Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 8

Amusungwaale Kuyandaula Luumuno Kwiinda Mukulwana Munyono

Amusungwaale Kuyandaula Luumuno Kwiinda Mukulwana Munyono

“Atusungwaalile kucita zintu ziletela luumuno azintu iziyaka umwi aumwi.”—ROM. 14:19.

LWIIMBO 113 Luumuno Ndotujisi

IZILI MUCIBALO *

1. Mbuti munyono mbowakanyonganya luumuno ilwakali mumukwasyi wa Jakobo?

JAKOBO wakali kubayanda bana bakwe boonse, pele ngwaakali kuyandisya kapati ngu Josefa iwakajisi myaka iili 17. Pele ino banabokwabo bakalimvwa buti akaambo kaceeci? Bakatalika kumunyonokela, alimwi eeci cakapa kuti bamusulaike. Josefa kunyina ncaakacita icakapa kuti banabokwabo batalike kumusulaika. Nokuba boobo, Josefa bakamusambala mubuzike alimwi akubeja kuli bausyi kuti munyama wamusyokwe wakamujaya mwanaabo ngobakali kuyandisya. Akaambo kamunyono, bakanyonganya luumuno lwamukwasyi calo cakapa kuti bausyi bause kapati.—Matl. 37:3, 4, 27-34.

2. Kweelana alugwalo lwa Bagalatiya 5:19-21, nkaambo nzi munyono ncoutali kabotu?

2 Mu Magwalo, munyono * uli akati ‘kamilimo yanyama’ iiletela lufwu iikonzya kupa kuti muntu atakanjili mu Bwami bwa Leza. (Amubale Bagalatiya 5:19-21.) Kanji-kanji, munyono nguupa kuba amicelo mibyaabi mbuli businkondo, kuzwangana alimwi akunyema.

3. Ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

3 Cikozyanyo cabanabokwabo Josefa cilatondezya munyono mboukonzya kuleta kutamvwana alimwi akunyonganya luumuno ilwakaliko mumukwasyi. Nokuba kuti tatukonzyi kucita ncobakacita banabokwabo Josefa, toonse tujisi moyo uutalondokede alimwi iweena. (Jer. 17:9) Nkakaambo kaako zimwi ziindi tulakonzya kubanyonokela bamwi. Atulange-lange zikozyanyo zyamu Bbaibbele zitucenjezya, izitugwasya kubona twaambo itukonzya kupa kuti munyono usimpe miyanda mumoyo wesu. Twamana tulabandika nzila zimwi zigwasya kulwana munyono alimwi akusumpula luumuno.

NZINTU NZI ZIKONZYA KULETA MUNYONO?

4. Ino nkaambo nzi ba Filisiti ncobakamufwida munyono Izaka?

4 Buvwubi. Izaka wakalivwubide, aboobo ba Filisiti bakali kumufwida munyono akaambo kabuvwubi bwakwe. (Matl. 26:12-14) Mane buya bakaivwikkila migoti njaakali kubelesya kunywisya zivwubwa zyakwe. (Matl. 26:15, 16, 27) Mbubwenya mbuli ba Filisiti, bantu bamwi mazuba aano balabafwida munyono aabo bajisi lubono lunji kwiinda ndobajisi balo. Tabanyomeneni buyo zintu nzyobajisi bantu aabo, pele alimwi bayanda kuti zintu eezyo kazitako buya kuli mbabo.

5. Nkaambo nzi basololi babukombi ncobakali kumufwida munyono Jesu?

5 Kulumbaizyigwa abamwi. Basololi bacikombelo caba Juda bakali kumufwida munyono Jesu akaambo kakuti wakali kulumbaizyigwa kapati abantu. (Mt. 7:28, 29) Jesu wakali mwiiminizi wa Leza alimwi wakali kuyiisya kasimpe. Nokuba boobo, basololi babukombi aaba bakatalika kumwaya makani aakubeja kujatikizya Jesu kutegwa bamujaile zina. (Mk. 15:10; Joh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Nkucenjezya nzi nkotukonzya kwiiya mumakani aaya? Tweelede kucilwana cilengwa cili coonse cakunyonokela baabo ibajisi bube bubotu ibupa kuti kabakkomaninwa abamwi mumbungano. Muciindi caboobo, tweelede kusolekesya kwiiya bube bubotu kuzwa kulimbabo.—1Kor. 11:1; 3Joh. 11.

6. Mbuti Diotrefe mbwaakatondezya munyono?

6 Mikuli. Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, Diotrefe wakali kubanyonokela aabo ibakali kusololela mumbungano ya Bunakristo. Wakali kuyanda “kuba mutaanzi” akati kabo mumbungano, aboobo wakatalika kumwaya makani mabi aakusampaula mwaapostolo Johane alimwi abakwesu bamwi ibakajisi mikuli. (3Joh. 9, 10) Nokuba kuti tatukonzyi kucita nzyaakacita Diotrefe, andiswe tulakonzya kutalika kunyonokela Munakristoma iwapegwa mukuli ooyo ngotwali kulangila kupegwa. Ikapati kuti naa twalimvwa kuti andiswe tuleelela mbubonya mbulinguwe kupegwa mukuli ooyo.

Moyo wesu uli mbuli bulongo, mpoonya bube bwesu bubotu buli mbuli maluba-luba aayebeka. Pele munyono uli mbuli nsaku mbyaabi kapati iikonzya kujaya cisyango. Munyono ulakonzya kutulesya kuba abube bubotu mbuli luyando, lubomba alimwi aluzyalo (Amubone muncali 7)

7. Ino mbubi nzi bwakuba amunyono?

7 Munyono uli mbuli nsaku mbyaabi kapati iikonzya kujaya cisyango. Kufwumbwa kuti nseke yamunyono yatalika kumena mumyoyo yesu, cilakonzya kutukatazya kwiijwa. Bube bubyaabi mbuli, kulisumpula alimwi akuliyanda bulakonzya kupa kuti munyono ukomene. Mbubwenya mbuli nsaku mboikonzya kunyonganya cisyango kuti cikomene, munyono awalo ulakonzya kutulesya kuba abube bubotu mbuli luyando, lubomba alimwi aluzyalo. Aboobo mbotwabonena buyo kuti munyono watalika kumena mumyoyo yesu, tweelede kuujwa cakufwambaana. Ino mbuti mbotukonzya kuulwana munyono?

AMUBE BANTU BALICESYA ALIMWI BAKKUTILA

Mbuti mbotukonzya kulwana munyono uuli mbuli nsaku? Kwiinda mukugwasyigwa amuuya uusalala wa Leza, tulakonzya kuugusya munyono akubikka bube bwakulicesya alimwi akukkutila mubusena bwanguwo (Amubone muncali 8-9)

8. Ino mbube nzi bukonzya kutugwasya kulwana munyono?

8 Tulakonzya kuulwana munyono kwiinda mukuba bantu balicesya alimwi bakkutila. Ciindi notuba abube oobu bubotu, tatukabi amunyono. Kulicesya kuyootugwasya kutalibikkila buyo maano lwesu kutugama. Muntu uulicesya taliboni kuti ulayandika kapati kwiinda bamwi. (Gal. 6:3, 4) Muntu uukkutila ulalumba azintu nzyajisi alimwi kunyina nalyeezyanisya abamwi. (1Tim. 6:7, 8) Kunze lyaboobo, muntu uulicesya alimwi uukkutila nabona muntu umwi kapegwa cintu cibotu, ulakkomana antoomwe anguwe.

9. Kweelana alugwalo lwa Bagalatiya 5:16 alimwi a Bafilipi 2:3, 4, ncinzi muuya uusalala ncouyootugwasya kucita?

9 Tuyandika lugwasyo lwamuuya uusalala wa Leza kutegwa tweelebe kampenda kamunyono mpoonya akuba bantu balicesya alimwi bakkutila. (Amubale Bagalatiya 5:16; Bafilipi 2:3, 4.) Muuya uusalala wa Jehova ulakonzya kutugwasya kulingula mizeezo iili mukati kamoyo mwini alimwi amakanze eesu. Kwiinda mukugwasyigwa a Leza, tulakonzya kwiigwisya mizeezo mibi mumyoyo yesu akubikka mizeezo iili kabotu. (Int. 26:2; 51:10) Amubone cikozyanyo ca Musa alimwi a Paulo, baalumi ibakazwidilila kulwana kampenda kamunyono.

Mulombwana muna Israyeli wazuza kuyakwaambila Musa a Joshua kuti baalumi bobilo munkambi bacita mbuli basinsimi. Joshua waambila Musa kuti abakasye, pele Musa wakaka. Muciindi caboobo, Musa waambila Joshua kuti wakkomana kuti Jehova wabapa muuya wakwe baalumi aaba bobilo (Amubone muncali 10)

10. Mbukkale nzi ibwakali kukonzya kusunka Musa? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

10 Musa wakajisi mikuli minji akati kabantu ba Leza, pele kunyina naakabanyonokela bamwi kutegwa batabi amikuli. Mucikozyanyo, aciindi cimwi Jehova wakabweza muuya wakwe umwi iwakali aali Musa akupa kakamu kabaalu bana Israyeli ibakaimvwi afwaafwi atente lyakuswaanganina. Mpoonya kwiinde buyo ciindi cisyoonto, Musa wakamvwa kuti baalu bobilo ibatakaunka kutente lyakuswaanganina abalo batambula muuya uusalala alimwi batalika kucita mbuli basinsimi. Ino ncinzi ncaakacita ciindi Joshua naakamulomba kuti abakasye baalu aabo bobilo? Musa kunyina naakabafwida munyono bamaalumi aabo akaambo kakuti Jehova wakababikkila maano. Muciindi caboobo, Musa wakakkomana akaambo kacoolwe eeco ncobakapegwa. (My. 11:24-29) Nciiyo nzi ncotwiiya kuli Musa?

Mbuti baalu Banakristo mbobakonzya kwiiya kulicesya mbuli Musa? (Amubone muncali 11-12) *

11. Mbuti baalu mbobakonzya kumwiiya Musa?

11 Ikuti naa muli baalu, sena kuli nomwakalombedwe kuti muyiisye muntu umwi kulanganya mukuli umwi mumbungano ooyo ngomukkomanina kapati? Mucikozyanyo, ambweni mulacikkomanina coolwe cakusololela ciiyo ca Ngazi Yamulindizi nsondo ansondo. Pele ikuti kamulicesya mbuli Musa, tamukabijilwi ikuti naa mwalombwa kuti muyiisye mukwesu uumbi kutegwa kumbele akacikonzye kuucita kabotu mulimo ooyu. Muciindi caboobo, muyookkomana kumugwasya mukwesu ooyo.

12. Muunzila nzi Banakristo banji mazuba aano mbobatondezya muuya wakukkutila alimwi akulicesya?

12 Atubone bukkale bumwi bakwesu bacembeede banji mbobaswaanganya. Ambweni kwamyaka minji bali kubeleka kabali balangizi batubunga twabaalu. Pele nobakkwanya myaka iili 80, balalisungula kwiileka mikuli eeyo. Balangizi bamabazu ibakkwanya myaka iili 70, cakulicesya balalisungula kuuleka mukuli ooyo alimwi akuzumina kucincwa mulimo iwiindene angobali kucita. Alimwi myaka misyoonto yainda, bamukwasyi wa Beteli banji nyika yoonse mboizulwa bakaambilwa kuzwa a Beteli akuyoobeleka milimo mipya mumuunda. Bakwesu alimwi abacizyi aaba basyomeka kunyina nobabafwida munyono aabo ibabeleka milimo njobakali kubeleka.

13. Mbukkale nzi ibwakali kukonzya kusunka Paulo kuti abafwide munyono baapostolo ibali 12?

13 Mwaapostolo Paulo ncikozyanyo cibotu camuntu umwi iwakatondezya muuya wakukkutila alimwi akulicesya. Paulo tanaakalekela munyono kuti ukomene mulinguwe. Wakabeleka canguzu mumulimo wamumuunda, pele cakulicesya wakaamba kuti: “Ndendime muniini akati kabaapostolo boonse, alimwi tandeeleli kwiitwa kuti ndimwaapostolo.” (1Kor. 15:9, 10) Baapostolo ibali 12 bakabeleka antoomwe a Jesu mumulimo wakwe waanyika, pele Paulo wakaba Munakristo Jesu kafwide kale alimwi akubusyigwa. Nokuba kuti kumbele wakazoosalwa kuba “mwaapostolo kuli bamasi,” Paulo kunyina naakaba umwi wabaapostolo ibali 12. (Rom. 11:13; Mil. 1:21-26) Aboobo muciindi cakubafwida munyono baalumi aabo ibali 12 alimwi akutakkomana akaambo kacilongwe ncobakajisi a Jesu, Paulo wakazumanana kukkutila amulimo ngwaakali kubeleka.

14. Ino ncinzi ncotuyoocita kuti katukkutila alimwi akulicesya?

14 Ikuti katukkutila alimwi akulicesya, tuyooba mbuli Paulo kwiinda mukutondezya bulemu kuli baabo Jehova mbabikkide mubweendelezi. (Mil. 21:20-26) Jehova wakabikka bubambe bwakuti baalumi basalidwe kabeendelezya mumbungano ya Bunakristo. Nokuba kuti tabalondokede, Jehova ubabona kuti ‘nzipego mubantu.’ (Ef. 4:8, 11) Ciindi notubalemeka baalumi aaba basalidwe alimwi akutobela busolozi bwabo cakulicesya, tulazumanana kuba acilongwe a Jehova alimwi tulakonzya kukkomana kuba aluumuno a Banakristoma.

“ATUSUNGWAALILE KUCITA ZINTU ZILETELA LUUMUNO”

15. Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tulwane munyono?

15 Tatukonzyi kuba aluumuno ikuti twalekela munyono kukomena mulindiswe. Tweelede kuugusya munyono mumoyo wesu alimwi tweelede kweeleba kucita zintu izikonzya kupa kuti bamwi batufwide munyono. Aboobo tweelede kuzicita zintu eezyi iziyandika kapati kutegwa tumvwide mulawo wa Jehova ‘wakusungwaalila kucita zintu ziletela luumuno azintu iziyaka umwi aumwi.’ (Rom. 14:19) Ino ncinzi ncotukonzya kucita kutegwa tugwasye bamwi kulwana munyono, alimwi ino mbuti mbotukonzya kukulwaizya luumuno?

16. Mbuti mbotukonzya kubagwasya bamwi kulwana munyono?

16 Mbotucita zintu kulakonzya kubajatikizya kapati bamwi. Nyika iyanda kuti katucita “mambonwa” akaambo kazintu nzyotujisi. (1Joh. 2:16) Pele muuya ooyo ukulwaizya munyono. Tulakonzya kweeleba cilengwa cakupa bamwi kuba amunyono kwiinda mukutaciindizya kwaamba makani aajatikizya zintu nzyotujisi, nzyotukanza kucita naa kuula. Nzila iimbi mbotukonzya kweeleba cilengwa cakupa bamwi kuba amunyono nkwiinda mukulicesya ikuti naa katujisi mikuli mumbungano. Ikuti katuciindizya kwaamba kujatikizya mikuli njotujisi, inga twapa kuti munyono ukomene muli bamwi. Mukwiimpana, ciindi notutondezya kuti tulababikkila maano kapati bamwi akubona bubotu mbobacita, tulabagwasya kulimvwa kukkutila alimwi kwiinda mukucita boobo, inga twakulwaizya lukamantano alimwi aluumuno mumbungano.

17. Ino ncinzi ncobakacita banabokwabo Josefa, alimwi nkaambo nzi?

17 Tulakonzya kuuzunda munyono! Atucilange-lange alimwi cikozyanyo cabanabokwabo Josefa. Nokwakainda myaka minji kuzwa ciindi nobakamusambala Josefa, bakamujana ku Egepita. Josefa katanaliyubununa kubanabokwabo, wakabasunka kutegwa abone naa bakalicincide. Wakapanga bubambe bwacakulya mpoonya mwanookwabo Benjamini wakamupa cinji kwiinda bamwi. (Matl. 43:33, 34) Nokuba boobo, kunyina bumboni ibutondezya kuti banabokwabo bakamufwida munyono Benjamini. Muciindi caboobo, bakamubikkila maano kapati mwanookwabo alimwi abausyi, ba Jakobo. (Matl. 44:30-34) Akaambo kakuti banabokwabo Josefa bakalilekede kuba amunyono, bakacikonzya kupilusya luumuno mumukwasyi wabo. (Matl. 45:4, 15) Mbubwenya buyo, kuti twaugwisya munyono uuli woonse mumoyo wesu, tuyoopa kuti luumuno luzumanane mumukwasyi wesu alimwi amumbungano yesu.

18. Kweelana alugwalo lwa Jakobo 3:17, 18, ncinzi ciyoocitika ikuti twagwasyilizya mukukulwaizya muuya waluumuno?

18 Jehova uyanda kuti tuulwane munyono alimwi akuyandaula luumuno. Tweelede kubeleka canguzu kutegwa tuzicite zintu eezyi zyoonse. Mbubwenya mbotwabandika kale mucibalo eeci, tulijisi cilengwa cakuba amunyono. (Jak. 4:5) Alimwi tukkala munyika iikulwaizya munyono. Pele kuti katuli bantu balicesya, bakkutila alimwi ibalumba, tatukabi amunyono pe. Muciindi caboobo, tuyoogwasyilizya mukukulwaizya muuya waluumuno mwalo mucelo wabululami moukonzya kukomena.—Amubale Jakobo 3:17, 18.

LWIIMBO 130 Kamulekelelana

^ munc. 5 Mumbunga ya Jehova muli luumuno. Pele luumuno oolu lulakonzya kunyonganizyigwa kuti twalekela munyono kuyaambele. Mucibalo eeci, tulalanga-langa twaambo ituletela munyono. Kuyungizya waawo, tulalanga-langa mbotukonzya kukalwana kampenda aaka kabyaabi kapati alimwi ambotukonzya kukulwaizya luumuno.

^ munc. 2 BUPANDULUZI BWAMABALA: Kweelana ambokwaambidwe mu Bbaibbele, munyono ulakonzya kupa muntu kuyanda zintu nzyobajisi bamwi alimwi buya akutayanda kuti kabazijisi zintu eezyo.

^ munc. 61 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Lyamuswaangano wakabunga kabaalu, mukwesu uucembeede iweendelezya ciiyo ca Ngazi Yamulindizi walombwa kuyiisya mwaalu uucili mwana-mwana kulanganya mukuli ooyu. Nokuba kuti mukwesu uucembeede ulauyanda kapati mukuli ooyu, wakuzumina kusala kwabaalu kwiinda mukupa mukwesu uucili mwana-mwana mizeezo iigwasya kutegwa auzuzikizye mukuli ooyu alimwi wamulumbaizya kuzwa ansi aamoyo.