Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 21

Sena Mulalumba Kuzipego Nzyaakatupa Leza?

Sena Mulalumba Kuzipego Nzyaakatupa Leza?

“Nzinji kapati zintu nzyoocita, O Jehova Leza wangu, milimo yako iigambya amakanze ngojisi kulindiswe.”—INT. 40:5.

LWIIMBO 5 Milimo ya Leza Iigambya

IZILI MUCIBALO *

1-2. Kweelana alugwalo lwa Intembauzyo 40:5, nzipego nzi nzyaakatupa Jehova, alimwi nkaambo nzi ncotuyanda kuzibandika?

JEHOVA mwaabi. Amuyeeye buyo kujatikizya zipego nzyaakatupa: nyika, nkokuti munzi wesu mubotu alimwi uulibedelede; bongo bwesu ibupangidwe munzila iigambya; alimwi a Jwi lyakwe libotu kapati, Bbaibbele. Akaambo kakuti Jehova wakatupa zipego eezyi zyotatwe, tulijisi busena bwakukkala, tulacikonzya kuyeeye alimwi akubandika abamwi, alimwi tulijisi bwiinguzi bwamibuzyo iiyandika kapati njotwakajisi.—Amubale Intembauzyo 40:5.

2 Mucibalo eeci, tulabandika mubufwaafwi kujatikizya zipego eezyi zyotatwe. Ciindi notuzinzibala kuyeeya zipego eezyo, tuyoolumba kapati alimwi akuyandisya kumukkomanisya Mulengi wesu siluyando, Jehova. (Ciy. 4:11) Kuyungizya waawo, tuyoocikonzya kugwasya baabo ibakeenwa anjiisyo yakusanduka yakubeja.

NYIKA YESU IILIBEDELEDE

3. Nkaambo nzi nyika ncoilibedelede?

3 Busongo bwa Leza bulalibonya caantangalala kweelana ambwaakaupanga munzi wesu, nkokuti nyika. (Rom. 1:20; Heb. 3:4) Nyika yesu taili buyo pulaneti ilikke iizinguluka zuba, pele ililibedelede akaambo kakuti ilijisi zintu zyoonse izipa kuti bantu kabacikonzya kupona.

4. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti nyika nimbotu kapati kwiinda bwato ibuli boonse ibwakapangwa abantu?

4 Munzila imwi, nyika ili mbuli bwato ibuli mulwaanje. Pele kuli lwiindano lupati akati kabwato buzwide bantu alimwi anyika yesu. Mucikozyanyo, ino bantu bali mubwato inga bakkala kwaciindi cilamfwu buti ikuti kababelesya oxygen yabo, zyakulya, alimwi amaanzi alimwi akuti kabatasowi tombe lili lyoonse mumaanzi? Balakonzya kufwa cakufwambaana. Mukwiimpana, yalo nyika ilakonzya kuyobola bantu banji kapati alimwi abanyama kuti bazumanane kupona. Ilapanga muya wa oxygen weelede, cakulya, alimwi amaanzi ngotuyandika, alimwi kunyina notubulilwa zintu eezyi iziyandika kapati. Nokuba kuti tombe lyoonse lisowelwa anyika mpoonya, yalo ilazumanana kaili mbotu alimwi iyeelela kukkalwa bantu. Ino eeco cikonzyeka buti? Jehova nyika wakaipanga kuti kaicikonzya kulibambulula. Tulabandika mubufwaafwi mbotukonzya kubona busongo bwa Leza muzintu zyobilo eezi, nkokuti oxygen cycle alimwi a water cycle.

5. Ino oxygen cycle icitika buti, alimwi ino eeci citondezya nzi?

5 Oxygen muya ngobayandika bantu alimwi abanyama kutegwa bazumanane kupona. Kuyeeyelwa kuti zilenge zipona zilabelesya oxygen munji kapati amwaka. Zilenge zyoonya eezyi zilagusya carbon dioxide. Nokuba boobo, zilenge eezyi kunyina nozyuumanizya muya wa oxygen, alimwi mulenga-lenga kunyina nounyonganizyigwa a carbon dioxide. Nkaambo nzi ncocili boobo? Nkaambo kakuti Jehova wakalenga zisamu ziindene-indene izibelesya carbon dioxide alimwi akugusya oxygen. Mbubwenya buyo, oxygen cycle itondezya kuti majwi aali kulugwalo lwa Milimo 17:24, 25 aakuti: ‘Leza nguupa bantu boonse buumi alimwi amuya’ ngamasimpe.

6. Ino water cycle icitika buti, alimwi ino eeci citondezya nzi? (Amubone kabbokesi kakuti, “ Cipego Ncaakatupa Jehova ca Water Cycle.”)

6 Maanzi takonzyi kuba caanda akaambo kakuti zuba talili kulamfwu kapati anyika. Ikuti zuba nolyali aafwaafwi kapati anyika, maanzi oonse naali kuyuminina alimwi nyika nobwali busena bupya kapati ibutajisi cintu cipona. Ikuti zuba nolyali kulamfwu aasyoonto anyika, maanzi oonse naali caanda. Pele akaambo kakuti Jehova wakaibikka abusena bweelede nyika, water cycle ipa kuti buumi buzumanane kubako. Zuba nolyuumpa maanzi mulwaanje alimwi aanyika, maanzi alaunka mujulu akupanga makumbi. Amwaka, izuba lilabweza maanzi akkwana mazyiba aali 500,000, izyiba limwi alimwi kalilampa 1km mubulamfwu, mubwamba alimwi akuyaansi. Maanzi aaya alakkala mumulenga-lenga mazuba aali 10 kaatanapanga mvwula naa caanda. Mpoonya maanzi alajoka mulwaanje naa mumasena aambi mukkalila maanzi, mpoonya eeci cilacitika alimwi. Jehova wakapanga bubambe oobu kutegwa nyika lyoonse kaijisi maanzi. Eeci citondezya kuti Jehova musongo alimwi ulaanguzu.—Job. 36:27, 28; Muk. 1:7.

7. Muunzila nzi motukonzya kutondezya kulumba kucintu cibotu ncaakatupa Leza, icaambidwe kulugwalo lwa Intembauzyo 115:16?

7 Mbuti mbotukonzya kutondezya kulumba kapati kujatikizya nyika yesu mbotu alimwi azintu zibotu izili mulinjiyo? (Amubale Intembauzyo 115:16.) Nzila imwi mbotukonzya kucita boobo, nkwiinda mukuzinzibala kuyeeya zintu nzyaakalenga Jehova. Eeci ciyootukulwaizya kumulumba Jehova abuzuba akaambo kazintu zibotu nzyatupa. Kuyungizya waawo, tulatondezya kulumba kwiinda mukusolekesya kusalazya busena mpotukkala.

BONGO BWESU IBUPANGIDWE MUNZILA IIGAMBYA

8. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti Bongo bwesu bupangidwe munzila iigambya kapati?

8 Bongo bwesu bupangidwe munzila iigambya kapati. Nomwakali mwida, bongo bwanu bwakali kuyaabupangwa kabotu-kabotu, alimwi maseelo aabongo manji akali kupangwa muminiti imwi aimwi! Basikuvwuntauzya bayeeyela kuti bongo bwamuntu mupati bujisi maseelo aalibedelede aaitwa kuti neurons aatandila ku 100 bbiliyoni. Maseelo aaya apanga bongo bwesu ibulema makkilogilamu aatandila ku 1.5. Atulange-lange zintu zisyoonto buyo izigambya, zitondezya mbobubeleka bongo.

9. Ncinzi cimupa kusyoma kuti kucikonzya kwaambaula ncipego kuzwa kuli Leza?

9 Cipego cakwaambaula, maleele. Amuyeeye buyo kujatikizya icicitika ciindi notwaambaula. Kufwumbwa bbala ndyotwaamba, bongo bwesu bweelede kweendelezya milambi yesu iili 100 yamulaka, yagoyooyo, yamulomo, yamweebo alimwi ayacamba. Kutegwa twaambe kabotu mabala, milambi eeyi yeelede kweendelana. Kujatikizya kuzyiba mwaambo, cibalo cakamwaigwa mu 2019 cakatondezya kuti bavwanda balakonzya kumvwa majwi akucita kweelana ancaamba. Nzyocaamba cibalo eeci zileendelana anzyobasyoma basikuvwuntauzya banji, kuti tulazyalwa katucikonzya kuzyiba alimwi akwiiya mwaambo. Masimpe kucikonzya kwaambaula ncipego kuzwa kuli Leza.—Kul. 4:11.

10. Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulalumba kucipego ncaakatupa Leza cakwaambaula?

10 Inzila imwi mbotukonzya kutondezya kuti tulalumba kucipego cakwaambaula, nkwiinda mukubapandulwida aabo ibasyoma njiisyo yakusanduka ikaambo ncotusyomena kuti Leza ngowakalenga zintu zyoonse. (Int. 9:1; 1Pet. 3:15) Aabo ibasumpula njiisyo eeyi bayanda kuti swebo tusyome kuti nyika alimwi azintu zyoonse zyuumi tiizyakalengwa buya. Kwiinda mukubelesya Bbaibbele atwaambo tumwi ntotwabandika mucibalo eeci, tulakonzya kumwiiminina Taateesu wakujulu akubapandulwida aabo ibalibambilide kuswiilila kaambo ncotusinizyide kuti Jehovah ngo Mulengi wajulu alimwi anyika.—Int. 102:25; Is. 40:25, 26.

11. Nkaambo nzi kamwi ikapa kuti bongo bwesu kabugambya?

11 Cipego cakuyeeya, cilagambya kapati. Kaindi, mulembi umwi wakayeeyela kuti bongo bwamuntu bulakonzya kuyeeya makani aajanika mumabbuku mapati aali 20 miliyoni. Pele lino kuyeeyelwa kuti bongo bwesu bulakonzya kuyeeya makani aayinda waawo. Ncintu nzi cilibedelede ncobajisi bantu?

12. Ino kucikonzya kwiiya makani aakulilemeka kutwaandaanya buti abanyama?

12 Akati kazilenge zyoonse izili anyika, balikke bantu mbobakonzya kwiiya makani aakulilemeka kwiinda mukuyeeya alimwi akulanga-langa zintu izyakacitika kaindi. Akaambo kaceeci, tulakonzya kwiiya zyeelelo izili kabotu akucinca mbotuyeeya alimwi abukkale bwesu. (1Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Alimwi buya, tulakonzya kuyiisya manjezeezya eesu kutegwa kaacikonzya kwaandanya cintu ciluzi alimwi acitaluzi. (Heb. 5:14) Kuyungizya waawo, tulakonzya kwiiya kutondezya luyando, luzyalo alimwi aluse. Alimwi tulakonzya kwiiya bululami bwa Jehova.

13. Kweelana alugwalo lwa Intembauzyo 77:11, 12, mbuti mbotweelede kucibelesya cipego cakuyeeya?

13 Nzila imwi mbotutondezya kuti tulalumba kucipego cakuyeeya, nkwiinda mukuyeeya ziindi zyoonse Jehova naakatugwasya alimwi akutuumbulizya. Kucita boobo kuyumya lusyomo lwesu lwakuti akumbele uyootugwasya. (Amubale Intembauzyo 77:11, 12; 78:4, 7) Nzila aimbi, nkuyeeya zintu zibotu nzyobatucitila bamwi alimwi akutondezya kuti tulalumba. Basikuvwuntauzya bakajana kuti bantu ibalumba balalangilwa kuti inga kabakkomene kapati. Kuyungizya waawo, cilatugwasya kumwiiya Jehova alimwi akusala kuziluba zintu zimwi. Mucikozyanyo, Jehova talubi zintu pele ikuti naa tweempwa, usala kutulekelela alimwi akukuluba kulubizya nkotucita. (Int. 25:7; 130:3, 4) Alimwi uyanda kuti andiswe katucita mbubonya kuli bamwi ciindi nobatulubizyila.—Mt. 6:14; Lk. 17:3, 4.

Tulatondezya kulumba kucipego cabongo kwiinda mukububelesya kulemeka Jehova (Amubone muncali 14) *

14. Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulalumba kucipego citaliboteli cabongo?

14 Tulakonzya kutondezya kuti tulalumba kucipego citaliboteli cabongo kwiinda mukububelesya kulemeka yooyo wakatupa mbubo. Bamwi basala kubelesya bongo bwabo kwiinda mukulibikkila zyeelelo zijatikizya ciluzi alimwi acitaluzi. Pele akaambo kakuti Jehova ngowakatulenga, cilayandika kapati kuzyiba kuti zyeelelo nzyatubikkila zilagwasya kapati kwiinda zyeelelo zili zyoonse nzyotukonzya kulibikkila. (Rom. 12:1, 2) Ciindi notupona kweelana azyeelelo zyakwe, tulaba aluumuno. (Is. 48:17, 18) Alimwi tulazyiba kaambo ncotuponena, nkokuti kulemeka Taateesu, Mulengi, alimwi akumukkomanisya.—Tus. 27:11.

BBAIBBELE, NCIPEGO CILIBEDELEDE

15. Mbuti cipego ca Bbaibbele mbocitondezya luyando ndwajisi Jehova kubantu?

15 Bbaibbele ncipego citaliboteli kapati cizwa kuli Leza. Taateesu wakujulu wakasololela bamaalumi kutegwa balilembe akaambo kakuti ulatuyanda kapati. Kwiinda mu Bbaibbele, Jehova ulayiingula mibuzyo iiyandika kapati njotukonzya kubuzya, mbuli yakuti: Ino twakazwa kuli? Ino buumi bujisi mpindu nzi? Alimwi awakuti, ino zintu ziyooba buti kumbele aamazuba? Jehova uyanda kuti bana bakwe boonse babuzyibe bwiinguzi bwamibuzyo eeyi, aboobo wakasololela bamaalumi kusandulula Bbaibbele mumyaambo minji. Mazuba aano, Bbaibbele lyoonse mbolizulwa naa zibeela zyandilyo nkolili mumyaambo iinda ku 3,000! Bbaibbele ndebbuku ilisandulwidwe alimwi akumwaigwa mumyaambo minji kwiinda bbuku limbi ilili lyoonse. Tacikwe makani ankobakkala bantu naa mwaambo ngobaambula, bunji bwabo balijisi coolwe cakumvwa mulumbe wamu Bbaibbele mumwaambo wabo.—Amubone kabbokesi kakuti, “ Ibakapa Kuti Bbaibbele Libeko Mumyaambo Yamu Africa.”

16. Kweelana alugwalo lwa Matayo 28:19, 20 alimwi amakani aali mumuncali, mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulalumba kucipego ca Bbaibbele?

16 Tulakonzya kutondezya kuti tulalumba kucipego ca Bbaibbele kwiinda mukulibala buzuba abuzuba, kuzinzibala kuyeeya nzyotubala alimwi akusolekesya kutobela nzyotwiiya. Kuyungizya waawo, tulatondezya kulumba kuli Leza kwiinda mukucita zyoonse nzyotukonzya kutegwa twaambile bantu banji mulumbe uuli mumo.—Int. 1:1-3; Mt. 24:14; amubale Matayo 28:19, 20.

17. Nzipego nzi nzyotwabandika mucibalo eeci, alimwi ino ncinzi ncotuyoobandika mucibalo citobela?

17 Mucibalo eeci twabandika zipego nzyaakatupa Leza mbuli nyika, nkokuti munzi wesu; bongo bwesu ibupangidwe munzila iigambya; alimwi a Jwi lya Leza lyakasololelwa amuuya, Bbaibbele. Pele kuli azipego zimbi nzyaakatupa Jehova izitalibonyi. Zipego eezyi tuyoozibandika mucibalo citobela.

LWIIMBO 12 O Jehova, Uli Leza Mupati

^ munc. 5 Cibalo eeci cilatugwasya kumulumba Jehova akaambo kazipego zyotatwe nzyaakatupa. Alimwi cilatugwasya kubona mbotukonzya kubagwasya bantu ibadooneka kuti Leza nkwali.

^ munc. 64 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Mucizyi wiiya mwaambo wakucisi cimbi kutegwa kayiisya bantu ibaboola mucisi kasimpe kali mu Jwi lya Leza.