Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 20

Ciyubunuzyo—Ncocaamba Kuli Basinkondonyina Leza

Ciyubunuzyo—Ncocaamba Kuli Basinkondonyina Leza

“Lino akababunganya antoomwe kubusena butegwa Amagedoni mu Chihebrayo.”​—CIY. 16:16.

LWIIMBO 150 Amumuyandaule Leza Kutegwa Mukafwutuke

IZILI MUCIBALO *

1. Ino bbuku lya Ciyubunuzyo lyaaamba nzi kujatikizya bantu ba Leza?

 BBUKU lya Ciyubunuzyo liyubununa kuti Bwami bwa Leza bulalela kujulu alimwi akuti Saatani wakatandwa kujulu. (Ciy. 12:1-9) Eeco cakaleta luumuno kujulu, pele cakaleta mapenzi kulindiswe. Nkaambo nzi? Nkaambo Saatani ulinyemede kapati alimwi ulabalwana aabo ibabelekela Jehova cakusyomeka aano anyika.—Ciy. 12:12, 15, 17.

2. Ncinzi cikonzya kutugwasya kuzumanana kusyomeka?

2 Mbuti mbotukonzya kuzumanana kusyomeka ciindi notulwanwa a Saatani? (Ciy. 13:10) Cintu cimwi cikonzya kutugwasya, nkuzyiba ciyoocitika kumbele. Mucikozyanyo, mubbuku lya Ciyubunuzyo mwaapostolo Johane ulapandulula zilongezyo zimwi nzyotuyookkomanina lino-lino. Akati kazilongezyo eezyo, nkunyonyoonwa kwabasinkondonyina Leza. Lino atulange-lange bbuku lya Ciyubunuzyo mbolibapandulula basinkondo aaba alimwi aciyoobacitikila.

BASINKONDONYINA LEZA IBAAMBIDWE “MUZITONDEZYO”

3. Zitondezyo nzi zimwi izyaambidwe kubbuku lya Ciyubunuzyo?

3 Mukapango kakusaanguna mubbuku lya Ciyubunuzyo, katwaambila makani ngotuyanda kubala aambidwe “muzitondezyo,” nkokuti mwaambo wamaambila mbali. (Ciy. 1:1) Basinkondonyina Leza balapandululwa munzila yamaambila mbali. Mpoonya tulabona kujatikizya banyama banji. Mucikozyanyo, kuli ‘munyama uuzwa mulwizi.’ Ujisi “meja aali kkumi amitwe iili ciloba.” (Ciy. 13:1) Mpoonya kwakatobela ‘munyama uumbi kuzwa munyika.’ Munyama ooyo waambaula mbuli simwaaba akupa kuti “mulilo ulokele anyika kuzwa kujulu.” (Ciy. 13:11-13) Kunze lyaboobo, tubona uumbi “munyama uusalala pyu” uutantidwe amukaintu muvwuule. Banyama aaba botatwe baiminina basinkondonyina Leza ibali kulwana Jehova Leza alimwi a Bwami bwakwe kwaciindi cilamfwu. Aboobo cilayandika kubazyiba.—Ciy. 17:1, 3.

BANYAMA BAPATI BONE

Bazwa “mulwizi.” (Dan. 7:1-8, 15-17) Baiminina bulelo bwanyika yoonse ibwali kweendelezya alimwi akudyaaminina bantu ba Leza kutalikila kuciindi ncaakali kupona Daniele (Amubone muncali 4, 7)

4-5. Mbuti lugwalo lwa Daniele 7:15-17 mbolutugwasya kumvwisya ncoziiminina zitondezyo eezyi?

4 Katutanabazyiba basinkondo aaba, tweelede kumvwisya ncobaiminina banyama alimwi amukaintu muvwwule. Kutegwa tucite oobo, atulekele Bbaibbele kuti litupandulwide. Bunji bwazitondezyo zijanika mubbuku lya Ciyubunuzyo, zilipandulwidwe kale mumabbuku aamwi aamu Bbaibbele. Mucikozyanyo, musinsimi Daniele wakalota ciloto mwalo mwaakabona “banyama bapati bone bakazwa mulwizi.” (Dan. 7:1-3) Daniele ulatwaambila kuti banyama bapati aaba baiminina “bami” bone naa mfwulumende. (Amubale Daniele 7:15-17.) Bupanduluzi oobu busalede butugwasya kumvwisya kuti banyama ibaambidwe kubbuku lya Ciyubunuzyo kweelede kuti abalo baiminina mfwulumende zyamunyika.

5 Lino atulange-lange zitondezyo zimwi izyaambidwe kubbuku lya Ciyubunuzyo. Ciindi notucita oobo, tulabona Bbaibbele mbolitugwasya kuzyiba ncoziiminina zitondezyo eezyi. Tulatalika kwiinda mukulanga-langa mulongo wabanyama. Cakusaanguna, tulabona ncobaiminina. Kumane, tulabona icicitika kubanyama aaba. Mpoonya, tulabona zintu eezyi ncozyaamba kulindiswe.

BASINKONDONYINA LEZA BAYUBUNUNWA

MUNYAMA UUJISI MITWE IILI CILOBA

Uzwa “mulwizi,” ujisi mitwe iili ciloba, meja aali kkumi alimwi amisini iili kkumi. (Ciy. 13:1-4) Wiiminina mfwulumende zyoonse izyali kudyaaminina bantu kuzwa kaindi. Mitwe iili ciloba iiminina mfwulumende izyali kudyaaminina bantu ba Leza (Amubone muncali 6-8)

6. Ino munyama uujisi mitwe iili ciloba iwaambidwe ku Ciyubunuzyo 13:1-4 wiiminina nzi?

6 Ino munyama uujisi mitwe iili ciloba wiiminina nzi? (Amubale Ciyubunuzyo 13:1-4.) Munyama ooyu ulibonya mbuli siluwe, ujisi maulu aacibbeya, mulomo wasyuumbwa alimwi ameja aali kkumi. Zibeela zyoonse eezyi alimwi zilajanika mubanyama bone ibaambidwe mubbuku lya Daniele caandaano 7. Nokuba boobo, mubbuku lya Ciyubunuzyo, zibeela eezyi, zilibonya buyo amunyama omwe ikutali banyama bone baindene. Munyama ooyu taiminini mfwulumende yomwe buyo naa bulelo bwanyika yoonse. Bulelo oobu bwakapegwa nguzu zyakweendelezya “misyobo yoonse, mikowa yoonse, milaka yoonse alimwi amasi oonse.” Aboobo taili mfwulumende yomwe. (Ciy. 13:7) Nkokuti, munyama ooyu wiiminina mfwulumende zyoonse izyali kulela bantu kusikila lino. *Muk. 8:9.

7. Ino mitwe yacinyama iili ciloba aumwi wiiminina nzi?

7 Ino mitwe yacinyama iili ciloba aumwi wiiminina nzi? Ciyubunuzyo caandaano 17, cilatugwasya kujana bwiinguzi kumubuzyo ooyu nkaambo cipandulula cikozyanyo camunyama icaambidwe ku Ciyubunuzyo caandaano 13. Ku Ciyubunuzyo 17:10, tubala kuti: “Kuli bami bali ciloba: Bosanwe bakawa, omwe nkwali lino, ooyo uumbi tanasika pe; pele aakusika uyookkala buyo kwakaindi kaniini.” Akati kamfwulumende zyamunyika nzyaali kubelesya Saatani, izili ciloba zikozyanisyigwa ‘kumitwe’ nkaambo zyali aanguzu kapati. Mfwulumende eezyi, zyali kubeendelezya bantu ba Leza alimwi akubadyaaminina kapati. Kuzikusika mumazuba ngaakali kupona mwaapostolo Johane, zyosanwe zyakalilelede kale: Egepita, Asuri, Babuloni, Mediya a Persia, alimwi a Girisi. Bulelo bwanyika yoonse bwacisambomwe, Roma, bwakacili kweendelezya ciindi Johane naakapegwa ciyubunuzyo. Ino nimfwulumende nzi iyakali kuyooba mutwe waciloba alimwi abulelo bwanyika yoonse bwamamanino?

8. Ino mutwe wamunyama waciloba wiiminina nzi?

8 Mbubwenya mbotutiibone, businsimi ibuli kubbuku lya Daniele bulatugwasya kuzyiba mutwe wamunyama waciloba alimwi wamamanino. Mbulelo nzi bwanyika yoonse ibwali kweendelezya mumazuba aano aamamanino, naa “mubuzuba bwa Mwami”? (Ciy. 1:10) Mbulelo bwa United Kingdom alimwi abwa United States of America, nkokuti bulelo bwanyika yoonse bwa Anglo-America. Aboobo tulakonzya kwaamba kuti bulelo oobu, ngomutwe wamunyama waciloba iwaambidwe ku Ciyubunuzyo 13:1-4.

MUNYAMA UUJISI MEJA OBILO AALI MBULI AAMWANAAMBELELE

Uzwa “munyika” alimwi waambaula “mbuli simwaaba.” Upa kuti “mulilo ulokele anyika kuzwa kujulu” alimwi ucita zitondezyo kali “musinsimi wakubeja.” (Ciy. 13:11-15; 16:13; 19:20) Bulelo bwa Anglo-America bwiimininwa amunyama uujisi meja obilo ibwiitwa kuti musinsimi wakubeja nkaambo weena bantu bamunyika alimwi akubaambila kuti “bapange cikozyanyo camunyama” ooyo uujisi mitwe iili ciloba ameja aali kkumi (Amubone muncali 9)

9. Ino munyama iwakajisi “meja obilo mbuli aamwanaambelele” wiiminina nzi?

9 Kubbuku lya Ciyubunuzyo caandaano 13 twiiya kuti munyama ooyu waciloba, nkokuti bulelo bwanyika yoonse bwa Anglo-America, alimwi bucita mbuli munyama iwakajisi “meja obilo alimwi aali mbuli aamwanaambelele, pele wakatalika kwaambaula mbuli simwaaba.” Munyama ooyu “ucita zitondezyo zipati, nokuba kupa kuti mulilo ulokele anyika kuzwa kujulu bantu kabalangilila.” (Ciy. 13:11-15) Ciyubunuzyo caandaano 16 a 19 caamba kuti munyama ooyu “musinsimi wakubeja.” (Ciy. 16:13; 19:20) Bbuku lya Daniele lyaamba cintu cikozyenye aceeci, nkokuti bulelo bwanyika yoonse bwa Anglo-America bwakali ‘kuyoonyonyoona munzila iigambya.’ (Dan. 8:19, 23, 24) Eeci ncecakacitika lya Nkondo Yanyika Yoonse Yabili. Mabbomba obilo, aakapa kuti nkondo eeyo imane mu Pacific akabambwa abasayaansi baku Britain alimwi abaku America. Bulelo bwanyika yoonse bwa Anglo-America, munzila iimwi bwakapa kuti “mulilo ulokele anyika kuzwa kujulu.”

MUNYAMA UUSALALA PYU

Utantidwe amuvwuule, nkokuti Babuloni Mupati. Munyama ooyu waambwa kuti wiiminina mwami walusele. (Ciy. 17:3-6, 8, 11) Kumatalikilo muvwuule weendelezya munyama pele kumamanino wanyonyoonwa amunyama nguwenya ooyu. Muvwuule wiiminina bulelo bwanyika yoonse bwabukombi bwakubeja. Mazuba aano munyama wiiminina United Nations, iisumpula mfwulumende zyamunyika zyoonse. (Amubone muncali 10, 14-17)

10. Ino “cikozyanyo camunyama” ciiminina nzi? (Ciy. 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

10 Kuli amunyama uumbi. Munyama ooyu ulikozyenye amunyama uujisi mitwe iili ciloba, nkuti buyo walo ulasalala pyu. Alimwi waambwa kuti ‘ncikozyanyo camunyama’ akuti “mwami walusele.” * (Amubale Ciyubunuzyo 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Johane wakabona kuti, “mwami” ooyu wakalibonya, mpoonya wakazooleka kulibonya alimwi kumbele wakazoolibonya. Eelo kaka bupanduluzi oobu buleelela kwaamba mbunga ya United Nations, yalo iisumpula mfwulumende zyamunyika yoonse! Kumatalikilo yakali kwiitwa kuti League of Nations. Mpoonya yakazoomana lya Nkondo Yanyika Yoonse Yabili. Kumane yakazootalika alimwi, kayiitwa kuti United Nations.

11. Ncinzi banyama aaba boonse ncobacita? Nkaambo nzi ncotuteelede kubayoowa?

11 Kwiinda mukubelesya bubeji, banyama aaba naa mfwulumende, zikulwaizya bantu kukazya Jehova alimwi abantu bakwe. Munzila yamaambila mbali, zibunganya “bami bamunyika yoonse” kunkondo ya Amagedoni, nkokuti “buzuba bupati bwa Leza Singuzuzyoonse.” (Ciy. 16:13, 14, 16) Pele tatweelede kuyoowa. Leza wesu mupati Jehova, uyoobweza ntaamu cakufwambaana kuvwuna baabo bagwasyilizya bweendelezi bwakwe.—Ezk. 38:21-23.

12. Ncinzi cicitika kubanyama boonse?

12 Ncinzi cicitika kubanyama aaba boonse? Ciyubunuzyo 19:20 yaamba kuti: “Munyama wakajatwa, antoomwe amusinsimi wakubeja ooyo wakali kucita zitondezyo kumbele lyakwe eezyo nzyaakali kubelesya kweena baabo bakatambula caando camunyama abaabo bakomba cikozyanyo cakwe. Kabacili baumi, boonse bobilo bakawaalwa muzyiba lyamulilo liyaka asulufa.” Aboobo kaziceendelezya mfwulumende eezyi, zyalo izili mbaasinkondonyina Leza, ziyoonyonyoonwa kukabe kutamani.

13. Mbuyumuyumu nzi Banakristo mbobajana akaambo kamfwulumende zyamunyika ?

13 Ino eeci caamba nzi kulindiswe? Mbotuli Banakristo, tweelede kusyomeka kuli Leza alimwi aku Bwami bwakwe. (Joh. 18:36) Kutegwa tucite oobo, tweelede kuzumanana kutatola lubazu mutwaambo twacisi. Kucita boobo, cilakatazya kapati nkaambo mfwulumende zyamunyika ziyanda kuti katuzigwasyilizya muzintu nzyotwaamba alimwi akucita. Aabo bayungwa akutola lubazu mutwaambo twacisi babikkwa caando camunyama. (Ciy. 13:16, 17) Boonse aabo babikkwa caando eeci, Jehova tabakkomanini alimwi tabakabi abuumi butamani. (Ciy. 14:9, 10; 20:4) Eelo kaka cilayandika kapati kuli umwi aumwi wesu kutatola lubazu mutwaambo twacisi, nokuba kuti wasinikizyigwa buti kucita boobo!

MAMANINO AAMUKAINTU MUVWUULE KAPATI AASAMPUZYA

14. Kweelana a Ciyubunuzyo 17:3-5, ncintu nzi cigambya kapati ncaakabona mwaapostolo Johane?

14 Mwaapostolo Johane waamba kuti “wakagambwa kapati” acintu cimwi ncaakabona. Ino ncintu nzi eeco? Mukaintu iwakatantide munyama umwi akati kabanyama bakali. (Ciy. 17:1, 2, 6) Mukaintu ooyo, waambwa kuti “muvwuule mupati” alimwi wiitwa kuti “Babuloni Mupati.” Ulacita “buvwuule abami bamunyika.”—Amubale Ciyubunuzyo 17:3-5.

15-16. Ino “Babuloni Mupati” nguni? Ino tuzyi buti oobo?

15 Ino “Babuloni Mupati” nguni? Mukaintu ooyu takonzyi kwiiminina mbunga zyamunyika zyamapolitikisi nkaambo waambwa kuti ucita bwaamu abami bamunyika. (Ciy. 18:9) Alimwi buya, akaambo kakuti utantide amunyama citondezya kuti usola kubeendelezya. Kuyungizya waawo, mukaintu ooyu takonzyi kwiiminina zibeela zyamakwebo zyabusyaacivwulemwangu zyamunyika ya Saatani. Zibeela eezyi, zilaambidwe mutupango tumbi mubbuku lya Ciyubunuzyo oomo moziitwa kuti “basambazi bamunyika.”—Ciy. 18:11, 15, 16.

16 Mu Magwalo, ibbala lyakuti “muvwuule” lilakonzya kwaamba baabo ibalitaminina kubelekela Leza, pele bakomba mituni naa munzila imwi, mbalongwe banyika. (1Mak. 5:25; Jak. 4:4) Mukwiimpana, aabo bakomba Leza cakusyomeka, baambwa kuti “balasalala” naa kuti “mbaanakalindu.” (2Kor. 11:2; Ciy. 14:4) Mu Babuloni yansiku momwakali kucitilwa bukombi bwakubeja. Aboobo kweelede kuti, Babuloni Mupati wiiminina misyobo yoonse yabukombi bwakubeja. Alimwi buya, mukaintu ooyu mbulelo bwanyika yoonse bwabukombi bwakubeja.—Ciy. 17:5, 18; Amubone Cibalo caaintaneti a jw.org cakuti, “Ino Babuloni Mupati Nguni?

17. Ncinzi ciyoocitikila Babuloni Mupati?

17 Ncinzi ciyoocitikila Babuloni Mupati? Ciyubunuzyo 17:16, 17 caamba boobu: “Imeja aali kkumi ngoobona alimwi amunyama uulya, eezyi ziyoomusulaika muvwuule alimwi ziyoomusaala akumusiya mantanda, alimwi ziyoolya nyama yamubili wakwe akumuumpa amulilo cakumaninina. Nkaambo Leza wakacibikka mumyoyo yabo kuti bazwidilizye muzeezo wakwe.” Inzya, Jehova uyookulwaizya zisi kubelesya munyama uusalala pyu, nkokuti United Nations, kubukila bulelo bwanyika yoonse bwabukombi bwakubeja akubunyonyoona cakumaninina.—Ciy. 18:21-24.

18. Mbuti mbotukonzya kuba masimpe kuti tatumugwasyilizyi Babuloni Mupati munzila iili yoonse?

18 Ino eeci caamba nzi kulindiswe? Tuyanda kuzumanana ‘abukombi busalala alimwi butasofweede mumeso aa Leza wesu.’ (Jak. 1:27) Tatweelede kuyungwa anjiisyo zyabukombi bwakubeja, mapobwe aabantu batakombi Leza, kutalilemeka alimwi amizimo ya Babuloni Mupati! Alimwi tulazumanana kucenjezya bantu ‘kuzwa mulinguwe,’ kutegwa batajatikizyigwi azibi zyakwe.—Ciy. 18:4.

LUBETA KULI SINKONDONYINA WA LEZA MUPATI

SIMWAABA UUSALALA PYU MBULI MULILO

Saatani nguupa nguzu kumunyama. (Ciy. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Saatani ngusinkondonyina mupati wa Jehova alimwi uyoowaalwa mumulindi uutagoli kwamyaka iili 1,000. Mpoonya Saatani uyoowaalwa “muzyiba lyamulilo asulufa” (Amubone muncali 19-20)

19. Ino nguni “simwaaba mupati uusalala pyu mbuli mulilo”?

19 Bbuku lya Ciyubunuzyo alimwi lilaamba kujatikizya “simwaaba mupati uusalala pyu mbuli mulilo.” (Ciy. 12:3) Simwaaba ooyo ulwana Jesu alimwi abangelo bakwe. (Ciy. 12:7-9) Ulabalwana bantu ba Leza alimwi akupa nguzu kumunyama uujisi mitwe iili ciloba naa mfwulumende zyabantu (Ciy. 12:17; 13:4) Ino simwaaba ooyo nguni? “Muzoka ooyo wakaindi, uutegwa Diabolosi a Saatani.” (Ciy. 12:9; 20:2) Ngonguwe weendelezya basinkondonyina Jehova boonse.

20. Ncinzi ciyoomucitikila simwaaba?

20 Ncinzi ciyoomucitikila simwaaba? Ciyubunuzyo 20:1-3 yaamba kuti mungelo uyoowaala Saatani mumulindi uutagoli, eeco cinooli mbuli kuti uli muntolongo. Ciindi nanooli mumulindi ooyo, Saatani ‘takeeni limbi masi kusikila mane ikamane eeyo myaka iili 1,000.’ Mpoonya, Saatani amadaimona aakwe bayoonyonyoonwa cakumaninina, icaamba kuti bayoowaalwa “muzyiba lyamulilo asulufa.” (Ciy. 20:10) Amweezyeezye buyo nyika imunoonyina Saatani amadaimona aakwe. Eelo kaka eeco cinooli ciindi cibotu kapati!

21. Nkaambo nzi ncotukonzya kukkomana kujatikizya nzyotwaiya mubbuku lya Ciyubunuzyo?

21 Eelo kaka cilakulwaizya ikumvwisya ncozyaamba zitondezyo eezyi izili kubbuku lya Ciyubunuzyo! Twabazyiba basinkondonyina Jehova alimwi aciyoobacitikila. Inzya, “ulikkomene ooyo waabala cakupozya alimwi abaabo bamvwa majwi aabusinsimi oobu”! (Ciy. 1:3) Baakunyonyoonwa basinkondonyina Leza, nzilongezyo nzi nzyobayoojana bantu basyomeka? Makani aaya tuyakwaabandika mucibalo camamanino mumulongo ooyu.

LWIIMBO 23 Jehova Watalika Kulela

^ Bbuku lya Ciyubunuzyo libelesya zitondezyo kuyubununa basinkondonyina Leza. Mpoonya bbuku lya Daniele lilatugwasya kumvwisya ncozyaamba zitondezyo eezyo. Mucibalo eeci, tulalanga-langa businsimi bumwi ibuli kubbuku lya Daniele bukozyenye aboobo ibuli kubbuku lya Ciyubunuzyo. Eeci cilatugwasya kubazyiba basinkondonyina Leza. Mpoonya tulalanga-langa iciyoobacitikila.

^ Icimbi citondezya kuti munyama uujisi mitwe iili ciloba wiiminina mfwulumende zyoonse zyamunyika, ncakuti ujisi meja aali “kkumi.” Mu Bbaibbele, kanji-kanji kkumi iiminina kuzulila.

^ Mukwiimpana amunyama wakusaanguna, cikozyanyo tacijisi misini kumeja. (Ciy. 13:1) Eeci cili boobu nkaambo ‘uzwa kubami bambi bali ciloba’ alimwi ibamupa nguzu zyakweendelezya.—Amubone Cibalo caaintaneti a jw.org cakuti, “Ino Wiiminina Nzi Munyama Uusalala Pyu Waambwa mu Ciyubunuzyo Caandaano 17?