Skip to content

Skip to table of contents

“Jehova Leza Wesu, Ngu Jehova Omwe Buyo”

“Jehova Leza Wesu, Ngu Jehova Omwe Buyo”

“Amuswiilile nobana Israyeli: Jehova Leza wesu, ngu Jehova omwe buyo.”—DEUTERONOMO 6:4.

NYIMBO: 138, 112

1, 2. (a) Nkaambo nzi majwi aali kulugwalo lwa Deuteronomo 6:4 ncaazyibidwe kapati? (b) Nkaambo nzi Musa ncaakaambila majwi aaya?

KWAMYAKA minji, ba Juda bali kubelesya majwi aali kulugwalo lwa Deuteronomo 6:4 kuba cibeela camupailo waalubazu. Mupailo ooyu wiitwa kuti Shema, ibbala lyakusaanguna mukapango aaka mu Chihebrayo. Ba Juda banji balapaila mupailo ooyu lyoonse mafwumofwumo alimwi akumangolezya kutondezya kuti balilyaabide cakumaninina kuli Leza.

2 Aaya majwi ncibeela camakani aamamanino ngaakaamba Musa kubana Israyeli. Mumwaka wa 1473 B.C.E., bana Israyeli bakali munyika ya Moabu, kabalibambila kuzabuka Mulonga wa Jordano akuzunda bantu ibakakkede mu Nyika Yakasyomezyedwe. (Deuteronomo 6:1) Musa wakabasololela bantu kwamyaka iili 40,aboobo wakali kuyanda kuti babe basicamba kutegwa bacikonzye kulangana amapenzi aakali kulangilwa. Bakeelede kusyoma Leza wabo Jehova, alimwi akusyomeka kulinguwe. Aboobo majwi aa Musa aamamanino akabakulwaizya kucita oobo. Naakamana kubaambila Milawo Iili Kkumi alimwi amilawo imwi yakazwa kuli Jehova, Musa wakabayeekezya bantu makani aayandika kapati ngotubala kulugwalo lwa Deuteronomo 6:4, 5. (Amubale.)

3. Ino mibuzyo nzi njotutiilange-lange mucibalo eeci?

3 Bana Israyeli bakalizyi kuti Jehova Leza wabo ngu “Jehova omwe buyo.” Bana Israyeli ibasyomeka bakali kukomba Leza omwe buyo, Leza wabamasyaanene babo. Aboobo ino nkaambo nzi Musa ncaakabayeekezya kuti Jehova Leza wabo ngu “Jehova omwe buyo”? Ino kaambo kamasimpe aaka keendelana buti akaambo kakuti tweelede kuyanda Leza wesu amoyo wesu woonse, buumi bwesu boonse alimwi anguzu zyesu zyoonse? Alimwi ino majwi aali kulugwalo lwa Deuteronomo 6:4, 5 atujatikizya buti swebo mazuba aano?

LEZA WESU NGU “JEHOVA OMWE BUYO”

4, 5. (a) Ino bupanduluzi bumwi bwamajwi aakuti “Jehova omwe buyo” bwaamba nzi? (b) Ino Jehova wiindene buti abaleza bamasi?

4 Ulilibedelede. Majwi aakuti “Jehova omwe buyo” aamba kuti Jehova ulilibedelede, taakwe uukonzya kweelana anguwe naa uuli mbuli nguwe. Ino nkaambo nzi Musa ncaakabelesya majwi aaya? Tacaambi kuti wakali kusola kwaamba kuti tiicakaluzi kusyoma njiisyo yabutatu pe. Jehova ngo Mulengi wajulu anyika alimwi ngo Mweendelezi wabubumbo boonse. Ngo Leza mwini-mwini alikke, alimwi taakwe leza uumbi uuli mbuli nguwe. (2 Samuele 7:22) Aboobo majwi aa Musa aakali kuyooyeezya bana Israyeli kuti beelede kukomba buyo Jehova alikke. Tiibakeelede kwiiya bantu ibakabazingulukide, balo ibakali kukomba baleza banji bakubeja. Bantu aaba bakali kusyoma kuti baleza babo bakali kukonzya kweendelezya zilenge zimwi.

5 Mucikozyanyo, bana Egepita bakali kukomba leza wazuba Ra, leza mukaintu wamulenga-lenga Nuti, leza wanyika Gebu, leza wamulonga wa Nile Hapi, alimwi abanyama banji. Jehova wakatondezya kuti ulisumpukide kapati kwiinda baleza bakubeja aaba ciindi naakaleta Zipenzyo Zili Kkumi. Leza mupati wabana Kanana wakali Baala, leza wakubeja ooyo bana Kanana ngobakali kusyoma kuti ngowakatalisya buumi. Alimwi wakali kusyomwa kuti nguleza wamulenga-lenga, wamvwula, alimwi aguwo. Mumasena manji, bantu bakali kusyoma Baala kuti abakwabilile. (Myeelwe 25:3) Bana Israyeli bakeelede kuyeeya kuti Leza wabo, “Leza mwini-mwini,” ulilibedelede. Ngu “Jehova omwe buyo.”—Deuteronomo 4:35, 39.

Jehova Leza tacinci-cinci pe. Lyoonse ulasyomeka, tacinci, alimwi waamba zyamasimpe

6, 7. Ino mbupanduluzi nzi abumbi buliko bwamajwi aakuti “omwe buyo,” alimwi mbuti Jehova mbwaakatondezya kuti uli “omwe buyo”?

6 Tacinci alimwi Ulasyomeka. Ibbala lyakuti “omwe” mumajwi aakuti “Jehova omwe buyo” alimwi lyaamba kuti makanze aakwe alimwi anzyacita tulakonzya kuzisyoma lyoonse. Jehova Leza tacinci-cinci pe. Lyoonse ulasyomeka, tacinci, alimwi waamba zyamasimpe. Mucikozyanyo, wakasyomezya Abrahamu kuti lunyungu lwakwe luyookkala mu Nyika Yakasyomezyegwa. Alimwi Jehova wakacita maleele aagambya manji kutegwa azuzikizye cisyomezyo eeco. Kakwiindide myaka iili 430 kuzwa ciindi naakasyomezya cisyomezyo eeci, makanze aa Jehova tanaakacinca pe.—Matalikilo 12:1, 2, 7; Kulonga 12:40, 41.

7 Nokwakainda myaka minji, Jehova wakaamba bana Israyeli kuti mbaakamboni bakwe alimwi wakabaambila kuti: “Mebo ndendime ngomunya lyoonse. Musyule lyangu kwakanyina Leza wakabumbidwe, alimwi kumbele lyangu takunabede uumbi pe.” Alimwi Jehova wakacisalazya kuti makanze aakwe taacinci ciindi naakaamba kuti: “Ciindi coonse mebo ndendime ngomunya.” (Isaya 43:10, 13; 44:6; 48:12) Eelo kaka bakali acoolwe cipati bana Israyeli icakubelekela Leza uutacinci alimwi uusyomeka! Andiswe eeci ncecoolwe ncotujisi mazuba aano.—Malaki 3:6; Jakobo 1:17.

8, 9. (a) Ino ncinzi Jehova ncayanda kuti bakombi bakwe kabacita? (b) Mbuti Jesu mbwaakakankaizya mbwaayandika kapati majwi ngaakaamba Musa?

8 Inzya, Musa wakayeekezya bana Israyeli kuti luyando Jehova ndwaakajisi kulimbabo alimwi ambwaakali kubabikkila maano tiizyakali kuyoocinca pe. Walo Jehova ncaakali kulangila kulimbabo ncakuti kabakomba buyo nguwe alikke alimwi akumuyanda amoyo wabo woonse, abuumi bwabo boonse alimwi anguzu zyabo zyoonse. Bazyali bakeelede kuyiisya bana babo kujatikizya Jehova ciindi coonse kutegwa abalo bana kabakomba buyo Jehova alikke.—Deuteronomo 6:6-9.

9 Jehova tacinci makanze aakwe, aboobo kunyina nayoocinca zyeelelo nzyobeelede kutobela bakombi bakwe bakasimpe. Kuti katuyanda kuti Jehova abukkomanine bukombi bwesu, tweelede kukomba buyo nguwe alikke alimwi akumuyanda amoyo wesu woonse, amizeezo yesu yoonse, alimwi anguzu zyesu zyoonse. Jesu wakaamba kuti ooyu ngomulawo uuyandika kapati. (Amubale Marko 12:28-31.) Lino atwiiye mbotukonzya kutondezya kwiinda mumilimo yesu kuti tulasyoma kuti “Jehova Leza wesu ngu Jehova omwe buyo.”

AMUKOMBE JEHOVA ALIKKE BUYO

10, 11. (a) Ino muunzila nzi motukomba buyo Jehova alikke? (b) Ino mbuti bakubusi bana Hebrayo ku Babuloni mbobakatondezya kuti bakali kukomba buyo Jehova alikke?

10 Jehova ngu Leza wesu omwe buyo. Tulamubelekela camoyo woonse ciindi notukomba buyo nguwe alikke. Tatweelede kukomba baleza bambi naa kubikkilizya njiisyo zyakubeja alimwi amicito iiteelede mubukombi bwesu kuli Jehova. Tali buyo leza uusumpukide kapati kwiinda baleza bambi naa uujisi nguzu kapati kubainda boonse. Pele ngo Leza mwini-mwini. Tweelede kukomba buyo Jehova alikke.—Amubale Ciyubunuzyo 4:11.

11 Mubbuku lya Daniele, tubala kujatikizya bakubusi bana Hebrayo Daniele, Hananiya, Misayeli, alimwi a Azariya. Bakatondezya kuti bakalilyaabide kuli Jehova alikke kwiinda mukukaka kulya zyakulya zitasalali nzyobakali kukasyigwa bakombi ba Jehova. Alimwi balongwe ba Daniele botatwe bakakaka kukotamina mutuni, nkokuti cibumbwa cangolida ca Nebukadinezara. Kubakubusi aaba, Jehova wakali mubusena bwakusaanguna ciindi coonse. Bakali kusyomeka cakumaninina kulinguwe.—Daniele 1:1–3:30.

Jehova weelede kuba mubusena bwakusaanguna mubuumi bwesu

12. Kutegwa tukombe buyo Jehova alikke, ino ncinzi ncotweelede kutantamuka?

12 Jehova weelede kuba mubusena bwakusaanguna mubuumi bwesu. Ikuti naa tuyanda kukomba buyo nguwe alikke, tweelede kubona kuti taakwe zintu zimwi nzyotubikka mubusena bwakwe. Ino nzintu nzi eezyo? Mu Milawo Iili Kkumi, Jehova wakaamba kuti bantu bakwe tabeelede kukomba baleza bambi. Tabeelede kukomba mituni munzila iili yoonse. (Deuteronomo 5:6-10) Mazuba aano kuli nzila zinji zyakukomba mituni, alimwi zimwi akati kazyeezyi zilakatazya kuzyiba. Pele Jehova tanaacinca kujatikizya nzyayanda kuti babelesi bakwe kabacita. Ucili “Jehova omwe buyo.” Atubone mbotukonzya kutantamuka kukomba mituni mazuba aano.

13. Ncinzi cikonzya kunyonganya cilongwe cesu ciyandisi a Jehova?

13 Kulugwalo lwa Bakolose 3:5 (amubale), tubala kujatikizya zintu zikonzya kunyonganya cilongwe cesu ciyandisi a Jehova. Lugwalo oolu lutondezya kuti busyaacivwulemwangu buliswaangene akukomba mituni. Ino muubuti? Ikuti katuyandisya cintu cimwi, mbuli mali manji naa zintu zyakulikondelezya buyo, zilakonzya kutweendelezya mbuli leza uulaanguzu kapati. Zyoonse zibi zyaambidwe kulugwalo lwa Bakolose 3:5 ziliswaangene abusyaacivwulemwangu, bwalo ibuli musyobo wakukomba mituni. Aboobo ikuti katuziyandisya kapati zintu eezyi, tulakonzya kutalika kuziyanda kapati kwiinda mbotumuyanda Leza. Mpoonya Jehova tanooli “Jehova omwe buyo” kulindiswe. Tatweelede kulekela cintu cili boobo kutucitikila.

14. Ino nkucenjezya kuli buti nkwaakaamba mwaapostolo Johane kujatikizya kuyanda Leza?

14 Mwaapostolo Johane wakakulwaizya cintu cikozyenye aceeco. Wakacenjezya kuti, ikuti muntu kayandisya zintu zili munyika, nkokuti, “zisusi zyanyama alimwi azisusi zyameso amambonwa akaambo kazintu nzyajisi muntu,” nkokuti “luyando lwa Taata taluko pe mulinguwe.” (1 Johane 2:15, 16) Aboobo tweelede kulilingula ciindi aciindi kutegwa tubone naa tulaiyandisya nyika. Tulakonzya kujana kuti twatalika kukwelelezyegwa azyakulikondelezya, bantu, alimwi amasitailo aazisani alimwi akulibamba ikutondezya muuya wanyika eeyi. Naa ambweni tulakonzya kuyanda kuti tucite “zintu zipati” kwiinda mukuba alwiiyo lwaatala. (Jeremiya 45:4, 5) Nyika mpya ilaafwaafwi kapati. Aboobo tweelede kwaayeeya majwi aalaanguzu kapati ngaakaamba Musa! Ikuti naa tulamvwisya akusyoma ncobeni kuti “Jehova Leza wesu ngu Jehova omwe buyo,” tuyookomba buyo nguwe alikke akumubelekela munzila njayanda.—Bahebrayo 12:28, 29.

AMUZUMANANE KUBA ALUKAMANTANO LWA BUNAKRISTO

15. Ino nkaambo nzi Paulo ncaakabayeekezya Banakristo kuti Leza ngu “Jehova omwe buyo”?

15 Mabala aakuti “Jehova omwe buyo” atugwasya kuzyiba kuti Jehova uyanda kuti babelesi bakwe bakamantane alimwi akuba amakanze omwe buyo mubuumi. Mumbungano ya Bunakristo yamumwaanda wamyaka wakusaanguna, kwakali ba Juda, ba Giriki, bana Roma, alimwi abantu ibakali kuzwa mumasi aambi. Bakakomezyedwe munzila ziindene-indene, bakajisi zilengwa ziindene-indene, alimwi nzyobakali kukkomanina azyalo zyakaliindene. Akaambo kaceeco, cakali ciyumu kuli bamwi ikutobela nzila mpya yakukomba naa kuleka zilengwa nzyobakazyibide. Aboobo Paulo wakeelede kubayeekezya kuti Banakristo bajisi buyo Leza omwe buyo, Jehova.—Amubale 1 Bakorinto 8:5, 6.

Jehova uyanda kuti babelesi bakwe bakamantane alimwi akuba amakanze omwe buyo mubuumi

16, 17. (a) Ino mbusinsimi nzi ibuli mukuzuzikizyigwa mazuba aano, alimwi ncinzi cacitika? (b) Ino ncinzi cikonzya kunyonganya lukamantano lwesu?

16 Ino mbuti kujatikizya mbungano ya Bunakristo mazuba aano? Musinsimi Isaya wakaamba kuti “kumamanino aamazuba aayo,” bantu kuzwa kumisyobo yoonse bayooboola antoomwe kuti bakombe Jehova. Bayakwaamba kuti: “Uyootuyiisya nzila zyakwe, eelyo tuyakweenda munzila zyakwe.” (Isaya 2:2, 3) Tulikkomene kubona kuti businsimi oobu buli mukuzuzikizyigwa mazuba aano! Bakwesu abacizyi bazwa mumasena aayindene-indene, baambaula myaambo iindene-indene, alimwi bajisi zilengwa ziindene-indene. Nokuba boobo tulikamantane mubukombi bwesu notukomba Jehova. Pele akaambo kakuti tuliindene kapati, zimwi ziindi tulakonzya kwiimpana.

Sena mulabeleka canguzu kutegwa mbungano ya Bunakristo izumanane kukamantana? (Amubone mincali 16-19)

17 Mucikozyanyo, ino mulimvwa buti kujatikizya bakwesu abacizyi ibatobela zilengwa ziimpene azyanu? Mwaambo wabo, mbobasama, mbobalilemeka, alimwi azyakulya nzyobalya zilakonzya kwiindana kapati azyanu. Sena mulabatantamuka akubandika buyo abaabo mbomuzyibene limwi? Ino mulimvwa buti kujatikizya baalu bakubusena nkomukkala ibana kulindinywe naa aabo ibamubala umbi naa ibatobela zilengwa zimbi? Ikuti tiitwacenjela, tulakonzya kuzumizya kwiindana ooku kutunyonganya alimwi akunyonyoona lukamantano lwesu.

18, 19. (a) Ino ndulayo nzi ilwaambwa kulugwalo lwa Baefeso 4:1-3? (b) Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa mbungano izumanane kukamantana?

18 Ino inga twaayeleba buti manyongwe aali boobo? Paulo wakapa lulayo lugwasya ku Banakristo ibakali kukkala mu Efeso, idolopo lyakavwubide kapati ilyakajisi bantu kuzwa mumasena aaindene-indene. (Amubale Baefeso 4:1-3.) Paulo wakaamba bube mbuli kulicesya, kubomba moyo, kukkazika moyo, alimwi aluyando. Bube oobu buli mbuli misemu miyumu iipa kuti ŋanda kayiimvwi nji. Pele kutegwa ŋanda izumanane kuboneka kabotu, kuyandika kubeleka canguzu. Paulo wakali kuyanda kuti Banakristo baku Efeso babeleke canguzu kutegwa ‘bazumanane alukamantano lwamuuya.’

19 Toonse tweelede kubeleka canguzu kutegwa mbungano izumanane kukamantana. Ino inga twacita buti oobo? Cakusaanguna, tweelede kuba abube mbwaakaamba Paulo: kulicesya, kubomba moyo, kukkazika moyo, alimwi aluyando. Cabili, tweelede kubeleka canguzu kutegwa tube “alukamantano lwamuuya mucaanzyo caluumuno.” Kutamvwana kuli mbuli lwaanzi lusyoonto-syoonto iluba kulukamantano lwesu; aboobo tuyandika kubeleka canguzu kutegwa tukumanizye kutamvwana ooku, eeci ciyoopa kuti tuzumanane kuba muluumuno alimwi akuba alukamantano akati kesu.

20. Ino inga twatondezya buti kuti tulamvwisya kuti “Jehova Leza wesu ngu Jehova omwe buyo”?

20 “Jehova Leza wesu ngu Jehova omwe buyo.” Majwi aaya mapati kapati! Ciyeekezyo eeci cakabagwasya bana Israyeli kuti baliyumye ciindi nobakanjila mu Nyika Yakasyomezyedwe. Majwi aaya andiswe alakonzya kutuyumya kutegwa tukafwutuke lyamapenzi mapati alimwi akutola lubazu mukubamba nyika kuti ibe Paradaiso. Atuzumanane kumukomba Jehova alikke buyo. Tweelede kumuyanda akumubelekela amoyo wesu woonse, amizeezo yesu yoonse, alimwi anguzu zyesu zyoonse, alimwi tweelede kubeleka canguzu kutegwa tuzumanane kuba muluumuno alimwi akukamantana abakwesu. Ikuti twazumanana kucita boobu, Jesu uyootwaamba kuti tuli mbelele alimwi tuyookubona kuzuzikizyigwa kwamajwi aakwe aakuti: “Amuboole, nywebo nomulelekedwe a Taata, amukone Bwami mbomwakabambilwa kuzwa kumatalikilo aanyika.”—Matayo 25:34.