Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 1

Amusyome Kuti ‘Ijwi lya Leza Nkasimpe’

Amusyome Kuti ‘Ijwi lya Leza Nkasimpe’

LUGWALO LWESU LWAMWAKA WA 2023: “Ijwi lyako lyoonse mbolibede nkasimpe.”​—INT. 119:160.

LWIIMBO 96 Bbuku lya Leza Ndubono

IZILI MUCIBALO a

1. Nkaambo nzi bantu banji mazuba aano ncobatalisyomi Bbaibbele?

 BANTU banji mazuba aano, tabazyi ngobeelede kusyoma. Tabazyi naa bantu mbobalemeka kapati mbuli basimapolitikisi, basayaansi naa basimakwebo lyoonse bacita zintu zikonzya kubagwasya ncobeni. Kuyungizya waawo, tababasyomi basololi bazikombelo. Aboobo, eeci cipa kuti baleke kulisyoma Bbaibbele lyalo basololi aaba ndyobaamba kuti ndyobatobela.

2. Kweelana alugwalo lwa Intembauzyo 119:160, ino ncinzi ncotusyoma?

2 Mbuli babelesi ba Jehova, tulasyoma kuti Leza wesu, ngu “Leza wakasimpe” alimwi akuti lyoonse inga uyanda kutugwasya. (Int. 31:5; Is. 48:17) Tulazisyoma zyoonse nzyotubala mu Bbaibbele. Tulasyoma kuti “ijwi lya [Leza] lyoonse mbolibede nkasimpe.” (Amubale Intembauzyo 119:160.) Tulazuminana ancaakaamba sikwiiya zyamu Bbaibbele umwi iwakalemba kuti: “Zyoonse nzyaakaamba Leza nzyamasimpe alimwi ziyoocitika ncobeni. Aboobo bantu ba Leza balazisyoma zyoonse nzyaamba nkaambo balamusyoma Leza ooyo wakazyaamba.”

3. Ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

3 Ino inga twabagwasya buti bamwi kulisyoma Jwi lya Leza mbubonya mbuli ndiswe? Amuleke tulange-lange twaambo totatwe itutupa kuti katulisyoma Bbaibbele. Kakusaanguna, tulabona kuti mulumbe wamu Bbaibbele tiiwakacincwa, kabili, businsimi bwamu Bbaibbele bwakazuzikizyigwa, mpoonya katatu, tulabona kuti lilijisi nguzu zyakucinca bantu.

MULUMBE WAMU BBAIBBELE KUNYINA NOWAKACINCWA

4. Nkaambo nzi bantu bamwi ncobayeeya kuti mulumbe wamu Bbaibbele wakacincwa?

4 Jehova Leza wakabelesya bamaalumi basyomeka babalilwa ku 40 kulemba Bbaibbele. Nokuba boobo, kunyina malembe aakusaanguna aaciliko mazuba aano. Pele tujisi buyo makkopi. b Aboobo eeci cipa kuti bantu bamwi kabadooneka naa nzyotubala mu Bbaibbele zileendelana anzyobakalemba bamaalumi aaba mumalembe aakusaanguna. Sena kuli nomwakalibuzyide kale mbomukonzya kusinizya kuti zileendelana?

Basikukkopolola bacibwene ibakali kukkopolola Magwalo aa Chihebrayo bakali kubikkila maano kapati kutegwa makkopi aa Jwi lya Leza ngobakakkopolola kaaluzi (Amubone muncali 5)

5. Ino Magwalo aa Chihebrayo akakkopololwa buti? (Amubone cifwanikiso icili acivwumbyo.)

5 Kutegwa mulumbe wamu Bbaibbele ukwabililwe, Jehova wakaambila bantu bakwe kupanga makkopi aandilyo. Wakalailila bami bamu Israyeli kulilembela makkopi aamulawo, mpoonya wakasala ba Levi kuyiisya mulawo ooyo kubantu. (Dt. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Ciindi ba Juda nobakazwa mubuzike ku Babuloni, kakamu kabasikukkopolola bacibwene kakatalika kupanga makkopi manji aa Magwalo aa Chihebrayo. (Ezr. 7:6, bupanduluzi buyungizyidwe) Bamaalumi aaba bakali kubikkila maano kapati. Mukuya kwaciindi, bakatalika kwaabala buya mabala ibbala abbala kutegwa basinizye kuti zyoonse zyakkopololwa munzila iiluzi. Pele akaambo kakuti bakali bantu batalondokede, makkopi aamwi akali kujanika abulubizi busyoonto kapati. Nokuba boobo, mbwaanga kwakali makkopi manji aakapangidwe aakajisi majwi aakozyenye, bakacikonzya kububona bulubizi oobu mukuya kwaciindi. Mubuti?

6. Ino bulubizi buli mumakkopi aa Bbaibbele inga bwazyibwa buti?

6 Basikwiiya zyamu Bbaibbele bamazuba aano, balijisi nzila mbotu yakubona bulubizi mbobakapanga aabo basikukkopolola malembe aamu Bbaibbele. Mucikozyanyo, amweezeezye kuti bantu bali 100 balombwa kukkopolola malembe aamwi. Mpoonya umwi wapanga bulubizi busyoonto mukkopi yakwe. Ino aali bulubizi oobo inga azyibwa buti? Inzila imwi nkwiinda mukweezyanisya kkopi yakwe amakkopi oonse ngobakakkopolola bamwi. Mbubwenya buyo, kwiinda mukweezyanisya malembe aamu Bbaibbele, basikwiiya zyamu Bbaibbele balacikonzya kuzyiba aali bulubizi naa majwi ngaakasotoka sikukkopolola umwi.

7. Ncinzi citondezya kuti basikukkopolola malembe aamu Bbaibbele bakaakkopolola munzila iiluzi?

7 Aabo ibakali kukkopolola malembe aamu Bbaibbele bakasolekesya kwaakkopolola munzila iiluzi. Mucikozyanyo, amubone bumboni bumwi businizya kaambo aaka. Malembe aakaindi kapati aa Magwalo aa Chihebrayo ngamuma 1008 naa 1009 C.E. malembe aaya ayitwa kuti Leningrad Codex. Nokuba boobo, caino-ino kwakajanika malembe aamwi alimwi atubeela-beela twamalembe alo aakakkopololwa myaka yiinda ku 1,000 kaatanakkopololwa malembe aa Leningrad Codex. Pele bantu bamwi balakonzya kuyeeya kuti, akaambo kakwiinda ciindi cilamfwu boobu alimwi akwiindulukwa-indulukwa kukkopololwa, mulumbe uuli mu Leningrad Codex uliindene amulumbe uuli mumalembe aaya aakajanwa. Nokuba boobo, oobu tabusyi mbocibede. Ciindi basikwiiya zyamu Bbaibbele nobakeezyanisya malembe aakaindi alimwi amapya, bakajana kuti kwakali buyo kwiindana kusyoonto kujatikizya mbwaakalembedwe mabala, pele mulumbe wini wamu Bbaibbele kunyina nowakacinca pe.

8. Nkwiindana nzi kuliko akati kamalembe aa Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki amabbuku aambi buyo aakaindi aatali aabukombi?

8 Banakristo bakusaanguna abalo bakapanga makkopi aamagwalo. Cakulomya, bakakkopolola mabbuku aali 27 aa Magwalo aa Chigiriki. Makkopi aayo ngangayo ngobakali kubelesya kumiswaangano alimwi amumulimo wabo wakukambauka. Ciindi sikwiiya zyamu Bbaibbele umwi naakamana kweezyanisya malembe aa Magwalo aa Chigiriki aaliko, amabbuku aambi aatali aabukombi aakuciindi eeco, wakaamba kuti: “Kuli malembe aa Magwalo aa Chigiriki manji aaliko mazuba aano kwiinda mabbuku aambi aayo, . . . alimwi malembe aaya alikkwene tatuli tubeela-beela buyo.” Bbuku lyakuti Anatomy of the New Testament lyaamba kuti: “Tulakonzya kuba masimpe kuti zintu nzyotubala mubusanduluzi bwamazuba aano [bwa Magwalo aa Chigiriki] zijisi mulumbe nguwenya ngobakalemba balembi bakaindi.”

9. Kweelana alugwalo lwa Isaya 40:8, nkaambo nzi kamasimpe ikajatikizya mulumbe uuli mu Bbaibbele?

9 Kwamyaka minji, basikukkopolola bakabeleka canguzu kukkopolola Bbaibbele cakulomya. Nkakaambo kaako mazuba aano tulacikonzya kubala alimwi akwiiya Bbaibbele liluzi. c Cakutadooneka, tulizyi kuti Jehova ngonguwe wakapa kuti mulumbe uuli mu Jwi lyakwe utacincwi. (Amubale Isaya 40:8.) Nokuba boobo, bamwi balakonzya kwaamba kuti, akaambo buyo kakuti mulumbe uuli mu Bbaibbele tiiwakacincwa tacaambi kuti lyakasololelwa aa Leza. Lino atulange-lange bumboni butondezya kuti Bbaibbele lyakasololelwa aa Leza.

BUSINSIMI BWAMU BBAIBBELE BULASYOMEKA

Left: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Businsimi bwamu Bbaibbele bwakazuzikizyigwa kaindi alimwi buli mukuzuzikizyigwa amazuba aano (Amubone muncali 10-11) e

10. Amupe cikozyanyo cabusinsimi ibwakazuzikizyigwa calo icitondezya mbwaali aamasimpe majwi aali ku 2 Petro 1:21. (Amubone zifwanikiso.)

10 Bbaibbele lilijisi businsimi bunji ibwakazuzikizyigwa kale. Alimwi buya, bumwi bwakazuzikizyigwa nokwakainda myaka minji kuzwa nobwakasinsimwa. Naaba makani aakaindi alaamba kuti businsimi oobu bwakazuzikizyigwa ncobeni. Pele eeci tacitugambyi pe nkaambo tulizyi kuti mukamwini businsimi boonse bwamu Bbaibbele ngu Jehova. (Amubale 2 Petro 1:21.) Mucikozyanyo, amuyeeye kujatikizya businsimi bwakali kwaamba kuzundwa kwamunzi wa Babuloni. Akati ka 778 alimwi a 732 B.C.E., musinsimi Isaya wakasololelwa kusinsima kuti munzi wa Babuloni iwakalaanguzu wakali kuyoozundwa. Mane buya, wakaamba kuti Koresi ngonguwe iwakali kuyoowuzunda, alimwi wakapandulula ambwaakali kuyoocita oobo. (Is. 44:27–45:2) Kuyungizya waawo, Isaya wakasinsima kuti mukuya kwaciindi Babuloni wakali kuyoonyonyoonwa alimwi tanaakali kuyookkalwa limbi abantu. (Is. 13:19, 20) Eeci ncencico cakacitika. Babuloni wakazundwa abana Medi a Persia mu 539 B.C.E., alimwi busena aakali munzi ooyu iwakalaanguzu, lino mulwi wamabwe.—Amubone kavidiyo kakuti Bbaibbele Lyakasinsima Kujatikizya Kunyonyoonwa kwa Babuloni mubbuku lyakuti Amupone Kukabe Kutamani! ciiyo 3 kaambo 5.

11. Amupandulule lugwalo lwa Daniele 2:41-43 mboluli mukuzuzikizyigwa mazuba aano.

11 Kuzuzikizyigwa kwabusinsimi bwamu Bbaibbele tacili buyo cintu icakali kucitika kaindi; tulabubona businsimi kabuzuzikizyigwa amazuba aano. Mucikozyanyo, amuyeeye mbobuli mukuzuzikigwa businsimi bwa Daniele kujatikizya Bulelo Bwanyika Yoonse bwa Anglo-America. (Amubale Daniele 2:41-43.) Businsimi oobu bwakaambila limwi kuti bulelo bwanyika yoonse bwa Anglo-America bunooli “buyumu” mbuli butale aciindi nciconya bunooli “buteteete” mbuli bulongo bupwaika buyo. Alimwi eeci ncecicitika mazuba aano. Britain a America bazumanana kuba anguzu kapati mbuli butale, ikutola lubazu mukuzunda Munkondo Zyanyika Yoonse alimwi akuba abasikalumamba balaanguzu kapati. Nokuba boobo, bantu beendelezyegwa abulelo oobu bapa kuti nguzu zyambubo ziceye kwiinda mukucita manyongwe akubamba tubunga tulwanina lwaanguluko lwakulisalila zyakucita mubukkale, tubunga tulanganya babelesi kumilimo alimwi atulwanina lwaanguluko. Caino-ino, syaazibwene umwi mumakani aamapolitikisi wakaamba kuti: “Mazuba aano, cisi ca United States nceciinda kutakamantana mumakani aatwaambo twacisi kwiinda cisi cimbi cili coonse bantu mobajisi lwaanguluko lwakulisalila baleli.” Mpoonya caino-ino, cisi ca Britain icili ncibeela cabulelo bwa Anglo-America kuli kutakamantana akaambo kakutamvwana kujatikizya mboceelede kuzilanganya zisi izili mumbunga ya European Union. Kutakamantana ooku kwapa kuti bulelo bwa Anglo-America bwaalilwe kuzibelesya kabotu nguzu zyambubo mukupanga zyakusala.

12. Ino businsimi bwamu Bbaibbele buluyumya buti lusyomo lwesu?

12 Businsimi bunji bwamu Bbaibbele ibwakazuzikizyigwa kale buyumya lusyomo lwesu lwakuti zisyomezyo zya Leza zyoonse ziyoozuzikizyigwa ncobeni. Tulimvwa mbuli mbwaakalimvwa sintembauzyo iwakapaila kuli Jehova kuti: “Ndilombozya lufwutuko luzwa kulinduwe, nkaambo ndisyoma jwi lyako.” (Int. 119:81) Kwiinda mu Bbaibbele, Jehova utusyomezya “buumi bwakumbele bubotu alimwi abulangizi.” (Jer. 29:11) Jehova nguuyoopa kuti tukabe abuumi bubotu kumbele, ikutali bantu. Aboobo atuzumanane kuyumya lusyomo lwesu mu Jwi lya Leza kwiinda mukuzumanana kwiiya businsimi bwamu Bbaibbele.

BBAIBBELE LILI MUKUBAGWASYA BANTU BANJI

13. Kweelana alugwalo lwa Intembauzyo 119:66, 138, nkaambo nzi kambi ikatupa kulisyoma Bbaibbele?

13 Kaambo kambi kapa kuti katulisyoma Bbaibbele nkubona mbolibagwasya aabo batobela lulayo lwandilyo. (Amubale Intembauzyo 119:66, 138.) Mucikozyanyo, banabukwetene bamwi ibakasyeede buyo asyoonto kuti balekane, lino balikkomene akaambo kakuti bakabelesya lulayo lwamu Bbaibbele. Abalo bana babo balikkomene akaambo kakukomezyegwa abazyali Banakristo, balo ibababikkila maano alimwi ibabayanda kapati.—Ef. 5:22-29.

14. Amupe cikozyanyo icitondezya kuti kubelesya lulayo lwamu Bbaibbele kulakonzya kubacinca bantu.

14 Kwiinda mukutobela lulayo lwamu Bbaibbele, nobaba bantu ibakali zigwebenga bakacinca bukkale bwabo. Amubone mbolyakamugwasya mwaange umwi wazina lyakuti Jack. d Ba Jack bakali cigwebenga cibyaabi alimwi bakali akati kabaange ibayoosya kapati ibakali kulindila kujaigwa akaambo kamilandu yabo. Mpoonya bumwi buzuba ba Jack bakajanika aciiyo ca Bbaibbele. Pele nobakabona luzyalo ndobakali kutondezya bakwesu ibakali kusololela ciiyo bakakkomana kapati, aboobo abalo bakazumina kutalika kwiiya. Kumane nobakatalika kuzibelesya nzyobakali kwiiya, bakatalika kucinca bukkale bwabo akuba muntu uulaaluzyalo. Mukuya kwaciindi, bakeelela kuba sikumwaya uutanabbapatizyigwa, mpoonya kumbele bakabbapatizyigwa. Cabusungu, bakali kubakambaukila baangenyina kujatikizya Bwami bwa Leza cakuti bakagwasya bali 4 kwiiya kasimpe. Nobwakasika buzuba mbobakali kujaigwa, ba Jack bakali muntu uucincide kapati. Mane buya umwi wabamaloya babo wakaamba kuti: “Ba Jack baliindene kapati ambondakabazyi myaka iili 20 yainda. Njiisyo zya Bakamboni ba Jehova zyabucinca buumi bwabo.” Nokuba kuti ba Jack bakajaigwa, cikozyanyo cabo citondezya kuti tulakonzya kulisyoma Bbaibbele alimwi akuti lilijisi nguzu zyakucinca bantu.—Is. 11:6-9.

Lulayo lwamu Bbaibbele lwabacinca bantu banji ibazwa mubukkale bwiindene-indene (Amubone muncali 15) f

15. Mbuti kubelesya lulayo lwamu Bbaibbele mbokubapa kwiindana bantu ba Jehova mazuba aano? (Amubone cifwanikiso.)

15 Akaambo kakutobela kasimpe kamu Bbaibbele, bantu ba Jehova balikamantene. (Joh. 13:35; 1Kor. 1:10) Luumuno alimwi alukamantano iluli akati kesu lulalibonya kapati, nkaambo bantu banji mazuba aano tabakamantene akaambo katwaambo twamapolitikisi, kwiindana mubala naa bukkale. Ciindi mwaalumi umwi uucili mwana-mwana wazina lya Jean naakabona lukamantano luli akati ka Bakamboni ba Jehova wakakkomana kapati. Mwaalumi ooyu wakakomenena mucisi cimwi camu Africa. Mpoonya nokwakabuka nkondo mucisi eeci, wakanjila mulimo wabusikalumamba, pele mukuya kwaciindi wakatijila kucisi cimwi icakali aafwaafwi. Okuya, bakaswaangana a Bakamboni ba Jehova. Ba Jean bakaamba kuti: “Ndakazyiba kuti bakombi bakasimpe balikamantene alimwi tabatoli lubazu mumapolitikisi. Muciindi caboobo, balayandana.” Bakayungizya kwaamba kuti: “Ndakaabide buumi bwangu kulwanina cisi. Pele ciindi nondakaiya kasimpe kamu Bbaibbele, ndakasala kwaaba buumi bwangu kuli Jehova.” Masimpe ba Jean wakacinca cakumaninina. Muciindi cakulwana bantu bamusyobo uumbi, lino baambila bantu boonse mbobayaanya mulumbe wamu Bbaibbele waluumuno. Mbwaanga lulayo lwamu Bbaibbele lulakonzya kubagwasya bantu banji ibazwa muzisi ziindene-indene, aaka nkaambo kambi katondezya kuti tulakonzya kulisyoma Bbaibbele.

AMUZUMANANE KULISYOMA JWI LYA LEZA LYAKASIMPE

16. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuyumya lusyomo lwesu mu Jwi lya Leza?

16 Zintu mbozinoyaabwiindila kubija munyika iino, akwalo kusyoma Jwi lya Leza kunoyaabukatazya kapati. Bantu balakonzya kusola kutupa kudooneka kuti naa nzyolyaamba Bbaibbele zyamasimpe akuti naa Jehova wakasala muzike uusyomeka alimwi uucenjede kusololela bakombi bakwe mazuba aano. Pele kuti naa katusinizyide kuti zyoonse nzyolyaamba Jwi lya Jehova zyamasimpe, lusyomo lwesu kunyina noluyoozungaana pe. Alimwi tuyoozumanana “kutobela malailile [aa Jehova] ciindi coonse, kusikila kumamanino.” (Int. 119:112) Kuyungizya waawo, ‘tatukafwi nsoni’ kwaambila bamwi kujatikizya kasimpe alimwi akubakulwaizya kubelesya lulayo lwamu Bbaibbele mubuumi bwabo. (Int. 119:46) Alimwi tuyoocikonzya kuliyumya “cakukkazika moyo alimwi akukondwa” nomuba mubukkale bukatazya kapati mbuli kupenzyegwa.—Kol. 1:11; Int. 119:143, 157.

17. Ino lugwalo lwesu lwamwaka lulatugwasya buti?

17 Eelo kaka tulalumba kapati kuti Jehova watugwasya kuzyiba kasimpe! Kasimpe aaka kalatugwasya kutayoowa, kutalibilika alimwi akutuyiisya mbotweelede kupona munyika eeyi iizwide manyongwe. Kuyungizya waawo, kalatugwasya kuba abulangizi bwakuti zintu ziyooba kabotu kumbele mubweendelezi bwa Bwami bwa Leza. Aboobo lugwalo lwesu lwamwaka wa 2023, lulatugwasya kuzumanana kuyumya lusyomo lwesu lwakuti Ijwi lya Leza lyoonse mbolibede nkasimpe.—Int. 119:160.

LWIIMBO 94 Kulumba Akaambo ka Jwi lya Leza

a Ilugwalo lwamwaka wa 2023 ilwakasalwa, luyumya lusyomo. Lwaamba kuti: “Ijwi lyako lyoonse mbolibede nkasimpe.” (Int. 119:160) Kweelede kuti andinywe mulazumina oobo. Pele bantu banji tabalisyomi Bbaibbele alimwi tabasyomi kuti lulayo lujanika mumo lulakonzya kubagwasya. Mucibalo eeci, tulalanga-langa bumboni botatwe mbotukonzya kubelesya kugwasya babombemyoyo kulisyoma Bbaibbele alimwi alulayo lwandilyo.

b Ibbala lyakuti “malembe” lyaamba cipepa cakaindi icakajisi mulumbe wakalembedwe aamaanza.

c Kutegwa muzyibe zinji kujatikizya Bbaibbele mbolyakayobolwa, amuunke a jw.org akulemba kuti “Makani Aakaindi a Bbaibbele” mukabbokesi kakuyandawida.

d Mazina aamwi acinca.

e BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Kweelana ambwaakasinsima Leza, munzi wa Babuloni iwakali kweebeka wakanyonyoonwa ncobeni.

f BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Muciindi cakulwana bantu, mwaalumi uucili mwana-mwana wakaiya kuzwa mu Bbaibbele mbwakonzya kupona muluumuno abantu alimwi akugwasya bamwi kucita mbubwenya oobo.