1, 2. (a) Ino Jesu wakaingula buti kululayo lwa Petro lwakuti alyeengelele? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.) (b) Nkaambo nzi Jesu ncaakaingula boobo?

BASIKWIIYA ba Jesu tiibakacisyoma ncobakamvwa. Jesu, walo ngobakali kulangila kuti nguuyoobukulusya bwami bwa Israyeli, wakabaambila kuti muciindi buyo cisyoonto, wakali kuyoopenga akufwa. Mwaapostolo Petro ngowakasaanguna kwiingula kwiinda mukwaamba kuti: “Kolyeengelela Mwami; eeci tacikakucitikili pe.” Mpoonya Jesu wakamwiingula kuti: “Koya kusyule lyangu, Saatani! Uli cilebyo kulindime, nkaambo ulaamizeezo yabantu ikutali ya Leza.”—Mt. 16:21-23; Mil. 1:6.

² Kweelana amajwi aaya, Jesu wakatondezya kwiindana kuliko akati kamizeezo ya Leza alimwi amizeezo iili munyika eeyi yeendelezyegwa a Saatani. (1Joh. 5:19) Petro wakatondezya muuya wakuliyanda uuli munyika. Pele Jesu wakalizyi kuti mizeezo ya Bausyi yakaliindene. Wakalizyi kuti Leza wakali kuyanda kuti alibambile kujatikizya kupenga alimwi alufwu izyakali kumulindila. Mubwiinguzi bwakwe kuli Petro, Jesu wakaikaka caantangalala  mizeezo yamunyika akuzumina mizeezo ya Jehova.

3. Nkaambo nzi ncocitali cuubauba kukaka mizeezo yamunyika akuzumina mizeezo ya Jehova?

³ Mbuti kujatikizya ndiswe? Sena tujisi mizeezo ya Leza naa yamunyika? Masimpe, kweelede kuti tulabeleka canguzu kupona kweelana akuyanda kwa Leza. Pele ino mbuti kujatikizya mizeezo yesu? Sena mizeezo yesu alimwi ambotuzibona zintu kuleendelana ambwacita Jehova? Kucita boobo kuyanda kubeleka canguzu. Pele mukwiimpana, mizeezo yamunyika taiyandiki kubeleka canguzu. Cili boobu akaambo kakuti tuzingulukidwe amuuya wanyika. (Ef. 2:2) Kuyungizya waawo, akaambo kakuti kanji-kanji ikulwaizya kuliyanda, mizeezo yamunyika ilakonzya kulibonya kuba kabotu. Masimpe, tacili cuubauba kuba amizeezo ya Jehova pele ncuubauba kuba amizeezo yamunyika.

4. (a) Ncinzi ciyoocitika kuti twalekela nyika kweendelezya mizeezo yesu? (b) Ino cibalo eeci cilatugwasya buti?

⁴ Nokuba boobo, ikuti naa twalekela nyika kweendelezya mizeezo yesu, kanji-kanji tunootondezya muuya wakuliyanda alimwi akutayanda kweendelezyegwa. (Mk. 7:21, 22) Aboobo cilayandika kapati kuba ‘amizeezo ya Leza’ ikutali “mizeezo yabantu.” Cibalo eeci cilatugwasya. Cilalanga-langa ikaambo kweendelanya mizeezo yesu aya Jehova ncocigwasya akuti tacili cintu ciminya. Alimwi cilatutondezya mbotukonzya kukutantamuka kweendelezyegwa amizeezo yanyika. Mucibalo citobela tuyoolanga-langa mbotukonzya kuba amizeezo ya Jehova mumakani aayindene-indene alimwi akuyeeya mbuli mbwayeeya Jehova.

5. Nkaambo nzi bantu bamwi ncobakaka kweendelezyegwa amuntu uuli woonse?

⁵ Bantu bamwi balakaka kweendelezyegwa amuntu uuli woonse. Baamba kuti, “Ndilaliyeeyela ndemwini.” Nobaamba boobu, ambweni inga bapandulula kuti balalisalila zyakucita alimwi akuti cileelela kucita boobu. Tabayandi kweendelezyegwa alimwi tabayandi kucita zintu mbuli bucita bamwi. *

6. (a) Ino ndwaanguluko nzi ndwatupede Jehova? (b) Sena ooku nkwaanguluka cakumanina?

⁶ Nokuba boobo, masimpe ngakuti, kuba amizeezo yeendelana aya Jehova tacaambi kuti tucinyina lwaanguluko luli loonse. Kweelana alugwalo lwa 2 Bakorinto 3:17, “kuli muuya wa Jehova, kuli lwaanguluko.” Tulaangulukide kuba abube mbotuyanda. Tulakonzya kucita zintu kweelana ambotuyanda alimwi akusala zintu nzyotukkomanina. Masimpe, oobu mbombubo mbwaakatulenga Jehova. Nokuba boobo, lwaanguluko lwesu kuli mpolugolela. (Amubale 1 Petro 2:16.) Caboola kumakani aakusala kucita ciluzi acitaluzi, Jehova uyanda kuti katusololelwa amizeezo yakwe kweelana ambolitondezya Jwi lyakwe. Sena kucita boobu kutondezya kuti Jehova ulaciindizya naa kuti uyanda kutugwasya?

7, 8. Sena nkuciindizya kubona zintu mbuli mbwazibona Jehova? Amupe cikozyanyo.

⁷ Atulange-lange cikozyanyo eeci. Bazyali balayandisya kuyiisya bana babo milawo iili kabotu. Balakonzya kubayiisya kuba bantu basyomeka, bankutwe alimwi ibabikkila maano kuli bamwi. Ooku takuli kuciindizya. Muciindi caboobo, bazyali bagwasyilizya bana babo kuti bazwidilile mubuumi. Ciindi bana baakukomena akuzwa aŋanda, banoojisi lwaanguluko lwakulisalila. Ikuti bazitobela nzyobabayiisya bazyali babo, balalangilwa kunoosala cabusongo.  Aboobo, bayoocikonzya kweeleba mapenzi aakonzya kuboola akaambo kakutasala cabusongo.

⁸ Mbubwenya mbuli muzyali mubotu, Jehova uyanda kuti bana bakwe kabajisi buumi bulaampindu. (Is. 48:17, 18) Aboobo, ulapa njiisyo zijatikizya kulilemeka alimwi ambotweelede kubeendelezya bamwi. Ulatuyiisya kubona zintu mbuli mbwazibona walo alimwi akupona kweelana amalailile aakwe. Kucita boobo takuli kuciindizya, muciindi caboobo, kutugwasya kucita zintu munzila iiluzi. (Int. 92:5; Tus. 2:1-5; Is. 55:9) Eeci citugwasya kusala cabusongo calo icisololela kulukkomano alimwi akuzwidilila. (Int. 1:2, 3) Masimpe, kuyeeya mbwayeeya Jehova kulagwasya alimwi nkubotu!

9, 10. Mbuti mizeezo ya Jehova mboisumpukide kwiinda yeeyo yamunyika?

⁹ Kaambo akamwi ikapa kuti bakombi ba Jehova kabayanda kuba amizeezo ya Leza nkakuti mizeezo yakwe ilisumpukide kapati kwiinda yeeyo yamunyika eeyi. Nyika ilapa lulayo lujatikizya kulilemeka, kukkala kabotu mumikwasyi, bwakujana mulimo uuli kabotu, alimwi ambazu zimwi zyabuumi. Pele bunji bwalulayo oolu talweendelani amizeezo ya Jehova. Mucikozyanyo, kanji-kanji nyika ikulwaizya muuya wakulisumpula. Alimwi ikulwaizya bantu kubona kuti cili buyo kabotu kucita bwaamu. Mizeezo yanyika yaamba kuti banabukwetene balakonzya kujana lukkomano lunji ikuti naa baandaana alimwi akulekana. Lulayo luli boobu lulakazyanya ancaamba Magwalo. Pele sena lulayo lumwi lwamunyika lulagwasya?

¹⁰ Jesu wakaamba kuti: “Busongo bulabonwa kuti buliluleme kwiinda mumilimo yambubo.” (Mt. 11:19) Nyika yayaambele muzyakupanga-panga; nokuba boobo, tiiyacikonzya kwaamana mapenzi mapati aapa kuti kakunyina lukkomano, mbuli nkondo, kusalana mubala, alimwi abugwebenga. Alimwi ino mbuti kujatikizya mboikubona kutalilemeka mumakani aakoonana? Bantu banji balazumina kuti kutalilemeka kuli boobu kwaleta kwaandaana mumikwasyi, malwazi, alimwi amapenzi aamwi. Mukwiimpana, Banakristo ibabona zintu mbuli mbwazibona Leza balijisi lukkomano mumikwasyi, buumi bubotu akaambo kakusalala mukulilemeka, alimwi aluumuno abasyominyina nyika yoonse mboizulwa. (Is. 2:4; Mil. 10:34, 35; 1Kor. 6:9-11) Sena eeci tacitondezyi kuti mizeezo ya Jehova ilisumpukide kwiinda yeeyo yamunyika?

11. Ino mbusolozi bwani ibwakagwasya Musa, alimwi ino ncinzi cakacitika?

¹¹ Bakombi bakasimpe ibakaindi bakalizyi kuti mizeezo ya Jehova ilisumpukide. Mucikozyanyo, nokuba kuti Musa wakayiisyigwa “busongo boonse bwabana Egepita,” wakasyoma Leza kutegwa abe “amoyo wabusongo.” (Mil. 7:22; Int. 90:12) Alimwi wakalomba Jehova kuti: “Kondizyibya nzila zyako.” (Kul. 33:13) Akaambo kakusololelwa a Jehova, Musa wakabelesyegwa kapati mukuzuzikizya makanze aa Jehova alimwi wakapegwa bulemu kwiinda mukumwaamba kuti mwaalumi iwakajisi lusyomo.—Heb. 11:24-27.

12. Ino mwaapostolo Paulo wakali kusololelwa aanzi?

¹² Mwaapostolo Paulo wakali mwaalumi musongo, iwakayiide kapati alimwi iwakazyi mwaambo wa Chihebrayo alimwi a Chigiliki. (Mil. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Nokuba boobo, kujatikizya makani aanjiisyo, wakabukaka busongo bwamunyika. Muciindi caboobo, wakali kucita zintu kweelana ancaamba Magwalo. (Amubale Milimo 17:2; 1 Bakorinto 2:6, 7, 13.) Akaambo kaceeci, Paulo wakazwidilila mumulimo alimwi akulangila bulumbu ibwatakali kukonzya kumana.—2Tim. 4:8.

13. Ino nguni uujisi mukuli wakweendelezya mizeezo yesu kutegwa kayeendelana aya Jehova?

 ¹³ Cakutadooneka, mizeezo ya Leza ilisumpukide kwiinda yeeyo yanyika. Kupona kweelana azyeelelo zyakwe kuyootupa kukkomana kapati alimwi akuzwidilila. Pele Jehova kunyina natusinikizya kuba amizeezo mbuli yakwe. “Muzike uusyomeka” kunyina nayendelezya mizeezo yamuntu umwi aumwi, abalo baalu tabaciti oobo pe. (Mt. 24:45; 2Kor. 1:24) Muciindi caboobo, Munakristo umwi aumwi mukuli wakwe kuba amizeezo iili mbuli ya Leza. Ino mbuti mbotukonzya kucita boobo?

14, 15. (a) Kutegwa katuyeeya mbuli mbwayeeya Jehova, nzintu nzi nzyotweelede kuzinzibala kuyeeya? (b) Kweelana alugwalo lwa Baroma 12:2, nkaambo nzi ncotweelede kuleka kutobela ziyanza zyamunyika? Amupe cikozyanyo.

¹⁴ Kulugwalo lwa Baroma 12:2, twaambilwa kuti: “Amuleke kutobela ziyanza zyabweende bwazintu obuno, pele amusandulwe kwiinda mukucinca mizeezo yanu, kutegwa muzyibe kuyanda kwa Leza, ikubotu, kutambulika alimwi kulondokede.” Majwi aaya aakasololelwa amuuya atondezya kuti tacikwe makani acakali kweendelezya mizeezo yesu katutanaiya kasimpe, tulakonzya kucinca mbotuzibona zintu akutalika kuzibona mbuli mbwazibona Leza. Nokuba kuti mizeezo yesu yakanyongana akaambo kamikwasyi motwakakomenena alimwi azintu izyakatucitikila mubuumi, tulakonzya kucinca. Kucinca kuli boobu kuyoolibonya kwiinda muzintu nzyotuzumizya mumizeezo yesu alimwi akuzinzibala kuyeeya alinzizyo. Kwiinda mukuzinzibala kuyeeya kujatikizya mbwazibona zintu Jehova, tutondezya kuti mizeezo yakwe ililuzi. Mpoonya tunooyanda kubona zintu mbuli mbwazibona walo.

¹⁵ Nokuba boobo, amubone kuti, kutegwa tucince mizeezo yesu akuyeeya mbwayeeya Jehova, tweelede ‘kuleka kutobela ziyanza zyabweende bwazintu obuno.’ Eeci caamba kuti tweelede kuleka kweebelela, kubala alimwi akuswiilila cintu cili coonse icisumpula mizeezo iiteendelani akuyeeya kwa Leza. Kucinca ooku ikuyandika kapati kulakonzya kukozyanisyigwa acakulya. Muntu ulakonzya kuba abusani mumubili kwiinda mukulya zyakulya izijisi busani. Pele ino inga camugwasya buti ikuti ciindi aciindi kalya zyakulya zibolede? Mbubwenya buyo, kusoleka kwesu kwiiya mizeezo ya Jehova kuyooba kwabuyo ikuti twazumizya mizeezo yanyika kutweendelezya.

16. Ino tweelede kulikwabilila kunzi?

¹⁶ Sena cilakonzyeka kutantamuka mizeezo yoonse yamunyika? Peepe, nkaambo tatukonzyi kuzwa munyika eeyi cacigaminina. Kuli zintu zimwi zyamunyika nzyotutakonzyi kutantamuka. (1Kor. 5:9, 10) Mulimo wakukambauka utupa kuswaangana abantu bajisi mizeezo iilubide alimwi ibasyoma zintu zyakubeja. Pele nokuba kuti tacikonzyeki kwiitantamukila limwi mizeezo iitaluzi, tatweelede kuzumanana kwiiyeeya naa kwiizumina. Mbubwenya mbuli Jesu, cakufwambaana tweelede kwiikaka mizeezo ya Saatani. Kuyungizya waawo, tulakonzya kulikwabilila kumizeezo mibyaabi yamunyika.—Amubale Tusimpi 4:23.

17. Muunzila nzi motukonzya kutantamuka mizeezo yanyika?

¹⁷ Mucikozyanyo, tweelede kucenjela ciindi notusala balongwe. Ibbaibbele licenjezya kuti, ikuti katuyanzana abantu batakombi Jehova, tuyootalika kuyeeya mbuli mbobayeeya. (Tus. 13:20; 1Kor. 15:12, 32, 33) Alimwi tweelede kubikkila maano ciindi notusala zyakulikondelezya. Kwiinda mukukaka zyakulikondelezya izisumpula njiisyo yakusanduka, nkondo naa kutalilemeka, tukwabilila kunyonganya  mizeezo yesu kuzintu ‘zikazyanya aluzyibo lwa Leza.’—2Kor. 10:5.

18, 19. (a) Nkaambo nzi ncotweelede kulikwabilila kumizeezo yamunyika, alimwi ino zikozyanyo nzi ziliko? (b) Mibuzyo nzi njotweelede kulibuzya, alimwi nkaambo nzi?

¹⁸ Tweelede kwiizyiba alimwi akwiikaka mizeezo yanyika ciindi noiboola munzila yabucenjezu. Mucikozyanyo, makani aamwi alakonzya kwaambilizyigwa munzila iitondezya kuti basikulemba bali kulubazu lwambunga yabasitwaambo twacisi imwi. Makani aamwi asumpula makanze alimwi akuzuzikizya zintu nzyoiyanda nyika. Mafilimu aamwi alimwi amabbuku asumpula makani aakubeja aakuti “ndime ndeelede kusaanguna” alimwi akuti “mukwasyi wangu nguweelede kusaanguna,” akwaapa kulibonya mbuli kuti alayandika, alikabotu, alimwi akuti aliluzi. Kuyeeya kuli boobu takweendelani ancaamba Magwalo kuti mikwasyi yesu naa swebo lwesu kutugama tuyookkomana lilikke buyo kuti katumuyanda Jehova kwiinda cintu cili coonse. (Mt. 22:36-39) Alimwi twaano twabana, nokuba kuti kanji-kanji tulibonya kuti tuli kabotu, cakutayeeyela tulakonzya kupa bana kuzumina zintu zitaluzi.

¹⁹ Eeci tacaambi kuti cililubide kulikondelezya munzila iili kabotu. Nokuba boobo, inga twacita kabotu kulibuzya mibuzyo eeyi: ‘Sena tulazizyiba njiisyo zyamunyika eeyi nociba ciindi noziboola munzila yabucenjezu? Sena tulabakwabilila bana besu alimwi andiswe lwesu, kumapulogilamu aamwi naa kuzintu nzyotubala? Sena tulaindanya mizeezo yanyika njobamvwa naa kubona bana kweelana ambwazibona zintu Jehova?’ Kwiinda mukuzyiba kwiindana kuliko akati kamizeezo ya Leza alimwi ayeeyo yanyika, tulakonzya kutantamuka “kutobela ziyanza zyabweende bwazintu obuno.”

20. Ncinzi ciyootondezya kuti tweendelezyegwa amizeezo ya Leza naa mizeezo yanyika?

²⁰ Tweelede kuyeeya kuti, kuli nzila zyobilo nkotukonzya kujana makani, nkokuti kuli Jehova alimwi akunyika iyeendelezyegwa a Saatani. Ino mizeezo yani iitweendelezya? Bwiinguzi mbwakuti, mizeezo yayooyo nkotujana makani. Ikuti katutobela mizeezo yanyika, iyootweendelezya, akutupa kuyeeya alimwi akulilemeka munzila iitaluzi. Nkakaambo kaako cilayandika kubikkila maano kujatikizya zintu nzyotweebelela, nzyotubala, nzyotuswiilila alimwi anzyotuyeeya.

21. Ncinzi ncotuyakwiiya mucibalo citobela?

²¹ Mbubwenya mbokwaambwa kale mucibalo eeci, kutegwa katubona zintu mbuli mbwazibona Jehova, tweelede kubeleka canguzu ikutali buyo kutantamuka zintu izitaluzi. Tweelede kuzinzibala kuyeeya mizeezo ya Jehova kutegwa katuyeeya mbuli mbwayeeya walo. Mucibalo citobela, tuyakwiiya kujatikizya mbotukonzya kucita boobo.