Skip to content

Skip to table of contents

Bana Israyeli Bansiku Bakali Kulwana Nkondo, Ino Swebo?

Bana Israyeli Bansiku Bakali Kulwana Nkondo, Ino Swebo?

LYANKONDO Yanyika Yoonse Yabili, mupati-pati waba Nazi wakaambila nkamu ya Bakamboni ba Jehova kuti, “Ikuti umwi wanu akake kulwana cisi ca France naa ca England, nyoonse mulajaigwa!” Nokuba kuti basikalumamba ba Nazi ibakajisi ntobolo bakali kulindila munsi-munsi, kunyina naba omwe wabakwesu aaba iwakazumina kutyola mulawo wa Jehova. Eelo kaka bakatondezya busicamba! Eeci ncikozyanyo cibotu citondezya Bakamboni ba Jehova mbobaibona nkondo: Tulakaka kulwana munkondo zyamunyika eeyi. Nociba ciindi notukongwa kujaigwa, tatutoli lubazu mumazwanga aamunyika.

Nokuba boobo, tabali boonse ibalyaamba kuti Mbanakristo ibauzumina muzeezo ooyu. Banji basyoma kuti Munakristo ulakonzya kucita oobo alimwi uleelede kukwabilila cisi cokwabo. Balakonzya kwaamba kuti, ‘Bana Israyeli bansiku bakali bantu ba Leza alimwi bakali kulwana nkondo, nkaambo nzi Banakristo mazuba aano ncobateelede?’ Ino inga mwaingula buti? Inga mwapandulula kuti bukkale bwabana Israyeli bansiku bwakaliindene kapati abwabantu ba Leza mazuba aano. Atulange-lange kwiindana kosanwe.

1. BANTU BA LEZA BOONSE WAKALI MUSYOBO OMWE

Kaindi, Jehova wakasala bantu bakwe kuzwa mucisi comwe, nkokuti Israyeli. Bana Israyeli Jehova wakali kubaita kuti “bantu bangu bayandisi akati kabantu boonse.” (Kul. 19:5) Alimwi Leza wakabapa nyika iilibedelede. Aboobo ciindi Leza naakali kulailila bana Israyeli kuyoolwana zisi zimbi, tiibakali kulwana naa kujaya bakombinyina. *

Mazuba aano, bakombi ba Jehova bakasimpe bazwa “muzisi zyoonse, mumisyobo yoonse, mumikowa yoonse alimwi amumilaka yoonse.” (Ciy. 7:9) Ikuti bantu ba Leza nobali kutola lubazu munkondo, nobali kulwana bakombinyina naa kubajaya buya.

2. JEHOVA WAKALI KULAILILA BANA ISRAYELI KUUNKA KUNKONDO

Kaindi, Jehova wakali kusala ciindi alimwi akaambo bana Israyeli ncobakali kuyandika kuunka kunkondo. Mucikozyanyo, Leza wakalailila bana Israyeli kuzwidilizya lubeta lwakwe kubana Kanana, ibakazyibidwe kuti bakali kukomba madaimona, kutalilemeka mumakani aakoonana, alimwi akuumpa bana kabali zipaizyo. Jehova wakaambila bana Israyeli kuti babanyonyoone bantu ibakali kucita zintu eezyi zibyaabi mu Nyika Yakasyomezyedwe, kutegwa bana Israyeli batayungwi amicito eeyo mibyaabi. (Lev. 18:24, 25) Ciindi bana Israyeli nobakakkalikana mu Nyika Yakasyomezyedwe, zimwi ziindi Leza wakali kubazumizya kulwana nkondo kutegwa bakwabilile cisi ca Israyeli kuli basinkondonyina. (2Sam. 5:17-25) Nokuba boobo, Jehova kunyina naakali kubazumizya bana Israyeli kulisalila lwabo beni kuunka kunkondo. Ciindi nobakali kucita oobo, kanji-kanji bakali kuzundwa.—My. 14:41-45; 2Mak. 35:20-24.

Mazuba aano, Jehova tabazumizyi bantu kuunka kunkondo. Nokuba boobo, zisi zilalwana cakuliyandila, ikutali kuyanda kwa Leza. Zilatalisya nkondo kutegwa zibweze nyika mpati, kupanga mali manji naa akaambo kamapolitikisi. Pele ino mbuti kujatikizya baabo ibalitaminina kuti balalwana muzina lya Leza kutegwa bakwabilile bukombi bwabo naa kujaya basinkondonyina Leza? Jehova uyoobakwabilila bakombi bakwe basyomeka alimwi akunyonyoona basinkondonyina munkondo iili kumbele, nkokuti nkondo ya Amagedoni. (Ciy. 16:14, 16) Munkondo eeyo, basikalumamba ba Leza boonse banooli zilenge zyamuuya zyakujulu, kutali bakombi bakwe bantunsi.—Ciy. 19:11-15.

3. BANA ISRAYELI TIIBAKALI KUBAJAYA AABO IBAKALI KUTONDEZYA LUSYOMO

Sena basikulwana nkondo mazuba aano tababajayi aabo basyomeka mbubwenya Jehova mbwaatakamujaya Rahabu amukwasyi wakwe ku Jeriko?

Kaindi, basikalumamba bana Israyeli kanji-kanji bakali kutondezya luse kuli baabo ibakali kutondezya lusyomo muli Leza, pele bakali kujaya buyo baabo Jehova mbaakali kubeteka kuti beelede kujaigwa. Atubone zikozyanyo zyobilo. Nokuba kuti Jehova wakalailila kuti Jeriko anyonyoonwe, bana Israyeli tiibakamujaya Rahabu amukwasyi wakwe akaambo kalusyomo lwakwe. (Jos. 2:9-16; 6:16, 17) Kumbele, cisi cabana Gibeoni tiicakanyonyoonwa nkaambo bana Gibeoni bakatondezya bulemu kuli Leza.—Jos. 9:3-9, 17-19.

Mazuba aano, zisi nozilwana zilabajaya aabo ibatondezya lusyomo. Alimwi zimwi ziindi, bantu banyina mulandu balajaigwa.

4. BANA ISRAYELI BAKALI KUTOBELA MALAILILE AA LEZA AAJATIKIZYA NKONDO

Kaindi, Jehova wakali kuyanda kuti basikalumamba bana Israyeli kabalwana nkondo kweelana amalailile aakwe. Mucikozyanyo, zimwi ziindi Leza wakali kubaambila kwaambilizya “cizuminano caluumuno” kumunzi ooyo ngobakali kuyanda kulwana limwi. (Dt. 20:10) Alimwi Jehova wakali kuyanda kuti basikalumamba bana Israyeli kabasalala kumubili alimwi akumuuya munkambi zyabo. (Dt. 23:9-14) Nokuba kuti bamuzisi izyakabazingulukide kanji-kanji bakali kubajata akuboona bamakaintu bamuzisi nzyobakali kusaala, Jehova wakali kubakasya bana Israyeli kucita boobo. Mane buya, tiibakeelede kukwata mukaintu muzike kusikila mwezi omwe wamana kuzwa nobakazunda cisi.—Dt. 21:10-13.

Mazuba aano, masi manji akamvwana kutobela milawo imwi ciindi nobayanda kulwana. Nokuba kuti makanze ngakukwabilila baabo ibatali basikalumamba, cuusisya ncakuti, milawo eeyo kanji-kanji taitobelwi.

5. LEZA WAKABALWANINA BANA ISRAYELI

Sena mazuba aano kuli cisi cili coonse Leza ncagwasyilizya munkondo mbuli mbwaakacitila bana Israyeli ku Jeriko?

Kaindi, Jehova wakabalwanina bana Israyeli, alimwi ziindi zinji wakali kubelesya maleele kutegwa bazunde. Mucikozyanyo, mbuti Jehova mbwaakagwasya bana Israyeli kuzunda munzi wa Jeriko? Kweelana ambwaakalailila Jehova, ciindi bana Israyeli nobakali “koongolola loongololo lwankondo, mpoonya bulambo bwamunzi bwakawa cakumaninina,” calo cakapa kuti cibaubile kuuzunda munzi. (Jos. 6:20) Alimwi ino bakabazunda buti bana Amori? “Jehova wakabalosyela mabwe mapati aacivwulamabwe . . . Aabo ibakajaigwa acivwulamabwe bakali banji kwiinda baabo bana Israyeli mbobakajaya apanga.”—Jos. 10:6-11.

Mazuba aano, Jehova kunyina cisi camunyika ncagwasyilizya munkondo. Bwami bwakwe, alimwi a Mwami Jesu, ‘tali wanyika eeyi.’ (Joh. 18:36) Mukwiimpana, Saatani ngonguwe weendelezya mfwulumende zyabantu zyoonse. Nkondo zyalunya izicitika munyika zitondezya bube bwakwe bubyaabi.—Lk. 4:5, 6; 1Joh. 5:19.

BANAKRISTO BAKASIMPE MBAASILUUMUNO

Mbubwenya mbotwabona, bukkale bwesu mazuba aano buliindene kapati abwabana Israyeli. Nokuba boobo, kwiindana ooku takuli nkuko kolikke ikutupa kutatola lubazu munkondo. Kuli atwaambo tumbi. Mucikozyanyo, Leza wakasinsima kuti, mumazuba aamamanino, aabo bayiisyigwa anguwe “tabakaiyi limbi nkondo pe,” aboobo eeci cilabikkilizya akutatola lubazu munkondo. (Is. 2:2-4) Kuyungizya waawo, Kristo wakaamba kuti basikwiiya bakwe tiibakali ‘kuyooba banyika’; bakali kuyoozumanana kutatola lubazu mumazwanga aamunyika.—Joh. 15:19.

Alimwi Kristo wakabaambila basikumutobela kucita azimwi ziyungizyidwe. Wakabalailila kutantamuka bube ibukonzya kusololela kukubikkilila, kunyema alimwi ankondo. (Mt. 5:21, 22) Kuyungizya waawo, wakabalailila ‘kuba basiluumuno’ alimwi akuyanda basinkondonyina.—Mt. 5:9, 44.

Mbuti kujatikizya umwi aumwi wesu? Mubwini, tatukuyandi kulwana, pele sena tulimvwa kuti muntu umwi mumbungano ngusinkondoma? Atuzumanane kubeleka canguzu kugusya mizeezo iili yoonse iili boobu mumoyo wesu.—Jak. 4:1, 11.

Muciindi cakulinjizya mumazwanga aazisi, tukulwaizya luumuno alimwi aluyando akati kesu. (Joh. 13:34, 35) Atube amakanze aakuzumanana kutatola lubazu munkondo ciindi notulangila buzuba Jehova nayakwiimanizya nkondo mane kukabe kutamani.—Int. 46:9.

^ Zimwi ziindi, misyobo yabana Israyeli yakali kulwana mulicabo, pele eeci cakali kumunyemya Jehova. (1Bam. 12:24) Pele zimwi ziindi, kulwana kuli boobo wakali kukuzumizya nkaambo misyobo imwi yakali kumuzangila naa kucita zibi zipati.—Bab. 20:3-35; 2Mak. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.