Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 45

Amuzumanane Kutondezya Luyando Lutamani Kuli Umwi Amweenzinyina

Amuzumanane Kutondezya Luyando Lutamani Kuli Umwi Amweenzinyina

“Amube aluyando lutamani alimwi aluse kuli umwi amweenzinyina.”—ZEK. 7:9.

LWIIMBO 107 Citondezyo ca Leza Caluyando

IZILI MUCIBALO *

1-2. Ntwaambo nzi tubotu itweelede kutupa kutondezya luyando kuli umwi amweenzinyina?

 TULIJISI twaambo tubotu itutupa kutondezya luyando kuli umwi amweenzinyina. Ino ntwaambo nzi ooto? Amubone mubuzyo ooyu mbowiingulwa mutusimpi ootu itwakasololelwa amuuya: “Luyando lutamani alimwi akusyomeka zitakusiyi pe. . . . Aboobo ulakkomaninwa alimwi akuba abupampu bwini-bwini mumeso aa Leza alimwi aabantu. Muntu uulaaluyando lutamani ulaliletela mpindu. Kufwumbwa uusungweede kutobela bululami aluyando lutamani, uyoojana buumi.”—Tus. 3:3, 4; 11:17, bupanduluzi buyungizyidwe; 21:21.

2 Tusimpi ootu tulaamba twaambo totatwe ncotweelede kutondezya luyando lutamani. Kakusaanguna, kutondezya luyando lutamani kutupa kuyandwa kapati a Leza. Kabili, kwiinda mukutondezya luyando lutamani, tulaligwasya tobeni. Mucikozyanyo, tulaba azilongwe ziyumu abamwi. Katatu, kutondezya luyando lutamani kusololela kuzilongezyo zyakumbele, kubikkilizya abuumi butamani. Masimpe, tulijisi twaambo tubotu itutupa kutobela ciyeekezyo ca Jehova eeci cakuti: “Amube aluyando lutamani alimwi aluse kuli umwi amweenzinyina.”—Zek. 7:9.

3. Mibuzyo nzi njotutiilange-lange mucibalo eeci?

3 Mucibalo eeci, tulaingula mibuzyo yone. Mbaani mbotweelede kutondezya luyando lutamani? Ncinzi ncotukonzya kwiiya mubbuku lya Rute caboola kukutondezya luyando lutamani? Mbuti mbotukonzya kutondezya luyando lutamani mazuba aano? Mbubotu nzi mbobajana aabo batondezya luyando lutamani?

MBAANI MBOTWEELEDE KUTONDEZYA LUYANDO LUTAMANI?

4. Mbuti mbotukonzya kumwiiya Jehova mukutondezya luyando lutamani? (Mk. 10:29, 30)

4 Cibalo cainda cakatugwasya kumvwisya kuti Jehova ulatondezya luyando lutamani kuli baabo balikke ibamuyanda alimwi akumubelekela. (Dan. 9:4) Tuyanda ‘kwiiya Leza mbotuli bana bayandwa.’ (Ef. 5:1) Aboobo, tuyanda kuba aluyando lutamani kubakwesu abacizyi.—Amubale Marko 10:29, 30.

5-6. Ino bbala lyakuti “kusyomeka” mubwini lyaamba nzi?

5 Cakutadooneka, kuti twamvwisya ncolwaamba luyando lutamani, ndendilyo notuyoocikonzya kulutondezya kubakwesu abacizyi. Kutegwa tulumvwisye kabotu-kabotu luyando lutamani, atubone mbolwiindene akusyomeka, kweelana ambolivwula kubelesyegwa bbala eeli. Atubone cikozyanyo.

 6 Mazuba aano tulakonzya kwaamba muntu wabeleka mukkampani imwi kwamyaka minji kuti mubelesi uusyomeka. Nokuba boobo, kwamyaka yoonse njaabeleka mukkampani, inga kataningababona bamukamwini kkampani. Talili lyoonse naikkomanina milawo yamukkampani eeyo. Pele ulazumanana kubeleka, kayi ulauyanda mulimo kutegwa kavwola. Unoobeleka buya mane akacite litaya, ccita buyo kuti wajana mulimo uumbi mubotu kwiinda yooyo.

7-8. (a) Ncinzi cikulwaizya muntu kutondezya luyando lutamani? (b) Nkaambo nzi ncotuyanda kulanga-langa tupango tumwi mubbuku lya Rute?

7 Aboobo makanze ngajisi muntu aakucita cintu cimwi, nkokwiindana kuliko akati kakusyomeka alimwi aluyando lutamani, kweelana ambowapandulula  muncali 6 kujatikizya kusyomeka. Nkaambo nzi babelesi ba Leza kaindi ncobakali kutondezya luyando lutamani? Aabo ibakali kutondezya luyando lutamani bakali kucita oobo, ikutali akaambo kakwiinzya buyo mulawo, pele akaambo kakuti bakalisungula kuzwa ansi amyoyo yabo. Atulange-lange cikozyanyo ca Davida. Moyo wakwe wakamusungula kutondezya luyando lutamani kumulongwe wakwe Jonatani nokuba kuti bausyi Jonatani bakali kuyanda kumujaya Davida. Nikwakainda myaka kuzwa ciindi Jonatani naakafwa, Davida wakazumanana kutondezya luyando lutamani kuli Jonatani kwiinda mukutondezya luyando lutamani kumwanaakwe Mefiboseti.—1Sam. 20:9, 14, 15; 2Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Tulakonzya kwiiya makani manji kujatikizya luyando lutamani kwiinda mukulanga-langa tupango tumwi kuzwa mubbuku lyamu Bbaibbele lya Rute. Ziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kujatikizya luyando lutamani kuzwa kubantu baambidwe mubbuku eeli? Mbuti mbotukonzya kuzibelesya nzyotwiiya mumbungano yesu? *

NCINZI NCOTUKONZYA KWIIYA MUBBUKU LYA RUTE CABOOLA KUKUTONDEZYA LUYANDO LUTAMANI?

9. Nkaambo nzi Naomi ncaakayeeya kuti Jehova wakali kumulwana?

9 Mubbuku lya Rute, tulabala makani aajatikizya Naomi, mukamwanaakwe Rute, alimwi a Boazi mwaalumi uuyoowa Leza, imusazinyina amulumi wa Naomi. Akaambo kanzala mu Israyeli, Naomi, mulumaakwe, alimwi abana bakwe bobilo bakalongela ku Moabu. Nobakali kooko, mulumi wa Naomi wakafwa. Bana ba Naomi bakakwata, pele cuusisya ncakuti, abalo bakazoofwa. (Rut. 1:3-5; 2:1) Eezyi zintu zyuusisya zyakapa kuti Naomi atyompwe citaambiki. Wakatyompwa kapati cakuti wakatalika kuyeeya mbuli kuti Jehova ulamulwana. Lino amubone ncaakaamba kujatikizya Leza: “Janza lya Jehova lyandibukila.” “Singuzuzyoonse walekela kuti buumi bundiyumine kapati.” Wakayungizya kuti: “Ngu Jehova wandilwana alimwi Singuzuzyoonse nguwandiletela mapenzi.”—Rut. 1:13, 20, 21.

10. Ino Jehova wakacita buti kumajwi aa Naomi aakutongooka?

10 Ino Jehova wakacita buti kumajwi aa Naomi aakutongooka? Kunyina naakaleka kumugwasya mubelesi wakwe iwakatyompedwe. Muciindi caboobo, wakamufwida luzyalo. Jehova ulizyi kuti, “mapenzi alakonzya kumusondosya musongo.” (Muk. 7:7) Pele, Naomi wakali kuyandika kugwasyigwa kutegwa abone kuti Jehova wakali kulubazu lwakwe. Ino ndugwasyo nzi Leza ndwaakamupa? (1Sam. 2:8) Wakasungula moyo wa Rute kuti amutondezye luyando lutamani Naomi. Rute wakali kuyanda kutondezya luyando kuli Naomi akumugwasya kutegwa atatyompwi akuti azyibe kuti Jehova wakacili kumuyanda. Ncinzi ncotwiiya kucikozyanyo ca Rute?

11. Nkaambo nzi bakwesu abacizyi balaaluzyalo ncobalisungula kuumbulizya baabo ibatyompedwe?

11 Luyando lutamani lulatukulwaizya kubagwasya aabo ibatyompedwe. Mbubwenya Rute mbwaakakakatila kuli Naomi, bakwesu abacizyi banji mazuba aano balazumanana kubagwasya aabo ibatyompedwe naa kuusa mumbungano. Balabayanda bakwesu abacizyi alimwi balilibambilide kucita kufwumbwa ncobakonzya kutegwa babagwasye. (Tus. 12:25; 24:10) Eeci cileendelana akukulwaizya kwamwaapostolo Paulo kwakuti: “Amubaumbulizye aabo ibatyompedwe mumoyo, amubagwasye aabo ibatajisi nguzu, akubakkazikila moyo bantu boonse.”—1Tes. 5:14.

Kwiinda mukuswiilila, tulakonzya kugwasya mukwesu naa mucizyi uutyompedwe (Amubone muncali 12)

12. Ninzila nzi iibeleka kabotu yakugwasya bakwesu abacizyi batyompedwe?

12 Nzila imwi iibeleka kabotu yakugwasya mukwesu naa mucizyi uutyompedwe, nkwiinda mukumuswiilila buyo alimwi akumwaambila kuti tulamuyanda kapati. Jehova ulalumba kapati kulugwasyo ndomupa babelesi bakwe bayandwa. (Int. 41:1) Lugwalo lwa Tusimpi 19:17 lwaamba kuti: “Ooyo uufwida luzyalo muntu uupengede ukweletesya Jehova, eelyo walo uyoomupa bulumbu akaambo kazintu eezyo nzyacita.”

Rute wakakatila kuli Naomi banyinazyala, walo Olipa wapiluka ku Moabu. Rute waambila Naomi kuti: “Kufwumbwa nkoya ambebo ndilaunka” (Amubone muncali 13)

13. Mbuti Rute mbwaakaindene a Olipa, alimwi nkaambo nzi kusala kwa Rute ncolwakali luyando lutamani? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

13 Tulaluzyiba luyando lutamani kwiinda mukulanga-langa cakacitikila Naomi naakamana kufwidwa mulumaakwe abana bakwe basankwa bobilo. Ciindi Naomi naakazyiba kuti “Jehova wakabayeeya bantu bakwe akubapa cakulya,” wakasala kuti ajokele kumunzi ookwabo. (Rut. 1:6) Bamukabana bakwe boonse bobilo bakamusangana mulweendo oolu. Nokuba boobo, nobakacili munzila, kwaziindi zyotatwe wakakombelezya bamakaintu aaba kuti bajokele ku Moabu. Ncinzi cakacitika? Tubala kuti: “Olipa wakamyonta banyinazyala akupiluka. Pele Rute wakakakatila kulimbabo.” (Rut. 1:7-14) Kwiinda mukusala kujokela, Olipa wakacita ncaakamwaambila Naomi akujokela ku Moabu. Pele walo Rute wakacita ciinda ali ceeco ncaakamwaambila Naomi. Awalo Rute wakalaangulukide kujokela kwabo, pele wakasala kuzumanana kukkala a Naomi. (Rut. 1:16, 17) Rute wakakakatila kuli Naomi, kutali akaambo kakwiinzya buyo mulawo, pele akaambo kakuti wakali kuyanda kucita boobo. Eeci ncaakacita Rute lwakali luyando lutamani ncobeni. Ino twiiya nzi kucibalo eeci?

14. (a) Mazuba aano, mbuti bakwesu abacizyi banji mbobamwiiya Rute? (b) Kweelana alugwalo lwa Bahebrayo 13:16, nkulyaaba kuli buti kumukkomanisya Leza?

14 Luyando lutamani lutupa kugwasya bamwi kwiindilila ali nzyobayeeyela. Mbubwenya mbuli kaindi, mazuba aano, bakwesu abacizyi banji basala kutondezya luyando lutamani kubasyominyina, nobaba baabo mbobatanabwene cacigaminina. Mucikozyanyo, ciindi nokwacitika ntenda, cakufwambaana inga balilibambilide kuyanda kugwasya. Ciindi umwi mumbungano najisi penzi lyakubula mali, tabawayiwayi kujana nzila zyakumugwasya cacigaminina. Mbubwenya mbuli bana Makedoniya mumwaanda wamyaka wakusaanguna, balabeleka canguzu kugwasya. Balaaba ciindi cabo alubono, ‘kwiindilila mbobakonzya’ kutegwa bagwasye bakwesu babulide. (2Kor. 8:3) Eelo kaka Jehova ulakkomana ciindi nabona mbobatondezya luyando lutamani!—Amubale Bahebrayo 13:16.

MBUTI MBOTUKONZYA KUTONDEZYA LUYANDO LUTAMANI MAZUBA AANO?

15-16. Mbuti Rute mbwaatakatyompwa?

15 Tulakonzya kwiiya ziiyo zibotu kuti twalanga-langa Rute mbwaakagwasya Naomi. Atulange-lange zisyoonto buyo.

16 Mutatyompwi. Ciindi Rute naakalyaaba kusangana banyinazyala kuya ku Juda, kumatalikilo Naomi wakakaka. Pele Rute taakatyompwa pe. Ncinzi cakazwa mpawo? “Naomi naakabona kuti Rute wazumanana kuti baunke limwi, wakaleka kumukombelezya kuti apiluke.”—Rut. 1:15-18.

17. Ncinzi cikonzya kutugwasya kutegwa tutatyompwi cakufwambaana?

17 Ncotwiiya: Kuyandika kukkazika moyo kutegwa tubagwasye aabo batyompedwe, alimwi tweelede kuzumanana kusola kubagwasya. Mucizyi uuyandika lugwasyo, kumatalikilo ulakonzya kulukaka lugwasyo lwesu. * Nokuba boobo, luyando lutamani luyootupa kusolekesya kukakatila kulinguwe. (Gal. 6:2) Tuli aabulangizi bwakuti kumbele uyoolutambula lugwasyo lwesu akutuzumizya kuti tumuumbulizye.

18. Ncinzi cakali kukonzya kupa kuti Rute anyeme?

18 Mutanyemi. Ciindi Naomi a Rute nobakasika ku Betelehemu, Naomi wakabonana abasimukobonyina bakaindi. Wakabaambila kuti: “Nindakaunka ndakalizwide, pele Jehova wandipilusya cinkwamaanza.” (Rut. 1:21) Amweezyeezye buyo mbwaakalimvwa Rute ciindi naakamvwa majwi aaya! Rute wakacita zyoonse nzyaakali kukonzya kutegwa agwasye Naomi. Rute wakali kulila antoomwe a Naomi, kumuumbulizya alimwi akweenda anguwe kwamazuba manji. Nokuba kuti Rute wakacita zintu zyoonse eezyi, Naomi wakaamba kuti: “Jehova wandipilusya cinkwamaanza.” Kwiinda mukwaamba majwi aaya, Naomi kunyina anaakalubikkila maano lugwasyo lwa Rute iwakaimvwi munsi lyakwe. Kweelede kuti eeci cakamucisa kapati Rute! Nokuba boobo, wakakakatila kuli Naomi.

19. Ncinzi ciyootugwasya kukakatila kumuntu uutyompedwe?

19 Ncotwiiya: Mazuba aano, mucizyi uutyompedwe ulakonzya kwaamba zintu zikonzya kutunyemya, nokuba kuti twasoleka kucita zyoonse nzyotukonzya kutegwa tumugwasye. Pele tulasoleka kutanyema. Tulakakatila kulinguwe nkaambo uyandika lugwasyo, alimwi tulamulomba Jehova kuti atugwasye kujana nzila yakumuumbulizya.—Tus. 17:17.

Mbuti baalu Banakristo mazuba aano mbobakonzya kumwiiya Boazi? (Amubone muncali 20-21)

20. Ncinzi cakagwasya Rute kutegwa azumanane kugwasya Naomi?

20 Amukulwaizye aciindi ceelede. Rute wakatondezya luyando lutamani kuli Naomi, pele aciindi aawa Rute wakali kuyandika kukulwaizyigwa. Aboobo Jehova wakabelesya Boazi kuti amukulwaizye. Boazi wakaambila Rute kuti: “Jehova akulongezye akaambo kamilimo yako, alimwi Jehova Leza wa Israyeli ooyo uuli amababa moojana mayubilo akupe bulumbu bukkwene.” Majwi aaya aakulwaizya kapati akamusika amoyo Rute. Mukwiingula, Rute wakati kuli Boazi: “Wanduumbulizya akundiyumya-yumya ndemubelesi wako.” (Rut. 2:12, 13) Majwi ngaakaamba Boazi aciindi ceelede akamupa lugwasyo ndwaakali kuyandika Rute kutegwa azumanane kugwasya Naomi.

21. Kweelana amajwi aali kulugwalo lwa Isaya 32:1, 2, ncinzi baalu babikkila maano ncobayoocita?

21 Ncotwiiya: Aabo ibatondezya luyando lutamani kuli bamwi abalo zimwi ziindi bayandika kukulwaizyigwa. Boazi wakamulumbaizya Rute ciindi naakabona lubomba ndwaakatondezya kuli Naomi. Ncimwi buyo amazuba aano, baalu babikkila maano balabalumba bakwesu abacizyi ciindi nobabona mbobatondezya luzyalo kwiinda mukugwasya bamwi. Kulumbaizyigwa kuli boobo alimwi ikucitwa aciindi ceelede, kuyoobapa nguzu nzyobayandika bakwesu abacizyi kutegwa bazumanane.—Amubale Isaya 32:1, 2.

MBUBOTU NZI MBOBAJANA AABO IBATONDEZYA LUYANDO LUTAMANI?

22-23. Mbuti Naomi mbwaakacinca kujatikizya mbwaakali kuzibona zintu, alimwi nkaambo nzi? (Intembauzyo 136:23, 26)

22 Nokwakainda ciindi, Boazi wakapa Rute a Naomi cipego cazyakulya. (Rut. 2:14-18) Ino Naomi wakacita buti akaambo kabwaabi bwa Boazi? Wakaamba kuti: “Muntu ooyo alongezyegwe a Jehova, walo iwatakakilwa kutondezya luzyalo lwakwe lutamani kubaumi akubafwu.” (Rut. 2:20a) Eeci cakapa kuti Naomi acince kapati kujatikizya mbwaakali kulimvwa. Kumatalikilo, wakaamba majwi aaya kumwi kalila: “Jehova wandilwana,” pele aciindi aawa wakaamba calukkomano kuti: ‘Jehova, tanaakakilwa kutondezya luzyalo lwakwe lutamani kubaumi akubafwu.’ Ncinzi cakapa kuti Naomi acince kujatikizya mbwaakali kuzibona zintu?

23 Naomi wakatalika kulubona lugwasyo lwa Jehova mubuumi bwakwe. Jehova wakabelesya Rute kupa Naomi lugwasyo ndwaakali kuyandika mulweendo lwakuya ku Juda. (Rut. 1:16) Alimwi Naomi wakabona kuti Jehova wakabelesya Boazi “siluzubonyina” wamulumaakwe kutegwa amugwasye walo alimwi a Rute. * (Rut. 2:19, 20b) Kweelede kuti wakalyaambauzya kuti ‘lino ndamvwisya’ ‘Jehova kunyina naandisiya, walaandime lyoonse.’ (Amubale Intembauzyo 136:23, 26.) Eelo kaka Naomi wakalumba kapati kuti Rute a Boazi kunyina nobakatyompwa kumugwasya! Inga tweezyeezya kujatikizya mbobakakkomana boonse botatwe akaambo kabubotu bwakazwa mpawo.

24. Nkaambo nzi ncotuyanda kuzumanana kutondezya luyando lutamani kubasyomima?

24 Ncinzi ncotwaiya mubbuku lya Rute kujatikizya luyando lutamani? Luyando lutamani lutupa kutafwambaana kutyompwa ciindi notugwasya bakwesu abacizyi batyompedwe. Alimwi lutupa kulyaaba kutegwa tubagwasye. Aciindi ceelede, baalu beelede kubakulwaizya aabo ibatondezya luyando lutamani kuli bamwi. Ciindi notubona kuti aabo ibayandika lugwasyo babukuluka kumuuya, tulakkomana kapati. (Mil. 20:35) Pele ino nkaambo nzi kapati ikeelede kutupa kuzumanana kutondezya luyando lutamani? Nkaambo tuyanda kumwiiya alimwi akumukkomanisya Jehova, walo “uuzwide luyando lutamani.”—Kul. 34:6; Int. 33:22.

LWIIMBO 130 Kamulekelelana

^ Jehova uyanda kuti katutondezya luyando lutamani kubakwesu abacizyi mumbungano. Tulakonzya kumvwisya mbolubede luyando lutamani kwiinda mukulanga-langa mbobakalutondezya babelesi ba Leza bamwi bakaindi. Mucibalo eeci, tulalanga-langa ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Rute, Naomi a Boazi.

^ Kutegwa mugwasyigwe kapati acibalo eeci, tumukulwaizya kuti mulibalile caandaano 1 a 2 cabbuku lya Rute.

^ Akaambo kakuti tubandika cikozyanyo ca Naomi, twaamba bacizyi ibayandika lugwasyo. Pele ziiyo zili mucibalo eeci zilabeleka akubakwesu.

^ Kutegwa mwiiye zinji kujatikizya lubazu ndwaakajisi Boazi kali siluzubonyina, amubone cibalo 5 cakuti ‘Mwanakazi Mubotu Kapati’ mubbuku lya Amwiiye Lusyomo Lwabo.