Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 8

Nkaambo nzi Ncotweelede Kutondezya Kulumba?

Nkaambo nzi Ncotweelede Kutondezya Kulumba?

“Amutondezye kuti mulalumba.”—KOL. 3:15.

LWIIMBO 46 Twalumba Jehova

IZILI MUCIBALO *

1. Ino mbuti muna Samariya ooyo Jesu ngwaakaponya mbwaakatondezya kulumba?

BAALUMI bali kkumi bakali mubukkale bukatazya. Bakali kuciswa cinsenda alimwi bakanyina bulangizi bwakuti bakali kuyooba kabotu kumbele. Pele buzuba bumwi, bakabona Jesu, Imwiiyi Mupati, kabali alaale. Bakamvwa mpuwo yakuti Jesu wakali kuponya malwazi oonse aayindene-indene, aboobo bakajisi lusyomo lwakuti abalo ulakonzya kubaponya. Bakoompolola kuti: “Jesu, O Mwiiyi, tufwide luse!” Baalumi bali kkumi aabo bakaponesyegwa cakumaninina. Cakutadooneka boonse bakalumba akaambo kaluzyalo lwa Jesu. Nokuba boobo, omwe akati kabo tanaakagolela buyo mumoyo kulumba, pele wakakutondezya kulumba * kwakwe kuli Jesu. Mwaalumi ooyo iwakaponesyegwa, nkokuti muna Samariya, wakakulwaizyigwa kutembaula Leza “ajwi pati.”—Lk. 17:12-19.

2-3. (a) Nkaambo nzi ncotukonzya kwaalilwa kutondezya kulumba? (b) Ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

2 Mbubwenya mbuli muna Samariya ooyo, tuyanda kutondezya kulumba kwesu kuli baabo ibalaaluzyalo. Pele zimwi ziindi, tulakonzya kuluba kutondezya kulumba kwiinda mumajwi naa mumilimo.

3 Mucibalo eeci, tulalanga-langa kaambo ncociyandika kulindiswe kutondezya kulumba. Tulaiya kuzikozyanyo zyabantu bamu Bbaibbele bamwi ibakatondezya kulumba alimwi abamwi ibatakacita oobo. Mpoonya tulabandika nzila zigwasya mbotukonzya kutondezya kulumba.

NKAAMBO NZI NCOTWEELEDE KUTONDEZYA KULUMBA?

4-5. Nkaambo nzi ncotweelede kutondezya kulumba?

4 Jehova ncikozyanyo cibotu kulindiswe kumakani aakutondezya kulumba. Inzila imwi mbwacita boobu nkwiinda mukubalumbula aabo ibamukkomanisya. (2Sam. 22:21; Int. 13:6; Mt. 10:40, 41) Alimwi Magwalo atukulwaizya ‘kumwiiya Leza, mbotuli bana bayandwa.’ (Ef. 5:1) Aboobo kaambo kapati ncotweelede kutondezya kulumba nkakuti tuyanda kutobela cikozyanyo ca Jehova.

5 Amulange akambi kaambo ncotweelede kubalumba bamwi. Kulumba kuli mbuli cakulya cibotu, cilakkomanisya kapati ciindi notwaabana abamwi. Ciindi notulimvwa kuti ibamwi balalumba akaambo kazintu nzyotucita, tulakkomana. Ciindi notutondezya kulumba, tupa kuti bamwi bakkomane. Imuntu ooyo ngotulumba ulazyiba kuti mulimo ngwaakabeleka ikutugwasya, naa zintu nzyaakatupa nzyotwakali kuyandika, zyakatugwasya ncobeni. Aboobo cilongwe cesu amuntu ooyo cilayuma.

6. Ino nkukozyanya kuli buti kuliko akati kamajwi aakulumba alimwi amaapele aabambidwe aangolida?

6 Majwi eesu aakutondezya kulumba alayandika kapati. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Mbuli maapele aangolida mumbale zyansiliva mbolibede jwi lyaambwa aciindi ceelede.” (Tus. 25:11) Amuyeeyele buyo mboikonzya kuboneka kabotu apele libambidwe aangolida libikkidwe mumbale yansiliva! Alimwi amuyeeye buyo mbolinookkomaninwa! Ino inga mwalimvwa buti ikuti mwapegwa cipego cili boobu? Mbubwenya buyo, majwi aakulumba ngomwaambila bamwi alakonzya kukkomanisya. Amulange kaambo kamasimpe aaka: Apele libambidwe aangolida lilakonzya kukkala kwaciindi cilamfwu. Ncimwi buyo, majwi aanu aakulumba alakonzya kuyeeyegwa alimwi akubonwa kuti alayandika kapati kuli baabo mbomwaambila mubuumi bwabo boonse.

BAKATONDEZYA KULUMBA

7. Kweelana ambokutondezyedwe kulugwalo lwa Intembauzyo 27:4, mbuti Davida abalembi bambi bantembauzyo mbobakatondezya kulumba?

7 Babelesi ba Leza banji kaindi bakatondezya kulumba. Umwi akati kabo wakali Davida. (Amubale Intembauzyo 27:4.) Wakalumba kapati akaambo kabukombi busalala alimwi wakatondezya mbwaakalimvwide kwiinda muzintu nzyaakacita. Wakasanga zintu ziyandisi zinji kumayake aatempele. Ibaluzubo lwa Asafu bakatondezya kulumba kwiinda mukulemba ntembauzyo naa nyimbo zyakutembaula. Munyimbo imwi, bakalumba Leza alimwi akutondezya mbobakali kwiikkomanina ‘milimo iitaliboteli’ ya Jehova. (Int. 75:1) Cilisalede kuti, Davida abaluzubo lwa Asafu bakali kuyanda kutondezya Jehova kujatikizya kulumba kwabo kupati kuzilongezyo zyoonse nzyobakatambula kulinguwe. Sena kuli nzila zimwi nzyomukonzya kuyeeya mbomukonzya kubaiya basintembauzyo aabo?

Ino lugwalo Paulo ndwaakalembela bana Roma lutuyiisya nzi kujatikizya kutondezya kulumba? (Amubone muncali 8-9) *

8-9. Mbuti mwaapostolo Paulo mbwaakatondezya kulumba kubakwesu abacizyi, alimwi cakutadooneka ino ncinzi cakacitika?

8 Mwaapostolo Paulo wakabalumba bakwesu abacizyi alimwi wakatondezya oobo munzila mbwaakali kwaambaula kujatikizya mbabo. Lyoonse wakali kumulumba Leza akaambo kambabo mumipailo yakwe. Alimwi wakatondezya kulumba ciindi naakali kubalembela magwalo. Mutupango twakusaanguna tuli 15 twalugwalo lwa Baroma 16, Paulo wakabaamba mazina Banakristonyina ibali 27. Paulo wakayeeya kuti ba Purisika a Akula ‘bakalilibambilide kukosolwa nsingo’ akaambo kanguwe, alimwi wakaamba Febi kuti “wakagwasya bakwesu banji,” kubikkilizya a Paulo. Wakabalumbaizya bayandwa aabo, bakwesu abacizyi ibakali kubeleka canguzu.—Rom. 16:1-15.

9 Paulo wakalizyi kuti bakwesu abacizyi tiibakalondokede, pele mukumanizya lugwalo lwakwe kubana Roma, wakabikkila maano kubube bwabo bubotu. Amuyeeyele buyo mbobakakulwaizyigwa bakwesu abacizyi aabo nobakamvwa majwi aa Paulo kaabalwa cakupozya kumbungano! Aboobo, cakutadooneka cilongwe cabo a Paulo cakayuma. Sena lyoonse mulatondezya kulumba akaambo kazintu zibotu nzyobaamba naa kucita bantu ibali mumbungano yanu?

10. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kunzila Jesu mbwaakatondezya kulumba kuli basikumutobela bakwe?

10 Mumilumbe yakwe njaakatuma kumbungano zimwi ku Asia Minor, Jesu wakatondezya kulumba kumulimo basikumutobela bakwe ngobakali kucita. Mucikozyanyo, wakatalika mulumbe wakwe kumbungano yaku Tiyatira kwiinda mukwaamba kuti: “Ndiliizyi milimo yako, luyando lwako, lusyomo lwako, mulimo wako alimwi akuliyumya kwako, akuti milimo njocita lino ilainda aali yeeyo njookacita kusaanguna.” (Ciy. 2:19) Jesu tanaakaamba buyo milimo yabo iiyungizyidwe, pele alimwi wakabalumbaizya akaambo kabube oobo ibwakabakulwaizya kucita milimo yabo mibotu. Nokuba kuti Jesu wakali kuyandika kubapa lulayo bamwi mu Tiyatira, mulumbe wakwe wakautalika alimwi akuumanizya amajwi aakulumba. (Ciy. 2:25-28) Amuyeeye buyo nguzu nzyajisi Jesu mbwali mutwe wambungano zyoonse. Tayandiki buya kutulumba akaambo kamulimo ngotumubelekela. Nokuba boobo, lyoonse ulatondezya kulumba. Eelo kaka eeci ncikozyanyo cibotu kubaalu!

TIIBAKATONDEZYA KULUMBA

11. Kweelana alugwalo lwa Bahebrayo 12:16, ino muuya uuli buti Esau ngwaakajisi kujatikizya zintu zisetekene?

11 Cuusisya ncakuti, bantu bamu Bbaibbele bamwi tiibakatondezya kulumba. Mucikozyanyo, nokuba kuti Esau wakakomezyegwa abazyali ibakali kumuyanda alimwi akumulemeka kapati Jehova, kunyina naakatondezya kulumba kuzintu zisetekene. (Amubale Bahebrayo 12:16.) Ino mbuti kutalumba kwakwe mbokwakalibonya? Esau wakasambala coolwe cakwe cakuba mutaanzi kuzyalwa kumwanookwabo, Jakobo, akaambo kamutiba wamusinza. (Matl. 25:30-34) Nokwakainda ciindi, Esau wakausa kapati akaambo kakusala kwakwe. Pele tanaakatondezya kulumba kuli ceeco ncaakajisi, aboobo tanaakeelede kutongooka ciindi naatakapegwa cilongezyo cakuba mutaanzi kuzyalwa.

12-13. Mbuti bana Israyeli mbobakatondezya kutalumba, alimwi ncinzi cakacitika?

12 Bana Israyeli bakalijisi twaambo tunji itwakeelede kubapa kutondezya kulumba. Bakafwutulwa kuzwa mubuzike Jehova naakamana kuleta Zipenzyo Zili 10 mucisi ca Egepita. Mpoonya Leza wakabafwutula kumapenzi kwiinda mukunyonyoona basikalumamba boonse bana Egepita mu Lwizi Lusalala. Bana Israyeli bakalumba kapati cakuti bakaimba lwiimbo lwakuzunda ilwakutembaula Jehova. Pele sena bakazumanana kulumba?

13 Ciindi bana Israyeli nobakajana mapenzi mapya, mukaindi kaniini bakaziluba zintu zibotu zyoonse Jehova nzyaakabacitila. Aboobo bakatondezya kutalumba. (Int. 106:7) Mubuti? “Mbungano yoonse yabana Israyeli yakatalika kutongaukila Musa a Aroni,” mubwini, bakali kutongaukila Jehova. (Kul. 16:2, 8) Leza wakatyompwa amuuya wakutalumba ngobakatondezya bantu bakwe. Mpoonya kumbele wakatondezya kuti zyalani lyoonse eeli lyabana Israyeli lyakali kuyoofwida munkanda, kunze buyo lya Joshua a Kalebe. (My. 14:22-24; 26:65) Atubone mbotukonzya kutantamuka kutobela zikozyanyo zibyaabi eezyi alimwi akwiiya kuzikozyanyo zibotu.

AMUTONDEZYE KULUMBA MAZUBA AANO

14-15. (a) Mbuti banabukwetene mbobakonzya kutondezya kuti balalumba kuli umwi amweenzinyina? (b) Mbuti bazyali mbobakonzya kuyiisya bana babo kutondezya kulumba?

14 Mumukwasyi. Mukwasyi woonse ulagwasyigwa ciindi munamukwasyi umwi aumwi natondezya kulumba. Ciindi banabukwetene nobatondezya kulumba kuli umwi aumwi, lukwatano lwabo lulayuma. Alimwi cilabaubila kulekelelana ciindi umwi naalubizya. Mulumi uutondezya kulumba kumukaintu wakwe tabikkili buyo maano kuzintu zibotu nzyaamba alimwi akucita mukaintu, pele alimwi “ulanyamuka akumutembaula.” (Tus. 31:10, 28) Alimwi mukaintu musongo ulamuzyibya mulumi wakwe cini cipa kuti katondezya kulumba kujatikizya nguwe.

15 Nobazyali, ino mbuti mbomukonzya kuyiisya bana banu kutondezya kulumba? Amuyeeye kuti bana banu bayooyiya kuzintu nzyomwaamba alimwi akucita. Aboobo amutondezye cikozyanyo cibotu kwiinda mukulumba ciindi bana banu nobamucitila zintu zimwi. Kuyungizya waawo, amubayiisye bana banu kulumba ciindi bantu nobabacitila zintu zimwi. Amubagwasye bana banu kuzyiba kuti kutondezya kulumba kuzwa mumoyo alimwi akuti majwi aabo alakonzya kucita zintu zinji zibotu. Mucikozyanyo, mukaintu uucili mwana wazina lya Clary wakaamba kuti: “Kabajisi myaka yakuzyalwa iili 32, bamaama bakacaala balikke kukomezya bana botatwe. Nondakakkwanya myaka yakuzyalwa iili 32, ndakayeeya kujatikizya mbocakali ciyumu kuli mbabo ciindi nobakali amyaka eeyi. Aboobo ndakabaambila kujatikizya kulumba kwangu kupati akaambo kazintu zyoonse nzyobakacita kutegwa bakomezye banabokwesu andime. Caino-ino bakandaambila kuti majwi aangu akabanjila mumoyo, balaakwaayeeya lyoonse alimwi abapa kulimvwa kabotu buzuba abuzuba.”

Amubayiisye bana banu kutondezya kulumba (Amubone muncali 15) *

16. Amupe cikozyanyo icitondezya kulumba bamwi mbokukonzya kubakulwaizya.

16 Mumbungano. Ciindi notubalumba bakwesu abacizyi, tulabakulwaizya. Mucikozyanyo, ba Jorge, imwaalu uujisi myaka yakuzyalwa iili 28, bakaciswa kapati. Tiibakali kucikonzya kujanika kumiswaangano kwamwezi woonse. Nociba ciindi nobakatalika kujanika kumiswaangano, tiibakacili kucikonzya kulanganya zibeela zyamiswaangano. Ba Jorge bakaamba kuti: “Ndakalimvwa kubula mpindu akaambo kakulezya kwangu alimwi akwaalilwa kulanganya mikuli mumbungano. Pele buzuba bumwi noyakamana miswaangano, mukwesu umwi wakandaambila kuti: ‘Ndiyanda kumulumba akaambo kacikozyanyo cibotu ncomutondezya kumukwasyi wangu. Tamuzyi buyo mbotwali kwaakkomanina makani aanu mumyaka misyoonto yainda. Atugwasya kukomena kumuuya.’ Majwi aaya akandinjila kapati mumoyo cakuti ndakatalika kulila. Majwi aakwe ngamajwi ngondakali kuyandika.”

17. Kweelana ambokwaambidwe kulugwalo lwa Bakolose 3:15, mbuti mbotukonzya kutondezya kulumba kuli Jehova akaambo kabwaabi bwakwe?

17 Kuli Leza wesu mwaabi. Jehova watupa cakulya cakumuuya cinji kapati. Mucikozyanyo, tulatambula malailile aagwasya kumiswaangano yesu, mumamagazini alimwi amumawebbusaiti eesu. Sena mwakaswiilila kale makani, kubala cibalo naa kweebelela pulogilamu ya jw broadcasting akuyeeya kuti, ‘Ncencico ncondali kuyandika’? Mbuti mbotukonzya kutondezya kulumba kuli Jehova. (Amubale Bakolose 3:15.) Nzila imwi nkwiinda mukumulumba lyoonse mumipailo yesu akaambo kazipego zibotu eezyi.—Jak. 1:17.

Kutola lubazu mukusalazya Ŋanda ya Bwami ninzila mbotu yakutondezya kulumba kwesu (Amubone muncali 18)

18. Ino muunzila nzi motukonzya kutondezya kulumba ku Ŋanda yesu ya Bwami?

18 Nzila aimbi motutondezya kulumba kuli Jehova nkwiinda mukubamba busena bwesu bwakukombela munzila yabulondo. Tulatola lubazu lyoonse mukusalazya alimwi akubamba Maanda eesu aa Bwami, alimwi aabo ibalanganya mincini iibelesyegwa ambungano balabikkila maano kutegwa itanyonyooki. Ciindi notwaabamba kabotu Maanda eesu aa Bwami, ayookkala kwaciindi cilamfwu alimwi anooyandika buyo kubambululwa kusyoonto. Munzila eeyo, tuyakuyobola mali manji aakubelesya mukuyaka alimwi akubambulula Maanda aa Bwami aambi munyika yoonse mboizulwa.

19. Ncinzi ncomwaiya kucakuluula camulangizi wabbazu umwi alimwi amukaintu wakwe?

19 Kuli baabo ibabeleka canguzu akaambo kandiswe. Ciindi notutondezya kulumba, majwi eesu alakonzya kucinca mbwalimvwa muntu kujatikizya buyumu-yumu mbwajana. Amubone cikozyanyo camulangizi wabbazu umwi amukaintu wakwe. Mubuzuba ibwakali kutontola nobakakotoka mumulimo wakukambauka, bakajokela nkobakali kukkala kabakatede kapati. Kwakali kutontola kapati cakuti bakaintu bakoona kabasamide cijansi campeyo. Mafwumofwumo, bakaambila balumi babo kuti bakali kulimvwa kuti tabakonzyi kuzumanana mumulimo wakweendeenda. Nokwakainda ciindi mafwumofwumo ngoona aayo, lugwalo kuzwa kuofesi yamutabi lwakasika, lwakali lwabo bakaintu. Lugwalo lwakali lwakubalumbaizya kapati akaambo kamulimo wabo alimwi akuliyumya. Lwakaamba mbocikatazya kulonga kuzwa muŋanda imwi kuya kuŋanda iimbi nsondo ansondo. Balumi babo bakaamba kuti: “Kwakabanjila mumoyo kulumbaizya ooko cakuti kunyina nobakaamba alimwi zyakuleka mulimo wakweendeenda. Alimwi buya, ziindi zinji bakali kundikulwaizya kuzumanana ciindi nondakali kulimvwa kuti tucileke.” Banabukwetene aaba bakazumanana mumulimo wakweendeenda kwamyaka iitandila ku 40.

20. Ncinzi ncotweelede kusolekesya kucita buzuba abuzuba, alimwi nkaambo nzi?

20 Atusolekesye buzuba abuzuba kutondezya kuti tulalumba kwiinda muzintu nzyotwaamba alimwi akucita. Majwi eesu aazwa ansi aamoyo alimwi azintu zimwi nzyotucita zilakonzya kuba nzyezintu nzyayandika umwi kutegwa aliyumye kumapenzi azintu zityompya zyamubuumi bwabuzuba abuzuba, munyika eeyi mwalo bantu banji mobatatondezyi kulumba. Kunze lyaboobo, majwi eesu aakulumba ayooyumya cilongwe citamani. Icipati kwiinda zyoonse, tunooyiya Taateesu Jehova, imwaabi alimwi uulumba.

LWIIMBO 20 Wakaaba Mwanaako Simuzyalwaalikke

^ munc. 5 Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli Jehova, Jesu alimwi asicinsenda muna Samariya kujatikizya kutondezya kulumba? Mucibalo eeci tulalanga-langa zikozyanyo eezyi alimwi azimbi. Tulabandika ncociyandika kapati kutondezya kulumba alimwi akulanga-langa nzila zimwi zigwasya mbotukonzya kucita oobo.

^ munc. 1 BUPANDULUZI BWAMABALA: Kulumba muntu naa cintu cimwi caamba kutondezya mbwayandika muntu ooyo naa cintu eeco. Ibbala eeli lilakonzya kwaamba kulumba nkotulimvwa ikuzwa ansi aamoyo.

^ munc. 55 BUPANDULUZI BWAZIFWANIKISO: Lugwalo lwa Paulo lulabalwa kumbungano yaku Roma; Akula, Purisika, Febi alimwi abamwi buyo bakkomana kumvwa mazina aabo kaabalwa.

^ munc. 57 BUPANDULUZI BWAZIFWANIKISO: Banyina bagwasya mwanaabo musimbi kutondezya kulumba kucikozyanyo cibotu ncatondezya mucizyi uucembeede.