1. Ncinzi cikonzya kutupa kulibilika, alimwi ino kulibilika inga kwatujatikizya buti?

SENA kuli ciindi nomwakalibilikide kujatikizya cintu cimwi? * Ambweni mwakatyompwa akaambo kamajwi ngobakaamba bamwi naa zintu nzyobakacita. Ambweni mwakalibilika akaambo kamajwi ngomwakaamba naa zintu nzyomwakacita. Mucikozyanyo, andiza mwakalubizya, aboobo mulalibilika kuti Jehova kunyina nayoomulekelela. Kwiinda zyoonse, ambweni muyeeya kuti akaambo kakulibilika kapati kujatikizya cintu cimwi, nkokuti tamujisi lusyomo lunji alimwi muli bantu babyaabi. Pele sena aayo masimpe?

2. Nzikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele izitondezya kuti kulibilika tacaambi kuti tatujisi lusyomo?

² Atulange-lange zikozyanyo zimwi zyamu Magwalo. Hana, iwakazikuba banyina musinsimi Samuele, wakajisi lusyomo luyumu. Nokuba boobo, wakalilibilikide akaambo kamukazinyina iwatakali kumweendelezya kabotu. (1Sam. 1:7) Mwaapostolo Paulo wakajisi lusyomo luyumu, pele wakali “kulibilika kujatikizya mbungano zyoonse.” (2Kor. 11:28) Mwami Davida wakajisi lusyomo luyumu, aboobo Jehova wakali kumuyanda kapati. (Mil. 13:22) Nokuba boobo, Davida wakalubizya calo icakamupa kulibilika kapati. (Int. 38:4) Jehova wakabaumbulizya akubatontozya babelesi bakwe aaba boonse. Atulange-lange ncotukonzya kwiiya kuzikozyanyo zyabo.

3. Nkaambo nzi majwi aabamwi ncaakonzya kututyompya?

³ Ciindi bamwi nobatwaambila majwi mabi naa kutatweendelezya kabotu, tulakonzya kutyompwa. Eeci cilakonzya kututyompya kapati ikuti naa wacita boobo mulongwe mwini-mwini naa munamukwasyi. Tulakonzya kulibilika kuti ambweni cilongwe cesu amuntu ooyo cakamana. Zimwi ziindi muntu uututyompya ulakonzya kwaamba cakutayeeya, aboobo tulakonzya kulimwa mbuli kuti twayaswa panga! (Tus. 12:18) Ambweni muntu umwi ulakonzya kubelesya majwi ngazyi buya kuti alatucisizya moyo. Eeci ncecakacitikila mucizyi umwi uucili mwana-mwana. Wakaamba kuti, “Myaka misyoonto yainda, muntu ngondakali kubona kuti wakali mulongwe mubotu wakatalika kumwaya makani aakubeja kujatikizya ndime a Intaneti. Ndakatyompwa kapati alimwi akulibilika. Ndakasyoma kuti anu meno ncifwuwa.” Ikuti mulongwe wanu naa munamukwasyi wakamutyompya, mulakonzya kwiiya zinji kuli Hana.

4. Mapenzi nzi ngaakajisi Hana?

⁴ Hana wakalwana mapenzi aakatazya kapati. Wakakkala myaka minji katajisi bana. (1Sam. 1:2) Bana Israyeli banji bakali kuyeeya kuti mukaintu iwatakali kuzyala, kunyina naakalelekedwe a Leza. Aboobo Hana wakalimvwa kusampuka kapati. (Matl. 30:1, 2) Alimwi kuli cintu cimwi icakapa kuti buumi bwa Hana bwiindile buya kuyuma. Mulumaakwe wakajisi mukaintu uumbi Penina, iwakamuzyalila bana. Penina wakali kumufwida munyono Hana alimwi wakali “kumusampaula cakutaleka kutegwa ause.” (1Sam. 1:6) Kumatalikilo, Hana wakali kuusa kapati akaambo kabukkale bwakwe. Cakali kumucisa kapati cakuti “wakali kulila akutalya.” Hana “wakaluuside kapati” mumoyo. (1Sam. 1:7, 10) Ino Hana wakaumbulizyigwa buti?

5. Ino mupailo wakamugwasya buti Hana?

⁵ Hana wakapaila camoyo woonse kuli Jehova. Naakamana kupaila, wakamupandulwida Mupaizi Mupati Eli kujatikizya bukkale bwakwe. Mpoonya Eli wakamwaambila kuti: “Koya muluumuno, alimwi Leza wa Israyeli akupe cintu ncoomulomba.” Ino ncinzi cakacitika akaambo kaceeci? Hana “wakaunka akuyoolya, tanaakacuuside alimwi pe.” (1Sam. 1:17, 18) Mupailo wakamugwasya Hana kuba aluumuno alimwi.

6. Nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kuli Hana alimwi akulugwalo lwa Bafilipi 4:6, 7 kujatikizya mupailo?

 ⁶ Tulakonzya kuba aluumuno alimwi ikuti twazumanana kupaila. Hana wakatola ciindi cilamfwu kaambaula a Usyi wakujulu. (1Sam. 1:12) Andiswe tulakonzya kubandika a Jehova kwaciindi cilamfwu kujatikizya nzyotulibilika, nzyotuyoowa alimwi akulezya kwesu. Tatuyandiki kuti mane zyoonse tuzyaambe munzila iilondokede. Zimwi ziindi tulakonzya kulila buya ciindi notumwaambila Jehova kujatikizya zintu zitutyompya. Nokuba boobo, Jehova kunyina nayookatala kutuswiilila. Kuyungizya waawo, ciindi notupaila kujatikizya mapenzi eesu, tweelede kuyeeya lulayo lujanika kulugwalo lwa Bafilipi 4:6, 7. (Amubale.) Paulo cacigaminina wakaamba kuti tweelede kupaila mipailo yakulumba. Tulijisi twaambo tunji itweelede kutupa kumulumba Jehova. Mucikozyanyo, tulakonzya kumulumba kujatikizya cipego cabuumi, zintu zibotu nzyaakalenga, luyando lwakwe lutamani alimwi abulangizi butaliboteli mbwaakatupa. Ncinzi acimbi ncotukonzya kwiiya kuli Hana?

7. Ino Hana alimwi amulumaakwe bakali kuunka kuli lyoonse?

⁷ Nokuba kuti wakajisi mapenzi, Hana lyoonse wakali kuunka antoomwe amulumaakwe kubusena bwakukombela Jehova ku Silo. (1Sam. 1:1-5) Ciindi Hana naakali kutente lyakubunganina, Mupaizi Mupati Eli wakamwaambila kuti wakalijisi lusyomo lwakuti Jehova uyoowiingula mupailo wakwe, aboobo eeci cakamuumbulizya kapati Hana.—1Sam. 1:9, 17.

8. Ino miswaangano inga yatugwasya buti? Amupandulule.

⁸ Tulakonzya kuba aluumuno alimwi ikuti twazumanana kujanika kumiswaangano yambungano. Kumatalikilo aamiswaangano yesu, kanji-kanji mukwesu ulapaila kulomba muuya wa Leza kuti ube aandiswe. Luumuno ncibeela camucelo wamuuya ooyo. (Gal. 5:22) Ciindi notujanika kumiswaangano nokuba kuti tulityompedwe, tupa Jehova, bakwesu alimwi abacizyi coolwe cakutukulwaizya akutugwasya kuba aluumuno lwamumizeezo alimwi. Mupailo amiswaangano ninzila ziyandika kapati Jehova nzyabelesya kututontozya. (Heb. 10:24, 25) Lino atubandike ciiyo cimbi ncotukonzya kwiiya kuli Hana.

9. Ino ncinzi icatakacinca mubukkale bwa Hana, pele ino ncinzi icakamugwasya kuliyumya?

⁹ Mapenzi aa Hana kunyina naakamana mpoonya-mpoonya. Ciindi Hana naakapiluka kuzwa kukukomba kutente lyakubunganina, wakazumanana kukkala antoomwe a Penina. Alimwi kunyina Bbaibbele mpolitondezya kuti Penina wakacinca bube bwakwe. Aboobo kweelede kuti Hana wakazumanana kuliyumya kumajwi aamukazinyina aayasa. Pele Hana kunyina naakacili kunyema alimwi wakazumanana kuba aluumuno lwamumizeezo. Amuyeeye kuti naakamana kusiya mapenzi aakwe mumaanza aa Jehova, Hana kunyina naakacili kulibilika. Wakalekela Jehova kuti amuumbulizye alimwi akumutontozya. Mukuya kwaciindi, Jehova wakawiingula mupailo wa Hana, aboobo wakaba abana!—1Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Ncinzi ncotwiiya kuzwa kucikozyanyo ca Hana?

¹⁰ Tulakonzya kuba aluumuno alimwi nokuba kuti zintu zitupa kulibilika zyazumanana. Nokuba kuti tulapaila cakutaleka alimwi akujanika kumiswaangano lyoonse, mapenzi aamwi alakonzya kuzumanana. Pele kuzwa kucikozyanyo ca Hana, twiiya kuti kunyina icikonzya kumulesya Jehova kutontozya moyo wesu uupengede. Jehova kunyina nayakutuluba pe, alimwi ziyume zitete uyookulumbula kusyomeka kwesu.—Heb. 11:6.

11. Twaambo nzi itwakamupa kulibilika Paulo?

¹¹ Paulo wakalijisi twaambo tunji itwakamupa kulibilika. Mucikozyanyo, akaambo kakuti wakali kubayanda kapati bakwesu abacizyi, mapenzi aabo akamupa kulibilika kapati. (2Kor. 2:4; 11:28) Ciindi Paulo naakali kukambauka, basikumukazya kanji-kanji bakali kumuuma alimwi akumubikka muntolongo. Kunze lyaboobo, wakaliyumya kumapenzi aambi mbuli “kubulilwa zyakulya.” (Flp. 4:12) Alimwi akaambo kakuti ziindi zyotatwe bwato mbwaakatantide bwakanyonyooka, kweelede kuti Paulo wakalibilika kapati. (2Kor. 11:23-27) Ino ncinzi cakamugwasya kuliyumya Paulo ciindi naakalibilikide?

12. Ncinzi cakacesya-cesya kulibilika kwa Paulo?

¹² Nokuba kuti Paulo wakali kulibilika kapati akaambo kamapenzi ngobakajisi bakwesu alimwi abacizyi, kunyina naakasola kwaalwana mapenzi aayo alikke. Paulo wakali kulibombya. Aboobo wakabikka bubambe bwakuti bamwi bamugwasyilizye kulanganya mbungano. Mucikozyanyo, wakapa Timoteyo a Tito mikuli minji akaambo kakuti bakali kusyomeka. Cakutadooneka, eeci cakacesya kulibilika kwa Paulo.—Flp. 2:19, 20; Tit. 1:1, 4, 5.

13. Ino baalu inga bamwiiya buti Paulo?

¹³ Amulombe lugwasyo kuli bamwi. Mbubwenya mbuli Paulo, baalu basiluyando banji mazuba aano balalibilika kujatikizya baabo ibajisi mapenzi mumbungano. Pele ambweni mwaalu omwe takonzyi kubagwasya boonse mumbungano. Kulibombya kuyoomupa kwaabana mikuli abakwesu bamwi ibeelela alimwi akuyiisya bakwesu ibacili bana-bana kutegwa bamugwasye kulanganya butanga bwa Leza.—2Tim. 2:2.

14. Ncinzi Paulo ncaatakalibilika, alimwi ino twiiya nzi kuzwa kulinguwe?

¹⁴ Amuzyibe kuti muyandika kuumbulizyigwa abamwi. Paulo wakali kulicesya, alimwi wakalizyi kuti wakali kuyandika kukulwaizyigwa abalongwe bakwe. Kunyina naakalibilika kuti bantu bamwi balamubona kuti tajisi lusyomo luyumu akaambo kakuti wakalomba kukulwaizyigwa kubalongwe bakwe. Kalembela Filimoni, Paulo wakaamba kuti: “Ndakakondwa kapati akuumbulizyigwa nondakamvwa zyaluyando lwako.” (Flm. 7) Paulo wakaamba kujatikizya babelesinyina banji ibakamuumbulizya kapati ciindi naakatyompedwe. (Kol. 4:7-11) Ciindi notulicesya akuzyiba kuti tuyandika luumbulizyo, bakwesu abacizyi bayootuumbulizya.

15. Ino ncinzi Paulo ncaakacita ciindi naakatyompedwe?

 ¹⁵ Amusyome Jwi lya Leza. Paulo wakalizyi kuti Magwalo alakonzya kumuumbulizya. (Rom. 15:4) Alimwi akali kukonzya kumupa busongo bwakucikonzya kulwana sunko lili lyoonse. (2Tim. 3:15, 16) Ciindi cabili kali muntolongo ku Roma, Paulo wakalimvwa kuti wakali aafwaafwi kufwa. Ncinzi Paulo ncaakacita naakali mubukkale oobu bukatazya? Wakalomba Timoteyo kuti cakufwambaana amuletele “mabbuku aakuvwunga.” (2Tim. 4:6, 7, 9, 13) Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti mabbuku aakuvwunga aayo ambweni akajisi zibeela zya Magwalo aa Chihebrayo ngaakali kukonzya kubelesya Paulo muciiyo cakwe ca Bbaibbele. Ikuti twamwiiya Paulo kwiinda mukubala Jwi lya Leza ciindi aciindi, Jehova uyoobelesya Magwalo kututontozya, tacikwe makani amasunko ngotujisi.

16. Ino Davida wakalimvwa buti ciindi naakacita cibi cipati?

¹⁶ Davida wakacita cibi cipati icakapa kuti manjezyeezya aakwe amukatazye. Wakacita bumambe a Bati-seba akupanga bubambe bwakuti mulumi wa Bati-seba ajaigwe, alimwi kwaciindi cili mbocibede wakasola kusisa zibi nzyaakacita. (2Sam. 12:9) Kumatalikilo, Davida tanaakaamvwida manjezyeezya aakwe. Akaambo kaceeci cilongwe cakwe a Jehova cakanyongana, wakatyompwa mane buya akuciswa. (Int. 32:3, 4) Ncinzi cakamugwasya Davida kulwana penzi lyakulibilika ndyaakaliletela alimwi ncinzi cikonzya kutugwasya kuti naa twacita cibi cipati?

17. Mbuti lugwalo lwa Intembauzyo 51:1-4, mbolutondezya kuti Davida wakeempwa ncobeni kuzwa ansi aamoyo?

¹⁷ Amupaile kulomba kulekelelwa. Mukuya kwaciindi Davida wakapaila kuli Jehova. Kwiinda mukweempwa kuzwa ansi aamoyo, wakalyaambilila zibi zyakwe zyoonse kuli Jehova. (Amubale Intembauzyo 51:1-4.) Eelo kaka Davida wakalemununwa! (Int. 32:1, 2, 4, 5) Ikuti mwacita cibi cipati, mutasoli kucisisa. Muciindi caboobo, amulyaambilile cibi canu kuli Jehova mumupailo. Kuti mwacita oobo, muyakulimvwa kwaanguluka alimwi akutalibilika kapati. Pele kuti kamuyanda kubukulusya cilongwe canu a Jehova, mweelede kucita zintu zinji kunze buyo lyakupaila.

18. Ino Davida wakacita buti kululayo ndwaakapegwa?

¹⁸ Amulutambule lulayo. Ciindi Jehova naakatuma musinsimi Natani kuyooyubununa  cibi ca Davida, Davida kunyina naakatalika kwaamba twaambo twakulitamizya naa kusola kuubya-ubya cibi ncaakacita. Cakutawaya-waya wakazumina kuti tanaakabisizya buyo mulumi wa Bati-seba, pele kwiinda zyoonse, wakabisizya Jehova. Davida wakalutambula lulayo luzwa kuli Jehova, aboobo Jehova wakamulekelela. (2Sam. 12:10-14) Kuti twacita cibi cipati, tweelede kubaambila aabo Jehova mbasalide kuti kabatusololela. (Jak. 5:14, 15) Alimwi tweelede kweeleba cilengwa cakwaamba twaambo twakulitamizya. Ikuti twafwambaana kulutambula alimwi akulubelesya lulayo luli loonse ndotwapegwa, tuyoofwambaana kuba aluumuno alimwi alukkomano.

19. Ino tweelede kuba amakanze nzi?

¹⁹ Amube amakanze aakutainduluka zibi nzyomwakacitide kale. Mwami Davida wakalizyi kuti kutegwa atainduluki kucita zibi nzyaakacitide, wakali kuyandika lugwasyo lwa Jehova. (Int. 51:7, 10, 12) Ciindi Jehova naakamulekelela, Davida wakakanza kweeleba cilengwa cakuyeeya zintu zibyaabi. Aboobo wakaba aluumuno lwamumizeezo alimwi.

20. Ino inga twatondezya buti kuti tulakulumba kulekelela kwa Jehova?

²⁰ Tulatondezya kuti tulakulumba kulekelela kwa Jehova kwiinda mukupaila, kutambula lulayo alimwi akubeleka canguzu kutainduluka zibi. Ikuti naa twazitobela nzila eezyi, tuyooba aluumuno lwamumizeezo. Mukwesu James, iwakacita cibi cipati, wakabona kuti kaambo aaka nkamasimpe. Wakaamba kuti: “Ciindi nondakalyaambilila cibi cangu kubaalu, cakali mbuli kuti ndakalemununwa mukuli ngondakanyamwide agwezyo. Ndakatalika kuba aluumuno lwamumizeezo.” Eelo kaka cilakulwaizya kuzyiba kuti “Jehova ulaafwaafwi abaabo batyompedwe mumoyo; aabo bapengede mumizeezo ulabafwutula”!—Int. 34:18.

21. Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa Jehova atutontozye?

²¹ Mbwayabuswena afwaafwi mamanino, zintu zipa kulibilika zinooyaabwiindila buya. Aboobo kuti mwatalika kulibilika, amufwambaane kulomba lugwasyo lwa Jehova. Amube basungu kubala Bbaibbele. Amwiiye kuzwa kucikozyanyo ca Hana, Paulo alimwi a Davida. Amumulombe Uso wanu wakujulu kuti amugwasye kuzyiba icimupa kulibilika. (Int. 139:23) Amumuzumizye kuti amugwasye kumapenzi aanu, ikapati aayo ngomutakonzyi kuzunda. Ikuti mwacita oobo, muyooba mbuli sintembauzyo iwakaimbila Jehova kuti: “Mizeezo minji iilibilisya neyakandikatazya, yebo wakanduumbulizya akunditontozya.”—Int. 94:19.