1. Nkaambo nzi toonse ncotuyandika busongo buzwa kuli Leza? (Tusimpi 4:7)

 KUTI naa kuli nomwakali kuyanda kusala cintu iciyandika kapati, tacidoonekwi buya kuti mwakapaila kulomba busongo, alimwi eeco cakali kweelela. (Jak. 1:5) Mwami Solomoni wakalemba kuti: “Busongo ncintu ciyandika kapati.” (Amubale Tusimpi 4:7.) Nokuba boobo, Solomoni tanaakali kwaamba kujatikizya busongo buli boonse buyo pe. Wakali kwaamba busongo buzwa kuli Jehova Leza. (Tus. 2:6) Pele sena busongo buzwa kuli Leza bulakonzya kutugwasya kulwana mapenzi ngotujana mazuba aano? Inzya bulakonzya, kweelana ambotutiibone mucibalo eeci.

2. Ninzila nzi imwi iikonzya kutugwasya kuba abusongo bwini-bwini?

² Nzila imwi iikonzya kutugwasya kuba abusongo bwini-bwini nkwiinda mukwiiya akubelesya nzyotwiiya kujatikizya baalumi bobilo ibakali basongo kapati. Wakusaanguna, ngu Solomoni. Bbaibbele lyaamba kuti, ‘Leza wakapa Solomoni busongo alimwi abupampu butaambiki.’ (1Bam. 4:29) Wabili, ngu Jesu, walo iwakali musongo kapati kwiinda muntu uuli woonse. (Mt. 12:42) Kujatikizya Jesu, kwakasinsimwa kuti: “Muuya wa Jehova uyookkala alinguwe, imuuya wabusongo awamaano.”—Is. 11:2.

3. Ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

³ Kwiinda mukubelesya busongo buzwa kuli Leza, Solomoni alimwi a Jesu bakapa lulayo lugwasya mutwaambo tuyandika kapati kulindiswe toonse. Mucibalo eeci, tulatulanga-langa twaambo ootu totatwe: Mbociyandika kwaabona munzila iili kabotu mali, mulimo alimwi alwesu kutugama.

4. Ino bukkale bwa Solomoni alimwi abwa Jesu bwakaindene buti?

⁴ Solomoni wakalivwubide kapati alimwi wakali kukkala muŋanda yeebeka, imbotu kapati. (1Bam. 10:7, 14, 15) Kulubazu lumwi, Jesu wakajisi zintu zisyoonto alimwi tanaakajisi ŋanda yakwe iimugeme. (Mt. 8:20) Nokuba boobo, baalumi boonse bobilo bakali kulubona munzila iili kabotu lubono, nkaambo busongo bwabo bwakali kuzwa kuli Jehova Leza.

5. Ino Solomoni wakali kwaabona buti mali?

⁵ Solomoni wakaamba kuti mali ‘alakwabilila.’ (Muk. 7:12) Ikuti katujisi mali, tulakonzya kuula zintu nzyotuyandika alimwi azimwi buyo nzyotuyanda. Nokuba kuti wakalivwubide kapati, Solomoni wakazyiba kuti kuli zintu iziyandika kapati kwiinda mali. Mucikozyanyo, wakalemba kuti: “Izina libotu [naa, “mpuwo mbotu,” bupanduluzi buyungizyidwe] lyeelede kusalwa kwiinda lubono lunji.” (Tus. 22:1) Kuyungizya waawo, Solomoni wakabona kuti bantu ibayandisya mali, talili lyoonse nobakkomana azintu nzyobajisi. (Muk. 5:10, 12) Alimwi wakacenjezya kuti tatweelede kwaasyoma kapati mali, nkaambo kufwumbwa mali ngotujisi alakonzya kumana cakufwambaana.—Tus. 23:4, 5.

6. Ino Jesu wakali kuzibona buti zintu zyakumubili? (Matayo 6:31-33)

⁶ Jesu wakali kuzibona munzila iili kabotu zintu zyakumubili. Wakali kukukkomanina kulya alimwi akunywa. (Lk. 19:2, 6, 7) Aciindi cimwi, naakacita maleele aakwe aakusaanguna, wakapanga waini mubotu,. (Joh. 2:10, 11) Alimwi ciindi naakafwa, wakasamide cisani icidula kapati. (Joh. 19:23, 24) Pele Jesu kunyina naakabikkila kapati maano kuzintu zyakumubili. Wakaambila basikumutobela kuti: “Taakwe uukonzya kubelekela basimalelo bobilo . . . Tamukonzyi kubelekela Leza alimwi a Lubono.” (Mt. 6:24) Jesu wakayiisya kuti, ikuti twabikka Bwami mubusena bwakusaanguna, Jehova uyooba masimpe kuti tulijsi zyoonse nzyotuyandika.—Amubale Matayo 6:31-33.

7. Mbuti mukwesu umwi mbwaakagwasyigwa akaambo kakwaabona munzila iili kabotu mali?

 ⁷ Bunji bwabakwesu alimwi abacizyi bagwasyigwa kwiinda mukubelesya lulayo lwabusongo kujatikizya mali. Amubone cikozyanyo camukwesu uutakwete wazina lya Daniel. Wakaamba kuti: “Nindakali mwana, ndakasala zintu zyakumuuya kuba cintu ciyandika kapati mubuumi bwangu.” Akaambo kakuti upona buumi buubauba, mukwesu ooyu wacikonzya kubelesya ciindi alimwi aluzyibo muzintu zyakumuuya. Wakayungizya kuti: “Kwaamba masimpe, kunyina nonduusa akusala nkondakacita. Masimpe kuti nondakaba amali manji ikuti nicakali cintu ncindakabikkila kapati maano mubuumi bwangu. Pele ino mbuti mali mbwaakonzya kweezyanisyigwa azilongwe nzyondajana? Mbuti mbwaakonzya kweezyanisyigwa alukkomano ndondajana ikuzyiba kuti ndibikka Bwami mubusena bwakusaanguna? Kunyina mweelwe wamali uukonzya kweezyanisyigwa azilongezyo nzyaandipa Jehova.” Aboobo calibonya kuti tulakonzya kugwasyigwa ikuti twabikka zintu zyakumuuya mubusena bwakusaanguna, ikutali mali.

8. Ino tuzyi buti kuti Solomoni wakali kuubona munzila iili kabotu mulimo? (Mukambausi 5:18, 19)

⁸ Solomoni wakaamba kuti muntu uubeleka canguzu ulakonzya kujana lukkomano, nkaambo mulimo “ncipego ca Leza.” (Amubale Mukambausi 5:18, 19.) Wakalemba kuti: “Mulimo uuli woonse uubelekwa canguzu ujanya mpindu.” (Tus. 14:23) Solomoni wakalicizyi ncaakali kwaamba. Kayi walo wakali kubeleka canguzu! Wakayaka maanda, wakalima myuunda yamisaansa, wakapanga myuunda yeebeka alimwi amazyiba. Kunze lyaboobo, wakayaka aminzi. (1Bam. 9:19; Muk. 2:4-6) Eelo kaka ooku kwakali kubeleka canguzu alimwi tacidoonekwi buya kuti kwakamupa lukkomano lunji. Pele Solomoni wakalizyi kuti kutegwa abe alukkomano lwini-lwini, wakeelede kucita zinji. Wakacita azintu zyakumuuya. Mucikozyanyo, wakasololela mumulimo wakuyaka tempele lyeebeka lyabukombi bwa Jehova, mulimo iwakatola myaka iili ciloba! (1Bam. 6:38; 9:1) Naakamana kucita milimo yoonse eeyi iyakumuuya alimwi ayakumubili, Solomoni wakazyiba kuti milimo yakumuuya ilayandika kapati kwiinda milimo yakumubili. Wakalemba kuti: “Mamanino aamakani ngakuti: Koyoowa Leza mwini-mwini akutobela milawo yakwe.”—Muk. 12:13.

9. Mbuti Jesu mbwaakali kuubona munzila iili kabotu mulimo wakumubili?

⁹ Jesu wakali kubeleka canguzu. Naakali mwana, wakali mubezi. (Mk. 6:3) Tacidoonekwi buya kuti bazyali bakwe bakali kulumba lugwasyo ndwaakali kubapa nobakali kusola kujana nzyowakali kuyandika mukwasyi wabo iwakali mupati. Mbwaanga Jesu wakalilondokede, naakali mubezi, kweelede kuti bantu bakali kuzikkomanina zintu zibotu nzyaakali kupanga! Alimwi buya kweelede kuti Jesu wakali kuukkomanina mulimo wakwe. Pele nokuba kuti wakali kuubeleka canguzu mulimo wakumubili, Jesu wakali kujana ciindi cakucita zintu zyakumuuya. (Joh. 7:15) Kumbele, kali mukambausi waciindi coonse, wakakulwaizya baswiilizi bakwe kuti: “Mutabelekeli cakulya cinyonyooka, pele amubelekele cakulya cikkalilila akupa buumi butamani.” (Joh. 6:27) Kuyungizya waawo, a Mulumbe Waacilundu, Jesu wakati: “Amuliyobwede lubono kujulu.”—Mt. 6:20.

10. Ndisunko nzi ndyotukonzya kujana ikuti katuli mubelesi munkutwe?

¹⁰ Busongo buzwa kuli Leza bulatugwasya ikuubona munzila iili kabotu mulimo. Mbotuli  Banakristo, tuyiisyigwa ‘kubeleka canguzu akucita mulimo mubotu.’ (Ef. 4:28) Basikutulemba mulimo kanji-kanji balakonzya kubona mbotusyomeka alimwi ambotubeleka canguzu, cakuti balakonzya kutwaambila mbobabukkomanina bunkutwe bwesu. Katujisi makanze mabotu, tulakonzya kutalika kubeleka mawoola manji kutegwa basikutulemba mulimo babalumbaizye Bakamboni ba Jehova. Nokuba boobo, kalitanalampa inga twacileka kubikkila maano kumikuli yamukwasyi alimwi akucileka kucita milimo imwi yakumuuya. Kuti caba boobo, tweelede kucinca kutegwa tutalike kuzilanga munzila iili kabotu zintu.

11. Ncinzi mukwesu umwi ncaakaiya kujatikizya kuubona munzila iili kabotu mulimo?

¹¹ Mukwesu uucili mwana-mwana wazina lya William wakalibonena mbociyandika kuubona munzila iili kabotu mulimo. Kujatikizya mwaalu iwakamunjizyide mulimo, mukwesu William wakaamba kuti: “Mukwesu ooyu, ncikozyanyo cibotu camuntu uubeleka cabusungu. Ulabeleka canguzu alimwi bantu mbacita limwi makwebo balamulumbaizya kapati nkaambo mulimo wakwe ulaucita kabotu. Pele kuti naa wakotoka, ulausiya mulimo akubikkila maano kumukwasyi alimwi abukombi bwakwe. Alimwi cikkomanisya ncakuti, ngumwi wabantu bakkomene kapati mbondizyi!” *

12. Mbuti Solomoni kumatalikilo mbwaakatondezya kuti wakali kulibona munzila iili kabotu, pele ncinzi cakacitika naakacileka kucita boobo?

¹² Ciindi Solomoni naakali mukombi wa Jehova uusyomeka, wakali kulibona munzila iili kabotu. Naakali mukubusi, cakulicesya wakalizyi mbazu mwaakali kulezya alimwi wakali kulomba busolozi bwa Jehova. (1Bam. 3:7-9) Kumatalikilo aabulelo bwakwe, Solomoni wakaliizyi ntenda yakuba amuuya wakulisumpula. Kayi wakalemba kuti: “Kulisumpula kusololela kulunyonyooko, alimwi muuya wakulitukumuna nguupa kuwa.” (Tus. 16:18)  Cuusisya ncakuti, kumbele Solomoni wakaalilwa kutobela lulayo lwakwe. Aciindi cimwi kali mwami, cakulisumpula wakaunduluzya milawo ya Leza. Mucikozyanyo, mulawo umwi wakali kwaamba kuti mwami mu Hebrayo tanaakeelede “kukwata bamakaintu banji kutegwa moyo wakwe utaleyi.” (Dt. 17:17) Nokuba boobo, Solomoni wakautyola mulawo ooyu alimwi akukwata bamakaintu bali 700 abamwanakasuwa bali 300, bunji bwabo ibatakali bakombi ba Jehova! (1Bam. 11:1-3) Ambweni Solomoni wakali kulimvwa kuti wakali kukonzya kucita kufwumbwa ncaakali kuyanda. Kufwumbwa mbocakabede, kumbele, Solomoni wakacitikilwa zintu zibyaabi akaambo kakutamvwida Jehova.—1Bam. 11:9-13.

13. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kwiinda mukuzinzibala kuyeeya kulicesya kwa Jesu?

¹³ Jesu wakazumanana kulibona munzila iili kabotu alimwi akulicesya. Katanaboola anyika, Jesu wakacita zintu zinji zibotu naakali kubeleka a Bausyi. Kwiinda muli Jesu, “zintu zimbi zyoonse zyakalengwa kujulu alimwi aanyika.” (Kol. 1:16) Naakali kubbapatizyigwa, kweelede kuti Jesu wakaziyeeya zintu nzyaakacita ciindi naakali aa Bausyi. (Mt. 3:16; Joh. 17:5) Pele luzyibo oolo tiilwakamupa kulisumpula alimwi kunyina naakalitondezya kuti wakazyi zintu zinji kwiinda bamwi. Wakaambila basikwiiya bakwe kuti wakaboola anyika “ikutali kuzoobelekelwa, pele kuzoobeleka akupa buumi bwakwe kuti bube cinunuzyo cakununuzya banji.” (Mt. 20:28) Alimwi cakulicesya Jesu wakaamba kuti kunyina naakali kulicitila cintu cili coonse mwini. (Joh. 5:19) Eelo kaka Jesu wakali kulicesya! Wakatusiila cikozyanyo cibotu kapati ncotweelede kutobela.

14. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli Jesu kujatikizya kulibona munzila iili kabotu?

¹⁴ Jesu wakayiisya basikumutobela kulibona munzila iili kabotu. Aciindi cimwi, wakabaambila kuti: “Masusu aakumutwe wanu alibalidwe oonse.” (Mt. 10:30) Makani aaya alatuumbulizya kapati, kwaambisya kuti katulibona munzila iitali kabotu. Aamba kuti Taateesu wakujulu ulatubikkila maano alimwi tulayandika kulinguwe. Tatuyandi kumudooneka  Jehova kwiinda mukuyeeya kuti tatweeleli kuba bakombi bakwe alimwi akuyootambula buumi butamani munyika mpya.

15. (a) Ino Ngazi Yamulindizi yakaamba kuti tweelede kulibona munzila iili buti? (b) Kweelana ambokutondezyedwe mucifwanikiso cili apeeji 24, ikuti katuciindizya kulibikkila maano, nzilongezyo nzi nzyotwiindwa?

¹⁵ Myaka iili 15 yainda, Ngazi Yamulindizi yakaamba kuti tweelede kulibona munzila iili kabotu. Yakati: “Aboobo, takuyandiki kuciindilizya kulibikkila maano kusika aciimo cakuti limwi cazwa munzila; naa kulekelalyo kulibikkila maano. Muciindi caboobo, makanze eesu ngakuyanda kulibona munzila yeelede, yalo yeelede kutugwasya kuzyiba mpotukonzya ampotulezya. Mukaintu Munakristo wakacaamba boobu: ‘Tandili muntu mubi; alimwi tandili muntu wiinda bantu kubota. Kuli mpondili mubotu alimwi ampondili mubi, alimwi abamwi oobo mbobabede.’” * Sena mwabona mbotukonzya kugwasyigwa ikuti katulibona munzila iili kabotu?

16. Nkaambo nzi Jehova ncatupa busolozi bwabusongo?

¹⁶ Kwiinda mu Jwi lyakwe Jehova ulatupa busolozi bwabusongo. Ulatuyanda alimwi uyanda kuti katukkomene. (Is. 48:17, 18) Kusala ikuyandika kapati alimwi ikukonzya kutuletela lukkomano lwini-lwini nkubikka kuyanda kwa Jehova mubusena bwakusaanguna. Ikuti twacita oobo, tuyakweeleba mapenzi manji ngobajana aabo ibaciindizya kulibikkila maano, kuyandisya mali naa mulimo wakumubili. Aboobo toonse aabe makanze eesu aakuba basongo alimwi akupa moyo wa Jehova kukondwa!—Tus. 23:15.