1. Ciindi notulanga-langa lusyomo lwa Abrahamu, mubuzyo nzi ngotukonzya kulibuzya?

 NOKUBA kuti bantu banji balimuzyi Abrahamu, pele bazyi buyo makani masyoonto kujatikizya nguwe. Nokuba boobo, nywebo mulizyi makani manji kujatikizya Abrahamu. Mucikozyanyo, mulizyi kuti Abrahamu waambwa kuti ‘nguusyi wabaabo boonse bajisi lusyomo.’ (Rom. 4:11) Pele mulakonzya kulibuzya kuti, ‘Mwati mebo ndilakonzya kuba alusyomo luyumu muli Leza mbuli ndwaakajisi Abrahamu?’ Inzya mulakonzya.

2. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kwiiya cikozyanyo ca Abrahamu? (Jakobo 2:​22, 23)

² Nzila imwi mbotukonzya kwiiya lusyomo lwa Abrahamu nkwiinda mukwiiya cikozyanyo cakwe. Lyoonse Abrahamu wakali kucita zintu nzyaakali kumwaambila Leza. Mucikozyanyo, wakalongela kucisi icakali kulamfwu amunzi okwabo, wakali kukkala mumatente kwamyaka minji alimwi wakalilibambilide kutuula mwanaakwe Izaka. Abrahamu wakacita zyoonse eezyi akaambo kakuti wakajisi lusyomo luyumu muli Jehova. Eeci cakapa kuti akkomaninwe anguwe akuba mulongwe wakwe. (Amubale Jakobo 2:​22, 23.) Jehova uyanda kuti toonse kubikkilizya andinywe katukkomaninwa anguwe alimwi akuba balongwe bakwe. Akaambo kaceeci, wakasololela balembi ba Bbaibbele, Paulo a Jakobo kuti balembe kujatikizya cikozyanyo ca Abrahamu. Aboobo tulabandika ncolwaamba lugwalo lwa Baroma caandaano 4 alimwi a Jakobo caandaano 2 kujatikizya Abrahamu. Kuli kaambo kayandika kapati nkobakaamba balembi boonse bobilo aaba kujatikizya Abrahamu.

3. Ndugwalo nzi Paulo a Jakobo ndobakazubulula?

³ Paulo a Jakobo bakazubulula lugwalo lwa Matalikilo 15:6  ilwaamba kuti: “[Abrahamu] wakasyoma Jehova, eelyo Leza wakamubona kuti mululami.” Muntu mululami, ngooyo Jehova ngwabona kuti unyina kampenda alimwi ngwakkomanina. Eelo kaka cilakkomanisya kuzyiba kuti bantu batalondokede balakonzya kubonwa kuti banyina kampenda a Leza! Kweelede kuti oobo mbomuyanda kuti Leza kamubona alimwi buya cilakonzyeka. Lino atulange-lange kaambo Jehova ncaakaamba Abrahamu kuti mululami alimwi ancotweelede kucita andiswe kutegwa tubonwe kuti tuli balulami.

4. Ncinzi cipa bantu kutaba balulami?

⁴ Mulugwalo ndwaakalembela bana Roma, Paulo wakaamba kuti bantu boonse mbaasizibi. (Rom. 3:23) Aboobo, mbuti muntu sizibi mbwakonzya kubonwa kuti mululami akukkomaninwa a Leza? Kutegwa agwasye Banakristo boonse kwiingula mubuzyo ooyu, Paulo wakaamba cikozyanyo ca Abrahamu.

5. Ncinzi cakapa kuti Jehova aambe Abrahamu kuti mululami? (Baroma 4:​2, 4)

⁵ Jehova wakaamba Abrahamu kuti mululami ciindi naakali kukkala munyika ya Kanana. Nkaambo nzi Jehova ncaakamwaamba kuti mululami? Sena nkaambo kakuti wakali kuutobela cakulondoka Mulawo wa Musa? Peepe. (Rom. 4:13) Kayi Mulawo ooyo wakapegwa kubana Israyeli nokwakainda myaka yiinda ku 400 kuzwa ciindi Leza naakaamba Abrahamu kuti mululami. Aboobo, ncinzi cakapa kuti Leza aambe Abrahamu kuti mululami? Kwiinda muluzyalo lwakwe, Jehova wakaamba Abrahamu kuti mululami akaambo kalusyomo lwakwe.—Amubale Baroma 4:​2-4.

6. Nkaambo nzi Leza ncakonzya kwaamba muntu sizibi kuti mululami?

⁶ Paulo wakazumanana kwaamba muntu uujisi lusyomo muli Leza kuti: “Imuntu uuli boobo ubonwa kuti mululami akaambo kalusyomo lwakwe. Mbubonya awalo Davida mbwaamba kujatikizya lukkomano lwamuntu ooyo Leza ngwaamba kuti mululami ikutali akaambo kamilimo kuti: ‘Balikkomene aabo bajatilwa milandu yabo abaabo bajisi zibi izyavwumbwa; ulikkomene muntu ooyo Jehova ngwatabikkilili zibi zyakwe.’” (Rom. 4:​5-8; Int. 32:​1, 2) Leza ulabalekelela zibi aabo bamusyoma. Ulabajatila cakumaninina alimwi kunyina nabikkilila zibi zyabo. Ubabona kuti tabakwe kampenda alimwi akuti mbalulami akaambo kalusyomo lwabo.

7. Ncinzi cakapa kuti bakombi basyomeka bakaindi baambwe kuti mbalulami?

⁷ Nokuba kuti Abrahamu, Davida alimwi abakombi ba Leza bambi basyomeka bakaambwa kuti mbalulami, tiibakalondokede. Aboobo akaambo kalusyomo lwabo, Leza wakababona kuti bakanyina kampenda kwaambisya kuti beezyanisyigwa abaabo ibatakajisi lusyomo mulinguwe. (Ef. 2:12) Mulugwalo ndwaakalembela bana Roma, Paulo wakapandulula kuti tweelede kuba alusyomo kutegwa tube balongwe ba Leza. Eeci ncaakacita Abrahamu a Davida, alimwi andiswe ncotweelede kucita.

8-9. Ino nkuyeeya nzi kutali kabotu nkobajisi bamwi kujatikizya nzyaakalemba Paulo a Jakobo? Nkaambo nzi?

⁸ Kwamyaka minji, basololi bazikombelo balikukazyanya kujatikizya lusyomo mboluswaangene amilimo. Mucikozyanyo, basololi bazikombelo bamwi bayiisya kuti kutegwa muntu afwutulwe, weelede kusyoma buyo mu Mwami Jesu Kristo. Ambweni mwakabamvwa kale kabaamba kuti, “Kamusyoma buyo muli Jesu eelyo muyoofwutulwa.” Mane buya balakonzya kuzubulula majwi ngaakaamba Paulo aakuti: ‘Leza waamba muntu kuti mululami ikutali akaambo kamilimo.’ (Rom. 4:6) Nokuba boobo, bamwi baamba kuti muntu  ulakonzya kufwutulwa kwiinda mukuswaya masena basicikombelo ngobabona kuti alasalala alimwi akucita milimo mibotu. Balakonzya kuzubulula lugwalo lwa Jakobo 2:24 ilwaamba kuti: “Muntu weelede kwaambwa kuti mululami akaambo kamilimo, ikutali akaambo kalusyomo lulikke pe.”

⁹ Akaambo kanjiisyo eezyi ziindene, basikwiiya zyamu Bbaibbele bamwi bayeeya kuti Paulo a Jakobo, bakakazyanya kujatikizya ncayelede kucita muntu kutegwa akkomaninwe a Leza. Aboobo basololi bazikombelo bamwi baamba kuti Paulo wakali kusyoma kuti muntu weelede buyo kuba alusyomo kutegwa akkomaninwe a Leza, kakuli walo Jakobo wakali kusyoma kuti muntu weelede kucita milimo mibotu. Syaazibwene mumakani aabukombi umwi wakaamba kuti: “Jakobo tanaakakamvwisya kaambo Paulo ncaakaambila kuti muntu weelede buyo kuba alusyomo kutegwa aambwe kuti mululami akuti kunyina naakabuzumina bupanduluzi bwa Paulo.” Pele Jehova ngowakasololela Paulo a Jakobo kulemba makani aaya. (2Tim. 3:16) Aboobo kweelede kuti kuli bupanduluzi bulimvwisya ncokuli kwiindana ooku. Kutegwa tumvwisye ncobakali kupandulula, tweelede kulanga-langa makani aambi ngobakalemba.

10. Ino “milimo” nzi Paulo njaakali kwaamba? (Baroma 3:​21, 28) (Amubone acifwanikiso.)

¹⁰ Ino “milimo” nzi Paulo njaakali kwaamba ku Baroma caandaano 3 a 4? Wakali kwaamba “milimo yamulawo,” nkokuti mulawo wa Musa iwakapegwa a Cilundu ca Sinai. (Amubale Baroma 3:​21, 28.) Kulibonya kuti mumazuba aa Paulo, Banakristo ba Juda bamwi bakacili kusyoma kuti bakeelede kuutobela Mulawo wa Musa. Aboobo Paulo wakabelesya cikozyanyo ca Abrahamu, ikutondezya kuti muntu tayandiki kutobela Mulawo buya kutegwa aambwe  kuti mululami. Pele wakaamba kuti ciyandika ndusyomo. Eeci cilakulwaizya kapati nkaambo cituyiisya kuti, ikuti twaba alusyomo muli Leza a Kristo, tulakonzya kukkomaninwa a Leza.

11. Ino “milimo” nzi njaakali kwaamba Jakobo?

¹¹ Kulubazu lumwi, “milimo” iyaambwa kuli Jakobo caandaano 2 taili “milimo yamulawo” njaakali kwaamba Paulo. Walo Jakobo wakali kwaamba milimo njobacita Banakristo mubuumi bwabuzuba abuzuba. Milimo iili boobu ilatondezya naa Munakristo ulijisi lusyomo lwini-lwini muli Leza naa pe. Amubone zikozyanyo zyobilo nzyaakabelesya Jakobo.

12. Mbuti Jakobo mbwaakapandulula kweendelana kuliko akati kalusyomo alimwi amilimo? (Amubone acifwanikiso.)

¹² Mucikozyanyo cakusaanguna, Jakobo wakaamba kuti Banakristo tabeelede kusalulula. Kutegwa akankaizye kaambo aaka, wakabelesya cikozyanyo camuntu iwakamulanganya kabotu muntu muvwubi pele kakunyina kucita oobo kumucete. Jakobo wakaamba kuti muntu ooyu ulakonzya kulitamizya kuba alusyomo, pele milimo yakwe yakatondezya kuti wakanyina lusyomo. (Jak. 2:​1-5, 9) Mucikozyanyo cabili, Jakobo wakaamba muntu umwi iwakabona ‘Munakristonyina katajisi zyakusama azyakulya’ pele kunyina naakamugwasya. Nokuba kuti muntu ooyu wakali kulyaamba kuti ulijisi lusyomo, milimo yakwe yakatondezya kuti tanaakajisi lusyomo. Kweelana ambwaakalemba Jakobo, “ilusyomo lulikke buyo, kakunyina milimo, lulifwide.”—Jak. 2:​14-17.

13. Ncikozyanyo cani ncaakabelesya Jakobo kutondezya mbociyandika kutondezya lusyomo kwiinda mumilimo? (Jakobo 2:​25, 26)

¹³ Jakobo wakaamba Rahabu kuti ncikozyanyo cibotu camuntu iwakalutondezya lusyomo kwiinda mumilimo. (Amubale Jakobo 2:​25, 26.) Rahabu wakamvwa kujatikizya Jehova  alimwi akuzyiba kuti wakali kubagwasyilizya bana Israyeli. (Jos. 2:​9-11) Wakalutondezya lusyomo kwiinda mumilimo. Mucikozyanyo, wakabakwabilila basikutwela bana Israyeli bobilo ciindi buumi bwabo nobwakali muntenda. Akaambo kaceeci, mukaintu ooyu iwatakalondokede alimwi iwatakali muna Israyeli, wakaambwa kuti mululami mbubonya mbuli Abrahamu. Aboobo kuli Rahabu, twiiya kuti cilayandika kapati kulutondezya lusyomo kwiinda mumilimo yesu.

14. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti nzyaakalemba Paulo a Jakobo tazikazyanyi?

¹⁴ Paulo a Jakobo bakali kupandulula lusyomo alimwi amilimo munzila zyobilo ziindeene. Paulo wakali kwaambila Banakristo ba Juda kuti tiibakali kukonzya kukkomaninwa a Leza akaambo buyo kakutobela Mulawo wa Musa. Jakobo walo, wakali kwaamba kaambo ncociyandika kapati ku Banakristo boonse kutondezya lusyomo kwiinda mukucitila bamwi zibotu.   

15. Muunzila nzi motukonzya kutondezya lusyomo lwesu? (Amubone acifwanikiso.)

¹⁵ Jehova tatwaambili kucita milimo njaakacita Abrahamu kutegwa twaambwe kuti tuli balulami. Mubwini, kuli nzila zinji motukonzya kutondezya kuti tulijisi lusyomo kwiinda mumilimo yesu. Tulakonzya kutambula bapya mumbungano, kugwasya bakwesu abacizyi babulide ncobeni akubacitila zibotu banamukwasyi calo ncakkomanina Leza alimwi cilakonzya kupa kuti atulongezye. (Rom. 15:7; 1Tim. 5:​4, 8; 1Joh. 3:18) Nzila iiyandika kapati motukonzya kutondezya kuti tulijisi lusyomo, nkwiinda mukubakambaukila bamwi makani mabotu cabusungu. (1Tim. 4:16) Toonse tulakonzya kutondezya lusyomo lwesu kwiinda mumilimo kuti zisyomezyo zya Jehova ziyoocitika ncobeni alimwi akuti lyoonse ucita zintu  ziinda kubota. Ikuti twacita oobo, tulakonzya kuba alusyomo lwakuti Leza uyootubona kuti tuli balulami alimwi tuyooba balongwe bakwe.   

16. Ncinzi Abrahamu ncaakali kulangila calo ncaakasyomede kuti cilacitika ncobeni?

¹⁶ Kuli ciiyo acimbi ciyandika kapati ncotukonzya kwiiya kulugwalo lwa Baroma caandaano 4. Twiiya kaambo ncobuyandika kapati bulangizi. Jehova wakasyomezya kuti kwiinda muli Abrahamu, ‘misyobo minji’ yakali kuyoolongezyegwa. Eelo kaka tabuliboteli bulangizi mbwaakajisi Abrahamu! (Matl. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17) Nokuba boobo, ciindi Abrahamu naakajisi myaka iili 100 alimwi a Sara naakajisi myaka iili 90, tiibakaningaba amwana. Eelyo lyakali sunko pati kuli Abrahamu. “Pele akaambo kabulangizi wakasyoma kuti ulakonzya kuba usyi wamisyobo minji.” (Rom. 4:​18, 19) Alimwi mukuya kwaciindi, cintu ncaakali kulangila Abrahamu cakacitika ncobeni. Wakazyala Izaka, imwana ngwaakali kulangila kwaciindi cilamfwu.—Rom. 4:​20-22.

17. Ino tuzyi buti kuti tulakonzya kwaambwa kuti tuli balulami akuba balongwe ba Leza?

¹⁷ Andiswe tulakonzya kukkomaninwa a Leza akwaambwa kuti tuli balulami alimwi akuba balongwe ba Leza mbubonya mbuli Abrahamu. Eeci ncaakaamba Paulo ciindi naakalemba kuti: “Majwi aakuti ‘wakabonwa kuti mululami’ taakalembelwa Abrahamu alikke pe, pele alatujatikizya andiswe notweelede kubonwa boobo nkaambo tulamusyoma Leza iwakabusya Jesu.” (Rom. 4:​23, 24) Mbubwenya mbuli Abrahamu, tweelede kuba alusyomo, bulangizi alimwi akucita milimo mibotu. Paulo wakazumanana kubandika makani aajatikizya bulangizi bwesu mulugwalo lwa Baroma caandaano 5, lwalo ndotuyoobandika mucibalo citobela.