1. Ino bamwi bayeeya buti kujatikizya kupona kukabe kutamani?

 BANTU banji balabikkila maano kujatikizya zyakulya nzyobalya akunyanyaasya mubili kutegwa bazumanane kuba abuumi buli kabotu. Pele tabalangili kuti balakonzya kupona kukabe kutamani. Ambweni inga bayeeya kuti tacikonzyeki kupona mane kukabe kutamani. Nokuba boobo, Jesu wakaamba kuti bantu balakonzya kuba abuumi butamani kweelana ambokutondezyedwe kulugwalo lwa Johane 3:16 alimwi a 5:24.

2. Ino lugwalo lwa Johane caandaano 6 lwaamba nzi kujatikizya kuba abuumi butamani? (Johane 6:​39, 40)

² Bumwi buzuba, Jesu wakacita maleele kwiinda mukubelesya cinkwa alimwi atuswi kusanina nkamu yabantu. a Eeci cakali kugambya, pele ncaakaamba buzuba bwakatobela calo cakali kugambya kapati. Nkamu yabantu yakamutobela ku Kapernauma, kufwaafwi ankomwe ya Galilaya, mpoonya okuya wakabaambila kuti bantu bakali kukonzya kubusyigwa akuba abuumi butamani. (Amubale Johane 6:​39, 40.) Amuyeeye buyo eeci ncocaamba kubalongwe banu alimwi abanamukwasyi ibakafwa. Majwi aa Jesu atondezya kuti, bantu banji ibakafwa balakonzya kubusyigwa alimwi akuti nywebo antoomwe abayandwa banu mulakonzya kupona kukabe kutamani. Nokuba boobo, majwi aambi ngaakaamba Jesu kulugwalo lwa Johane caandaano 6 alabakatazya banji kumvwisya. Amuleke twaalange-lange majwi aaya.

3. Kweelana alugwalo lwa Johane 6:​51, ncinzi Jesu ncaakaamba kujatikizya nguwe?

³ Jesu naakamana kusanina nkamu yabantu camaleele, bantu  aabo bakatalika kuyeeya mana Jehova ngaakapede bana Israyeli ciindi nobakali munkanda. Mane Magwalo aamba mana aaya kuti ‘ncinkwa cizwa kujulu.’ (Int. 105:40; Joh. 6:31) Aboobo Jesu wakabelesya mana aaya kubayiisya kaambo ikakali kuyandika kapati. Nokuba kuti mana cakali cakulya camaleele kuzwa kuli Leza, aabo ibakaalya bakafwa mukuya kwaciindi. (Joh. 6:49) Mukwiimpana, Jesu wakalyaamba kuti ‘ncinkwa cini-cini cizwa kujulu,’ “cinkwa ca Leza” alimwi ‘acinkwa cabuumi.’ (Joh. 6:​32, 33, 35) Jesu wakatondezya lwiindano iluliko akati kamana alimwi anguwe. Wakaamba kuti: “Mebo ndendime cinkwa cipona cakazwa kujulu. Ikuti muntu uuli woonse wacilya cinkwa eeci, unoopona kukabe kutamani.” (Amubale Johane 6:51.) Ba Juda aabo bakanyongana kapati. Tiibakali kukonzya kumvwisya kaambo Jesu ncaakaambila kuti wakali “cinkwa” icakazwa kujulu alimwi akuti cinkwa eeci cakali cibotu kwiinda mana Leza ngaakapede bamausyi. Kumane Jesu wakabaambila kuti: “Icinkwa ncendiyoopa mubili wangu.” Ino wakali kupandulula nzi? Cilayandika kapati kumvwisya ncaakali kupandulula, nkaambo kakuti bwiinguzi mbwaakapa butondezya mbocikonzyeka kuba abuumi butamani kulindiswe akubayandwa besu. Atubone ncaakali kupandulula.

CINKWA CABUUMI ALIMWI AMUBILI WAKWE

4. Nkaambo nzi bamwi ncobakagambwa kujatikizya ncaakaamba Jesu?

⁴ Bamwi ibakali kumuswiilila Jesu bakagambwa ciindi naakaamba kuti wakali kuyoopa ‘mubili wakwe kutegwa nyika ibe abuumi.’ Ambweni bakali kuyeeya kuti wakali kuyanda kuti balye mubili wakwe kuugama. (Joh. 6:52) Pele Jesu wakabaambila cintu cimwi calo icakabagambya kapati. Wakaamba kuti: “Ccita kuti mwalya mubili wa Mwanaamuntu akunywa bulowa bwakwe, munyina buumi mulindinywe.”—Joh. 6:53.

5. Nkaambo nzi ncotukonzya kuba masimpe kuti Jesu tanaakali kwaambila bantu kunywa bulowa bwakwe kubugama?

⁵ Ciindi Nowa naakali kupona, Leza wakaambila bantu kuti tiibakeelede kulya bulowa. (Matl. 9:​3, 4) Kumbele, Jehova alimwi wakapa bana Israyeli Mulawo wakuti tiibakeelede kulya bulowa. Kufwumbwa iwakali kulya bulowa, ‘wakeelede kujaigwa.’ (Lev. 7:27) Kunze lyaboobo, Jesu wakayiisya ba Juda kumvwida milawo yoonse Leza njaakabapede. (Mt. 5:​17-19) Aboobo tiicakali camaano kuti wakali kukonzya kukulwaizya nkamu yaba Juda kulya mubili wakwe kuugama naa kunywa bulowa bwakwe. Pele kwiinda mukwaamba majwi aaya aagambya, Jesu wakali kubayiisya mbobakonzya kujana ‘buumi butamani.’—Joh. 6:54.

6. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti majwi aa Jesu aajatikizya kulya mubili wakwe alimwi akunywa bulowa bwakwe akali aamaambilambali?

⁶ Ncinzi ncaakali kupandulula Jesu? Cilisalede kuti wakabelesya maambilambali mbubwenya mbwaakacita kumukaintu muna Samariya naakati: “Kufwumbwa uunywa maanzi ngondiyoomupa takafwi limbi nyota naaceya, pele maanzi ngondiyoomupa ayooba kasensa kamaanzi aabbobboma akupa buumi butamani mulinguwe.” (Joh. 4:​7, 14) b Jesu tanaakali kupandulula kuti mukaintu muna Samariya wakali kukonzya kuba abuumi butamani kwiinda mukunywa buyo maanzi cula. Mbubwenya buyo, tanaakali kwaamba kuti nkamu yabantu njaakali kwaambila ku Kapernauma bakali kukonzya kupona kukabe kutamani kwiinda mukulya mubili wakwe wini alimwi akunywa bulowa bwakwe.

 KWIINDANA KULIKO AKATI KAZIINDI ZYOBILO JESU NAAKABELESYA MAJWI AAKOZYENYE

7. Ncinzi bamwi ncobaamba kujatikizya majwi aa Jesu aali kulugwalo lwa Johane 6:53?

⁷ Bamwi baamba kuti, kulugwalo lwa Johane 6:​53, Jesu wakali kupandulula ncobeelede kucita bantu ciindi ca Mulalilo wa Mwami nkaambo aciindi eeci wakabelesya majwi aakozyenye. (Mt. 26:​26-28) Baamba kuti, kufwumbwa uujanika ku Mulalilo wa Mwami weelede kulya cinkwa akunywa waini wiinzyigwa munkamu. Pele sena eeco cililuzi? Cilayandika kapati kulindiswe kuzyiba bwiinguzi kumubuzyo ooyu nkaambo mwaka amwaka nyika yoonse, mamiliyoni aabantu balabungana andiswe kucita muswaangano ooyu. Lino amuleke tubone kwiindana kuliko akati kamajwi ngaakaamba kulugwalo lwa Johane 6:53 alimwi ancaakaamba lya Mulalilo wa Mwami.

8. Nkwiindana nzi kumwi kuliko akati kaziindi zyobilo Jesu naakabelesya majwi aakozyenye? (Amubone azifwanikiso.)

⁸ Atubone kwiindana kuliko akati kaziindi zyobilo Jesu naakabelesya majwi aakozyenye. Cakusaanguna, ndilili alimwi nkookuli Jesu nkwaakaambila majwi aalembedwe kulugwalo lwa Johane 6:​53-56? Wakaamba majwi aaya mumwaka wa 32 C.E. ciindi naakali mu Galilaya, ambweni kakusyeede mwaka omwe kuti atalisye Mulalilo wa Mwami mu Jerusalemu. Cabili, mbaani mbaakali kwaambila majwi aaya? Wakali kwaambila bantu ibakali kubikkila kapati maano kuyanda kupegwa cakulya  muciindi cakwiiya kujatikizya Jehova naa Bwami bwa Leza. (Joh. 6:26) Mane buya, ciindi Jesu naakaamba cintu cimwi icakabakatazya kumvwisya, mpoonya aawo bakaleka kumusyoma. Nobaba basikwiiya bakwe bamwi bakaleka kumutobela. (Joh. 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Bantu aaba bakaliindene kapati abaapostolo basyomeka bali 11 ibakali aa Jesu mu 33 C.E. ciindi naakatalisya Mulalilo wa Mwami, ambweni kakwiindide mwaka omwe. Aciindi eeco, baapostolo bakwe basyomeka bali 11 bakali anguwe nokuba kuti tiibakazimvwisya zintu zyoonse nzyaakali kubayiisya. Mukwiimpana abunji bwabantu baku Galilaya, baapostolo bakwe aaba bakalisinizyide kuti Jesu wakali Mwana wa Leza akuti wakazwa kujulu. (Mt. 16:16) Aboobo wakabalumbaizya kwiinda mukubaambila kuti: “Nywebo ndinywe mwakakatila kulindime mumapenzi aangu.” (Lk. 22:28) Kwiindana ooku kutondezya kuti kulugwalo lwa Johane 6:​53, Jesu kunyina naakali kusola kwaamba cinoocitwa lya Mulalilo wa Mwami. Pele kuli kwiindana akumbi kujatikizya ziindi eezyi zyobilo.

NCAAMBA MAJWI AA JESU KULINDINYWE

9. Ino majwi Jesu ngaakaamba lya Mulalilo wa Mwami akali kujatikizya bani?

⁹ Lya Mulalilo wa Mwami, Jesu wakapa baapostolo bakwe cinkwa citajisi bumena akubaambila kuti cakali kwiiminina mubili wakwe. Kumane wakabapa waini akwaamba kuti wakali kwiiminina ‘bulowa bwakwe bwacizuminano.’ (Mk. 14:​22-25; Lk. 22:20; 1Kor. 11:24) Ncaakaamba kujatikizya cizuminano cilayandika kapati. Wakacaamba kuti ‘ncizuminano cipya’ alimwi balikke ibayoolela antoomwe a Jesu mu Bwami, mbambabo ibali mucizuminano eeci ikutali bantu boonse. (Heb. 8:​6, 10; 9:15) Aciindi eeco, baapostolo tiibakazimvwisya zyoonse zijatikizya cizuminano eeci. Pele kalitanalampa, bakali kuyoonanikwa amuuya uusalala ikuba cibeela cacizuminano cipya akuyooba abusena a Jesu kujulu.—Joh. 14:​2, 3.

10. Nkwiindana nzi kuliko akati kancaakaamba Jesu lya Mulalilo wa Mwami alimwi akunkamu yabantu ku Galilaya? (Amubone acifwanikiso.)

¹⁰ Amubone kuti lya Mulalilo wa Mwami, Jesu wakabikkila maano ‘kukatanga kaniini.’ Aboobo baapostolo bakwe basyomeka mbaakali limwi, mbabakali bakusaanguna kuba mukakamu aaka kasyoonto. (Lk. 12:32) Alimwi mbambabo Jesu mbaakaambila kulya cinkwa akunywa waini mangolezya aalya. Abamwi ibakali kuyooba cibeela cakakamu aaka, abalo beelede kulya cinkwa alimwi akunywa waini ciindi nobacita Mulalilo wa Mwami. Mbambabo ibayooba abusena antoomwe anguwe kujulu. Ooku nkokwiindana akumbi kuliko akati kamajwi ngaakaamba lya Mulalilo wa Mwami alimwi aciindi naakali kwaambila nkamu yabantu ku Galilaya. Aboobo ncaakaamba Jesu lya Mulalilo wa Mwami cakali kubeleka buyo kukakamu kasyoonto kabantu. Pele ncaakaamba ku Galilaya cakali kujatikizya bantu banji.

11. Ncinzi Jesu ncaakaamba ku Galilaya kutondezya kuti tanaakali kwaamba kakamu kasyoonto kabantu?

¹¹ Ciindi Jesu naakali ku Galilaya mu 32 C.E., wakali kwaambila ba Juda balo ibakali kuyanda cinkwa kulinguwe. Pele Jesu wakasola kubagwasya kubona kuti kwakali cintu cimwi icakali kuyandika kapati kwiinda cakulya cini, nkokuti cintu icakali kukonzya kubapa buumi butamani. Kumane Jesu wakaamba kuti, aabo ibakafwa bakali kukonzya kubusyigwa akupona kukabe kutamani. Aawa tanaakali kwaamba kakamu kasyoonto kabantu basalidwe, balo kumbele mbaakaamba lya Mulalilo wa Mwami. Muciindi caboobo, naakali ku Galilaya wakali kwaamba cintu cimwi cikkomanisya ncobakali kuyoojana  bantu boonse. Mane buya wakaamba kuti: “Ikuti muntu uuli woonse wacilya cinkwa eeci, unoopona kukabe kutamani . . . Icinkwa ncendiyoopa mubili wangu kutegwa nyika ibe abuumi.”—Joh. 6:51.

12. Ncinzi ciyandika kutegwa muntu akajane buumi butamani?

¹² Sena Jesu wakali kupandulula kuti kufwumbwa muntu wakali kuyooba abuumi butamani? Peepe. Kayi wakaamba kuti balikke buyo aabo ibakali ‘kulya cinkwa eeci,’ nkokuti aabo ibakali kuyooba alusyomo muli Jesu, mbabakali kuyooba abuumi butamani. Bunji bwabantu mazuba aano baamba kuti balasyoma muli Jesu alimwi baamba kuti mufwutuli wabo. (Joh. 6:29) Pele eeci tacizulide pe. Mucikozyanyo, mu Galilaya mwakali bantu banji bakali kusyoma muli Jesu pele ibakaleka. Nkaambo nzi?

13. Ncinzi ciyandika kutegwa muntu abe sikwiiya wa Jesu mwini-mwini?

¹³ Bunji bwabantu ibakali munkamu bakamutobela Jesu akaambo buyo kakuti bakali kuyanda kucitilwa nzyobakali kuyanda. Bakali kuyanda buyo kuponesyegwa, kupegwa zyakulya alimwi akwaambilwa zintu nzyobakali kuyanda kumvwa. Nokuba boobo, Jesu wakatondezya kuti nzinji izyakali kuyandika kuli basikwiiya bakwe beni-beni. Tanaakaboola anyika akaambo buyo kakuyanda kupa bantu nzyobakali kuyanda kumubili. Pele bakeelede ‘kuboola kulinguwe,’ nkokuti kumuswiilila alimwi akutobela zintu zyoonse nzyaakayiisya.—Joh. 5:40; 6:44.

14. Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tugwasyigwe amubili alimwi abulowa bwa Jesu?

¹⁴ Jesu wakayiisya kuti kwiinda mukwaaba mubili wakwe alimwi abulowa bwakwe, wakali  kuyoopa kuti cikonzyeke kulimbabo kupona kukabe kutamani. Aboobo bakeelede kuba alusyomo mukaambo aaka. Lusyomo oolu lwakali kuyandika kapati kuba Juda alimwi luciyandika kapati amazuba aano. (Joh. 6:40) Inzya, kutegwa tugwasyigwe amubili alimwi abulowa bwa Jesu kweelana ambolutondezya lugwalo lwa Johane 6:​53, tweelede kuba alusyomo mucinunuzyo. Alimwi buya eeci cilakonzyeka kubantu banji.—Ef. 1:7.

15-16. Nzintu nzi ziyandika kapati nzyotwaiya kulugwalo lwa Johane caandaano 6?

¹⁵ Kulugwalo lwa Johane caandaano 6, twaiya zintu zinji ziyandika kapati alimwi zikonzya kutukulwaizya toonse. Mucikozyanyo, twaiya kuti Jesu ulababikkila kapati maano bantu. Naakali ku Galilaya, wakabaponya ibakali kuciswa, wakayiisya bantu kujatikizya Bwami alimwi akubapa cakulya ciindi nokwakali kuyandika. (Lk. 9:11; Joh. 6:​2, 11, 12) Ciinda zyoonse ncakuti, wakayiisya kuti ‘ncecinkwa cabuumi.’—Joh. 6:​35, 48.

¹⁶ Aabo mbaakaamba kuti ‘bambelele zimbi,’ tabeelede kulya cinkwa naa kunywa waini lya Mulalilo wa Mwami uucitwa mwaka-amwaka. (Joh. 10:16) Nokuba boobo, balagwasyigwa amubili alimwi abulowa bwa Jesu Kristo. Balacita oobo kwiinda mukutondezya lusyomo mucipaizyo cacinunuzyo cakwe alimwi azintu zikkomanisya iziyoocitika akaambo kancico. (Joh. 6:53) Aabo balya cinkwa alimwi akunywa waini, batondezya kuti bali mucizuminano cipya alimwi bajisi bulangizi bwakuyoolela mu Bwami bwakujulu. Aboobo tacikwe makani naa tuli bananike naa bambelele zimbi, cibalo cili kulugwalo lwa Johane caandaano 6 cilayandika kapati kulindiswe. Nkaambo cituyiisya kuti toonse tweelede kuba alusyomo luyumu mucinunuzyo kutegwa tukapone mane kukabe kutamani.