulijisi Usyi mubotu, Jehova.—Int. 68:5.

AMUMUMVWIDE JEHOVA, EELYO MUYOOZWIDILILA

3. Ino mbuumi buli buti mbwayanda Jehova kubakubusi?

3 Icakamucitikila Tony cituyeezya mbwamubikkila maano kapati Jehova nywebo nobakubusi nomuli akati kesu. Leza uyanda kuti muzwidilile akukkutila kapati mubuumi. Aboobo umulaya kuti: “Koyeeya Mulengi wako Mupati mumazuba aabukubusi bwako.” (Muk. 12:1) Munyika eeyi mazuba aano, kucita boobo talili lyoonse nocili cuuba-uba pe. Nokuba boobo, cilakonzyeka. Kwiinda mukugwasyigwa a Leza, mulakonzya kuzwidilila, ikutali buyo mubukubusi bwanu pele amubuumi bwanu boonse. Mucikozyanyo, amubone ciiyo ncotukonzya kwiiya kubana Israyeli kujatikizya mbobakazunda bantu ibakali kukkala Munyika Yakasyomezyedwe alimwi akuli Davida mbwaakalwana Goliati.

4, 5. Ino nciiyo nzi ciyandika kapati ncotukonzya kwiiya kuli bana Israyeli mbobakazunda bana Kanana alimwi a Davida mbwaakalwana Goliati? (Amubone zifwanikiso izili kumatalikilo aacibalo.)

4 Ciindi bana Israyeli nobakasika afwaafwi a Nyika Yakasyomezyedwe, Leza tanaakabalailila kuti balibambile kuba basikalumamba bacibwene naa kuti baiye nkondo. (Dt. 28:1, 2) Muciindi caboobo, wakabaambila kuti bakali kuyandika kuccilila milawo yakwe alimwi akumusyoma. (Jos. 1:7-9) Kweelana ambobazilanga zintu bantu, lulayo luli boobo tiilwakali kabotu! Pele lwakali lulayo lubotu kapati nkaambo Jehova wakapa kuti bantu bakwe babazunde bana Kanana. (Jos. 24:11-13) Inzya, kumvwida Leza kuyandika lusyomo, pele lusyomo oolo lyoonse lupa kuzwidilila. Kaambo kamasimpe aaka takacinci mbwaayabuya mazuba pe. Kacibeleka amazuba aano.

5 Sikalumamba singuzu, Goliati wakali kulampa mamita aali 2.9 alimwi wakajisi zilwanyo zikkwene. (1Sam. 17:4-7) Nokuba boobo, Davida wakajisi buyo zintu zyobilo: nkwisyo alimwi alusyomo muli Leza wakwe, Jehova. Kuli baabo ibatakajisi lusyomo, Davida bakali kumubona kuti mufwuba-fwuba. Pele tiibakaluzi kuyeeya boobo! Goliati ngonguwe iwakali mufwuba-fwuba.—1Sam. 17:48-51.

6. Ino nzintu nzi nzyotutiilange-lange lino?

6 Cibalo cainda cakalanga-langa zintu zyone izitupa kukkomana alimwi akuzwidilila mubuumi. Zintu eezyi, nkubikkila maano kuzintu zyakumuuya, kutondezya kulumba kucipego ncatupede Leza cabalongwe, kulibikkila mbaakani zigwasya alimwi akulukkomanina lwaanguluko ndotujisi mbotuli bantu ba Leza. Amuleke tuzilange-lange zintu eezyi, alimwi lino tulabikkila maano kunjiisyo zimwi izijanika ku Intembauzyo 16.

AMUBIKKILE MAANO KUZINTU NZYOMUYANDIKA KUMUUYA

7. (a) Ino inga mwamupandulula buti muntu uubikkila maano kuzintu zyakumuuya? (b) Ino ‘cibeela’ ca Davida cakali cinzi, alimwi ino eeci cakamujatikizya buti?

7 Muntu uubikkila maano kuzintu zyakumuuya ulijisi lusyomo muli Leza alimwi zintu uzibona mbuli mbwazibona Leza. Uyandaula busolozi bwa Leza alimwi ulikanzide kumumvwida. (1Kor. 2:12, 13) Davida ncikozyanyo cibotu mumakani aaya. Wakaimba kuti: “Jehova ncibeela cangu, ncaabilo cangu alimwi ninkapu yangu.” (Int. 16:5) ‘Cibeela’ eeco cakali kubikkilizya acilongwe cibotu ncaakajisi Davida a Leza, walo iwakali mayubilo aakwe. (Int. 16:1) Ino wakalimvwa buti akaambo kaceeci? Wakalemba kuti: “Ndilikkomene kapati.” Inzya, kunyina cintu cakamupa kukkomana kapati Davida kwiinda cilongwe cibotu ncaakajisi a Leza.—Amubale Intembauzyo 16:9, 11.

8. Nzintu nzi zimwi izikonzya kupa kuti muntu abe aabuumi bukkomanisya ncobeni?

8 Lukkomano oolo Davida ndwaakaba andulo talujaniki kuli baabo ibabikkila maano kuzintu zyakulikondelezya alimwi akujana lubono mubuumi bwabo. (1Tim. 6:9, 10) Mukwesu umwi waku Canada wakati: “Kukkutila kwini-kwini kulajanika, ikutali kuzintu nzyotukonzya kujana mubuumi, pele kuzintu nzyotukonzya kupa kuli Sikupa zipego zibotu zyoonse, nkokuti Jehova Leza.” (Jak. 1:17) Masimpe, kuba alusyomo muli Jehova akumubelekela kuyoopa buumi bwanu kuba ampindu alimwi muyoojana kukkutila. Ino mbuti mbomukonzya kukomena mulusyomo? Mweelede kujana ciindi cakuba anguwe, nkokuti kwiinda mukubala Jwi lyakwe, kulangilila zintu nzyaakalenga alimwi akuzinzibala kuyeeya bube bwakwe, kubikkilizya aluyando lwakwe ndwajisi kulindinywe.—Rom. 1:20; 5:8.

9. Mbuti mbomukonzya kulekela Jwi lya Leza kumweendelezya, mbuli mbwaakacita Davida?

9 Luyando ndwajisi Leza kulindiswe zimwi ziindi lulatondezyegwa kwiinda mululayo mbuli usyi ndwapa mwanaakwe. Davida wakalutambula lulayo lwaluyando luli boobu. Wakaamba kuti: “Ndilatembaula Jehova, iwandilaya. Nociba ciindi camasiku, imizeezo yangu iili ansi aamoyo ilandilulamika.” (Int. 16:7) Masimpe, wakazinzibala kuyeeya kujatikizya mizeezo ya Leza, wakaba amizeezo mbuli ya Leza alimwi akwiizumizya kuti imweendelezye. Ikuti naa mwacita mbubwenya, andinywe muyooyaambele mukuyanda Leza alimwi munooyandisya kumumvwida. Alimwi muyoosima kumuuya. Mucizyi wazina lya Christin wakaamba kuti, “Ciindi nondivwuntauzya alimwi akuzinzibala kuyeeya kujatikizya nzyondibala, ndilimvwa kuti Jehova wakalembela buyo ndime!”

10. Kweelana ambokulembedwe kulugwalo lwa Isaya 26:3, ino mbubotu nzi buboola akaambo kakubikkila maano kuzintu zyakumuuya mubuumi?

10 Takuli kuciindizya buya kwaamba kuti ikubikkila maano kuzintu zyakumuuya mubuumi kumupa luzyibo abupampu bulibedelede kwiinda mukumugwasya kubona nyika alimwi aciyoocitika kulinjiyo kumbele mbubonya Leza mbwazibona zintu. Ino nkaambo nzi Leza ncamupa luzyibo alimwi abupampu buli boobo? Uyanda kuti mubikke zintu ziyandika kapati mubuumi mubusena bwakusaanguna, kusala cabusongo alimwi akulanga kumbele kamujisi lusyomo! (Amubale Isaya 26:3.) Mukwesu wazina lya Joshua, uukkala ku United States wakaamba kuti: “Kuba acilongwe ciyumu a Jehova kupa kuti zintu zyoonse kamuzilanga munzila yeelede.” Eelo kaka nkamasimpe kaambo aaka alimwi kapa kukkutila mubuumi!

AMUJANE BALONGWE BENI-BENI

11. Ino Davida wakaamba nzi kujatikizya nzila yakujana balongwe beni-beni?

11 Amubale Intembauzyo 16:3. Davida wakaliizyi nzila yakujana balongwe beni-beni mubuumi. Cakamupa “kukkomana kapati” kuyanzana abaabo ibakali kumuyanda Jehova. Bakapandululwa kuti “basalali,” nkokuti bakali kulilemeka kabotu, bakali balulami. Aumbi sintembauzyo wakalimvwa mbubwenya oobo kujatikizya balongwe mbaakasala. Wakalemba kuti: “Ndimweenzinyina wabaabo boonse ibakuyoowa awabaabo batobela milazyo yako.” (Int. 119:63) Kweelana ambotwakabona mucibalo cainda, andinywe mulakonzya kujana balongwe banji babotu akati kabaabo ibamuyoowa Jehova alimwi akumumvwida. Alimwi buya eeci cibikkilizya abaabo ibajisi ziimo ziindene-indene.

12. Ino ncinzi cakapa kuti Davida a Jonatani kabamvwana kapati?

12 Sintembauzyo Davida tanaakajisi buyo balongwe mbaakeelene limwi pe. Sena mulayeeya zina lyamuntu ‘uulemekwa’ iwakaba mulongwe wakwe ngwaakali kuyandisya? Zina lyakwe wakali Jonatani. Mane buya cilongwe cabo cakaba cimwi cazilongwe zibotu izilembedwe mu Magwalo. Pele sena mulizyi kuti Jonatani wakali mupati amyaka iili 30 kwiinda Davida? Aboobo ino ncinzi cakapa kuti kabamvwana kapati? Ndusyomo muli Leza, kulemekana alimwi akubona busicamba aumwi mbwaakajisi nobakali kulwana basinkondonyina a Leza.—1Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Mbuti mbomukonzya kuba abalongwe banji? Amupe cikozyanyo.

13 Mbubwenya mbuli Davida a Jonatani, andiswe ‘tulakkomana kapati’ ikuyanda baabo bamuyanda Jehova alimwi ibatondezya lusyomo lwabo mulinguwe. Ba Kiera, ibali kumubelekela Leza kwamyaka minji bakaamba kuti, “Ndakapanga cilongwe abantu banji munyika, bantu ibakakomezyegwa mubukkale bwiindene-indene azilengwa.” Ikuti naa mwayanzana abantu baindene-indene munzila eeyi, muyoolibonena caantangalala nguzu zyakukamantanya izili mu Jwi lya Leza alimwi amuuya.

AMULIBIKKILE MBAAKANI ZIGWASYA

14. (a) Ncinzi cikonzya kumugwasya kulibikkila mbaakani zibotu mubuumi? (b) Ino bakubusi bamwi balimvwa buti kujatikizya kulibikkila mbaakani zyakumuuya?

14 Amubale Intembauzyo 16:8. Davida wakabikkilide maano kukubelekela Leza mubuumi bwakwe. Andinywe muyooba abuumi bukkomanisya kapati ikuti naa kubelekela Jehova mwakubikka mubusena bwakusaanguna alimwi akulibikkila mbaakani izitondezya kuti mulamuyeeya Leza. Mukwesu wazina lya Steven wakaamba kuti, “Kubeleka kandijisi mbaakani, kwiizuzikizya mbaakani eeyo alimwi akulanga musyule kubona kuyaambele nkondacita kundipa kukkomana.” Mukwesu uucili mukubusi uuzwa ku Germany ooyo lino uubelekela kucisi cimbi wakati, “Ndaakukomena, tandiyandi kuti ndalanga musyule mubuumi bwangu kandibona kuti zintu zyoonse nzyondakacita zyakali kujatikizya buyo ndime.” Tusyoma kuti andinywe mbomulimvwa oobo. Ikuti naa mbomulimvwa oobo, amubelesye zipego zyanu kulemeka Leza alimwi akucitila bamwi zintu. (Gal. 6:10) Amulibikkile mbaakani zyakumuuya alimwi akumulomba Jehova mumupailo kutegwa amugwasye kuzizuzikizya. Leza ulakukkomanina kwiingula mipailo iili boobo.—1Joh. 3:22; 5:14, 15.

15. Ino nimbaakani nzi nzyomukonzya kulibikkila? (Amubone kabbokesi kakuti “ Mbaakani Zimwi Zigwasya.”)

15 Ino nimbaakani nzi nzyomukonzya kulibikkila? Zilakonzya kubikkilizya akwiingula mumajwi aanu lyamiswaangano ya Bunakristo, kucita bupainiya, naa kuyoobelekela ku Beteli. Ambweni mulakonzya kutalika kwiiya mwaambo uumbi kamujisi makanze aakuyoobelekela kubusena nkobaambaula mwaambo uumbi. Imukubusi uubeleka mulimo waciindi coonse wazina lya Barak wakaamba kuti, “Kubuka buzuba abuzuba kandizyi kuti ndipa Jehova nguzu zyangu zyoonse cipa kulimvwa munzila iitakonzyi kuletwa amulimo uuli woonse.”

AMULUKKOMANINE LWAANGULUKO NDWAMUPEDE LEZA

16. Ino Davida wakalimvwa buti kujatikizya zyeelelo zililume zya Jehova, alimwi nkaambo nzi?

16 Amubale Intembauzyo 16:2, 4Kweelana ambotwakabona mucibalo cainda, milawo ya Leza iiluleme alimwi anjiisyo zyakwe zilatwaangununa kwiinda mukutugwasya kuyanda zintu zibotu akusulaika zintu zibi. (Am. 5:15) Sintembauzyo Davida wakalizyi kuti Jehova ngowakali ‘Ikasensa kakwe kabubotu.’ Bubotu caamba kulilemeka kabotu. Davida wakabeleka canguzu kutegwa amwiiye Leza wakwe, kwiiya bubotu bwa Leza kuti awalo bube bwakwe. Kunze lyaboobo, Davida wakazisulaika zintu zibi mumeso aa Leza. Zintu eezyo zibikkilizya kukomba mituni, cilengwa eeco icijazya nsoni kubantu alimwi cipa kuti Jehova atapegwi bulemu ibumweelede.—Is. 2:8, 9; Ciy. 4:11.

17, 18. (a) Ino ncinzi Davida ncaakabona kujatikizya bubi buboola akaambo kabukombi bwakubeja? (b) Ino ncinzi cipa kuti bantu mazuba aano ‘balivwuzyile mause’?

17 Kaindi, bukombi bwakubeja kanji-kanji bwakali kubikkilizya akutalilemeka mumakani aakoonana. (Hos. 4:13, 14) Kwaamba masimpe, bukombi buli boobu bwakali kulibonya kuba kabotu kubantu basizibi. Pele tiibwakaleta lukkomano lutamani. Cakacitika cakaliimpene kapati! Davida wakaamba kuti, ‘Aabo ibakatobela baleza bambi bakalivwuzyila mause.’ Alimwi bakaleta mapenzi kubana banji kapati. (Is. 57:5) Jehova wakasesemwa akaambo kalunya luli boobu! (Jer. 7:31) Nomwakaliko ciindi eeco, cakutadooneka nomwakalumba kapati ikuti bazyali banu nobakalijisi lusyomo muli Jehova alimwi akumumvwida.

18 Mazuba aano, mbubwenya buyo bukombi bwakubeja bulabikkilizya akutalilemeka mumakani aakoonana, nokuba koonana kwabantu bajisi zizo zikozyene. Pele zitobela akaambo kakulipa lwaanguluko luli boobu mumakani aakulilemeka tiizyacinca kuzwa kaindi. (1Kor. 6:18, 19) Kweelana ambomwabona, bantu “balivwuzyila mause.” Aboobo nobakubusi, amumuswiilile Uso wanu uuli kujulu. Amubone masimpe kuti kumumvwida caba cintu ncomuyandisya kapati. Kamuyeeya lyoonse kuti mapenzi aaboola akaambo kakucita zintu zibyaabi manji kapati kwiinda lukkomano lwaciindi cisyoonto lujanika kwiinda mukucita zintu zibyaabi eezyo. (Gal. 6:8) Joshua, iwaambwa kale mucibalo eeci wakaamba kuti, “Tulakonzya kulubelesya kufwumbwa mbotuyanda lwaanguluko lwesu, pele kutalubelesya kabotu takuleteli lukkomano.”

19, 20. Ino zilongezyo nzi nzyobayoojana bakubusi aabo ibamusyoma Jehova alimwi akumumvwida?

19 Jesu wakaambila basikumutobela kuti: “Ikuti mwazumanana kuba mujwi lyangu, muli basikwiiya bangu ncobeni, alimwi muyoozyiba kasimpe, eelyo kasimpe kayoomwaangununa.” (Joh. 8:31, 32) Lwaanguluko oolu lulabikkilizya akwaanguluka kuzwa kubukombi bwakubeja, kutazyiba zintu alimwi amizimo. Alimwi lulabikkilizya azintu zinji zimbi. Kweelana ambotwabona, kumbele luyoobikkilizya “alwaanguluko lwabulemu bwabana ba Leza.” (Rom. 8:21) Amube alwaanguluko luli boobo noliba lino kwiinda ‘mukuzumanana kuba mujwi lya Kristo,’ naa njiisyo. Kwiinda mukucita boobo, “muyoozyiba kasimpe” ikutali buyo kwiinda mukukaiya pele alimwi akwiinda mukupona kweelana ankako.

20 Nobakubusi, amulukkomanine lwaanguluko ndwamupede Leza. Amulubelesye cabusongo lwaanguluko oolo, kwiinda mukucita boobo mulibikkila ntalisyo mbotu yabuumi bwakumbele. Mukwesu mukubusi umwi wakaamba kuti: “Mbuli mukubusi, kulubelesya cabusongo lwaanguluko kulagwasya kapati ciindi kumbele noyandika kusala kujatikizya zintu zipati, mbuli kujana mulimo uuli kabotu, kusala kukwata naa kukwatwa naa kutacita oobo kwaciindi cili mbocibede.”

21. Mbuti mbomukonzya kuzumanana munzila iitola ‘kubuumi bwini-bwini’?

21 Mubweende oobu bwakaindi, nobuba buumi oobo ibubonwa kuti mbuumi bubotu kanji-kanji tabusyomeki alimwi mbwakaindi buyo kaniini. Tatuzyi ciyoocitika juunza. (Jak. 4:13, 14) Aboobo nzila yabusongo, nkuzumanana kweenda munzila iitola ‘kubuumi bwini-bwini,’ nkokuti buumi butamani. (1Tim. 6:19) Mubwini, Leza kunyina natusinikizya kweenda munzila eeyo. Tweelede kulisalila. Jehova aabe ‘cibeela’ canu. Amuzikkomanine “zintu zibotu” zinji nzyamupede. (Int. 103:5) Kuyungizya waawo, amube alusyomo lwakuti ulakonzya kumupa “kukondwa kutaambiki” alimwi ‘alukkomano mane kukabe kutamani.’—Int. 16:11.