Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 19

Kutondezya Luyando Abululami Munyika Mbyaabi

Kutondezya Luyando Abululami Munyika Mbyaabi

“Toli Leza uukkomanina bubi; kunyina mubi uukonzya kuzumanana kukkala anduwe.”—INT. 5:4.

LWIIMBO 142 lkujatisya Bulangizi Mbotujisi

IZILI MUCIBALO *

1-3. (a) Kweelana alugwalo lwa Intembauzyo 5:4-6, ino Jehova ulimvwa buti kujatikizya bubi? (b) Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti kutundulula bana mumakani aakoonana takweendeleni ‘amulawo wa Kristo’?

JEHOVA LEZA ulabusulaika bubi buli boonse. (Amubale Intembauzyo 5:4-6.) Ulakusulaika kapati kutundulula bana mumakani aakoonana, icibi cipati alimwi icisesemya! Akaambo kakuti tuli Bakamboni ba Jehova, tulamwiiya Jehova kwiinda mukusulaika cilengwa cakutundulula bana mumakani aakoonana alimwi tatuzumizyi bukkale buli boobu mumbungano ya Bunakristo.—Rom. 12:9; Heb. 12:15, 16.

2 Bukkale buli boonse ibujatikizya kutundulula bana mumakani aakoonana tabweendelani ‘amulawo wa Kristo’! (Gal. 6:2) Nkaambo nzi ncotwaambila boobo? Kweelana ambotwakaiya mucibalo cainda, mulawo wa Kristo, nkokuti zintu zyoonse nzyaakayiisya Jesu kwiinda mumajwi alimwi amucikozyanyo, ziyeeme aluyando alimwi zisumpula bululami. Akaambo kakutobela mulawo ooyu, Banakristo bakasimpe balabeendelezya bana munzila iibapa kulimvwa kukwabililwa alimwi akuyandwa kapati. Kutundulula bana mumakani aakoonana nkuliyanda alimwi taciluzi pe. Kupa kuti mwana alimvwe kutakwabililwa alimwi akutayandwa.

3 Cuusisya ncakuti, kutundulula bana mumakani aakoonana ndipenzi lili munyika yoonse, alimwi Banakristo bakasimpe abalo bajatikizyigwa apenzi eeli. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti “bantu babyaabi abasilweeno” bavwula alimwi bamwi balakonzya kunjila mumbungano. (2Tim. 3:13) Kuyungizya waawo, bamwi ibalitaminina kuba cibeela cambungano bakacita zisusi zyanyama alimwi akutundulula bana mumakani aakoonana. Atubandike kaambo kutundulula bana mumakani aakoonana ncocili cibi cipati. Mpoonya tulalanga-langa kujatikizya ncobacita baalu ciindi umwi naacita cibi cipati, kubikkilizya akutundulula bana mumakani aakoonana, alimwi tulabona bazyali mbobakonzya kubakwabilila bana babo. *

NCIBI CIPATI

4-5. Nkaambo nzi kutundulula mwana ncocili cibi kuli sikutundululwa ooyo?

4 Kutundulula bana kulabapenzya bantu kwaciindi cilamfwu. Cilabacisa basikutundululwa antoomwe abaabo ibababikkila maano, nkokuti banamukwasyi alimwi a Banakristonyina. Kutundulula bana ncibi cipati.

5 Ncibi kuli sikutundululwa. * Ncibi kupenzya bamwi. Kweelana ambotuyooyiya mucibalo citobela, eeco ncacita sikutundulula bana, upenzya mwana munzila zibyaabi kapati. Nokuba kuti mwana ulamusyoma sikutundulula, ulamupenzya acaali kwiinda mukumupa kulimvwa kutakwabililwa alimwi akumupa kujana mapenzi aatakeelede kumucitikila. Bana beelede kukwabililwa kumucito mubyaabi uuli boobu, alimwi aabo ibakatundululwa bayandika kuumbulizyigwa akugwasyigwa.—1Tes. 5:14.

6-7. Nkaambo nzi kutundulula mwana ncocili cibi kumbungano alimwi akubeendelezi bamfwulumende?

6 Ncibi kumbungano. Simbungano iwajanwa amulandu wakutundulula mwana uleta masampu kumbungano. (Mt. 5:16; 1Pet. 2:12) Tacili kabotu kuleta masampu ku Banakristo banji basyomeka, ibasolekesya ‘kuliyumya kulwanina lusyomo.’ (Jud. 3) Tatuzumizyi bantu kuzumanana kukkala mumbungano ikuti naa bacita zintu zibyaabi mpoonya tiibatondezya kweempwa alimwi abaabo ibaleta masampu kuzina lyambungano libotu.

7 Ncibi kubeendelezi bamfwulumende. Banakristo beelede ‘kulibombya kubeendelezi.’ (Rom. 13:1) Tulatondezya kuti tulalibombya kwiinda mukutobela milawo yamfwulumende. Ikuti simbungano watyola mulawo, mucikozyanyo, kuti watundulula mwana mumakani aakoonana, nkokuti wabisizya beendelezi bamfwulumende. (Amweezyanisye a Milimo 25:8.) Nokuba kuti baalu tabajisi nguzu zyakusubula bantu batyola mulawo wamfwulumende, tabamukwabilili sikutundulula kucisubulo ncakonzya kupegwa amfwulumende. (Rom. 13:4) Sikubisya ulatebula ncaakasyanga.—Gal. 6:7.

8. Ino Jehova uzibona buti zibi izicitilwa bamwi?

8 Ciinda kubija ncakuti, ncibi kuli Leza. (Int. 51:4) Ciindi muntu nacita cibi kumuntunyina, nkokuti ucita cibi akuli Jehova. Amulange cikozyanyo kuzwa mu Mulawo Leza ngwaakapa bana Israyeli. Mulawo wakali kwaamba kuti muntu iwakali kubbida muntunyina naa kumuunina, wakali kucita ‘cakutasyomeka kuli Jehova.’ (Lev. 6:2-4) Aboobo masimpe ngakuti, simbungano uutundulula mwana, nkokuti kupa mwana ooyo kutaliiba, ucita cakutasyomeka kuli Leza. Sikutundulula ooyo uleta masampu aataambiki kuzina lya Jehova. Nkakaambo kaako tweelede kuzyiba kuti kutundulula mwana mumakani aakoonana, ncibi cisesemya kuli Leza alimwi tweelede kucisulaika.

9. Malailile nzi aamu Bbaibbele mbunga ya Jehova ngoyapa kwamyaka minji, alimwi nkaambo nzi?

9 Kwamyaka minji, mbunga ya Jehova yasimba mabbuku manji aajisi malailile aamu Magwalo kujatikizya kutundulula bana. Mucikozyanyo, zibalo zijanika mu Ngazi Yamulindizi alimwi amu Sinsimuka! zilaamba kujatikizya baabo ibakatundululwa mumakani aakoonana mbobakonzya kulwana penzi lyamumizeezo, mbobakonzya kugwasyigwa akukulwaizyigwa abamwi alimwi abazyali mbobakonzya kubakwabilila bana babo. Baalu bakatambula lwiiyo lwamu Magwalo kujatikizya mbobakonzya kulanganya cibi cakutundulula bana. Mbunga yazumanana kupa malailile kubaalu aajatikizya mbobakonzya kulanganya cibi cakutundulula bana. Nkaambo nzi? Kutegwa ibe masimpe kuti baalu lyoonse balautobela mulawo wa Kristo alimwi akucita zintu caluyando abululami ciindi nokwacitika cibi cakutundulula bana mumakani aakoonana.

NCOBACITA BAALU CIINDI UUMWI NAACITA CIBI CIPATI

10-12. (a) Ncinzi baalu ncobeelede kuyeeya alimwi ino nimbaakani nzi nzyobeelede kuba anzizyo ciindi nobalanganya kaambo kajatikizya cibi cipati? (b) Kweelana alugwalo lwa Jakobo 5:14, 15, ncinzi baalu ncobasolekesya kucita?

10 Ciindi baalu nobalanganya makani aali oonse aajatikizya cibi cipati, balayeeya kuti mulawo wa Kristo ubalailila kuti beelede kubweendelezya caluyando butanga akucita ciluzi alimwi abululami mumeso aa Leza. Akaambo kaceeci, beelede kubikkila maano kutwaambo tunji ciindi nobamvwa kuti muntu umwi wacita cibi cipati. Makanze ngobajisi baalu ngakulemeka Jehova alimwi akukwabilila mpuwo yakwe. (Lev. 22:31, 32; Mt. 6:9) Alimwi baalu balabikkila kapati maano kubukkale bwakumuuya bwabakwesu abacizyi mumbungano alimwi bayanda kugwasya uuli woonse iwakatundululwa mumakani aakoonana.

11 Kuyungizya waawo, baalu balasola kulanga-langa naa ooyo iwakacita cibi cipati ulatondezya kweempwa. Ikuti naa ulacita oobo, balamugwasya kubambulula cilongwe cakwe a Jehova. (Amubale Jakobo 5:14, 15.) Munakristo iwazundwa azisusi zibyaabi alimwi akucita cibi cipati mulwazi kumuuya. Eeci citondezya kuti tacijisi cilongwe cibotu a Jehova. * Munzila imwi, baalu mbasilisi bakumuuya. Balasolekesya ‘kumuponya ooyo uucisidwe [nkokuti mubukkale oobu, sikubisya ooyo.]’ Lulayo lwabo lwamu Magwalo lulakonzya kumugwasya kubambulula cilongwe cakwe a Leza, pele eeci cilakonzyeka lilikke buyo ikuti weempwa kuzwa ansi aamoyo.—Mil. 3:19; 2Kor. 2:5-10.

12 Cilisalede kuti baalu bajisi mukuli mupati. Balabikkila maano kapati kubutanga oobo Leza mbwaakabapa kuti babulanganye. (1Pet. 5:1-3) Bayanda kuti basyominyina kabalimvwa kukwabililwa mumbungano. Nkakaambo kaako, balabweza ntaamu cakufwambaana ciindi nobatambula lipooti yakuti umwi wakacita cibi cipati, kubikkilizya acibi cakutundulula bana. Amubone mibuzyo iili kumatalikilo aamuncali  13 15, alimwi a  17.

13-14. Sena baalu balaitobela milawo yamfwulumende iijatikizya kwaambila beendelezi bamfwulumende ikuti kuli watundulula mwana? Amupandulule.

 13 Sena baalu balaitobela milawo yamfwulumende iijatikizya kwaambila beendelezi bamfwulumende ikuti kuli watundulula mwana? Inzya. Mumasena imuli milawo iili boobu, baalu balasolekesya kwiitobela milawo yamfwulumende iijatikizya kwaambila beendelezi bamfwulumende ikuti naa kuli makani aakutundulula. (Rom. 13:1) Milawo iili boobo taikazyanyi amilawo ya Leza. (Mil. 5:28, 29) Aboobo ciindi nobamvwa makani aajatikizya kutundulula bana, mpoonya-mpoonya baalu balalomba busolozi kuofesi yamutabi kujatikizya mbobakonzya kwiitobela milawo yakwaambila beendelezi bamfwulumende.

14 Baalu balabandika abasikutundululwa, bazyali babo, alimwi abamwi ibaazyi makani kuti balaangulukide kutola makani kubeendelezi bamfwulumende. Pele ino mbuti kuti makani aayo ajatikizya muntu umwi wamumbungano mpoonya azyibwa abantu bamucilawo? Sena Munakristo iwatola makani aayo weelede kulimvwa kuti waleta masampu kuzina lya Leza? Peepe. Sikutundulula ngowaleta masampu kuzina lya Leza.

15-16. (a) Kweelana alugwalo lwa 1 Timoteyo 5:19, nkaambo nzi ncokuyandika bakamboni bobilo baalu kabatanapanga kkomiti yalubeta? (b) Ino baalu bacita buti ciindi nobamvwa kuti umwi mumbungano waambwa kuti wakatundulula mwana?

 15 Mumbungano, kabatanapanga kkomiti yalubeta baalu, nkaambo nzi ncokuyandika bakamboni bobilo? Kucita boobo ncibeela cazyeelelo zyamu Bbaibbele zisumpukide zyabululami. Ikuti umwi waambwa kuti wakacita cibi cipati, pele walo wakaka, kweelede kuba bakamboni bobilo baalu kabatanapanga kkomiti yalubeta. (Dt. 19:15; Mt. 18:16; amubale 1 Timoteyo 5:19.) Sena eeci caamba kuti makani aajatikizya muntu iwaambwa kuti wakatundulula mwana kaatanatolwa kubeendelezi bamfwulumende kuyandika bakamboni bobilo? Peepe. Baalu naa ibamwi buyo tabayandiki bakamboni bobilo kutegwa batole makani aayo kubeendelezi bamfwulumende.

16 Ciindi nobamvwa kuti umwi mumbungano waambwa kuti wakatundulula mwana, baalu balabikkila maano kutobela milawo yamfwulumende iijatikizya kutola makani aayo kumfwulumende, mpoonya balatalika kuvwuntauzya icakacitika. Bamana kucita boobo, kweelana ancolyaamba Bbaibbele, balabona naa inga bayandika kupanga kkomiti yalubeta. Ikuti naa muntu ooyo waukaka mulandu, baalu balalanga-langa bumboni ibwakapegwa abakamboni bobilo ibaazyi kabotu makani aayo. Ikuti ooyo wakatola makani alimwi akamboni uumwi basinizya kuti muntu ooyo wakamutundulula ncobeni mwana ooyo naa kuti wakatundulula mwana uumbi aciindi cimwi, nkokuti baalu inga baba abumboni bukkwene bwakupanga kkomiti yalubeta. * Ikuti kamboni wabili tako, tacaambi kuti ooyo iwakatola makani ulabeja. Nokuba kuti taakwe bakamboni bobilo ibasinizya kuti muntu ooyo wakatundulula mwana mumakani aakoonana, baalu balizyi kuti muntu ooyo ambweni wakacita cintu cimwi icibi kapati icakabatyompya bamwi. Baalu bayoozumanana kupa luumbulizyo alimwi alugwasyo kuli baabo ibatyompedwe akaambo kacibi eeco. Kuyungizya waawo, baalu bayoobikkila maano kukwabilila mbungano kuntenda iili yoonse njakonzya kuleta muntu ooyo iwakaambwa kuti wakatundulula mwana.—Mil. 20:28.

17-18. Amupandulule mukuli wakkomiti yalubeta.

 17 Ino kkomiti yalubeta ijisi mukuli nzi? Ijisi mukuli wakubona naa muntu ooyo iwakacita cibi cipati ulakonzya kuzumanana kuba mumbungano naa pe. Tauli mukuli wabo wakusala naa sikutundulula weelede kusubulwa akaambo kakuti wakatyola umwi wamilawo yamfwulumende. Balekela mfwulumende kuti isale mboyeelede kubasubula aabo ibatyola milawo.—Rom. 13:2-4; Tit. 3:1.

18 Ciindi baalu nobabeleka mukkomiti yalubeta, balanganya buyo makani aajatikizya cilongwe camuntu a Leza alimwi acilongwe cakwe abakombinyina. Kwiinda mukusololelwa a Magwalo, balabeteka kutegwa babone naa sikutundulula weempwa naa pe. Ikuti katayandi kweempwa, baalu balamuzyibya kuti ulagwisyigwa mumbungano, mpoonya balaambilizya kumbungano kuti tacili umwi wa Bakamboni ba Jehova. (1Kor. 5:11-13) Ikuti naa weempwa, ulazumanana kuba mumbungano. Nokuba boobo, baalu bayoomwaambila kuti takazumizyigwi kuba amikuli iili yoonse mumbungano kwamyaka minji, naa ambweni mubuumi bwakwe boonse. Akaambo kakuti balabikkila maano kapati kukwabilila bana, baalu balakonzya kubacenjezya kumbali bazyali ibali mumbungano kuti beelede kucenjela ciindi bana babo nobali aamuntu ooyu. Ciindi baalu nobacenjezya bazyali, beelede kubikkila maano kutegwa batayubununi mazina aabantu aabo mbaakatundulula.

MBOMUKONZYA KUBAKWABILILA BANA BANU

Bazyali balakwabilila bana babo kukutundululwa mumakani aakoonana kwiinda mukubandika ambabo makani abeelede aajatikizya koonana. Kutegwa bacite oobo, bazyali babelesya makani aapegwa ambunga ya Leza. (Amubone muncali 19-22)

19-22. Ncinzi ncobakonzya kucita bazyali kutegwa bakwabilile bana babo? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

19 Nguni uujisi mukuli wakukwabilila bana kuntenda? Mbazyali. * Bana banu ncipego kuzwa kuli Leza, “ndukono luzwa kuli Jehova.” (Int. 127:3) Mukuli wanu kubakwabilila. Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa mukwabilile bana banu kukutundululwa?

20 Cakusaanguna, amwaazyibe makani aajatikizya kutundulula. Amuzyibe mbobabede bantu ibatundulula bana alimwi anzila nzyobabelesya kuboongelezya. Amubuzyibe bukkale naa bantu ibakonzya kuleta ntenda. (Tus. 22:3; 24:3) Kamuyeeya kuti kanji-kanji sikutundulula, muntu ngwazyi kabotu mwana alimwi ngwasyoma.

21 Cabili, amubandike cakulikwaya abana banu alimwi amubakulwaizye kubandika andinywe cakulikwaya. (Dt. 6:6, 7) Eeci cilabikkilizya akuba muswiilizi mubotu. (Jak. 1:19) Amuyeeye kuti bana ibatundululwa kanji-kanji balayoowa kwaambila muntu uuli woonse kujatikizya cakacitika. Bayoowa kuti kunyina utiibasyome, naa ambweni balayoowa akaambo kakuti sikubatundulula wakabakonga kuti uyoocita cintu cimwi cibi kulimbabo ikuti naa baambile muntu uuli woonse kujatikizya cakacitika. Ikuti naa mwabona kuti kuli cintu cibyaabi cacitika kubana banu, amubabuzye mibuzyo munzila yaluzyalo mpoonya amuswiilile cakukkazika moyo ciindi nobaambaula.

22 Catatu, amubayiisye bana banu. Amubaambile makani aajatikizya koonana kweelana aciimo cabo. Amubayiisye ncobeelede kwaamba alimwi akucita ciindi umwi nasola kubajata munzila iiteelede. Amubelesye makani ngoyapa mbunga ya Leza kujatikizya mbomukonzya kubakwabilila bana banu.—Amubone kabbokesi kakuti “ Amuliyiisye Nobeni Alimwi Abana Banu.”

23. Ino kutundulula bana mumakani aakoonana tukubona buti alimwi ino mubuzyo nzi uuyakwiingulwa mucibalo citobela?

23 Mbotuli Bakamboni ba Jehova, kutundulula bana mumakani aakoonana tukubona kuti ncibi cisesemya alimwi mulandu mupati. Akaambo kakutobela mulawo wa Kristo, Bakamboni ba Jehova tababakwabilili kuzintu izikonzya kubacitikila basikutundulula. Pele ino ncinzi ncotukonzya kucita kutegwa tugwasye baabo ibakatundululwa? Mubuzyo ooyu uyakwiingulwa mucibalo citobela.

LWIIMBO 103 Beembezi Nzipego Mubantu

^ munc. 5 Mucibalo eeci tulabandika kujatikizya mbotukonzya kubakwabilila bana kukutundululwa mumakani aakoonana. Tulaiya kujatikizya baalu mbobakwabilila mbungano alimwi abazyali mbobakonzya kubakwabilila bana babo.

^ munc. 3 BUPANDULUZI BWAMABALA: Kutundulula bana mumakani aakoonana kulacitwa ciindi muntu mupati nabelesya mwana kumanizya cilaka cakoonana. Kulakonzya kubikkilizya koonana; kubikka cinswe mukanwa naa kumatako; kujatauka cinswe, nkolo, matako; naa micito iimwi buyo yakutalilemeka. Nokuba kuti kanji-kanji batundululwa boobu mbasimbi, basankwa banji abalo balatundululwa. Alimwi nokuba kuti kanji-kanji bamaalumi mbobatundulula bana, bamakaintu bamwi abalo balabatundulula bana.

^ munc. 5 BUPANDULUZI BWAMABALA: Mucibalo eeci alimwi acitobela, bbala lyakuti “sikutundululwa” lyaamba muntu iwakatundululwa mumakani aakoonana kacili mwana. Tulalibelesya bbala eeli kutegwa tucisalazye kuti mwana ooyo wakapenzyegwa, wakacitilwa cakutalulama akuti walo tajisi mulandu.

^ munc. 11 Kuciswa kumuuya tacili cilitamizyo cakucita cibi cipati. Sikubisya ulijisi mukuli kujatikizya zintu zitali kabotu nzyaakasala alimwi Jehova uyoomubeteka kuzintu nzyaakacita.—Rom. 14:12.

^ munc. 16 Baalu kunyina nobayoomwiita mwana ooyo iwakatundululwa kuti ajanike ciindi nobabandika ayooyo iwakaambwa kuti wakamutundulula. Muzyali naa muntu umwi mupati ngwasyoma mwana ooyo akwaanguluka kubandika anguwe ulakonzya kubaambila baalu nzyaamba mwana kujatikizya cakacitika. Munzila eeyi, mwana takoozumanana kupenga.

^ munc. 19 Makani aambwa kubazyali alabeleka akuli baabo ibalela naa balanganya bana batali babo.