Skip to content

Skip to table of contents

“Kakamu Kaniini” Kaba “Cuulu”

“Kakamu Kaniini” Kaba “Cuulu”

“Kakamu Kaniini” Kaba “Cuulu”

“Kakamu kaniini kayooba cuulu, abantu bace bayooba mukowa mupati.”—ISAYA 60:22.

1, 2. (a) Nkaambo nzi mudima ncouvwumba nyika sunu? (b) Ino mumuni wa Jehova wabamunikila buti bantu bakwe bucebuce?

“MUDIMA ulavumba nyika, akumisyobo yoonse kulasia mbi, pele kulinduwe Jehova wapasula, abulemu bwakwe bulaboneka nkobede.” (Isaya 60:2) Imajwi aaya abupandulula kabotu bukkale bwaanyika kuzwa mu 1919. Kristendomu wacikaka citondezyo cakubako kwa Jesu Kristo kwabwami, “[i]mumuni wenyika.” (Johane 8:12; Matayo 24:3) Akaambo “[k]abukali bupati” bwa Saatani imupati “[w]abeendelezi abami abasinguzu bamumudima waansi ano,” imwaanda wamyaka wa 20 wakali mwaanda wiindide kulunya, iciindi cakusinya kutaambiki mubukkale bwabantu. (Ciyubunuzyo 12:12; Ba-Efeso 6:12) Ibunji bwabantu bali mumudima munzila yakumuuya.

2 Nokuba boobo, nkouli mumuni uupasuka asunu. Jehova “wapasula” mumuni wakwe kubabelesi bakwe, ibananike basyeede balo ibali mbaiminizi baanyika bamwanakazi wakwe wakujulu. (Isaya 60:1) Ikapati kuzwa ciindi nobakaangululwa kubuzike bwa Babuloni mu 1919 batondezya bulemu bwa Leza alimwi ‘bamunika mumuni wabo kunembo lyabantu.’ (Matayo 5:16) Kuzwa mu 1919 kusikila mu 1931, imumuni wa Bwami waindila kumweka mbobayaabuzumanana kugusya zisinkilizyo zicisyeede izijatikizya kuyeeya kwabuna Babuloni. Mweelwe wabo wakavwula kusika kumakumi aazyuulu mbwaakali kuyaabuzuzikizya cisyomezyo cakwe Jehova cakuti: “Kubunganya njoomubunganya nyoonse nubana ba-Jakobo. Kuyobolola njooyobolola ibasyeede baba-Israyeli. Njoobabika antoomwe mbuli imbelele zyaku-Bozira. Mbuli butanga buli akati kamacelelo aabo, bayoopyopyongana nkaambo kakuvula kwabantu.” (Mika 2:12) Mu 1931, bulemu bwa Jehova kubantu bakwe bwakalibonya kapati nobakatambula izina lyakuti Bakamboni ba Jehova.—Isaya 43:10, 12.

3. Ino cakazoozibwa buti kuti imumuni wa Jehova wakali kuyoomweka akuli bambi kunze lyabananike?

3 Sena Jehova wakali kuyoomunikila buyo baabo basyeede iba “katanga kaniini”? (Luka 12:32) Peepe. Imagazini ya Ngazi Yamulindizi yamu September 1, 1931 yakaamba kuti kuli nkamu iimbi. Mubupanduluzi bubotu bwabbuku lya Ezekieli 9:1-11, yakatondezya kuti imwaalumi iwakajisi zilembyo zyamulembi mutupango oto wiiminina bananike basyeede. Ino mbaani mbalemba ankumu “muntu” oyo? Mbaabo ba “mbelele zimwi,” balo ibajisi bulangizi bwakupona kukabe kutamani anyika yaparadaiso. (Johane 10:16; Intembauzyo 37:29) Mu 1935 inkamu eyi ya “mbelele zimwi” yakazyibidwe kuti “[nje]nkamu impati yabantu . . . bazwa kuzisi zyoonse” ibakabonwaa mwaapostolo Johane mucilengaano. (Ciyubunuzyo 7:9-14) Kuzwa mu 1935 kuzikusika sunu, imakani aakuyobolola baabo ibankamu mpati ngaakabikkilwa kapati maanu.

4. Ino “bami” alimwi a “bamasi” ibaambwa kuli Isaya 60:3 mbaani?

4 Oyu mulimo wakuyobolola ulaambwa kubusinsimi bwa Isaya nobwaamba kuti: “Bamasi balasika kuzoobona mumuni wako, abami kuzoobona kubekema kwakupasuka kwako.” (Isaya 60:3) Ino “bami” ibaambwa awa mbaani? Mbaabo basyeede ibali akati kabali 144,000 balo antoomwe a Jesu Kristo, mbaasikulelanyina mu Bwami bwakujulu alimwi ibali kumbele mumulimo wabukamboni. (Ba-Roma 8:17; Ciyubunuzyo 12:17; 14:1) Sunu, imweelwe wa “bamasi” aabo ibajisi bulangizi bwakupona anyika ibaboola kuli Jehova kuti abayiisye alimwi akutamba bambi kuti bacite mbubwena, mupati kapati kwiinda zyuulu zisyoonto zyabananike basyeede.—Isaya 2:3.

Ibabelesi ba Jehova Basungu

5. (a) Ntwaambo nzi itutondezya kuti ibusungu bwabantu ba Jehova kunyina nobwayaansi? (b) Nzisi nzi izyakajisi myeelwe yaatala kapati mu 1999? (Amubone ccaati amapeeji 27-30.)

5 Elo Bakamboni ba Jehova basunu basungwaala kapati mumwaanda wamyaka woonse wa 20! Alimwi nokuba kuti kwakali mapenzi manji, ibusungu bwabo kunyina nobwakayaansi pe imwaka wa 2000 mbowakali kuyaabulondelela. Bakacili kulubikkila maanu kapati ilulayo lwa Jesu lwakuti: “Mukabaiisye bantu bamisyobo yoonse.” (Matayo 28:19, 20) Imweelwe wabasikumwaya makani mabotu basungweede wakasikaa mweelwe waatala imupya wa 5,912,492 mumwaka wamulimo wainda wamumwaanda wamyaka wa 20. Bakabeleka mawoola manji kapati aali 1,144,566,849 ikukambaukila bamwi kujatikizya Leza amakanze aakwe. Bakacita nyendo zyakupilukila izili 420,047,796 kubantu bajisi luyandisisyo alimwi bakacitya ziiyo zya Bbaibbele zyaaŋanda zitabbadelelwi izili 4,433,884. Taaliboteli kaka makani aya aamulimo uucitwa cabusungu!

6. Mbubambe nzi bupya ibwakacitilwa bapainiya, alimwi ino bakajatikizigwa buti bamwi?

6 Mu January mwaka wakamana, iba Kabunga Keendelezya bakaambilizya kucinca kumakani aamawoola aayandika kubapainiya. Ibanji bakatalika mulimo wabupainiya bwaciindi coonse naa bwakugwasilizya akaambo kakucinca oku. Mucikozyanyo, mumyeezi yakusaanguna yone mumwaka wa 1999, ofesi lyamutabi lyaku Netherlands lyakatambula magwalo manji aayinda ziindi zyone kumagwalo aayo aakatambulwa aciindi nciconya mwaka wakainda kuzwa kuli baabo ibalembela kuti batalike mulimo wabupainiya bwaciindi coonse. Ilipooti iizwa ku Ghana yaamba kuti: “Kuzwa ciindi noyakatalika kubeleka mbaakani yamaoola aabapainiya, imweelwe wabaabo ibatalika mulimo wabupainiya bwaciindi coonse bucebuce wayaatala.” Mumwaka wamulimo wa 1999, imweelwe wabapainiya inyika yoonse mbwiizulwa wakasika ku 738,343—icitondezyo cikondelezya ‘cakulisanga kumana milimo mibotu.’—Tito 2:14.

7. Ino Jehova waulongezya buti mulimo wababelesi bakwe ngobabeleka cabusungu?

7 Sena Jehova waulongezya mulimo oyu uucitwa cabusungu? Inzya. Kwiinda muli Isaya waamba kuti: “Lanzya meso aako koonse koonse, ubone. Boonse bayoboloka, beza kulinduwe. Bana bako balombe baleza kuzwa kule, abana bako basimbi balayumunwa bubuketwe.” (Isaya 60:4) “Bana . . . balombe” alimwi a “bana . . . basimbi” ibananike aabo ibayobolodwe bacimubelekela Leza cabusungu. Elyo lino, ibambelele zimwi zya Jesu bali mukubunganizilwa kulubazu lwa “bana . . . balombe” alimwi a “bana . . . basimbi” ibananike ba Jehova muzisi izili 234 alimwi ansumbu.

“Milimo Mibotu Yoonse”

8. ‘Mmuumilimo nzi mibotu’ mobasungweede Bakamboni ba Jehova?

8 Banakristo bajisi mukuli wakukambauka makani mabotu aa Bwami alimwi akugwasya bantu bajisi luyandisisyo ikuba basikwiiya. Pele ‘balizulide kukumana milimo mibotu yoonse.’ (2 Timoteo 3:17) Aboobo, balailanganya mikwasyi yabo caluyando, balasamausya beenzu alimwi balaswaya balwazi. (1 Timoteo 5:8; Ba-Hebrayo 13:16) Alimwi basikulisungula balajatikizigwa mumilimo mbuli yakuyaka Maandaa Bwami—imulimo uupa bumboni awalo. Kucisi ca Togo, Ŋanda ya Bwami imwi noyakamana kuyakwa ibalupati-pati bacikombelo cimwi cinyenzi bakali kuyanda kuzyiba kaambo ncobakonzyela kuliyakila maanda aa Bwami Bakamboni ba Jehova kakuli cikombelo cabo cakali kutamba bantu bambi kuti bacite mulimo oyo! Cisi ca Togo ciluula kuti ikuyaka Maandaa Bwami mabotu kulabakulwaizya bantu beengelede cakuti bamwi basola kuyaka maanda aabo naa kubbadelela maanda aakukkala aali munsi aakooko kuyooyakilwa Maandaa Bwami.

9. Ino Bakamboni ba Jehova batola ntaamu nzi mumasena imwacitika ntenda?

9 Zimwi ziindi, kuli mulimo uumbi mubotu uuayandika kucitwa. Mumwaka wamulimo wainda izisi zinji zyakasikilwa ntenda, alimwi kanjikanji ibataanzi kusika kumasena ayo kutegwa bagwasye bakali Bakamboni ba Jehova. Mucikozyanyo, icibeela cipati cacisi ca Honduras cakanyonyoonwa aguwo pati liitwa kuti Hurricane Mitch. Cakufwambaana, imutabi wakabamba makkomitii aayendelezya makani aantenda ikutegwa kaalanganya mulimo oyu. Bakamboni mucisi ca Honduras alimwi abamuzisi zimbi zinji bakasanga zyakusama, zyakulya, misamu yakusilisya alimwi azintu zimwi zyakali kuyandika. Basimakkomitii Aakuyaka Aacooko bakabelesya luzibo lwabo mukuyakulula maanda. Ndilyonya, ibakwesu ibakali muntenda bakagwasigwa kuzumanana mumilimo yabo yalyoonse. Kucisi ca Ecuador, Bakamboni ba Jehova bakabagwasilizya ibanyina nobakanyonyweedwa maanda amwi kwiinda mukupaya kwameenda. Naakamana kulibonena mbolyakeendelezyegwa kabotu penzi elyo, umwi wabalupati-pati mumfwulumende wakati: “Ikuti ndabaa babelesi bali mbuli nkamu eyi, inga ndabeleka milimo iigambya! Ibantu bali mbuli ndinywe beelede kuti kabajanwa muzyooko zyoonse zyamunyika.” Imilimo mibotu iili boobo itembaula Jehova Leza alimwi mbumboni ‘bwakukomba kwesu kwalo ikugwasya muziyanza zyoonse.’—1 Timoteo 4:8.

‘Bazyaabuuluka Mbuli Ijoba’

10. Nokuba kuti imweelwe wabananike uli mukuceya, nkaambo nzi zina lya Jehova ncolili mukwaambilizigwa munzila iitanabwenwe?

10 Lino Jehova wabuzya kuti: “Ino mbobani aba baya buuluka mbuli ijoba, mbuli inziba ziya kuzipulo zyazyo? Nkaambo nyika zyakunkomwe yalwizi ziyoondilindila, aalo maato aa-Tarisi ayootaanguna, kuti balete bana bako kuzwa kule, . . . Bana babazwakule bayooyaka malambo aako, abami babo bayookumanina milimo.” (Isaya 60:8-10) Ibakataanguna kutobela mumuni wa Jehova ‘mbana’ bakwe, Banakristo bananike. Mpoonya kwakatobela “bazwakule,” ibankamu mpati aabo ibabagwasilizya ibanyina bananike cakusyomeka kwiinda mukutobela busololi bwabo mubukambausi bwamakani mabotu. Aboobo, nokuba kuti imweelwe wabananike uyaabuceya, izina lya Jehova lili mukwaambilizigwa nyika yoonse munzila iitanabwenwe.

11. (a) Ncinzi cicizumanana kucitika alimwi ino cakali buti mu 1999? (b) Nzisi nzi izyakajisi myeelwe yaatala yabaabo ibakabbapatizigwa mu 1999? (Amubone ccaati amapeeji 27-30.)

11 Akaambo kaceeci ituulunzuma twabantu bali mukuyoboloka “mbuli inziba ziya kuzipulo zyazyo,” akujana ciyubilo mumbungano ya Bunakristo. Izyuulu-zyuulu zyamyaanda bali mukuyungizigwa amwaka, alimwi kucilangilwa ibanji kwiinda waawo. Isaya waamba kuti: “Milyango yako inoojulidwe lyoonse, tiikooyoojalwa abuniini isikati na masiku, kuti bakuletele imbono zyabamasi.” (Isaya 60:11) Imwakali ibali 323,439 bakatondezya kulyaaba kwabo kuli Jehova kwiinda mukubbapatizigwa, alimwi milyango tanakwiijala pe. “Zintu ziyandisi zyazisi zyoonse,” ibankamu mpati bacaatikizyanya kunjila mumilyango eyi. (Hagai 2:7) Kunyina naba umwi akati kabaabo uutandwa walo uuyanda kusiya mudima. (Johane 12:46) Ibali boobo bataleki pe ikuyandisisya mumuni!

Ibatayoowi Nobakazigwa

12. Mbuti aabo ibayanda mudima mbobasola kuzima mumuni?

12 Aabo ibayanda mudima balausulaika mumuni wa Jehova. (Johane 3:19) Bamwi mane basola kuzima mumuni oyo. Eci cilalangilwa. Naba Jesu iwaambwa kuti, “ngo-Mumuni mwinimwini uumunikila bantu boonse abazyalwa ansi ano,” wakasampaulwa, wakakazigwa limwi wajaigwa abasicisinyina. (Johane 1:9) Mumwaanda wamyaka wa 20, Bakamboni ba Jehova abalo bakasampaulwa, bakaangwa muntolongo, bakakasigwa milimo yabo yabukombi mane akujaigwa mbobakali kuyaabuzumanana kutondezya mumuni wa Jehova. Mumyaka yalino-lino, balwani babelesya nzila yakumwaya makani aakubeja muli sikapepele kujatikizya baabo ibatondezya mumuni wa Leza. Ibamwi baambila bantu kuti Bakamboni ba Jehova mbantu babyaabi kapati, aboobo milimo yabo yeelede kusinkililwa naa kulesyelwa limwi. Sena basikukazya bali boobo bazwidilila?

13. Ncinzi cacitika akaambo kakubandika makani aamasimpe muli sikapepele kujatikizya mulimo wesu?

13 Peepe. Awo mpoceelede, Bakamboni ba Jehova baunka kumaanda aasikapepele kuyoopandulula makani aamasimpe. Akaambo kaboobo, izina lya Jehova lyamwaigwa kapati mumiteende amumamagazini alimwi amuli sikapepele aacipekupeku. Eci cagwasya kapati mumulimo wakukambauka. Mucikozyanyo, kucisi ca Denmark ipulogilamu imwi aa TV yacisi eco yakali kubandika mutwe wamakani wakuti “Ncoluyaabumana lusyomo lwabana Denmark.” Bakamboni ba Jehova antoomwe abasikwiiminina zikombelo zimbi bakabuzigwa-buzigwa. Mpoonya, imukaintu umwi iwakeebelela pulogilamu eyo wakati: “Bakalibonya buya beni-beni ibakajisi muuya wa Leza.” Iciiyo ca Bbaibbele cakatalisigwa kulinguwe.

14. Icamasampu, ncinzi ncobayoosinikizigwa kuzyiba basikukazya lino-lino?

14 Bakamboni ba Jehova balizyi kuti ibantu banji munyika ino bayoobakazya. (Johane 17:14) Nokuba boobo, balayumizigwa abusinsimi bwa Isaya bwakuti: “Bana babaabo ibakali kukupenzya bazoosika cakukukotamina, aboonse ibakali kukusampaula bazoovundama ansi kumaulu aako. Nkabela bayookubanda kuti Munzi wa-Jehova, Zioni wa-Uusalala wa-Israyeli.” (Isaya 60:14) Icamasampu, basikukazya bayoozyiba lino-lino kuti mubwini bali kulwisya Leza lwakwe. Ino nguni uunga wazunda munkondo ili boobo?

15. Mbuti Bakamboni ba Jehova ‘mbobanyonka malili aabamasi,’ alimwi ino eci calibonya buti mumulimo wabo wakuyiisya akukambauka?

15 Jehova ulazumanana kusyomezya kuti: “Ndakubika kuti ube cibotezyo citamani . . . Uyoonyonka malili aabamasi, ncobeni inkolo zyabami uyoozinyonka, nkabela uyooziba kuti mebo nde-Jehova ndime Mufutuli wako.” (Isaya 60:15, 16) Inzya, Jehova ngo Mufwutuli wabantu bakwe. Ikuti bamusyoma, bayoopona ‘kusikila kutamani.’ Alimwi ‘bayoonyonka malili aabamasi’ kwiinda mukubelesya zintu zimwi ziliko zyakusumpula bukombi bwakasimpe. Mucikozyanyo, ikwaabelesya kabotu makkompyuta alimwi anzila zyakutambikizyanya kubandika kugwalisilizya kuti cikonzyeke ikumwaya mamagazini aa Ngazi Yamulindizi mumyaambo iili 121 alimwi a Awake! mumyaambo iili 62 aciindi comwe a Cingisi. Ipulogilamu iilibedelede yamukkompyuta yabambwa ikutegwa igwasilizye ikusandulula New World Translation mumyaambo mipya, elyo busanduluzi obu bulakkomanisya kapati. Ibbaibbele lyamuci Croatia lya Magwalo Aabunkristo aa Cigiliki nolyakamwaigwa mu 1999, izyuulu-zyuulu zyabantu bakazwa misozi yalukkomano. Imukwesu umwi uucembeede wakati: “Ndalilindila Ibbaibbele eli kwaciindi cilamfwu kapati. Mbubo inga ndafwa lino!” Ikumwaigwa kwa New World Translation lyoonse mbolibede naa muzibeela-beela kwainda aatuulunzuma tuli mwaanda mumyaambo iili 34.

Zyeelelo Zyakulilemeka Zisumpukide

16, 17. (a) Nokuba kuti cilakatazya, nkaambo nzi ncociyandika ikutobela zyeelelo zya Jehova zisumpukide? (b) Ncakuluula nzi icitondezya kuti ibakubusi balakonzya kweeleba kusofwaazigwa nyika?

16 Jesu wakati: “Muntu umwi umwi uucita cibi uluusulide mumuni.” (Johane 3:20) Kulubazu lumbi, aabo ibazumanana mumumuni balaziyanda zyeelelo zya Jehova zisumpukide. Kwiinda muli Isaya, Jehova waamba kuti: “Bantu bako boonse bayooba balulami.” (Isaya 60:21a) Cilakonzya kuba cintu ciyumu ikuzumanana kutobela zyeelelo ziluleme izisumpukide munyika eyi imuvwulide bwaamu akubeja abulyatu alimwi akulisumpula. Mucikozyanyo, muzisi zimwi imali taakatazyi kujana, aboobo ncuuba-uba ikunyonganizigwa akubaa muzeezo wakuyandisya buyo lubono. Pele Paulo wakacenjezya kuti: “Abo bayandisya kuvuba balawida mukutepaulwa amukuteegwa amuzisusi zibi zinji zyabufubafuba zibisizya buumi akubbizya bantu mukunyonyauka amukusweeka.” (1 Timoteo 6:9) Cilabija kapati kaka ciindi umwi najatikizigwa kapati mumakwebo akusulaika zintu ziyandika ncobeni mbuli kuyanzana kwa Bunakristo, mulimo uusetekene, njiisyo zyakulilemeka alimwi amikuli yamukwasyi!

17 Ikuzumanana kutobela zyeelelo ziluleme kulakonzya kubakatazya kapati bakubusi elyo ibunji bwabeenzinyina nobajatikizigwa mukubelesya misamu iikola alimwi abwaamu. Kucisi ca Suriname, imusimbi umwi wamyaka yakuzyalwa iili 14 wakasikilwaa musankwa waciwa cibotu kucikolo elyo wakamoongelezya kuti baonane. Imusimbi wakakaka, wakapandulula kuti Bbaibbele lilazikasya izintu zili boobo ikuti kakutali mulukwatano. Ibasimbi bambi kucikolo bakamufwubaazya akusola kumusungilizya kuti ayeeye bumbi kabaamba kuti boonse bakali kuyandisya koonana amusankwa oyo ngoona. Pele imusimbi oyu wakayuma kukaka. Nokwakainda mvwiki zisyoonto buyo, imusankwa oyo wakajanwa kuti wakajisi kazunda ka HIV elyo wakaciswa kapati. Imusimbi oyu wakakondwa kuti wakatobela mulawo wa Jehova wa ‘kulikasya kumamambi.’ (Incito 15:28, 29) Bakamboni ba Jehova balabakkomanina kapati ibakubusi ibali akati kabo balo ibaliyumya kucita ziluleme. Ilusyomo lwabo alimwi alwabazyali babo, ‘lulalemekwa’ alimwi lulemeka zina lya Jehova Leza.—Isaya 60:21b.

Jehova Ngowayungizya Mweelwe

18. (a) Ncintu nzi cipati ncaacitila bantu bakwe Jehova? (b) Mbumboni nzi buliko bwakuti ikuyungizigwa kulazumanana, alimwi mbulangizi nzi bwabulemu mbobalangila aabo ibazumanana mumumuni?

18 Inzya, Jehova ulabamunikila bantu bakwe, ulabalongezya, ulabasololela alimwi ulabayumya. Mumwaanda wamyaka wa 20, bakalibonena kuzuzikizigwa kwamajwi aa Isaya aakuti: “Kakamu kaniini kayooba cuulu, abantu bace bayooba mukowa mupati. Mebo nde-Jehova njoofwambya makani aya kuciindi cao ceelede.” (Isaya 60:22) Kuzwa kubantu basyoonto buyo mu 1919, “kakamu kaniini” kaindaa “cuulu.” Alimwi ikuyungizigwa ikuli boobo takunasika kumamanino pe! Imwakali ibali 14,088,751 bakajanika ku Ciibalusyo calufwu lwa Jesu. Ibunji bwabaaba tiibakali Bakamboni basungweede. Tulikkomene kuti bakajanika kumuswaangano oyo uuyandika kapati alimwi tulabatamba kuti bazumanane kuswena kumumuni. Jehova ucimunikila kubantu bakwe. Imulyango uugama kumbunga yakwe ucijaludwe. Aboobo, boonse abakanze kuzumanana mumumuni wa Jehova. Tazilivwulili kaka izilongezyo izitusikila sunu akaambo kakucita boobo! Alimwi talulivwulili lukkomano iluyooba kumbele izilenge zyoonse zyaakutembaula Jehova alimwi akukkomanina bulemu bwakwe!—Ciyubunuzyo 5:13, 14.

Sena Inga Mwapandulula?

• Mbaani ibatondezya bulemu bwa Jehova mumazubaano aakumamanino?

• Ncinzi citondezya kuti bantu ba Jehova tiibayaansi mubusungu bwabo?

• Mmuumilimo nzi mibotu mwalo Bakamboni ba Jehova mobajisi bubi?

• Nokuba kuti kuli kukazigwa kutaambiki, ncinzi ncotusinizizye?

[Mibuzyo yaciiyo]

Ccaati iili apeeji 27-30]

LIPOOTI YAMWAKA WAMULIMO WA 1999 YA BAKAMBONI BA JEHOVA NYIKA YOONSE MBWIIZULWA

Amubone Bbaundi Volyumu

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Ibantu baciyobolokela kumbunga ya Jehova

[Cifwanikiso icili apeeji 32]

Tulikkomene kuti Jehova wauleka mulyango kaujaludwe kuli baabo ibayanda mumuni