1. Makani nzi aamasimpe kujatikizya bakubusi besu?

NOBAKUBUSI, mulakonzya kubelesyegwa kapati mumbungano. Bunji bwanu muli bayumu alimwi mulijisi nguzu kapati. (Tus. 20:29) Nzinji zintu nzyomucita kutegwa mugwasye Banakristonyoko. Alimwi ambweni mulangila ciindi nomuyoosalwa kuba mukutausi. Pele mulakonzya kulimvwa kuti bamwi bamubona kuti mucili bana, naa kuti tamunasima kutegwa mupegwe mulimo ooyu uuyandika kapati. Nokuba kuti inga kamucili bana, kuli zintu zimwi nzyomukonzya kucita lino kutegwa kabamusyoma akumulemeka bamwi mumbungano.

2. Ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

² Mucibalo eeci, tulalanga-langa buumi bwa Mwami Davida. Alimwi tulalanga-langa zyakacitika mubuumi bwabami bobilo ba Juda, Asa alimwi a Jehosafati. Kuyungizya waawo, tulalanga-langa buyumuyumu mbobakajana baalumi aaba botatwe, mbobakabuzunda, alimwi ancobakonzya kwiiya bakubusi kuzikozyanyo zyabo.

3. Muunzila nzi imwi bakubusi mobakonzya kubagwasya bakwesu abacizyi?

³ Naakacili mwana, Davida wakaiya milimo bamwi njobakali kubona kuti ilayandika. Cilisalede kuti wakali acilongwe  ciyumu a Jehova, alimwi wakabeleka canguzu kuba mwiimbi uucibwene. Kuyungizya waawo, wakabelesya luzyibo oolo ikugwasya Saulo, mwami wakasalidwe a Leza. (1Sam. 16:16, 23) Nobakubusi, sena mulijisi luzyibo ndomukonzya kubelesya kugwasya bamwi mumbungano? Nobanji mulilujisi. Mucikozyanyo, bakwesu abacizyi balakkomana ciindi bakubusi nobabagwasyilizya mbobakonzya kubelesya matabbuleti alimwi azibelesyo buyo zimbi ciindi nobacita ciiyo cabo alimwi anobali kumiswaangano. Mulakonzya kubagwasya bakwesu abacizyi nkaambo mulijisi luzyibo muzibelesyo eezyi.

4. Mbubwenya mbuli Davida, mbube nzi bakubusi mbobeelede kuba ambubo? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

⁴ Mubuumi bwakwe bwabuzuba abuzuba, Davida wakatondezya kuti ulasyomeka. Mucikozyanyo, kacili mukubusi wakabeleka canguzu kulanganya mbelele zyabausyi. Pele ooyu wakali mulimo uubikka buumi muntenda. Kumbele, Davida wakaambila Saulo kuti: “Mebo ndemubelesi wako ndili mweembezi wabutanga bwabataata. Lino buzuba bumwi kwakaboola syuumbwa alimwi acibbeya, mpoonya acimwi cakabweza mbelele kuzwa mubutanga. Ndakacitobela akucuuma, eelyo ndakavwuna mbelele kumulomo waco.” (1Sam. 17:34, 35) Davida wakalizyi kuti mukuli wakwe kukwabilila mbelele, alimwi cabusicamba wakazikwabilila. Bakubusi balakonzya kumwiiya Davida kwiinda mukuzuzikizya milimo njobapegwa.

5. Kweelana a Intembauzyo 25:14, ncintu nzi ciyandika kapati ncobakonzya kucita bakubusi?

⁵ Mukubusi Davida, wakajisi cilongwe ciyumu a Jehova. Cilongwe eeco cakali kuyandika kapati kwiinda busicamba mbwaakajisi Davida, naa luzyibo mukulizya kantimbwa. Jehova tanaakali buyo Leza wa Davida, pele alimwi wakali Mulongwe wakwe mwini-mwini. (Amubale Intembauzyo 25:14.) Nobakubusi, cintu ciyandika kapati ncomukonzya kucita nkuyumya cilongwe canu a Jehova. Ikuti mwacita oobo, mulakonzya kupegwa mikuli aimbi mumbungano.

6. Ino bantu bamwi bakali kumubona buti Davida?

⁶ Penzi limwi ndyaakajisi Davida ndyakuti, bamwi bakali kumubona kuti wakacili mwana. Mucikozyanyo, ciindi naakalyaaba kulwana Goliati, Mwami Saulo wakasola  kumutyompya kwiinda mukumwaambila kuti: “Yebo ucili mwana.” (1Sam. 17:31-33) Musyule, mwanookwabo Davida wakamutamikizya kuti tanaakali kubikkila maano. (1Sam. 17:26-30) Nokuba boobo, Jehova kunyina naakali kubona Davida kuti ucili mwana alimwi akuti tabikkili maano. Wakalimuzyi kabotu-kabotu. Alimwi kwiinda mukusyoma mulongwe wakwe Jehova, Davida wakacikonzya kumujaya Goliati.—1Sam. 17:45, 48-51.

7. Ncinzi ncomukonzya kwiiya kuzintu zyakamucitikila Davida?

⁷ Ncinzi ncomukonzya kwiiya kuzintu zyakamucitikila Davida? Mwiiya kuti mweelede kukkazyika moyo. Cilakonzya kutola ciindi kuli baabo ibamuzyi kuzwa kubwana kutalika kumubona kuti mwakomena. Nokuba boobo, mulakonzya kuba masimpe kuti Jehova talangi buyo mbomuboneka, ulizyi bwini mbomubede alimwi azintu nzyomukonzya kucita. (1Sam. 16:7) Amuyumye cilongwe canu a Leza. Davida wakacita oobo kwiinda mukulangilila zilenge zya Jehova. Wakali kuzinzibala kuyeeya zilenge eezyo akubona ncozyakali kumuyiisya kujatikizya Mulengi. (Int. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Acimwi ncomukonzya kucita, nkulomba Jehova kuti amupe nguzu. Mucikozyanyo, sena basicikolonyoko balamufwubaazya akaambo kakuba umwi wa Bakamboni ba Jehova? Kuti kacili boobo, amupaile kuli Jehova kutegwa amugwasye kulizunda penzi eeli. Alimwi amulutobele lulayo lugwasya lujanika mu Jwi lyakwe, mumabbuku aapandulula Bbaibbele alimwi amumavidiyo. Ciindi nomubona Jehova mbwamugwasya kuzunda penzi limwi, muyoozumanana kumusyoma. Kuyungizya waawo, ciindi bamwi baakubona kuti mulamusyoma Jehova, andinywe bayootalika kumusyoma.

8-9. Ncinzi cakagwasya Davida kulindila cakukkazyika moyo kusikila naakaba mwami, alimwi ino bakubusi inga baiya nzi kucikozyanyo cakwe?

⁸ Atulange-lange buyumuyumu abumwi mbwaakajana Davida. Ciindi naakananikwa kuba Mwami, Davida wakeelede kulindila kwamyaka minji katanatalika kweendelezya kali Mwami wa Juda. (1Sam. 16:13; 2Sam. 2:3, 4) Muciindi eeco, ncinzi cakamugwasya kulindila cakukkazika moyo? Muciindi cakutyompwa, Davida wakabikkila maano kuzintu nzyaakali kukonzya kucita. Mucikozyanyo, ciindi naakali simutuntuli mucilawo caba Filisiti, Davida wakabelesya ciindi eeci kulwana basinkondonyina abana Israyeli. Kwiinda mukucita boobo, wakakwabilila minyinza yacilawo ca Juda.—1Sam. 27:1-12.

⁹ Ncinzi bakubusi ncobakonzya kwiiya kucikozyanyo ca Davida? Amubelesye zyoolwe nzyomujisi kubelekela bakwesu abacizyi. Atulange-lange cakacitikila mukwesu Ricardo. * Kacili mwana, wakajisi makanze aakuba mupainiya waciindi coonse. Pele baalu bakaamba kuti tanaakalibambilide. Muciindi cakutyompwa naa kunyema, mukwesu Ricardo, wakatalika kubeleka ciindi cinji mumulimo wamumuunda. Wakaamba kuti: “Ndalanga musyule, ndibona kuti cakali kweelela kuti ndibelekele mumbazu zimwi kutegwa ndiyaambele. Ndakabikkila maano kubona kuti ndilapilukila kumuntu uuli woonse watondezya luyandisisyo alimwi akulibambila kabotu. Mane buya ndakatalisya aciiyo ca Bbaibbele. Akaambo kakuzumanana kukambauka, ndakacileka akuyoowa.” Mukwesu Ricardo lino mupainiya musungu, alimwi mukutausi.

10. Ncinzi ncaakacita Davida aciindi cimwi katanasala cakucita?

¹⁰ Atulange-lange cintu acimbi icakacitika  mubuumi bwa Davida. Ciindi naakali kutija Saulo mucilawo caba Filisiti, Davida abaalumi bakwe bakasiya mikwasyi yabo akuunka kunkondo. Cindi nobakali kunkondo, basikondonyina bamwi bakaboola kusaala maanda aabo akutola mikwasyi yabo mubuzike. Davida naakayeeya kuti, mbwaanga wakali sikalumamba uucibwene, nocakamuubila kukwabilila mikwasyi iyakatolwa mubuzike. Muciindi caboobo, Davida wakalomba Jehova kuti amusololele. Kwiinda mukugwasyigwa amupaizi Abiyatara, Davida wakabuzya Jehova kuti: “Sena ndizitandile zigwebenga eezyi zisaala?” Jehova wakaambila Davida kuti acite oobo alimwi akumusyomezya kuti wakali kuyoozwidilila. (1Sam. 30:7-10) Ncinzi ncomukonzya kwiiya kuliceeci cakacitika?

11. Ncinzi ncomukonzya kucita kamutanasala cakucita?

¹¹ Amubuzye bamwi kamutanasala cakucita. Amubabuzye bazyali banu. Mulakonzya kujana lulayo lugwasya kwiinda mukubandika abaalu basimide. Jehova ulabasyoma baalumi aaba, andinywe mulakonzya kubasyoma. Jehova ubabona kuti ‘nzipego’ kumbungano. (Ef. 4:8) Mulakonzya kusala camaano kuti mwaiya lusyomo lwabo alimwi akuswiilila kumizeezo yabusongo njobapa. Lino atulange-lange ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Mwami Asa.

12. Mbube nzi mbwaakajisi Mwami Asa ciindi naakatalika kulela?

¹² Kacili mukubusi, Mwami Asa wakali kulicesya alimwi wakali sicamba. Mucikozyanyo, nobakafwa bausyi ba Abija, Asa wakaba mwami mpoonya wakatalika kugwisya mituni mucisi. Kuyungizya waawo, “wakaambila ba Juda kuti bayandaule Jehova Leza wabamausyi kuti batobele Mulawo akuubamba.” (2Mak. 14:1-7) Ciindi Zera muna Etiopiya naakaunka kuyoolwana Juda kajisi basikalumamba bali 1,000,000, cabusongo Asa wakalomba lugwasyo kuli Jehova naakati: “O Jehova, tacikwe makani kulinduwe naa aabo mbogwasya mbanji naa tabajisi nguzu. Kotugwasya, O Jehova Leza wesu, nkaambo tusyoma nduwe.” Majwi aaya mabotu atondezya kuti Asa wakajisi lusyomo luyumu lwakuti Jehova ulakonzya kumufwutula alimwi abantu bakwe. Asa wakasyoma Usyi wakujulu, aboobo “Jehova wakazunda bana Etiopiya.”—2Mak. 14:8-12.

13. Ncinzi cakamucitikila Asa alimwi nkaambo nzi?

 ¹³ Cakali kuyoosya kapati ciindi basikalumamba bali 1,000,000 nobakaboola kulwana Asa, pele wakasyoma Jehova aboobo wakazwidilila. Nokuba boobo, cuusisya ncakuti, ciindi Asa naakajana penzi ilyatali kuyoosya mbuli lyakusaanguna, kunyina naakasyoma Jehova. Ciindi naakakongwa a Basa, Mwami mubyaabi wa Israyeli, Asa wakalomba lugwasyo kumwami wa Siriya. Eelo kaka eeci cakaleta mapenzi! Kwiinda mumusinsimi wakwe Hanani, Jehova wakaambila Asa kuti: “Akaambo kakuti wakasyoma mwami wa Siriya muciindi cakusyoma Jehova Leza wako, impi yabasikalumamba yamwami wa Siriya yaloboka mumaanza aako.” Alimwi buya kuzwa ciindi eeco, Asa wakali kulwanwa ciindi aciindi. (2Mak. 16:7, 9; 1Bam. 15:32) Ino twiiya nzi?

14. Kweelana alugwalo lwa 1 Timoteyo 4:12, mbuti mbomukonzya kutondezya kuti mulamusyoma Jehova alimwi ino muyooba bantu bali buti ikuti mwacita oobo?

¹⁴ Amuzumanane kulicesya akusyoma Jehova. Ciindi nomwakabbapatizyigwa mwakatondezya lusyomo luyumu alimwi akuti mulamusyoma Jehova. Alimwi Jehova wakamutambula camaanza obilo mumukwasyi wakwe. Aboobo ncomweelede kucita lino nkuzumanana kusyoma Jehova. Cilakonzya kulibonya kuti ncuubauba kusyoma Jehova ciindi nomusala zintu zipati-pati mubuumi. Pele ino mbuti aziindi zimbi? Eelo kaka cilayandika kapati kusyoma Jehova, nociba ciindi nomusala zyakulikondelezya, mulimo wakumubili alimwi ambaakani zyamubuumi! Mutanoosyomi busongo bwanu. Muciindi caboobo, amuyandaule njiisyo zyamu Bbaibbele zikonzya kubeleka mubukkale bwanu alimwi akucita kweelana abusolozi oobo. (Tus. 3:5, 6) Ikuti mwacita oobo, muyookkomanisya Jehova alimwi muyoopa kuti bamwi mumbungano yanu kabamusyoma.—Amubale 1 Timoteyo 4:12.

15. Kweelana alugwalo lwa 2 Makani 18:1-3; 19:2, nkulubizya nzi nkwaakacita Mwami Jehosafati?

¹⁵ Masimpe, mbubonya mbulindiswe, andinywe tamulondokede alimwi zimwi ziindi munoolubizya. Nokuba boobo, eeci taceelede kumulesya kubeleka canguzu mumulimo wa Jehova. Atulange-lange cikozyanyo ca Mwami Jehosafati. Wakajisi bube bubotu bunji. Kumatalikilo aabulelo bwakwe, “wakayandaula  Leza wabamausyi akutobela mulawo wakwe.” Kuyungizya waawo, wakatuma basilutwe bakwe muminzi yoonse ya Juda kuyooyiisya bantu kujatikizya Jehova. (2Mak. 17:4, 7) Nokuba kuti wakali kusyomeka, Jehosafati zimwi ziindi tanaakali kusala cabusongo. Akaambo kakusala kuli boobo, aciindi cimwi Jehosafati wakapegwa lulayo kuli umwi wabaiminizi ba Jehova. (Amubale 2 Makani 18:1-3; 19:2.) Nciiyo nzi ncotukonzya kwiiya kucibalo eeci?

16. Ncinzi ncomukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Rajeev?

¹⁶ Amulutambule lulayo ndomupegwa. Ambweni mbubonya mbuli bakubusi banji, cilamuyumina kubona mulimo wa Jehova kuba cintu ciyandika kapati mubuumi. Mutatyompwi. Amubone cakacitikila mukubusi Rajeev. Kapandulula ciindi naakali mukubusi, wakati: “Zimwi ziindi tiindakazyi nzyondakali kuyanda kucita mubuumi. Mbubwenya mbuli bakubusi banji, ndakali kuzikkomanina zisobano alimwi akulikkomanisya kwiinda kuunka kumiswaangano amubukambausi.” Ino ncinzi cakamugwasya Rajeev? Mwaalu umwi ubikkila maano wakamupa lulayo. Rajeev upandulula kuti: “Mwaalu ooyu wakandigwasya kuyeeya njiisyo iijanika kulugwalo lwa 1 Timoteyo 4:8.” Cakulicesya Rajeev wakalutambula lulayo alimwi akubona cakali kuyandika kapati mubuumi bwakwe. Wakaamba kuti: “Ndakabona kuti kubelekela Jehova munzila zisiyene-siyene ncecintu ciyandika kapati mubuumi bwangu.” Ino ncinzi cakatobela? Rajeev wakaamba kuti, “nokwakainda buyo myaka misyoonto kuzwa ciindi nondakalutambula lulayo, ndakeelela kuba mukutausi.”

17. Ino bacembeede balimvwa buti kujatikizya bakubusi babelekela Jehova?

¹⁷ Nobakubusi, bakwesu abacizyi balalumba kapati nomubelekela Jehova antoomwe ambabo “calukamantano.” (Zef. 3:9) Balakkomana kubusungu mbomutondezya mumilimo njomupegwa. Alimwi balamuyanda kapati.—1Joh. 2:14.

18. Kweelana alugwalo lwa Tusimpi 27:11, ino Jehova ulimvwa buti kujatikizya bakubusi ibamubelekela?

¹⁸ Nobakubusi, mutalubi kuti Jehova ulamuyanda alimwi akumusyoma. Wakasinsima kuti kumazuba aamamanino, unoojisi nkamu yabalombwana ibayoolyaaba cakuliyandila. (Int. 110:1-3) Ulizyi kuti mulamuyanda alimwi akuti mulayanda kumubelekela kusikila mpomugolela. Aboobo amwiiye kulikkazikila moyo lwanu akubakkazikila moyo bamwi. Ciindi nomwalubizya, amulutambule lulayo akulubona kuti luzwa kuli Jehova. (Heb. 12:6) Amubeleke canguzu mumilimo njomupedwe. Kwiinda zyoonse amumukkomanisye Uso wakujulu muzintu nzyomucita.—Amubale Tusimpi 27:11.