Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 2

Mulakonzya Kuba Bantu ‘Baumbulizya Kapati’

Mulakonzya Kuba Bantu ‘Baumbulizya Kapati’

‘Aaba mbabasimilimoma kujatikizya Bwami bwa Leza, alimwi mbambabo ibanduumbulizya kapati.’—KOL. 4:11.

LWIIMBO 90 Amukulwaizyanye

IZILI MUCIBALO *

1. Ino nzintu nzi zityompya izibacitikila babelesi ba Jehova banji?

NYIKA yoonse mboizulwa, babelesi ba Jehova banji bali mubukkale bukatazya kapati alimwi ibutyompya. Sena bukkale oobu nkobuli mumbungano yanu? Banakristo bamwi baciswa malwazi aakatazya kupona naa bakafwidwa bayandwa babo. Ibambi baluuside kapati akaambo kakuti munamukwasyi naa mulongwe ngobakali kumvwana kapati wakazwa mukasimpe. Mpoonya bamwi bali mumapenzi akaambo kantenda zilicitikila. Bakwesu abacizyi aaba boonse bayandika luumbulizyo. Ino mbuti mbotukonzya kubagwasya?

2. Nkaambo nzi mwaapostolo Paulo zimwi ziindi awalo ncaakali kuyandika kuumbulizyigwa?

2 Bunji bwaziindi, mwaapostolo Paulo wakali kuba muntenda mubuumi bwakwe. (2Kor. 11:23-28) Alimwi wakali kuliyumya kujatikizya “mumvwa mumubili,” ambweni wakali kuciswa bulwazi bumwi. (2Kor. 12:7) Kuyungizya waawo, wakatyompwa ciindi Dema, ooyo aciindi cimwi iwakali mubelesinyina, naakamusiya “akaambo kakuyandisya bweende bwazintu obuno.” (2Tim. 4:10) Paulo wakali Munakristo munanike sicamba ooyo iwakali kubagwasya bamwi cakulyaaba, pele ziindi zimwi awalo wakali kutyompwa.—Rom. 9:1, 2.

3. Mbuti Jehova mbwaakamuumbulizya alimwi akumugwasya Paulo?

3 Paulo wakapegwa luumbulizyo alimwi alugwasyo ndwaakali kuyandika. Munzila nzi? Cakutadooneka Jehova wakabelesya muuya wakwe uusalala kumuyumya-yumya. (2Kor. 4:7; Flp. 4:13) Kuyungizya waawo, Jehova wakamuumbulizya kwiinda mu Banakristonyina. Babelesinyina bamwi aaba Paulo wakabapandulula kuti mbambabo “ibanduumbulizya kapati.” (Kol. 4:11) Akati kabaabo mbaakabandauka mazina, kwakali Arisitarko, Tukiko alimwi a Marko. Aaba bakamuyumya-yumya Paulo alimwi akumugwasya kuti azumanane kuliyumya. Ino mbube nzi ibwakabagwasya Banakristo aaba botatwe kuti babe bantu ibaumbulizya kapati? Mbuti mbotukonzya kutobela cikozyanyo cabo ciindi notusoleka kuumbulizyanya alimwi akukulwaizyanya?

KUSYOMEKA MBULI ARISITARKO

Mbubwenya mbuli Arisitarko, tulakonzya kuba balongwe beni-beni kwiinda mukukakatila kubakwesu alimwi abacizyi “muziindi zyamapenzi” (Amubone muncali 4-5) *

4. Mbuti Arisitarko mbwaakatondezya kuti wakali mulongwe uusyomeka kuli Paulo?

4 Arisitarko, wakali Munakristo waku Tesalonika yalo iyakali mu Makedoniya, wakatondezya kuti wakali mulongwe uusyomeka kuli Paulo. Makani aakusaanguna ngotubala mu Bbaibbele kujatikizya Arisitarko, ngaayo aakacitika ciindi Paulo naakaswaya ku Efeso mulweendo lwakwe lwatatu lwabumisyinali. Ciindi naakali kusindikila Paulo, Arisitarko wakajatwa ankamu yabantu. (Mil. 19:29) Mpoonya nobakamulekezya, kunyina naakajana nzila yakulikwabilila alikke, pele cakusyomeka wakakkala antoomwe a Paulo. Nokwakainda myezi iili mbwiibede ku Girisi, Arisitarko wakacili antoomwe a Paulo nokuba kuti basikukazya bakazumanana kuyanda kumujaya Paulo. (Mil. 20:2-4) Kuma 58 C.E. ciindi Paulo naakatumwa ku Roma kali mwaange, Arisitarko wakamusangana mulweendo oolo lulamfwu alimwi bwato mbobakatantide bwakanyonyooka munzila. (Mil. 27:1, 2, 41) Nobakasika ku Roma, kulibonya kuti wakakkala kwaciindi cili mbocibede muntolongo antoomwe a Paulo. (Kol. 4:10) Aboobo tacidoonekwi kuti Paulo wakakulwaizyigwa alimwi akuumbulizyigwa amulongwe ooyo uusyomeka!

5. Kweelana alugwalo lwa Tusimpi 17:17, mbuti mbotukonzya kuba mulongwe uusyomeka?

5 Mbubwenya mbuli Arisitarko, tulakonzya kuba mulongwe uusyomeka kwiinda mukukakatila kubakwesu abacizyi ikutali buyo muziindi zibotu pele alimwi ‘amuziindi zyamapenzi.’ (Amubale Tusimpi 17:17.) Nociba ciindi nolyamana sunko, mukwesu naa mucizyi inga wayandika kuumbulizyigwa. Ba Frances, * ibakafwidwa bazyali babo boonse bobilo abulwazi bwakkansa mumyezi buyo yotatwe bakati: “Masunko mapati alatujatikizya kwaciindi cilamfwu. Aboobo ndilabalumba kapati balongwe basyomeka ibayeeya lyoonse kuti ndicili mubuumba, nokuba kuti kwainda ciindi cili mbocibede kuzwa bazyali bangu nobakafwa.”

6. Ino kusyomeka kuyootukulwaizya kucita nzi?

6 Balongwe basyomeka balalyaaba kutegwa babagwasilizye basyominyina. Mucikozyanyo, mukwesu uutegwa Peter wakajanwa abulwazi bupati butasilikiki. Bakaintu bakwe ba Kathryn bakati: “Banabukwetene bamwi mumbungano yesu bakatusindikila kucibbadela ciindi nobakali kutwaambila zyabulwazi bwaba Peter. Mpoonya aawo bakaamba kuti kunyina nobayakutulekelezya mupenzi lipati eeli alimwi lyoonse bakali kutugwasya kufwumbwa notwakali kuyandika lugwasyo.” Eelo kaka cilakulwaizya kuba abalongwe bali boobu, ibakonzya kutugwasya kuti tuliyumye mumasunko eesu!

MULONGWE MWINI-MWINI MBULI TUKIKO

Mbubwenya mbuli Tukiko, tulakonzya kuba balongwe beni-beni kuli bamwi ciindi nobali mumapenzi (Amubone muncali 7-9) *

7-8. Kweelana alugwalo lwa Bakolose 4:7-9, mbuti Tukiko mbwaakatondezya kuti wakali mulongwe mwini-mwini?

7 Tukiko, Munakristo iwakali kuzwa kucooko ca Asiya, wakali mulongwe uusyomeka kapati kuli Paulo. (Mil. 20:4) Kuma 55 C.E., Paulo wakabikka bubambe bwakuyobolola mali aakugwasyilizya Banakristo baku Judaya, alimwi weelede kuti wakalomba Tukiko kuti amugwasye mumulimo ooyu uuyandika kapati. (2Kor. 8:18-20) Kumbele, ciindi Paulo naakaangwa kwaciindi cakusaanguna ku Roma, Tukiko wakabeleka kali mutumwa wakwe. Wakali kutola magwalo aa Paulo alimwi amulumbe wakwe wakukulwaizya mbungano izyakali mu Asiya.—Kol. 4:7-9.

8 Tukiko wakazumanana kuba mulongwe wa Paulo uusyomeka. (Tit. 3:12) Tabali Banakristo boonse kuciindi eeco ibakali kusyomeka mbuli Tukiko. Kuma 65 C.E., ciindi naakaangwa kwaciindi cabili, Paulo wakalemba kuti bamaalumi banji Banakristo mucooko ca Asiya tiibakali kuyanda kuyanzana anguwe, ambweni akaambo kakuyoowa basikukazya. (2Tim. 1:15) Mukwiimpana, Paulo wakali kumusyoma Tukiko alimwi wakamupa mulimo uumbi. (2Tim. 4:12) Paulo weelede kuti wakakkomana kuba amulongwe mubotu mbuli Tukiko.

9. Mbuti mbotukonzya kumwiiya Tukiko?

9 Tulakonzya kumwiiya Tukiko kwiinda mukuba balongwe beni-beni. Mucikozyanyo, tatusyomezyi buyo kubagwasya bakwesu abacizyi pele alimwi tulabacitila zintu zikonzya kubagwasya. (Mt. 5:37; Lk. 16:10) Ciindi aabo ibayandika lugwasyo nobabona kuti tulagwasya, balaumbulizyigwa ncobeni. Mucizyi umwi wakapandulula ncocili boobo. Wakati, “Mulakkalwa moyo akaambo kakuti mulazyiba kuti muntu ooyo iwakamusyomezya kumugwasya unooliko aciindi ceelede kutegwa acite ncaakasyomezya.”

10. Kweelana alugwalo lwa Tusimpi 18:24, nkuuli bani aabo ibalwana sunko limwi naa ibatyompedwe nkobakonzya kujana luumbulizyo?

10 Aabo ibalwana sunko limwi naa ibatyompedwe kanji-kanji balaumbulizyigwa kwiinda mukwaambila mulongwe uusyomeka izili mumoyo. (Amubale Tusimpi 18:24.) Ciindi ba Bijay nobakatyompwa kapati akaambo kamwanaabo iwakagusyigwa mumbungano, bakaamba kuti, “Ndakali kuyanda kwaambila muntu umwi ngondisyoma izyakali mumoyo.” Ba Carlos bakanyangwa mukuli umwi ngobakali kuyandisya kapati mumbungano akaambo kakulezya kumwi. Bakaamba kuti, “Ndakali kuyanda kubandika cakwaanguluka abantu bakonzya kubumvwisya bukkale bwangu.” Ba Carlos bakabandika abaalu, balo ibakabagwasya kulizunda penzi ndyobakajisi. Kuyungizya waawo, bakaumbulizyigwa kuzyiba kuti baalu bakajisi bupampu alimwi makani ngobakabaambila aakali kuyoobambwa kaali maseseke.

11. Mbuti mbotukonzya kuba balongwe basyomeka?

11 Kutegwa tube balongwe basyomeka, aabo bantu mbobakonzya kwaambila twaambo twamaseseke, tweelede kuba abube bwakukkazika moyo. Ciindi ba Zhanna nobakasiigwa abalumi babo, bakaumbulizyigwa kwiinda mukwaambila balongwe babo kujatikizya mbobakali kulimvwa. Bakaamba kuti, “Balongwe bangu bakandiswiilila cakukkazika moyo, nokuba kuti ndakali kwiile kwaamba twaambo ntweenya kwaziindi zinji.” Andinywe mulakonzya kuba mulongwe mubotu kwiinda mukuba muswiilizi uuli kabotu.

KULYAABA KUBELEKA MBULI MARKO

Milimo yaluzyalo lwa Marko yakamugwasya Paulo kuliyumya, andiswe tulakonzya kubagwasya bakwesu muziindi zyamapenzi (Amubone muncali 12-14) *

12. Ino Marko wakali ni, alimwi mbuti mbwaakatondezya muuya wakulyaaba?

12 Marko wakali Munakristo mu Juda iwakali kuzwa ku Jerusalemu. Mweeninyina Barnaba, wakali misyinali iwakazyibidwe kapati. (Kol. 4:10) Kulibonya kuti Marko wakali kuzwa mumukwasyi iwakavwubide, nokuba boobo kunyina naakabikka zintu zyakumubili mubusena bwakusaanguna. Mubuumi bwakwe boonse, wakatondezya muuya wakulyaaba. Wakalikkomene kubelekela bamwi. Mucikozyanyo, muziindi ziindene-indene wakabeleka antoomwe amwaapostolo Paulo alimwi amwaapostolo Petro ciindi nobakali kuzuzikizya mikuli yabo. Marko weelede kuti wakali kubajanina nzyobakali kuyandika kumubili. (Mil. 13:2-5; 1Pet. 5:13) Paulo wakaamba kuti Marko wakali umwi ‘wabasimilimonyina kujatikizya Bwami bwa Leza,’ alimwi ‘asikumuyumya-yumya.’—Kol. 4:10, 11, bupanduluzi buyungizyidwe.

13. Mbuti lugwalo lwa 2 Timoteyo 4:11 mbolutondezya kuti Paulo wakamulumba Marko akaambo kamulimo ngwaakabeleka cakusyomeka?

13 Marko wakaba umwi wabalongwe ba Paulo beni-beni. Mucikozyanyo, ciindi Paulo naakaangidwe ciindi camamanino ku Roma, cakuma 65 C.E., wakalemba lugwalo lwakwe lwabili kuli Timoteyo. Mulugwalo oolo, Paulo wakalomba Timoteyo kuti aunke ku Roma alimwi akutolelezya a Marko. (2Tim. 4:11) Kweelede kuti Paulo wakamulumba Marko akaambo kamulimo ngwaakabeleka cakusyomeka musyule, aboobo Paulo wakamulomba kuti abe aanguwe muciindi eeci icakali kukatazya. Marko wakamugwasyilizya Paulo muzintu nzyaakali kuyandika, ambweni kwiinda mukumupa zyakulya naa zibelesyo zyakulembya. Lugwasyo alimwi akukulwaizyigwa nkwaakatambula Paulo kweelede kuti kwakamugwasya kuliyumya mumazuba aakasyeede kuti ajaigwe.

14-15. Ino lugwalo lwa Matayo 7:12 lutuyiisya nzi kujatikizya mbotukonzya kubagwasya bamwi muzintu nzyobayandika?

14 Amubale Matayo 7:12. Ciindi notuli mubukkale bukatazya, tulabalumba kapati aabo ibatupa lugwasyo muzintu nzyotuyandika. Ba Ryan, ibakafwidwa bausyi cakutayeeyela, bakaamba kuti, “Kuli zintu zinji nzyotucita abuzuba zyalo izilibonya kukatazya kuzicita ciindi notuli mumapenzi. Cilaumbulizya kapati ciindi muntu umwi nakucitila cintu cimwi icigwasya, nokuba kuti ncisyoonto kapati.”

15 Kwiinda mukubabikkila maano bamwi, tulakonzya kujana nzila mbotukonzya kubagwasya. Mucikozyanyo, mucizyi umwi wakabweza ntaamu yakugwasya ba Peter aba Kathryn, ibaambwa kale kumatalikilo, kuyoobonana abamadokota. Ba Peter aba Kathryn tiibakacili kucikonzya kweenzya moota, aboobo mucizyi wakapanga mulongo kutegwa bakwesu abacizyi bakumbungano kabacincana kubatola kucibbadela. Sena bubambe oobu bwakagwasya? Ba Kathryn bakaamba kuti, “Twakalimvwa kulemununwa kapati.” Lyoonse kamuyeeya kuti mulakonzya kubaumbulizya kapati bamwi ciindi nomubacitila notuba tuntu tusyoonto-syoonto.

16. Ino nciiyo nzi iciyandika kapati kujatikizya kupa luumbulizyo ncotwiiya kucikozyanyo ca Marko?

16 Masimpe, Marko wakali Munakristo munkutwe. Wakajisi mikuli mipati yakumuuya kubikkilizya akulemba bbuku lya Makani Mabotu iliitwa azina lyakwe. Nokuba boobo, Marko wakajana ciindi cakuumbulizya Paulo, awalo Paulo wakalimvwa kwaanguluka kulomba lugwasyo kulinguwe. Ba Angela ibakafwida munamukwasyi iwakafwa lufwu lubyaabi kapati, bakalumba kujatikizya kulyaaba kwabaabo ibakali kubaumbulizya. Bakaamba kuti, “Ciindi balongwe nobayandide ncobeni kugwasya, cilauba-uba kubandika ambabo. Kunyina nobalibonya kuwayawaya pe.” Aboobo tulakonzya kulibuzya kuti, ‘Sena ndili muntu uuzyibidwe kuti ndililyaabide kuumbulizya bakombima munzila zigwasya?’

IBAKANZIDE KUUMBULIZYA BAMWI

17. Mbuti kuzinzibala kuyeeya lugwalo lwa 2 Bakorinto 1:3, 4 mbokutukulwaizya kuumbulizya bamwi?

17 Ncuuba-uba kujana bakwesu alimwi abacizyi ibayandika luumbulizyo. Tulakonzya kubelesya luumbulizyo oolo ndobakabelesya bamwi kutuumbulizya. Nino, mucizyi iwakafwidwa bakaapanyina, wakaamba kuti: “Jehova ulakonzya kubaumbulizya bamwi kwiinda mulindiswe ikuti katulyaabide kubelesyegwa anguwe.” (Amubale 2 Bakorinto 1:3, 4.) Ba Frances ibaambwa kale, bakasinizya kuti: “Majwi aali kulugwalo lwa 2 Bakorinto 1:4 ngamasimpe. Tulakonzya kuumbulizya bamwi aluumbulizyo ndotujana.”

18. (a) Nkaambo nzi bamwi ncobakonzya kuyoowa kupa luumbulizyo? (b) Ino mbuti mbotukonzya kuzwidilila kuumbulizya bamwi? Amupe cikozyanyo.

18 Tweelede kujana nzila mbotukonzya kubagwasya bamwi nokuba kuti tuliyoowede. Mucikozyanyo, tulakonzya kuyoowa kuti tatukoozyiba ncotukonzya kwaamba naa kumucitila muntu uuli mubukkale bukatazya kapati. Mwaalu wazina lya Paul ulayeeya bamwi mbobakasolekesya kumuumbulizya ciindi naakafwidwa bausyi. Wakaamba kuti, “Ndakali kubona kuti tiicakali cuuba-uba kulimbabo kuboola akubandika andime. Bakali kubula majwi aakwaamba. Pele ndakalumba akaambo kakuti bakaliyandide kunduumbulizya alimwi akundigwasya.” Mbubwenya buyo, nokwakacitika muzuzumo wanyika mupati, mukwesu wazina lya Tajon wakati: “Kwaamba masimpe tandaayeeyi mameseji oonse bantu ngobakali kunditumina ciindi nowakacitika muzuzumo wanyika, pele ncondiyeeyede buyo ncakuti bakandibikkila maano kapati kutegwa bazyibe naa ndakali kabotu.” Tulakonzya kuba basikuumbulizya bacibwene kapati ikuti naa katutondezya kuti tulababikkila maano bamwi.

19. Nkaambo nzi ncomukanzide kuba baabo ‘ibaumbulizya kapati’?

19 Mbotuyaabuswena afwaafwi amamanino aabweende bwazintu oobu, zintu munyika zinooyaabwiindila buya kubija alimwi buumi buyooyuma kapati. (2Tim. 3:13) Aboobo tuyoozumanana kuyanda luumbulizyo akaambo kakuti tatulondokede akuti tulazumanana kulubizya. Kaambo kamwi ikakapa kuti mwaapostolo Paulo acikonzye kuliyumya cakusyomeka kusikila kumamanino aabuumi bwakwe, nduumbulizyo ndwaakapegwa ku Banakristonyina. Aboobo, atusyomeke mbubwenya mbuli Arisitarko, atube balongwe beni-beni mbuli Tukiko alimwi atulyaabe kubeleka mbuli Marko. Kwiinda mukucita boobo, tulakonzya kugwasya bakwesu alimwi abacizyi kuzumanana kubelekela Jehova cakusyomeka.—1Tes. 3:2, 3.

^ munc. 5 Mwaapostolo Paulo wakajana buyumuyumu bunji mubuumi bwakwe. Muziindi eezyo zikatazya, basimilimonyina bamwi bakali kumuumbulizya kapati. Tulabandika bube botatwe ibwakabagwasya basimilimonyina aabo kuba basikuumbulizya ibali kabotu. Kunze lyaboobo, tulalanga-langa mbotukonzya kwiiya kucikozyanyo cabo caboola kukuumbulizya bamwi.

^ munc. 5 Mazina amwi mucibalo eeci acincwa.

LWIIMBO 111 Twaambo Tutupa Kukkomana

^ munc. 56 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Arisitarko a Paulo bakaliyumya antoomwe ciindi bwato mbobakatantide nobwakanyonyooka.

^ munc. 58 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Tukiko wakapedwe mulimo wakutola magwalo aa Paulo kumbungano.

^ munc. 60 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Marko wakamugwasya Paulo muzintu nzyaakali kuyandika.