Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulizyi?

Sena Mulizyi?

Sena Moodekai wakali muntu ncobeni?

MU JUDA wazina lya Moodekai ujisi lubazu lupati muzintu zyakacitika izilembedwe mubbuku lyamu Bbaibbele lya Esita. Wakali mu Juda mwaange iwakabeleka muŋanda yabwami yaku Persia. Ooku kwakali kumatalikilo kwamwaanda wamyaka wasanu B.C.E. “mumazuba aa [Mwami] Ahasuera.” (Mwami ooyo uzyibidwe kapati mazuba aano kuti ngu Zekisesi Wakusaanguna.) Moodekai wakayubununa makanze aabantu bakali kuyanda kujaya mwami. Kutegwa atondezye kulumba, mwami wakabikka bubambe bwakuti Moodekai alemekwe kubuleya. Kumbele, naakafwa Hamani, sinkondonyina wa Moodekai aba Juda bambi, mwami wakamusumpula Moodekai kucuuno cakuba wabili mubweendelezi. Cuuno eeci cakamupa nguzu Moodekai zyakupa mulawo iwakavwuna ba Juda kuti batajaigwi mu Bulelo bwa Persia.—Es. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Basyaazibwene mumakani aakaindi bamwi bakumatalikilo aamwaanda wamyaka wa 20 bakaamba kuti bbuku lya Esita ndyakubeja akuti Moodekai kunyina naakaponede. Nokuba boobo, mu 1914, basikuvwukkula zyakaindi bakajana bumboni butondezya kuti ngamasimpe makani aambwa mu Bbaibbele kujatikizya Moodekai. Ino bakajana bumboni nzi?

Basikuvwuntauzya bakajana lukaye lwakaindi lwabana Persia lujisi malembe aamba mwaalumi wazina lya Marduka (mu Chitonga Moodekai). Wakabeleka kali mweendelezi, ambweni sikweendelezya mali mu Susani. Syaazibwene mumakani aakaindi aamucooko ca Asia nkocili kujwe wazina lya Arthur Ungnad, wakaamba kuti lukaye oolu “momumo buyo mwaambidwe Moodekai kunze lya Bbaibbele” aciindi eeco.

Kuzwa ciindi naakapa lipooti Ungnad, basyaazibwene bakasandulula malembe manji aambi aabana Persia. Akati kayaaya kuli tukaye itwakajanika mumatongo aamudolopo lya Persepolis. Twakajanika mubusena kaindi ibwakali kubelesyegwa kacili Ciyobwedo, afwaafwi abwaanda bwamunzi. Tukaye ootu ntwakaindi kapati kuciindi cabweendelezi bwa Zekisesi Wakusaanguna. Zilembedwe mumwaambo wabana Elamu alimwi zijisi mazina manji aajanika mubbuku lya Esita. a

Zina lya Moodekai (Marduka) kweelana ambolilibonya mumalembe aaku Persia

Tukaye tunji twaku Persepolis tulaamba zina lya Marduka, iwakabeleka kali mulembi wamwami muŋanda yamwami mu Susani lyabulelo bwa Zekisesi Wakusaanguna. Lukaye lumwi lupandulula kuti Marduka wakali musanduluzi. Kaambo aaka kaleendelana abupanduluzi bwa Moodekai mu Bbaibbele. Wakali walupati-pati iwakabeleka munkuta ya Mwami Ahasuera (Zekisesi Wakusaanguna) alimwi iwakali kucikonzya kwaambaula myaambo yobilo. Moodekai lyoonse wakali kukkala kumulyango wamwami muŋanda yamwami mu Susani. (Es. 2:19, 21; 3:3) Mulyango ooyu bwakali busena bupati ooko balupati-pati muŋanda yamwami nkobakali kubelekela.

Kuli kukozyanya kapati akati ka Marduka waambidwe mutukaye a Moodekai waambidwe mu Bbaibbele. Bakapona aciindi comwe, mubusena bomwe alimwi bakali balupati-pati kubusena bwamulimo omwe. Kukozyanya koonse ooku kutondezya kuti nzyobakajana basikuvwukkula zyakaindi zitondezya kuti ngu Moodekai waambidwe mubbuku lya Esita.

a Mu 1992, Syaazibwene Edwin M. Yamauchi wakalemba cibalo cijisi mazina aali 10 kuzwa mumalembe aaku Persepolis aajanika alimwi mubbuku lya Esita.