BANAKRISTO bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakabeleka canguzu kutegwa basikile bantu banji ‘amakani mabotu aa Bwami.’ (Mt. 24:14) Bamwi mane buya bakali kuunka kuzisi zimbi. Mucikozyanyo, mwaapostolo Paulo wakaunka kucooko eeco mazuba aano ikuli cisi ca Turkey alimwi wakakambauka kapati ooko munyendo zyakwe zyabumisyinali. * Nokwakainda myaka iili 2,000, nkokuti mu 2014, alimwi kwakabikkwa bubambe bwamulimo waalubazu wakukambauka mucisi ca Turkey. Ino nkaambo nzi ncokwakabikkwa bubambe oobu? Ino mbaani bakatola lubazu mumulimo ooyu?

Mucisi ca Turkey kuli basikumwaya bainda ku 2,800, alimwi cisi eeci cijisi bantu bali 79 miliyoni. Eeci caamba kuti, sikumwaya omwe ku Turkey weelede kukambaukila bantu ibali 28,000. Cilalibonya caantangalala kuti, basikumwaya bacikonzya buyo kukambaukila bantu basyoonto ibakkala mucisi eeci. Makanze aamulimo ooyu waalubazu akali aakuti bantu banji bakambaukilwe muciindi cisyoonto buyo. Bakwesu abacizyi ibaambaula mwaambo waci Turkish ibabalilwa ku 550 ibazwa mumasi aindene-indene, bakaunka kucisi ca Turkey akuyookambauka antoomwe abasikumwaya bakucisi eeci mumulimo ooyu waalubazu. Ino nimpindu nzi yakajanwa?

Bumboni bupati bwakapegwa. Mbungano imwi mudolopo lya Istanbul yakalemba kuti: “Ciindi bantu nobakatubona, bakabuzya kuti; ‘Sena kuli muswaangano wacooko waalubazu kuno? Tubona Bakamboni ba Jehova koonse-koonse!’” Mbungano aimwi mudolopo lya Izmir yakalemba kuti: “Mwaalumi umwi uubeleka acitisyini camyootokala wakabuzya mwaalu wakubusena oobu kuti, ‘Ino ncinzi cicitika? Mulibonya kuba basungu kwiinda lyoonse!’” Inzya, mulimo wakukambauka ooyu waalubazu wakabonwa abantu banji.

Basikumwaya ibakazwa mumasi aambi ibakatola lubazu bakaukkomanina kapati mulimo wakukambauka. Ba Steffen, ibazwa ku Denmark bakaamba kuti: “Buzuba abuzuba, ndakali kucikonzya kukambaukila bantu ibatanamvwide kujatikizya Jehova. Ndakalimvwa kuti ncobeni ndakali kulizyibya zina lya Jehova.” Ba Jean-David ibazwa ku France bakalemba kuti: “Twakali kukambauka kwamawoola manji mumugwagwa omwe buyo. Cakali kukkomanisya kapati! Bantu banji tiibakabazyi Bakamboni ba Jehova. Kufwumbwa aŋanda mpotwakali kusika, twakali kukonzya kutalisya mubandi, kutondezya mavidiyo eesu alimwi akubasiila mabbuku bamukamwini ŋanda.”

 Basikumwaya ibali 550 ibakatola lubazu bakamwaya mabbuku aasika ku 60,000 munsondo zyobilo buyo. Masimpe, mulimo ooyu waalubazu wakapa kuti bumboni bupati bupegwe.

Busungu kumulimo wakukambauka bwakayungizyigwa. Mulimo ooyu waalubazu wakakulwaizya bakwesu bakubusena oobu kuba basungu. Basikumwaya banji bakatalika kuyeeya kunjila mumulimo waciindi coonse. Cikkomanisya ncakuti, basikumwaya ibasika ku 82 mucisi ca Turkey bakaba bapainiya baciindi coonse mumyezi iili 12 yakatobela kuzwa nowakacitwa mulimo waalubazu wakukambauka.

Bantu ibakazwa mumasi aambi ibakatola lubazu bakaamba kujatikizya mulimo wabo wakukambauka mbowakayaambele noliba leelyo nobakapiluka mumasi aabo. Ba Şirin, imucizyi uuzwa ku Germany, wakalemba kuti: “Bakwesu baku Turkey lino cilabaubila kutola lubazu mubukambausi bwamukwiizya. Ndili muntu uulaansoni kapati ikutola lubazu mubukambausi bwamukwiizya. Pele ndilalumba akaambo kamulimo wakukambauka waalubazu ooyu alimwi acitondezyo cabakwesu baku Turkey amipailo minji njondakali kupaila, ndakacikonzya kucita cintu ncondatakali kukonzya kucita kaindi. Mane buya ndakacikonzya kukambauka alimwi akwaabila matulakiti muzitisyini zyacitima! Lino tandicijisi nsoni mbuli kaindi.”

Ba Johannes ibazwa ku Germany, bakaamba kuti: “Ndakaiya ziiyo zinji kujatikizya mulimo wangu wakukambauka. Bakwesu ku Turkey balayandisisya kukambaukila bantu banji kasimpe. Balakambauka kufwumbwa nokwajanika coolwe cakucita boobo. Andime ndakacita mbubwenya oobu ciindi nondakapiluka ku Germany. Aano mazuba ndikambaukila bantu banji kwiinda mbocakabede kaindi.”

Ba Zeynep ibazwa ku France bakaamba kuti: “Mulimo ooyu waalubazu wakandigwasya kuyaambele mumulimo wakukambauka. Wakandigwasya kuba sicamba alimwi akusyoma muli Jehova.”

Zilongwe zyakayuma kapati akati kabasikumwaya. Luyando alimwi alukamantano akati kabakwesu ibakazwa mumasi aindene-indene lwakandikkomanisya kapati. Ba Jean-David ibaambwa musyule oomu bakaamba kuti: “‘Twakalabila’ mbobasamausya beenzu bakwesu. Bakatutambula akutupanga kuba balongwe babo alimwi abamukwasyi wabo. Bakatutambula mumaanda aabo. Ndakalizyi kuti tuli cibeela cabunyina bwanyika yoonse alimwi makani aali boobu ndakaabala kale mumabbuku eesu ziindi zinji. Pele lino ndakalibonena ameso aangu. Ndakalimvwa kabotu kapati  kuba umwi wabantu ba Jehova alimwi ndilamulumba akaambo kacoolwe eeci citaliboteli.”

Ba Claire ibazwa ku France bakaamba kuti: “Kufwumbwa naa muzwa ku Denmark, France, Germany, naa ku Turkey, toonse tuli mukwasyi omwe buyo. Cakali mbuli kuti Leza wakaimwaya minyinza.”

Ba Stéphanie ibazwa ku France bakayungizya kuti: “Mulimo waalubazu wakukambauka wakatuyiisya kuti cintu icitukamantanya tazili zilengwa naa mwaambo pe, pele nduyando toonse ndotujisi kuli Jehova.”

Basikumwaya banji ibazwa mumasi aambi ibakatola lubazu mumulimo ooyu, bakatalika kuyeeya kujatikizya kulongela ku Turkey kutegwa bakagwasyilizye akaambo kamulimo mupati uuciyandika kucitwa ookuya. Bamwi bakaunka kale. Aaba bakwesu ibalisungwide kuyoobelekela kumasena aabulide balalumbwa kapati.

Mucikozyanyo, atubone kabunga kasyoonto kajisi basikumwaya bali 25 mubusena bumwi. Kwamyaka minji kwakali buyo mwaalu omwe. Kamuyeeya buyo mbobakakkomana basikumwaya aaba mu 2015 ciindi bakwesu ibali cisambomwe kuzwa ku Germany aku Netherlands nobakalongela kucisi cabo kuyoobagwasya!

Ino ncinzi ncobaamba aabo ibakaunka kuyoobeleka kwaciindi cili mbocibede kubusena kubulide kucisi ca Turkey kujatikizya bukkale bwakooko? Masimpe, zimwi ziindi bukkale bulakatazya, pele buumi mbobapona bantu ibali kubusena bubulide bulakkomanisya kapati. Amubone bamwi ncobakaamba:

Ba Federico, imukwesu uukwete uujisi myaka yakuzyalwa iili kuma 40 iwakazwa kucisi ca Spain wakaamba kuti: “Ikutaba azintu zinji zyakumubili kwandigwasya kutalibilika alimwi kwandipa kuti kandibikkila kapati maano kuzintu ziyandika kapati.” Sena mukwesu ooyu inga wakulwaizya bamwi kuti babeleke mulimo uuli boobu? Wakaamba kuti, “Inzya, kunyina akudooneka! Ikuti naa walongela kucisi cimbi kojisi makanze aakugwasya bantu kuzyiba Jehova, mubwini ulibikka mumaanza aakwe. Inga walimvwa ncobeni kuti Jehova ulakubikkila maano kwiinda lyoonse.”

Ba Rudy, imukwesu uukwete uujisi myaka yakuzyalwa iitandila ku 60 iwakazwa kucisi ca Netherlands wakaamba kuti: “Cindipa kulimvwa kukkutila kapati kukambaukila kubusena kubulide basikumwaya ba Bwami  alimwi akuyiisya bantu banji kasimpe nkobatanamvwide mubuumi. Ikubona bantu mbobakkomana ciindi nobakatambula kasimpe kulandikkomanisya kapati.”

Ba Sascha, imukwesu uukwete uujisi myaka yakuzyalwa iili kuma 40 iwakazwa kucisi ca Germany, wakaamba kuti: “Kufwumbwa ndanooli mubukambausi, inga ndilabajana bantu ibamvwa kasimpe kwaciindi cakusaanguna mubuumi bwabo. Ikubapa coolwe cakuzyiba Jehova bantu bali boobu kundipa kukkutila kapati.”

Ba Atsuko, imucizyi uukwetwe uujisi myaka yakuzyalwa iili kuma 35 iwakazwa kucisi ca Japan wakaamba kuti: “Kaindi ndakali kulombozya kuti Amagedoni iboole cakufwambaana. Pele nondakalongela ku Turkey, ndakamulumba Jehova akaambo kakuti wazumanana kutondezya bube bwakukkazyika moyo. Ciindi nondibona mbwaweendelezya mulimo wakukambauka Jehova, eeci cindipa kuyandisisya kuba acilongwe anguwe.”

Ba Alisa, imucizyi uujisi myaka yakuzyalwa iili kuma 30 iwakazwa ku Russia, wakaamba kuti: “Ikubelekela Jehova munzila eeyi kwandigwasya kulabila bubotu bwakwe boonse.” (Int. 34:8) Ba Alisa bakayungizya kuti: “Jehova tali buyo Taata, pele alimwi Mulongwe wangu, ooyo ngondiyaabuzyiba kabotu mubukkale bwiindene-indene mbondiyaanya kubusena bupya. Buumi bwangu buzwide zintu zikkomanisya kapati, izyakuluula zibotu alimwi azilongezyo zinji!”

Kwiinda mumulimo wakukambauka waalubazu iwakacitwa ku Turkey, bantu banji bakakambaukilwa makani mabotu. Nokuba boobo, kucili cilawo cipati kapati iciyandika kubelekwa. Buzuba abuzuba, aabo ibakaunka kuyoobelekela ku Turkey balaswaangana abantu ibatanamvwide cili coonse kujatikizya Jehova. Sena inga mwayanda kubelekela mucilawo icili boobu? Ikuti kacili boobo, tumukulwaizya kuti: “Amuwaale meso aanu mubone myuunda, nkaambo yayuma kale kuti itebulwe.” (Joh. 4:35) Sena inga mwagwasyilizya kwiinda mukuunka kubusena ooko kwalo myuunda ‘nkoyayuma kale kuti itebulwe’? Ikuti kacili boobo, amutalike lino kubweza ntaamu zigwasya kutegwa musike ambaakani eeyo. Kaambo kamwi nkotuli masimpe nkakuti: Kuyungizya ciindi ncomutola mukwaambilizya makani mabotu “kumasena aakulamfwu kapati aanyika” kuyoomuletela zilongezyo zitaambiki!—Mil. 1:8.