Skip to content

Skip to table of contents

“Amuzumanane Kukulwaizyanya Abuzuba”

“Amuzumanane Kukulwaizyanya Abuzuba”

“Ikuti kakuli majwi aali oonse aakuyumya bantu ngomujisi, amwaambe.”—MIL. 13:15.

NYIMBO: 121, 45

1, 2. Amwaambe ikaambo kukulwaizyanya ncokuyandika kapati.

CRISTINA uujisi myaka iili 18 waamba kuti, “Bazyali bangu kunyina nobandikulwaizya pe, pele balanditongooka kapati. [1] Alimwi majwi aabo alacisa kapati. Bandaamba kuti ndiyeeya mbuli mwana, ndili mudaalu, alimwi akuti ndili cidumbo. Aboobo ziindi zinji inga ndilalila alimwi tandiyandi kubandika ambabo. Ndilimvwa kubula mpindu.” Eelo kaka buumi bulatyompya kuti kakunyina muntu uutukulwaizya!

2 Kulubazu lumwi, kukulwaizyigwa kulagwasya kapati. Ba Rubén bakati: “Kwamyaka minji ndajisi penzi lyakulimvwa kubula mpindu. Pele bumwi buzuba ndakali kukambauka amwaalu walo iwakabona kuti tiindakali kabotu buzuba oobo. Wakaswiilila cakukkazika moyo ciindi nondakali kumwaambila mbondakali kulimvwa. Mpoonya wakandiyeezya zintu zibotu nzyondakali kucita. Alimwi wakandiyeezya majwi aa Jesu aakuti umwi aumwi wesu ulayandika kapati kwiinda tutiiti tunji. Kanji-kanji ndilaluyeeya lugwalo oolu alimwi lulandinjila kapati mumoyo. Majwi aamwaalu ooyo akandikulwaizya kapati.”—Mt. 10:31.

3. (a) Ino mwaapostolo Paulo wakaamba nzi kujatikizya kukulwaizyanya? (b) Ino ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

3 Taceelede kutugambya kuti Bbaibbele likankaizya mbociyandika kukulwaizyanya ciindi coonse. Mwaapostolo Paulo wakalembela Banakristo ba Hebrayo kuti: “Amucenjele bakwesu, kuti kutabi muntu akati kanu uuba amoyo mubi uunyina lusyomo kwiinda mukulizandula kuli Leza uupona; pele amuzumanane kukulwaizyanya abuzuba, . . . kutegwa kutabi muntu naba omwe akati kanu uuyuma moyo akaambo kakweenwa anguzu zyacibi.” (Heb. 3:12, 13) Cakutadooneka, mulizyi mboluyandika kapati lulayo lwakukulwaizyanya ikuti naa muliyeeyede ciindi majwi aakulwaizya naakamupa kuti mulimvwe kabotu. Aboobo atulange-lange mibuzyo eeyi: Ino nkaambo nzi kukulwaizyanya ncokuyandika kapati? Ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli Jehova, Jesu, alimwi a Paulo kujatikizya mbobakakulwaizya bamwi? Alimwi mbuti mbotukonzya kukulwaizya bamwi munzila iigwasya?

BANTU BAYANDIKA KUKULWAIZYIGWA

4. Ino mbaani ibayandika kukulwaizyigwa, pele nkaambo nzi muuya wakukulwaizyanya ncoutadumide mazuba aano?

4 Toonse tuyandika kukulwaizyigwa. Eeci cilayandika ikapati notuyaabukomena. Mwiiyi wazina lya Timothy Evans wakapandulula kuti, “Bana . . . bayandika kukulwaizyigwa mbubwenya zisyango mboziyandika kutilila. Kwiinda mukukulwaizyigwa, mwana ulakonzya kulimvwa kuba ampindu akuti ulayandika.” Pele tupona muziindi zikatazya. Bantu balaliyanda, tabajisi luyando lwakuzyalwa andulo alimwi muuya wakukulwaizyanya taudumide pe. (2Tim. 3:1-5) Bazyali bamwi kunyina nobabakulwaizya bana babo akaambo kakuti abalo tiibakali kukulwaizyigwa abazyali babo. Babelesi banji tabalumbaizyigwi, aboobo balatongooka kuti kunyina uubakulwaizya kumilimo.

5. Ino kukulwaizyanya kubikkilizya nzi?

5 Kukulwaizya kanji-kanji kubikkilizya kulumbaizya muntu akaambo kacintu cibotu ncaacita. Alimwi tulakonzya kukulwaizya bamwi kwiinda mukubaambila kuti bajisi bube bubotu naa kwiinda ‘mukubaumbulizya aabo ibatyompedwe mumoyo.’ (1Tes. 5:14) Ibbala lya Chigiriki ziindi zinji lisanduludwe kuti “luumbulizyo” lyaamba “kukkala munsi-munsi amuntu umwi.” Ciindi notubelekela antoomwe abakwesu alimwi abacizyi, cakutadooneka inga tulaba azyoolwe zyakwaamba majwi aakulwaizya. (Amubale Mukambausi 4:9, 10.) Sena tulajana ziindi zili kabotu ikwaambila bamwi ikaambo ncotubayandila mpoonya akubalumbaizya? Katutana wiingula mubuzyo ooyu, atuyeeye kujatikizya kasimpi aaka: “Ijwi lyaambwa aciindi ceelede, eelo kaka ndibotu kapati!”—Tus. 15:23.

6. Ino nkaambo nzi Diabolosi ncayanda kututyompya? Amupe cikozyanyo.

6 Saatani Diabolosi uyanda kututyompya nkaambo ulizyi kuti kutyompwa inga kwatupa kuyaansi kumuuya alimwi amumbazu zimwi. Lugwalo lwa Tusimpi 24:10 lwaamba kuti, “Ikuti watyompwa mubuzuba bwamapenzi, nkokuti nguzu zyako zilaceya.” Saatani wakabelesya mapenzi alimwi atwaambo twakubeja mukuyanda kuti atyompye muntu mululami Jobu, pele makanze aakwe mabi tanaakazwidilila pe. (Job. 2:3; 22:3; 27:5) Tulakonzya kwiilwana milimo ya Diabolosi kwiinda mukubakulwaizya banamukwasyi alimwi abantu bamumbungano. Eeci ciyoopa kuti maanda eesu alimwi a Maanda aa Bwami abe masena nkotukonzya kukkomana akuliiba.

ZIKOZYANYO ZYAMU BBAIBBELE IZYAKUKULWAIZYA BAMWI

7, 8. (a) Zikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele izitondezya kuti kukulwaizya Jehova ukubona kuti ncintu ciyandika kapati? (b) Ncinzi ncobakonzya kucita bazyali kutegwa batobele cikozyanyo cibotu ca Jehova? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

7 Jehova. Sintembauzyo wakaimba kuti: “Jehova ulaafwaafwi abaabo batyompedwe mumoyo; aabo batyompedwe ulabafwutula.” (Int. 34:18, bupanduluzi buyungizyidwe.) Ciindi Jeremiya naakayoowede alimwi akutyompwa, Jehova wakayumya lusyomo lwamusinsimi ooyu. (Jer. 1:6-10) Alimwi amuyeeye buyo mbwaakakulwaizyigwa musinsimi uucembeede Daniele ciindi Leza naakatuma mungelo kuti amuyumye-yumye. Mungelo ooyo wakaamba Daniele kuti, “omuntu uuyandwa kapati” naa “uulemekwa kapati.” (Dan. 10:8, 11, 18, 19; bupanduluzi buyungizyidwe) Sena andinywe inga mwabakulwaizya basikumwaya, bapainiya, bakwesu alimwi abacizyi bacembeede ibayaabumana nguzu?

8 Leza taakwe naakayeeya kuti akaambo kakuti walo amwanaakwe ngwayandisya Jesu bakabeleka antoomwe kwamyaka minji kapati, nkokuti lino tiicakali kuyandika kuti amulumbaizye alimwi akumukulwaizya ciindi naakali aanyika. Muciindi caboobo, ziindi zyobilo Jesu wakamvwa Bausyi kabaambaula kuzwa kujulu ategwa: “Ooyu Mwanaangu ngweyandisya, ngwekkomanina.” (Mt. 3:17; 17:5) Aboobo Leza wakamulumbaizya Jesu akumwaambila kuti wakali kucita kabotu. Kweelede kuti Jesu wakakulwaizyigwa kapati naakamvwa majwi aaya ziindi zyobilo, nkokuti kumatalikilo aamulimo wakwe alimwi amumwaka wamamanino wabuumi bwakwe bwaanyika. Jehova alimwi wakatuma mungelo kuti amuyumye Jesu ciindi naakapengede kapati mumoyo busiku katanafwa. (Lk. 22:43) Ikuti muli bazyali, amutobele cikozyanyo cibotu ca Jehova kwiinda mukubakulwaizya bana banu lyoonse alimwi akubalumbaizya ikuti bacita kabotu. Mweelede kubagwasya ikuti naa lusyomo lwabo lulasunkwa kucikolo buzuba abuzuba.

9. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli Jesu kujatikizya mbwaakali kubeendelezya baapostolo bakwe?

9 Jesu. Busiku Jesu naakatalisya ciibalusyo, kulisumpula cakali cilengwa cibi ncaakabona ncobakajisi baapostolo bakwe. Cakulicesya Jesu wakasanzya maulu aabo, pele bakacili kukazyanya kujatikizya iwakali mupati akati kabo; alimwi Petro wakali kuciindizya kulisyoma. (Lk. 22:24, 33, 34) Nokuba boobo, Jesu wakabalumbaizya baapostolo bakwe basyomeka akaambo kakukakatila kulinguwe ciindi naakali mumasunko. Wakaamba kuti bayoocita milimo mipati kwiinda njaakacita walo, alimwi wakabaambila kuti Leza ulabayanda. (Lk. 22:28; Joh. 14:12; 16:27) Inga twalibuzya kuti, ‘Sena tandeelede kwiiya Jesu kwiinda mukubalumbaizya bana bangu alimwi abamwi muzintu nzyobacita kabotu muciindi cakubikkila buyo maano kukulezya kwabo?’

10, 11. Mbuti mwaapostolo Paulo mbwaakatondezya kuti kukulwaizya bamwi wakali kucibona kuba cintu icakali kuyandika kapati?

10 Mwaapostolo Paulo. Mumagwalo aakwe, Paulo wakabalumbaizya kapati Banakristonyina. Wakeenda abamwi akati kabo mumulimo wakwe kwamyaka minji alimwi tacidoonekwi kuti wakalituzyi tumpenda twabo, pele wakali kwaamba buyo zibotu kujatikizya mbabo. Mucikozyanyo, Paulo wakaamba kujatikizya Timoteyo kuti “mwanaangu uuyandwa alimwi uusyomeka mu Mwami,” walo iwakali kukonzya kugwasya Banakristo bamwi kuzwa aansi aamoyo. (1Kor. 4:17; Flp. 2:19, 20) Mwaapostolo wakaamba kuti Tito ‘bunji bwaziindi twakamusola akujana kuti musungu muzintu zinji.’ (2Kor. 8:22, 23) Eelo kaka Timoteyo alimwi a Tito bakakulwaizyigwa kapati kumvwa mbwaakali kubabona Paulo!

11 Paulo alimwi a Barnaba bakabikka buumi bwabo muntenda kwiinda mukupiluka kumasena ooko nkobakapenzyegwa kapati. Mucikozyanyo, nokuba kuti bakakazyigwa kapati nobakali ku Lustro, bakapiluka ookuya kutegwa bakakulwaizye basikwiiya bapya kuti bazumanane mulusyomo. (Mil. 14:19-22) Ku Efeso, Paulo wakalwanwa ankamu yabantu ibakakalede kapati. Lugwalo lwa Milimo 20:1, 2 lwaamba kuti: “Lino lupyopyongano nolwakayozya-yozya, Paulo wakatuma mulomo kuti basikwiiya baboole, eelyo naakamana kubayumya-yumya akubalaya, wakatalika lweendo lwakwe kuya ku Makedoniya. Naakainda muzyooko eezyo akuyumya-yumya basikwiiya ibakali mumo amajwi manji, wakasika mu Girisi.” Masimpe kukulwaizya cakali cintu icakali kuyandika kapati kuli Paulo.

KUKULWAIZYANYA MAZUBA AANO

12. Ino miswaangano yesu ijisi lubazu nzi mukukulwaizya bamwi alimwi akukulwaizyigwa?

12 Ikaambo kamwi Taateesu wakujulu ncaabikkila bubambe bwakuti katuba amiswaangano lyoonse nkakuti katukulwaizya bamwi alimwi akukulwaizyigwa notulookuya. (Amubale Bahebrayo 10:24, 25.) Mbubwenya mbuli basikutobela Jesu bakaindi, tulaswaangana antoomwe kutegwa twiiye alimwi akukulwaizyigwa. (1Kor. 14:31) Ba Cristina, ibaambidwe kumatalikilo aacibalo eeci baamba kuti: “Icindikkomanisya kapati kujatikizya miswaangano nduyando alimwi akukulwaizyigwa nkondijana ookuya. Zimwi ziindi inga ndilityompedwe nondisika ku Ŋanda ya Bwami. Pele bacizyi balaboola kulindime, balandikumbata, alimwi akundaambila kuti ndilibonya kabotu. Balandaambila kuti balandiyanda alimwi balakkomana kubona kuti ndiyaambele kumuuya. Inga ndilimvwa kabotu kapati akaambo kakuti balandikulwaizya.” Eelo kaka cilakkomanisya kapati ikuti toonse twacita lubazu lwesu ‘mukuyumizyanya’!—Rom. 1:11, 12.

13. Nkaambo nzi babelesi ba Leza basimide kumuuya ncobayandika kukulwaizyigwa?

13 Nobaba babelesi ba Leza basimide kumuuya bayandika kukulwaizyigwa. Amuyeeye kujatikizya Joshua. Wakamubelekela Leza cakusyomeka kwamyaka minji. Nokuba boobo, Jehova wakaambila Musa kuti amukulwaizye, ategwa: “Kobikka Joshua kuba musololi alimwi umukulwaizye akumuyumya-yumya, nkaambo nguuyoosololela bantu aaba alimwi ngonguwe uuyoobapa kuti bakone nyika njotiibone.” (Dt. 3:27, 28) Aciindi eeci, Joshua wakali kulibambila kutambula mukuli mupati kapati iwakusololela bana Israyeli kuti bakone Nyika Yakasyomezyegwa. Wakali kuyoojana buyumu-yumu alimwi akuzundwa munkondo ciindi comwe. (Jos. 7:1-9) Nkakaambo kaako Joshua wakali kuyandika kukulwaizyigwa alimwi akuyumizyigwa. Aboobo katubakulwaizya baalu, kubikkilizya abalangizi bamabazu ibabeleka canguzu kulanganya butanga bwa Leza. (Amubale 1 Batesalonika 5:12, 13.) Mulangizi wabbazu umwi wakaamba kuti: “Zimwi ziindi bakwesu inga balatulembela magwalo aakulumba kutwaambila mbobakkomana kapati kubaswaya, tulaayobola kabotu magwalo aaya akwaabala ciindi notutyompedwe. Magwalo aaya alatukulwaizya kapati.”

Bana besu inga bakomena kabotu ikuti naa katubakulwaizya (Amubone muncali 14)

14. Ncinzi citondezya kuti kulumbaizya alimwi akukulwaizya bamwi kulagwasya kapati ciindi notupa lulayo?

14 Baalu Banakristo alimwi abazyali bajana kuti kulumbaizya alimwi akukulwaizya bamwi kulagwasya kapati ciindi nobapa lulayo lwamu Bbaibbele. Ciindi Paulo naakabalumbaizya bana Korinto akaambo kakutobela lulayo ndwaakabapa, kweelede kuti bakakulwaizyigwa ikuzumanana kucita zintu ziluzi. (2Kor. 7:8-11) Ba Andreas, ibajisi bana bobilo, baamba kuti: “Kukulwaizya kulabagwasya bana kukomena kumuuya alimwi amumizeezo. Eeci cipa kuti kabalutobela lulayo ndomubapa kwiinda mukubakulwaizya. Nokuba kuti bana besu balizyi ciluzi, ikucita zintu ziluzi ciba cilengwa buya akaambo kakuti tulabakulwaizya lyoonse.”

MBOTUKONZYA KUKULWAIZYA BAMWI MUNZILA IIGWASYA

15. Nintaamu nzi imwi njotukonzya kubweza kutegwa tukulwaizye bamwi?

15 Amubalumbe bakombinyoko akaambo kamilimo mibotu njobacita alimwi abube mbobajisi ibukulwaizya. (2Mak. 16:9; Job. 1:8) Jehova alimwi a Jesu balatulumba kapati akaambo kazintu nzyotucita kugwasyilizya milimo ya Bwami, nokuba kuti nzyotucita alimwi anzyotusanga nzisyoonto akaambo kabukkale bwesu. (Amubale Luka 21:1-4; 2 Bakorinto 8:12.) Mucikozyanyo, bamwi ibacembeede akati kesu balasolekesya kujanika kumiswaangano akutola lubazu alimwi akuunka mumulimo wamumuunda lyoonse. Sena tatweelede kubalumbaizya alimwi akubakulwaizya?

16. Ino nkaambo nzi ncotweelede kukulwaizya bamwi?

16 Amujane ciindi cakukulwaizya bamwi. Ikuti naa muntu wacita cintu cimwi cibotu iciyandika kumulumbaizya, sena tatweelede kumulumbaizya? Amulange-lange cakacitika ciindi Paulo a Barnaba nobakali ku Antiokeya mu Pisidiya. Bapati bacikombelo ookuya bakabaambila kuti: “Nobaalumi, bakwesu, ikuti kakuli majwi aali oonse aakuyumya bantu ngomujisi, amwaambe.” Paulo wakaingula kwiinda mukupa makani aasika amoyo. (Mil. 13:13-16, 42-44) Ikuti naa tulakonzya kwaamba majwi aakukulwaizya bamwi, tweelede kwaamba. Ikuti twaba acilengwa cakukulwaizya bamwi, tuyoojana kuti bantu banootukulwaizya andiswe.—Lk. 6:38.

17. Ino ncinzi cikonzya kupa kuti kulumbaizya kwesu kakugwasya kapati?

17 Amwaambe kuzwa aansi aamoyo akupa twaambo tugaminide. Kulumbaizya bamwi alimwi akubakulwaizya kakunyina kubaambila twaambo tugamide inga kwagwasya, pele majwi Jesu ngaakaambila Banakristo baku Tiyatira atondezya kuti ikwaamba twaambo tugaminide cilainda kugwasya. (Amubale Ciyubunuzyo 2:18, 19.) Mucikozyanyo, ikuti kamuli bazyali, mulakonzya kubaambila bana banu twaambo tugaminide itumupa kukkomana kujatikizya kuyaambele kwabo muzintu zyakumuuya. Ambweni tulakonzya kumulumbaizya mucizyi uuli alikke uujisi bana kujatikizya icitukkomanisya twalanga mbwabalela bana bakwe nokuba kuti uli mubukkale bukatazya. Kulumbaizya alimwi akukulwaizya kuli boobu kulakonzya kugwasya kapati!

18, 19. Ino mbuti mbotukonzya kuyaka baabo ibayandika kukulwaizyigwa?

18 Jehova takatwaambili cacigaminina kuti tukulwaizye umwi mbuli mbwaakaambila Musa kuti akulwaizye Joshua alimwi akumuyumya-yumya. Nokuba boobo, Leza ulakkomana kapati ciindi notwaamba majwi aakulwaizya kubasyomima alimwi abamwi. (Tus. 19:17; Heb. 12:12) Mucikozyanyo, tulakonzya kwaambila mukwesu iwapa makani aabuleya kujatikizya makani aakwe mbwaatukulwaizya naa mbwaatugwasya kumvwisya lugwalo lumwi. Mucizyi umwi wakalembela mwaambi mweenzu kuti: “Nokuba kuti twakabandika buyo kwamaminiti masyoonto, ndilimvwa mbuli kuti mwakaubona moyo wangu iwakauside, mpoonya mwakanduumbulizya akundikulwaizya. Ndiyanda kumuzyibya kuti ciindi nomwakali kubandika munzila yalubomba, nomwakali acibumbili anomwakali kubandika andime mulomo mpande, ndakalimvwa kuti eeci cakali cipego kuzwa kuli Jehova.”

19 Cakutadooneka tuyoojana nzila zinji izyakuyaka bamwi kumuuya ikuti naa katukanzide kutobela lulayo lwa Paulo lwakuti: “Amuzumanane kukulwaizyanya akuyakana umwi amweenzinyina, mbubonya mbomucita lino.” (1Tes. 5:11) Masimpe, toonse tunoomukkomanisya Jehova ikuti ‘twazumanana kukulwaizyanya abuzuba.’

^ [1] (muncali 1) Mazina aamwi acincwa.