Skip to content

Skip to table of contents

Kamulilesya

Kamulilesya

“Mucelo wamuuya ngooyu . . . kulilesya.”—GAL. 5:22, 23.

NYIMBO: 121, 36

1, 2. (a) Ino nzintu nzi zibyaabi zicitika akaambo kakutalilesya? (b) Ino nkaambo nzi makani aakulilesya ncaayandika kapati mazuba aano?

KULILESYA mbube bwabunaleza. (Gal. 5:22, 23) Jehova ulatondezya bube oobu bwakulilesya munzila iilondokede. Pele bantu tabalondokede aboobo cilabayumina kuzumanana kulilesya. Masimpe, bunji bwamapenzi bantu ngobajana mazuba aano alaboola akaambo kakutalilesya. Ikutalilesya ooko kulakonzya kupa kutalika kusumpya kucita zintu alimwi akutacita kabotu kucikolo naa kumulimo. Alimwi kulakonzya kupa kuti bantu kabacita zintu zibyaabi mbuli kusampaulana, kukolwa, nkondo, kulekana, zikwelete zitayandiki, kubelesya misamu iikola, kwaangwa, kupa kuti kabapenga mumizeezo, kuciswa malwazi aaboola akaambo kakutalilemeka alimwi amada aamusyokwe.—Int. 34:11-14.

2 Cilisalede kuti, bantu ibatalilesyi baliletela mapenzi lwabo beni alimwi akuletela bamwi. Alimwi penzi eeli lyakutalilesya liyaabwiindila buya. Makani aakulilesya akali kuvwuntauzyigwa mumyaka yakuma 1940, pele kuvwuntauzya ikwakacitwa caino-ino kutondezya kuti bantu bayaabwiindila kuyaansi mumakani aakulilesya. Eeci tacibagambyi basikwiiya Jwi lya Leza akaambo kakuti Bbaibbele lyakasinsima kuti citondezyo cimwi cakuti tupona “kumazuba aamamanino” ncakuti kunooli bantu “batalilesyi.”—2Tim. 3:1-3.

3. Nkaambo nzi Banakristo ncobeelede kulilesya?

3 Nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kukulilesya? Atulange-lange twaambo ootu tobilo ituyandika. Kakusaanguna, kwakajanwa kuti bantu ibacikonzya kweendelezya zisusi zyabo kanji-kanji bajisi mapenzi masyoonto. Balikkalikene mumizeezo, balakonzya kujana balongwe bali kabotu, tabanyemi-nyemi alimwi tabalibiliki akutyompwa mbuli bantu ibacita zintu kakunyina kuyeeya. Kabili, ikucikonzya kuzunda masunko alimwi akweendelezya zisusi izitali kabotu kulayandika kutegwa katukkomaninwa a Leza. Ikwaalilwa kwa Adamu a Eva kulakasinizya kasimpe aaka. (Matl. 3:6) Alimwi amuyeeye izintu zibyaabi izyakacitikila bamwi balo kuzwa ciindi eeco ibaalilwa kutondezya bube oobu buyandika kapati.

4. Ino ncinzi ceelede kubakulwaizya aabo ibajisi buyumuyumu mukulilesya?

4 Taakwe muntu uutalondokede naba omwe uukonzya kutondezya kulilesya munzila iilondokede. Jehova ulibuzyi buyumu-yumu mbobajana babelesi bakwe mumakani aaya alimwi uyanda kubagwasya kuti bazunde tumpenda twabo. (1Bam. 8:46-50) Mbwali Mulongwe siluyando, ulabakulwaizya bantu babombe myoyo ibayanda kumubelekela pele ibajana buyumuyumu ikulilesya mumbazu zimwi zyabuumi. Atulange-lange cikozyanyo cibotu ca Jehova. Mpoonya tulaiya kuzikozyanyo zibotu azibi eezyo izyaambidwe mu Bbaibbele. Alimwi tulalanga anzila zigwasya izikonzya kutugwasya kuyumya bube bwesu bwakulilesya.

JEHOVA ULAPA CIKOZYANYO CIBOTU

5, 6. Ino ncikozyanyo nzi Jehova ncapa kujatikizya kulilesya?

5 Jehova ulabutondezya bube oobu bwakulilesya munzila iilondokede, nkaambo walo ulilondokede muzintu zyoonse nzyacita. (Dt. 32:4) Pele swebo tatulondokede pe. Nokuba kuti cili boobo, ikutegwa tubumvwisye kabotu bube oobu bwakulilesya, tweelede kucilanga-langa cikozyanyo ca Jehova kutegwa tucikonzye kumwiiya kabotu. Ino nzikozyanyo nzi zimwi zibotu ziliko Jehova naakatondezya kulilesya?

6 Amuyeeye Jehova mbwaakatondezya kulilesya ciindi naakali kweendelezya makani aabuzangi bwa Saatani. Makani aayo aabuzangi ngaakatalisya Saatani akali kuyandika kubambwa. Cakutadooneka, zintu nzyaakaamba Diabolosi zyakapa kuti zilenge zyakujulu izisyomeka kuli Leza zibijilwe, zinyeme alimwi akusuluzyigwa. Ambweni andinywe mbomulimvwa oobo mwalanga mapenzi oonse Saatani ngaakaleta. Nokuba boobo, Jehova kunyina naakabweza ntaamu cakubinda. Wakaalanganya kabotu-kabotu makani alimwi wakacita boobo munzila yeelela kapati. Leza wali kutondezya kuti tafwambaani kukalala kujatikizya makani aabuzangi bwa Saatani alimwi wali kwaayendelezya munzila yabululami. (Kul. 34:6; Job. 2:2-6) Nkaambo nzi? Jehova wapa ciindi cili mbocibede nkaambo tayandi muntu uuli woonse kuti akanyonyoonwe pe, pele “uyanda kuti boonse bakonzye kweempwa.”—2Pet. 3:9.

7. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Jehova?

7 Kulilesya kwa Jehova kutuyiisya kuti andiswe tweelede kwaalanga-langa majwi eesu alimwi antaamu zyesu cakulomya; tatweelede kubinda kucita zintu. Ciindi nomujisi kaambo kapati, amulipe ciindi cinji kutegwa mucite zintu cabusongo. Amupaile kulomba busongo kutegwa mwaambe majwi aali kabotu naa kucita cintu ciluzi. (Int. 141:3) Ciindi nomunyemede, ncuuba-uba kucita zintu kakunyina kuyeeya. Bunji bwesu twakausa kale akaambo kamajwi ngotwakaamba kakunyina kuyeeya naa kucita zintu cakubinda!—Tus. 14:29; 15:28; 19:2.

ZIKOZYANYO AKATI KABABELESI BA LEZA—ZIBOTU AZIBYAABI

8. (a) Nkuukuli nkotukonzya kujana zikozyanyo zyabantu ibakatondezya bube bwabunaleza? (b) Ncinzi cakamugwasya Josefa kubweza ntaamu njaakabweza ciindi mukaintu wa Potifara naakali kumoongelezya? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

8 Ino nzikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele izitondezya mbociyandika kapati ikweendelezya micito yesu? Cakutadooneka mulakonzya kuyeeya bantu baambidwe mu Bbaibbele ibakalyeendelezya kabotu ciindi nobakali kusunkwa. Umwi wambabo ngu Josefa mwana wa Jakobo. Wakalyeendelezya kapati naakali kubeleka muŋanda ya Potifara, imupati wabalindizi ba Farao. Mukaintu wa Potifara wakali kumumenena mate Josefa, “mulombwana uuzyandamene alimwi uujisi ciwa cibotu,” alimwi wakasola kumoongelezya kuti boonane anguwe. Ino ncinzi cakagwasya Josefa kuti atazumini koongelezya kwamukaintu ooyu cakwiinduluka-induluka? Cakutadooneka, wakali kujana ciindi cakuzinzibala kuyeeya izintu zibyaabi izyakali kukonzya kucitika ikuti naa tanaapakamana. Mpoonya ibukkale nobwakaindila kubija, wakatija akumusiya mukaintu wa Potifara. Josefa wakaamba kuti: “Ino inga ndacitila nzi cibi cipati cili boobu akubisizya Leza?”—Matl. 39:6, 9; amubale Tusimpi 1:10.

9. Mbuti mbomukonzya kulibambila kuzunda masunko?

9 Ino cikozyanyo ca Josefa cituyiisya nzi? Ciiyo cimwi ncakuti inga kwayandika kuti tutije buya notwasunkwa kutegwa tutatyoli mulawo wa Leza. Bamwi ibakaba Bakamboni lino, kaindi bakajisi buyumuyumu mumakani aabulyato, bucakolwa, kufweba, kubelesya misamu iikola, kutalilemeka, azimwi izili boobo. Nokuba kuti bakabbapatizyigwa, zimwi ziindi balakonzya kusunkwa kupiluka kumicito yabo yakaindi. Mbubwenya buyo, ikuti mwazumanana kusunkwa kutyola mulawo wa Jehova, amuliyumye kwiinda mukujana ciindi cakuzinzibala kuyeeya zintu zibyaabi izikonzya kumucitikila kumuuya ikuti mwaalilwa kulilesya kuzisusi zibyaabi. Mulakonzya kweezyeezya masunko aakonzya kumusikila akubona mbomukonzya kwaatantamuka. (Int. 26:4, 5; Tus. 22:3) Ikuti naa mwajana masunko aali boobo, amumulombe Jehova kumupa busongo alimwi akulilesya kutegwa muzunde.

10, 11. (a) Ino ndisunko nzi ndyobajana bakubusi banji kucikolo? (b) Ncinzi cikonzya kubagwasya bakubusi Banakristo kutegwa batazundwi akoongelezyegwa kutola lubazu mumicito iitali kabotu?

10 Banakristo banji bakubusi balasikilwa sunko mbuli lyakacitikila Josefa. Amulange-lange cikozyanyo ca Kim. Basicikolonyina banji bakali kutola lubazu mumicito yakoonana, aboobo baunka kucikolo bakali kuluula cakulisumpula kujatikizya bantu mbobakoonana limwi kumamanino aansondo. Pele walo Kim tanaakajisi makani aali boobo aakuluula. Musimbi ooyu wakaamba kuti kwiindana abamwi zimwi ziindi kwakali kumupa kulimvwa “kusweeka akulendelelwa” alimwi beenzinyina bakali kumubona kuti mufwubafwuba akaambo kakuti tanaakasyabidwe. Pele Kim cabusongo wakazyiba kuti akati kabakubusi banji makani aakoonana ndesunko lipati ndyobajisi. (2Tim. 2:22) Kanji-kanji basicikolonyina bakali kumubuzya ikuti naa wakacili nakalindu. Eeci cakali kumupa coolwe cakupandulula ikaambo ncaatakali kutola lubazu mumakani aakoonana. Eelo kaka tulabakkomanina bakubusi Banakristo aabo ibakanzide kutazundwa akoongelezyegwa kutola lubazu mumakani aakutalilemeka alimwi awalo Jehova ulabakkomanina!

11 Bbaibbele lilaamba zikozyanyo zitucenjezya izyabantu ibatakalilesya kujatikizya makani aakoonana. Alimwi lilatondezya zintu zibyaabi izipa kuusa eezyo zikonzya kucitika akaambo kakutalyeendelezya. Kufwumbwa uuli mubukkale bukozyenye abwa Kim inga wacita kabotu kuzinzibala kuyeeya icakacitikila mulombwana uutakwe maano iwaambidwe ku Tusimpi caandaano 7. Alimwi amuyeeye nzila njaakabweza Amunoni alimwi azintu zibyaabi zyakamucitikila akaambo kakutalilemeka kwakwe. (2Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Bazyali balakonzya kubagwasya bana babo ikulilesya alimwi akuba abusongo mumakani aakusyabana kwiinda mukwaabandika makani aaya ciindi cakukomba mumukwasyi ikubelesya zibalo zyamu Bbaibbele izyaambwa kale.

12. (a) Ino mbuti Josefa mbwaakalijata ciindi naakali abanabokwabo? (b) Ino muubukkale buli buti motweelede kulijata?

12 Aciindi cimbi, Josefa alimwi wakapa cikozyano cibotu cakulilesya. Kutegwa amvwisye icakali mumyoyo yabanabokwabo, Josefa tanaakalizyibya kulimbabo ciindi nobakaunka kulinguwe ku Egepita kutegwa bakaule cakulya. Mpoonya ciindi naakausa kapati wakabasiya akuunka mubusena butakwe bantu kutegwa bataboni kuti ulalila. (Matl. 43:30, 31; 45:1) Ikuti Munakristoma naa muyandwa wanu walubizya, kutondezya kulilesya mbuli kwa Josefa kulakonzya kumugwasya kutacita zintu kakunyina kuyeeya. (Tus. 16:32; 17:27) Ikuti naa mulijisi babbululu bagusyidwe mumbungano, inga mwayandika kweendelezya mbomulimvwa kutegwa mutataliki kuyanzana ambabo kakunyina kaambo kaya komoonga. Ikulilesya mubukkale buli boobo takulicitikili buyo kulikke, pele ncuuba-uba ikuti twazyiba kuti nzyotucita zileendelana acikozyanyo ca Leza alimwi alulayo lwakwe.

13. Nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kuzibalo zijatikizya Mwami Davida?

13 Bbaibbele lilapa cikozyanyo cibotu ca Mwami Davida. Wakalijisi nguzu kapati pele nguzu eezyo kunyina naakazibelesya ciindi Saulo alimwi a Simeyi nobakamunyemya. (1Sam. 26:9-11; 2Sam. 16:5-10) Pele eeci tacaambi kuti Davida lyoonse wakali muntu uulijata, kweelana ambotuzyi kujatikizya cibi cakwe a Bati-seba alimwi ambwaakalimvwa kumatalikilo kujatikizya bulyato bwa Nabala. (1Sam. 25:10-13; 2Sam. 11:2-4) Nokuba boobo, tulakonzya kwiiya ziiyo zigwasya kuli Davida. Cakusaanguna, balangizi akati kabantu ba Leza beelede kukubikkila maano kapati kulilesya kutegwa batazibelesyi munzila mbyaabi nguzu nzyobapedwe. Cabili, kunyina weelede kuliiba akuyeeya kuti takonzyi kusunkwa.—1Kor. 10:12.

ZINTU ZIGWASYA NZYOMUKONZYA KUCITA

14. Ino ncakuluula nzi icakacitikila mukwesu umwi, alimwi nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kuzintu nzyotucita mubukkale bukozyenye?

14 Ino ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa muyaambele mukulilesya? Amulange bukkale oobu ibwakacitika ncobeni. Mootokala wanamutekenya umwi wakapwaya mootokala waba Luigi nkouli kusyule. Nokuba kuti namutekenya ooyu ngowakalubizyide, wakatalika kubatukila ba Luigi alimwi akuyanda kutalisya nkondo. Ba Luigi bakapaila, kulomba Jehova kuti abagwasye kukkazika moyo, akusola kumutontomeka namutekenya uumbi—pele eeco kunyina nocakagwasya pe. Ba Luigi bakalemba makani aakali apepa lya inshuwalansi yamwaalumi ooyo akuzwa, walo kacibwenta. Nsondo yakatobela, ba Luigi bakapanga lweendo lwakupilukila kumukaintu umwi mpoonya bakajana kuti mwaalumi wakwe wakali namutekenya uulya! Mwaalumi ooyo wakafwa nsoni akulilekelela akaambo kakubwenta nkwaakacita. Wakalisungula kuzyibya inshuwalansi kkampani yaba Luigi kutegwa ifwambaane kwaalanganya makani aaba Luigi. Mwaalumi ooyo wakatola lubazu mumubandi wamu Bbaibbele alimwi wakalumba kumakani aakali kwaambwa. Nobakayeeya cakacitika, ba Luigi bakabona mbocakagwasya kuba muntu uubateme ntenda noyakainda alimwi ambocakali kukonzya kubijila limwi ikuti nobatakalijata.—Amubale 2 Bakorinto 6:3, 4.

Kulijata naa kutalijata kulakonzya kuujatikizya mulimo wesu wa Bunakristo cacigaminina naa munzila zimwi (Amubone muncali 14)

15, 16. Ino mbuti ciiyo ca Bbaibbele mbocikonzya kumugwasya kulilesya nywebo alimwi amukwasyi wanu?

15 Kuba aciiyo ca Bbaibbele cisitikide kulakonzya kugwasya Banakristo kulilesya. Amuyeeye kuti Leza wakaambila Joshua kuti: “Eeli bbuku lya Mulawo talyeelede kuzwa kumulomo wako pe, alimwi weelede kulibala caansaansi syikati amasiku, kutegwa ubikkile maano kutobela makani oonse aalembedwe mulindilyo; nkaambo wacita oobo uyoozwidilila munzila yako alimwi unoocita zintu cabusongo.” (Jos. 1:8) Ino mbuti ciiyo ca Bbaibbele mbocikonzya kumugwasya kulilesya?

16 Mbubwenya mbotwabona kale, Magwalo ajisi zibalo izitondezya kabotu-kabotu izintu zibotu azibi izikonzya kucitika akaambo kamicito yesu. Jehova wakapa kuti zibalo eezyi zilembwe kutegwa kazituyiisya. (Rom. 15:4) Eelo kaka ncabusongo kuzibala, kuzinzibala kuyeeya aali nzizyo alimwi akuziiya! Amusole kubona mbozikonzya kubeleka kulindinywe alimwi akumukwasyi wanu. Amumulombe Jehova kuti amugwasye kutobela Jwi lyakwe. Ikuti mwabona kuti kuli mpomulezya mumbazu zimwi zyakulilesya, amuzumine kulezya kwanu. Mpoonya amwaapailile makani aaya alimwi akusolekesya kubona mbomukonzya kuyaambele. (Jak. 1:5) Cakutadooneka, kuvwuntauzya mumabbuku eesu aa Bunakristo kulakonzya kumugwasya kujana twaambo atumwi tuyandika kapati itukonzya kumugwasya.

17. Muunzila nzi bazyali mobakonzya kugwasya bana babo kwiiya kulilesya?

17 Ino mbuti mbomukonzya kubagwasya bana banu kulilesya? Bazyali balizyi kuti bube oobu tabulibooleli buyo bulikke pe kubana. Alimwi mbubwenya mbocibede kujatikizya bube boonse bana babo mbobeelede kwiiya, bazyali beelede kupa cikozyanyo cibotu. (Ef. 6:4) Aboobo ikuti naa mwabona kuti bana banu cilabakatazya kulijata muzintu zimwi, amulibuzye naa muli mukupa cikozyanyo cibotu muzintu eezyo. Mutacuubyi-ubyi cikozyanyo canu cibotu cakujanika lyoonse mumulimo wamumuunda, kumiswaangano yambungano alimwi akusololela kukomba mumukwasyi mbocikonzya kubakulwaizya bana banu. Mutayoowi pe kukaka kubacitila zintu zimwi bana banu ikuti kwayandika kucita boobo. Jehova wakabikkila Adamu a Eva milawo—milawo eeyo iyakeelede kubapa kubona mbocakali kuyandika kububona munzila yeelede bweendelezi bwakwe. Mbubwenya buyo, makanze aalulayo lwabazyali alimwi acikozyanyo cabo, nkuyiisya bana babo kulemeka bweendelezi bwabazyali calo iciyoogwasya bana babo kulilesya. Kuyanda bweendelezi bwa Leza alimwi akulemeka zyeelelo zyakwe zili akati kazintu zimwi ziyandika kapati nzyomukonzya kuyiisya bana banu.—Amubale Tusimpi 1:5, 7, 8.

18. Ino nkaambo nzi ncomukonzya kuba alusyomo lwakuti kuba abalongwe bali kabotu ciyooba cilongezyo?

18 Masimpe, kufwumbwa naa muli muzyali naa pe, tamweelede kuubya-ubya mbociyandika kusala cabusongo balongwe banu. Amuyandaule balongwe ibakonzya kumukulwaizya kuzuzikizya mbaakani izigwasya akutantamuka mapenzi. (Tus. 13:20) Balongwe ibabikkila maano kuzintu zyakumuuya bayoomukulwaizya kucita zintu zibotu, akumupa kwiiya bukkale bwabo bwakulilesya. Alimwi tacidoonekwi kuti ibukkale bwanu bubotu buyoobakulwaizya balongwe banu. Bube bwakulilesya mbomuyooba ambubo bulayandika kapati kutegwa lyoonse kamukkomaninwa a Leza alimwi akuti kamucikonzya kucitila bayandwa banu zintu zibotu.