Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 22

Amuzumanane Kweenda ‘Munzila ya Busalali’

Amuzumanane Kweenda ‘Munzila ya Busalali’

“Kuyooba mugwagwa mupati, . . . Nzila ya Busalali.”​—IS. 35:8.

LWIIMBO 31 Kamweenda a Leza!

IZILI MUCIBALO a

1-2. Nkusala kuli buti kuyandika kapati nkobakeelede kupanga ba Juda ibakali kukkala mu Babuloni? (Ezara 1:2-4)

 MWAMI wakaambilizya kuti, ba Juda ibakali mubuzike ku Babuloni kwamyaka iibalilwa ku 70, bakalaangulukide kujokela kumunzi ookwabo ku Israyeli. (Amubale Ezara 1:2-4.) Jehova nguwakapa kuti cintu cili boobu cicitike. Nkaambo nzi ncotwaambila boobo? Nkaambo bana Babuloni tiibakali kuvwula kwaangulula bazike babo. (Is. 14:4, 17) Pele aciindi eeci kwakali mweendelezi mupya mu Babuloni, aboobo wakaambila ba Juda kuti bakali kukonzya kuzwa mucisi. Akaambo kaceeci, ba Juda boonse, kwaambisya basilutwe bamikwasyi bakeelede kupanga cakusala: kuzwa mu Babuloni naa kuzumanana kukkala mumo. Pele tiicakali cuuba-uba kusala. Nkaambo nzi?

2 Kulangilwa kuti banji bakalicembeede kapati cakuti tiibakali kukonzya kweenda musinzo mulamfwu. Alimwi mbwaanga bunji bwaba Juda bakazyalilwa mu Babuloni, kunyina munzi uumbi ngobakazyi kunze lyamunzi ooyu. Aboobo bakali kulimvwa kuti Israyeli wakali munzi buyo wabamasyaanyinakulu ikutali mbabo. Kuyungizya waawo, kuboneka kuti ba Juda bamwi bakalivwubide kapati mu Babuloni. Aboobo ambweni cakali kukonzya kubayumina kusiya maanda aabo mabotu naa makwebo aabo akuyookkala kubusena mbobatakazyibide.

3. Ncilongezyo nzi ncobakali kuyoojana ba Juda ibakajokela ku Israyeli?

3 Ba Juda basyomeka bakalizyi kuti zilongezyo nzyobakali kuyoojana akaambo kakujokela ku Israyeli, zyakali zinji kapati kwiinda zintu zili zyoonse nzyobakali kunoosiya. Cilongezyo cipati kwiinda, cakali kujatikizya bukombi bwabo. Nokuba kuti kwakali matempele aayinda ku 50 mu Babuloni aabantu batakali kukomba Leza, kwakanyina tempele lya Jehova mumunzi ooyu. Mwakanyina cipaililo bana Israyeli mpobakali kukonzya kutuulila zipaizyo izyakali kuyandika kweelana a Mulawo wa Musa, alimwi kwakanyina bubambe bwabapaizi ibakali kukonzya kutuula zipaizyo eezyo. Kuyungizya waawo, kwakali bantu banji mumunzi ooyu ibakali kukomba baleza bakubeja kwiinda baabo ibakali kulemeka zyeelelo zya Jehova. Aboobo, ba Juda banji ibakali kumuyanda kapati Jehova, bakaliyandide kujokela kwabo kwalo nkobakali kukonzya kubukulusya bukombi busalala.

4. Ino Jehova wakasyomezya kubacitila nzi ba Juda ibakali kuyoopiluka ku Israyeli?

4 Lweendo lwakuzwa ku Babuloni kuya ku Israyeli lwakali kukonzya kutola myezi yone, pele Jehova wakasyomezya kuti wakali kuyoozigwisya zisinkilizyo zili zyoonse izyakali kukonzya kubapa kwaalilwa kupiluka kwabo. Isaya wakalemba kuti: “Amubambe nzila ya Jehova! Leza wesu amumubambile mugwagwa uululeme mucimpayuma. . . . Nyika yamagatagata iyalane, alimwi nyika yamaguguunya ibe cibanda camukkuti.” (Is. 40:3, 4) Amuciyeeyele buyo eeci: mugwagwa uululeme mucimpayuma, acibanda mukkuti. Eelo kaka basilweendo bakali kukonzya kukkomana kweenda munzila iili boobu! Bakali kukonzya kweenda kabotu mumugwagwa uululeme kwiinda uujisi malundu naa makkuti. Alimwi bakali kukonzya kweenda cakufwambaana.

5. Ino mugwagwa mupati wacikozyanyo iwakali kuzwa ku Babuloni kuya ku Israyeli wakali kwiitwa kuti nzi?

5 Mazuba aano, bunji bwamigwagwa mipati ilijisi zina naa namba. Awalo mugwagwa wacikozyanyo ngwaakalemba Isaya wakalijisi zina. Tubala kuti: “Kuyooba mugwagwa mupati, inzya, inzila yiitwa kuti Nzila ya Busalali. Muntu uusofweede takaindi mulinjiyo.” (Is 35:8) Ino cisyomezyo eeci cakali kwaamba nzi kubana Israyeli bakuciindi eeco? Alimwi caamba nzi kulindiswe mazuba aano?

“NZILA YA BUSALALI” YAKUCIINDI EECO AYAMAZUBA AANO

6. Nkaambo nzi mugwagwa ooyu ncowakali kwaambwa kuti ulasalala?

6 “Nzila ya Busalali” lyakali zina libotu kapati lyamugwagwa mupati. Nkaambo nzi mugwagwa ncowakali kwaambwa kuti ulasalala? Nkaambo kunyina “muntu uusofweede” iwakali kukonzya kuzumizyigwa kuba mucisi ca Israyeli eeci cakali kuyoobukulusyigwa. Kufwumbwa mu Juda iwakali kucita bwaamu, kukomba mituni naa kucita zibi zimbi zipati tanaakali kukonzya kuzumizyigwa kuba mucisi eeci. Ba Juda ibakapiluka bakeelede kuba “bantu basalala” kuli Leza wabo. (Dt. 7:6) Pele eeci tiicakali kwaamba kuti aaba ibakazwa mu Babuloni tiibakeelede kucinca kutegwa bamukkomanisye Jehova.

7. Nkucinca nzi ba Juda bamwi nkobakeelede kucita? Amupe cikozyanyo.

7 Kweelana ambotwabona kale, bunji bwaba Juda bakazyalilwa mu Babuloni, alimwi kulangilwa kuti banji bakalizizyibide kale zilengwa zyabana Babuloni. Nokwakainda myaka iili 69 kuzwa ciindi ba Juda bakusaanguna nobakapiluka ku Israyeli, Ezara wakamvwa kuti bamwi bakakwata bamakaintu ibatakali kukomba Leza. (Kul. 34:15, 16; Ezr. 9:1, 2) Kumbele, Mweendelezi Nehemiya wakagambwa kapati kujana kuti bana ibakazyalilwa ku Israyeli tiibakalina kuuzyiba mwaambo waba Juda. (Dt. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Aboobo bana aaba tiibakali kukonzya kwiiya kumuyanda Jehova abukombi bwakwe mbwaanga tiibakali kukonzya kumvwa Chihebrayo, mwaambo iwakabelesyedwe kulemba Jwi lya Leza. (Ezr. 10:3, 44) Aboobo ba Juda aaba bakali kuyandika kucinca kapati, pele tiicakali kukonzya kubakatazya kucinca mbwaanga bakali kukkala mu Israyeli, mwalo bukombi busalala mobwakatalikide kubukulusyigwa.—Neh. 8:8, 9.

Kuzwa mu 1919 C.E., mamiliyoni aabamaalumi, bamakaintu alimwi abana bazwa muli Babuloni Mupati akutalika kweenda ‘Munzila ya Busalali’ (Amubone muncali 8)

8. Nkaambo nzi zintu izyakacitika kaindi ncotweelede kuzibikkila maano mazuba aano? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

8 Bamwi balakonzya kwaamba kuti ‘Aayo makani aakkomanisya, pele sena zintu zyakacitikila ba Juda kaindi kuli ncozyaamba kulindiswe mazuba aano?’ Inzya, nkaambo ncotucita cilakonzya kukozyanisyigwa akweenda ‘Munzila ya Busalali.’ Kufwumbwa naa tuli bananike naa ‘bambelele zimbi,’ tweelede kuzumanana kweenda ‘Munzila ya Busalali’ nkaambo itusololela kuparadaiso yakumuuya alimwi akupa kuti tukajane zilongezyo zya Bwami kumbele. b (Joh. 10:16) Kuzwa mu 1919 C.E., mamiliyoni aabamaalumi, bamakaintu alimwi abana bazwa muli Babuloni Mupati, ibulelo bwanyika yoonse bwabukombi bwakubeja, akutalika kweenda munzila eeyi yacikozyanyo. Ambweni andinywe muli akati kabo. Nokuba kuti bantu bakatalika kweenda munzila eeyi myaka iibalilwa ku 100 yainda, kwakaindide myaka minji kapati kuzwa noyakatalika kubambwa.

KUBAMBA NZILA

9. Kweelana alugwalo lwa Isaya 57:14, ino “Nzila ya Busalali” yakabambwa buti?

9 Ciindi ba Juda nobakali kuzwa mu Babuloni, Jehova wakazigwisya zisinkilizyo zyoonse izyakali munzila. (Amubale Isaya 57:14.) Mbuti kujatikizya “Nzila ya Busalali” yamazuba aano? Kwamyaka minji kautanasika mwaka wa 1919, Jehova wakatalika kubelesya bamaalumi ibakali kumuyoowa kubamba nzila yakuzwa muli Babuloni Mupati. (Amweezyanisye a Isaya 40:3.) Bamaalumi aaba bakacita mulimo iwakali kuyandika kutegwa mukuya kwaciindi bantu babombemyoyo, bakacikonzye kuzwa mubukombi bwakubeja akutalika kukomba Jehova antoomwe abantu bakwe. Ncinzi cakajatikizyidwe “mumulimo ooyu wakubamba nzila”? Amuleke tulange-lange milimo imwi.

Kwamyaka minji, baalumi bamuyoowa Leza bakagwasya kubamba nzila yakuzwa mu Babuloni Mupati (Amubone muncali 10-11)

10-11. Ino kusimbwa kwa Bbaibbele akusandululwa kwandilyo kwagwasya buti kumwaya luzyibo lwamu Bbaibbele? (Amubone acifwanikiso.)

10 Kusimba. Bbaibbele lyakali kukkopololwa aamaanza mane kuzikusika mumwaanda wamyaka wa 15. Aboobo mulimo ooyu wakali kutola ciindi cilamfwu kapati alimwi makkopi aa Bbaibbele tanaakali kubonwa-bonwa. Alimwi buya akali kudula kapati. Pele ciindi nokwakatalika kubelesyegwa muncini wakusimba, cakali cuuba-uba kusimba ma Bbaibbele manji mpoonya akwaamwaya kubantu.

11 Kusandulula. Kwamyaka minji, ma Bbaibbele manji akali mumwaambo waci Latin, iwakali kuvwungwa buyo abantu bakayiide kapati. Nokuba boobo, ciindi mincini yakusimbya noyakavwula, bamaalumi ibakali kuyoowa Leza bakabeleka canguzu kusandulula Bbaibbele mumyaambo minji njobakali kwaambaula bantu. Aboobo lino, bantu bakali kukonzya kweezyanisya zintu nzyobakali kuyiisya basololi bazikombelo acini ncoliyiisya Bbaibbele.

Baalumi bamuyoowa Leza bakagwasya kubamba nzila yakuzwa mu Babuloni Mupati (Amubone muncali 12-14) c

12-13. Amupe cikozyanyo citondezya bantu bakali kwiiya Bbaibbele mbobakatalika kuyubununa njiisyo zyabukombi bwakubeja kuma 1835.

12 Zibelesyo zigwasya kwiiya Bbaibbele. Bantu ibakali kwiiya Bbaibbele cakusitikila, bakaiya zinji kwiinda mukubala Jwi lya Leza. Pele basololi bazikombelo bakanyema kapati ciindi bantu aaba nobakatalika kwaambila bamwi zintu nzyobakali kwiiya. Mucikozyanyo, kuzwa kuma 1835, bamaalumi babombemyoyo bali mbobabede bakatalika kumwaya tumatulakiti itwakali kuyubununa njiisyo zyakubeja zyamuzikombelo.

13 Kuma 1835, mwaalumi uuyoowa Leza wazina lya Henry Grew wakamwaya katulakiti ikakali kwaamba ciimo cabafwide. Mukatulakiti aaka, wakabelesya Magwalo kutondezya kuti kutafwa tacili cintu ncotuzyalwa aancico kweelana ambozyakali kuyiisya zikombelo zinji, pele ncipego kuzwa kuli Leza. Mpoonya mu 1837, mufwundisi wazina lya George Storrs wakakabona katulakiti aaka naakali mucitima. Kumane wakakabala akusyoma kuti wajana kasimpe kayandika kapati. Mpoonya awalo wakayanda kwaambila bamwi nzyaakaiya. Mu 1842, wakapa makani aakajisi mutwe uukkomanisya kapati wakuti “An InquiryAre the Wicked Immortal?” Muntu umwi iwakagwasyigwa kapati anzyaakali kuyiisya George Storrs, ngu Charles Taze Russell.

14. Ino Mukwesu Russell abeenzinyina bakagwasyigwa buti amulimo wakubamba nzila iwakacitwa kaindi? (Amubone acifwanikiso.)

14 Ino Mukwesu Russell abeenzinyina bakagwasyigwa buti amulimo wakubamba nzila yakumuuya iwakacitwa kaindi? Ciindi nobakali kwiiya, bakali kuvwuntauzya mumabbuku aapandulula mabala, makkonkodansi, alimwi amuma Bbaibbele aambi ayiindene-indene, alo aakalembwa kabatanatalika mulimo wabo. Kunze lyaboobo, bakagwasyigwa kapati atwaambo twamu Bbaibbele ntobakavwuntauzya bamaalumi mbuli Henry Grew, George Storrs, alimwi abamwi. Mukwesu Russell abeenzinyina bakagwasyilizya kapati mumulimo wakubamba nzila yakumuuya, kwiinda mukumwaya mabbuku amatulakiti manji aakali kwaamba ncoliyiisya Bbaibbele.

15. Ncintu nzi ciyandika kapati icakacitika mu 1919?

15 Mu 1919, Babuloni Mupati wakaalilwa kuzumanana kubeendelezya bantu ba Leza. Mumwaka ooyu, “muzike uusyomeka alimwi uucenjede” wakatalika kubeleka ikugwasya bantu babombemyoyo kutalika kweenda ‘Munzila ya Busalali.’ (Mt. 24:45-47) Mulimo ngobakabeleka bamwi kaindi wakubamba nzila, wakabagwasya bantu ibakatalika kweenda munzila eeyi kwiiya zinji kujatikizya Jehova alimwi amakanze aakwe. (Tus. 4:18) Alimwi wakapa kuti batalike kupona kweelana azyeelelo zya Jehova. Cikkomanisya ncakuti, Jehova kunyina naakali kulangila kuti bantu bakwe balakonzya kucinca bukkale bwabo mukulaba kwaliso. Muciindi caboobo, wali kubagwasya kucinca aasyoonto-syoonto. (Amubone kabbokesi kakuti “ Jehova Ulabagwasya Kucinca Bantu Bakwe Asyoonto-syoonto.”) Eelo kaka tuyookkomana kapati ciindi twaakutalika kucita zintu zimukkomanisya Leza ciindi coonse!—Kol. 1:10.

“NZILA YA BUSALALI” ICIJALUKIDE

16. Kuzwa mu 1919, nkubambulula kuli buti ikwacitwa ‘Kunzila ya Busalali’? (Isaya 48:17; 60:17)

16 Mugwagwa uuli woonse uyandika kubambululwa kutegwa uzumanane kuba kabotu. Aboobo kuzwa mu 1919, mulimo wakubamba “Nzila ya Busalali” wazumanana kutegwa bantu banji bacikonzye kuboola mulinjiyo akuzwa muli Babuloni Mupati. Mu 1921, muzike uusyomeka alimwi uucenjede iwakasalwa wakatalika kubeleka canguzu kwiinda mukumwaya bbuku ligwasya kwiiya Bbaibbele, ilyakabambilwa kugwasya bantu bakali kuyanda kwiiya kasimpe kamu Bbaibbele. Bbuku eeli lyakali kwiitwa kuti The Harp of God. Mpoonya mukuya kwaciindi, makkopi aandilyo aatandila ku 6 miliyoni akamwaigwa mumyaambo iili 36, alimwi bantu banji bakaiya kasimpe kwiinda mukubelesya bbuku eeli. Caino-ino, kwakabambwa bbuku libotu kapati lyakubelesya kusololela ziiyo zya Bbaibbele lyakuti, Amupone Kukabe Kutamani! Mumazuba aano aakumamanino, Jehova wazumanana kubelesya mbunga yakwe kupa cakulya cakumuuya aciindi ceelede kutegwa atugwasye kuzumanana kweenda ‘Munzila ya Busalali.’—Amubale Isaya 48:17; 60:17.

17-18. Ino “Nzila ya Busalali” isololela kuli?

17 Tulakonzya kwaamba kuti kufwumbwa ciindi muntu umwi naazumina kwiiya Bbaibbele, ulaba acoolwe cakutalika kweenda ‘Munzila ya Busalali.’ Ibamwi baleenda munzila eeyi kwakaindi kasyoonto buyo mpoonya akucileka. Pele bamwi balazumanana kweenda mulinjiyo mane kusikila bakasike nkobaya. Ino nkookuli ooko?

18 Kuli baabo bajisi bulangizi bwakujulu, “Nzila ya Busalali” ibasololela “muparadaiso ya Leza” kujulu. (Ciy. 2:7) Mpoonya kuli baabo bajisi bulangizi bwakuyoopona aano anyika, mugwagwa ooyu ubasololela kumamanino aabulelo bwa Kristo bwamyaka iili 1,000 ciindi bantu boonse baakulondoka. Aboobo kuti naa mwakatalika kale kweenda mumugwagwa ooyu, akaka mutapiluki musyule. Alimwi mutazwi mulinguwo kusikila mukamanizye lweendo lwanu munyika mpya. Lino camoyo woonse, tumwaambila kuti “mweende kabotu.”

LWIIMBO 24 Amuboole Kucilundu ca Jehova

a Jehova wakaamba mugwagwa mupati wacikozyanyo iwakali kuzwa ku Babuloni kuya ku Israyeli kuti “Nzila ya Busalali.” Sena Jehova wababambila nzila bantu bakwe amazuba aano? Inzya! Kuzwa mu 1919 C.E., mamiliyoni aabantu azwa mu Babuloni Mupati akutalika kweenda ‘Munzila ya Busalali.’ Toonse tweelede kuzumanana kweenda mulinjiyo mane tukasike nkotuya.

c BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Mukwesu Russell abeenzinyina bakali kubelesya mabbuku aagwasya kwiiya Bbaibbele ngobakabamba bamwi kaindi.