Skip to content

Skip to table of contents

Jehova—Ooyo Singuzu

Jehova—Ooyo Singuzu

Jehova—Ooyo Singuzu

“Mubupati bwakwe bugambya, mbwali singuzu, taakwe niiba yomwe iibulika.”—ISAYA 40:26.

1, 2. Nkuucintu nzi cilibonya ikuzwa nguzu toonse nkotuponena? (b) Amupandulule Jehova ncali Kasensa kanguzu zyoonse zibelesyegwa.

INGUZU ncintu cimwi bunji bwesu ncotutabikkili maanu kapati. Mucikozyanyo, tatubikkili maanu kunguzu zyamagesi izitupa mumuni akukasaala notubelesya cintu cimwi icibelekaa magesi. Lilikke eelyo inguzu zyamagesi nozimana aciindi notutayeeyeli notwiibalukwa kuti, ikuti kakunyina magesi imadolopo inga aleka kubeleka. Ibunji bwamagesi ngotubelesya azwa kubusena bulaanguzu busyomeka kapati, izuba. * Ikavwaluvwalu akamwi ikainda, eeli zuba libelesya zyuulu zyatuulunzuma zyosanwe zyanguzu zyamaatomu, calo icipa kuti inyika ibe aanguzu zipa kuti buumi buzumanane.

2 Ino nguzu eezi zyoonse zizwa kuli? Ino nguni wakapanga izuba oko ikuzwa nguzu? Ngu Jehova Leza. Kalyaamba nguwe, ibbuku lya Intembauzyo 74:16 lyaamba kuti: “Nduwe wakabika izuba anyenyeezi.” Inzya, kuli Jehova Nkokuzwa inguzu zyoonse, mbubwena mbwali Kasensa kabuumi boonse. (Intembauzyo 36:9) Tatweelede kuubya-ubya inguzu zyakwe. Kwiinda mumusinsimi Isaya, Jehova utuyeezya kuti tulungumane kulanga zintu zili mujulu, mbuli izuba anyenyeezi alimwi akuyeeya cakuzinzibala kujatikizya mbozyakaba. “Amuululale mubone kujulu. Ezi zyoonse nguni wakazilenga? Ulapozya makamu aazyo cakubala mweelwe wazyo. Zyoonse buyo ulaziita mazina. Mubupati bwakwe bugambya, mbwali singuzu, taakwe niiba yomwe iibulika.”—Isaya 40:26; Jeremiya 32:17.

3. Ino tugwasigwa buti kukutondezyegwa kwanguzu zya Jehova?

3 Mbwaanga Jehova ngusinguzu, tulaa lusyomo lwakuti izuba liyoozumanana kutupa mumuni akukasaala ziyandika kapati mubuponi bwesu. Pele nzinji zintu nzyotugwasigwaa nguzu zya Leza kunze buyo lyazintu zyakumubili nzyotuyandika. Ikunununwa kwesu kuzwa kucibi alufwu abulangizi bwabuumi bwakumbele mbotujisi alimwi alusyomo muli Jehova nzintu iziswaangene kapati anguzu zyakwe. (Intembauzyo 28:6-9; Isaya 50:2) Ibbaibbele lijisi zikozyanyo zinji izitondezya kuti ninguzu zya Jehova izyakabelesegwa mukulenga akunununa alimwi nzeziiyoobeleka aakufwutula bantu bakwe akuyoonyonyoona basinkondonyina.

Nguzu zya Leza Zilalibonya mu Zilenge

4. (a) Ino Davida wakalimvwa buti eelyo naakabona julu masiku? (b) Ncinzi zintu zyakujulu ncozitondezya kujatikizya nguzu zya Leza?

4 Imwaapostolo Paulo wakapandulula kuti ‘inguzu zya Mulengi abu Leza bwakwe zitamani zilaboneka kuncito zyakwe.’ (Ba-Roma 1:20) Imyaanda-myaanda yamyaka yainda, sintembauzyo Davida walo eelyo naakacili mweembezi kuboneka kuti wakali kulanga julu masiku ziindi zinji, akubona bupati bwabubumbo anguzu zyayooyo Wakalilenga. Wakalemba kuti: “Nembona majulu aako, milimo yaminwe yako, mwezi anyenyeezi nzowakalenga! Ino muntu ncinzi nowamwiibaluka? Amwana amuntu ncinzi, nomuswaya?” (Intembauzyo 8:3, 4) Nokuba kuti wakajisi buyo luzibo lusyoonto kujatikizya zintu zyakujulu, Davida wakazyiba kuti wakanyina mpindu kule-kule kumweezyanisyaa Mulengi wabubumbo butalikomeneni. Sunu bahaazibwene bazyamujulu nzinji kapati nzyobazyi kujatikizya bupati bwabubumbo alimwi anguzu zibweendelezya. Mucikozyanyo batwaambila kuti mukavwaluvwalu komwe buyo, izuba ligusya nguzu zitaambiki, [zyeelene anguzu ziliko nokubboloka musamu wa TNT (trinitrototuelene, imusamu uubelesegwa mumadobbi amuli zimwi-zimwi) walo uujisi nguzu zisika kutuulunzuma twama megaton tuli 100,000.] * Nkabeela buyo kasyoonto kanguzu ezyo ikasikaa nyika; pele zilikkwene kweendelezya maumi oonse aanyika. Pele izuba taili njenyenyeezi ijisi nguzu ziinda zyoonse mujulu. Mukavwaluvwalu komwe buyo, inyenyeezi zimwi zilagusya inguzu ziinda aali zeezyo nzyoligusya zuba mubuzuba boonse. Aboobo amweezeezye inguzu nzyajisi ooyo iwakalenga zintu ezyo zyamujulu! Cakululama Elihu wakakankamuka wati: “Singuzuzyoonse twamvwiki kumiyeeyo yesu; ulimaninide munguzu.”—Jobu 37:23.

5. Mbumboni nzi bwanguzu zya Jehova mbotujana mumilimo yakwe?

5 Ikuti ‘milimo ya Jehova twailingula-lingula’ mbuli bwakacita Davida, tuyoobona bumboni bwanguzu zyakwe koonse-koonse, muluwo amumayuwe, mukuzuma amundabo, mumilonga mipati amalundu. (Intembauzyo 111:2; Jobu 26:12-14) Kunze lyaboobo, mbubwenya Jehova mbwaakaibalusya Jobu, abalo banyama balazitondezya nguzu Zyakwe. Akati kabanyama aba kuli imvwuvwu naa civwubwe. Jehova wakaambila Jobu kuti: “Langa nguzu zyazibelo zyakwe . . . Zifuwa zyeyo zili mbuli mapompi aamukuba.” (Jobu 40:15-18) Azyalo nguzu zyamunyati zyakalizizyilwe kabotu kuciindi ca Bbaibbele alimwi Davida wakapaila kutegwa afwutulwe “kumulomo wamulavu, . . . [a]kumeja aabanyati.”—Intembauzyo 22:21; Jobu 39:9-11.

6. Ino mupoho wiiminina nzi mu Magwalo, alimwi nkaambo nzi? (Amubone kagwalo kakunsi.)

6 Akaambo kanguzu zyakwe, mupoho ulabelesegwa mu Bbaibbele ikwiiminina nguzu zya Jehova. * Icilengaano mwaapostolo Johane ncaakabona kujatikizya cuuno ca Jehova cabwami cakajisi banyama bone, umwi akati kabo wakajisi busyu buli mbuli bwamoombe. (Ciyubunuzyo 4:6, 7) Kweelanaa bumboni buliko, ibube bumwi akati kabube bone bwa Jehova bupati ibutondezyegwaa bakerebimu aba ninguzu. Ibumwi akati kabo nduyando, busongo alimwi abululami. Mbwaanga nguzu ncibeela cimwi ciyandika kapati kubube bwa Leza, ikuziteelela kabotu nguzu zyakwe alimwi ambwazibelesya kuyootuswenya kulinguwe akutugwasya kwiiya cikozyanyo cakwe kwiinda mukubelesya nguzu zyoonse nzyotujisi.—Ba-Efeso 5:1.

“Jehova, Mwami Wamakamu, Mupati”

7. Ino inga twasyoma buti kuti ibubotu buyoobuzunda bubi?

7 Mu Magwalo, Jehova waambwa kuti ngu “Leza Singuzuzyoonse,” izina lyabulemu lituyeezya kuti tatweelede kuubya-ubya nguzu zyakwe naa kudooneka kuti ulakonzya kubazunda basinkondonyina. (Matalikilo 17:1; Kulonga 6:3) Ibweende bwazintu bwa Saatani bubyaabi bulakonzya kulibonya kuti bulikkalikide kabotu, pele kuli Jehova “bamasi bali mbuli idosi lyamaanzi mukati kantesyo. Balayeeyegwa mbuli kasuko kacipimyo.” (Isaya 40:15) Kwiinda munguzu zya Leza zili boobo, kunyina kudooneka kuti zintu zibotu ziyoobuzunda bubi. Aaciindi ecino ibubi nobwiindilide, tulakonzya kuumbulizyigwa notuzyiba kuti “Jehova, Mwami wamakamu, mupati wa-Israyeli” uyoogusya bubi boonse kukabe kutamani.—Isaya 1:24; Intembauzyo 37:9, 10.

8. Nimpi nzi zyabasikalumamba nzyajisi Jehova kujulu, alimwi mbumboni nzi mbotujisi butondezya nguzu nzyobajisi?

8 Imajwi aakuti “Jehova, Mwami wamakamu” alo aajanwa mu Bbaibbele ziindi zili 285, ncitondezyo cimbi canguzu zya Leza. “Makamu” aambwaawa nimpi yazilenge zyamuuya njajisi Jehova. (Intembauzyo 103:20, 21; 148:2) Mubusiku bomwe, imungelo omwe buyo mumpi eyi wakajaya basikalumamba bana Asuri ibakali kukonga Jerusalemu ibali 185,000. (2 Bami 19:35) Ikuti twazizyiba kabotu inguzu zyampi zyabasikalumamba ba Jehova zyakujulu, basikutukazya tabakabuki aakutukonga pe. Imusinsimi Eliya tanaakayoowa pe naakazingulukwaa mpi yoonse yabantu bakali kumuyandaula akaambo kakuti mukwiimpana amuzike wakwe, wakali kukonzya kubonaameso aalusyomo kuti kwakali mpi yakujulu impati yabasikalumamba iyakali kumugwasilizya.—2 Bami 6:15-17.

9. Nkaambo nzi ncotweelede kusyoma mulukwabililo luzwa kuli Leza mbubwena bwakasyoma Jesu?

9 Awalo Jesu wakalaa lusyomo mulukwabililo lupegwaa bangelo naakaswaanganaa nkamu yabasikufwumpa ibakajisi mapanga amakoli mumuunda wa Getesemane. Naakamana kwaambila Petro kuti abweedezye panga lyakwe mucikanda calyo, Jesu wakamwaambila kuti, ikuti kakuyandika wakali kukonzya kulomba Wisi kumutumina “malegioni aainda ikumi aabili aabaangelo.” (Matayo 26:47, 52, 53) Ikuti andiswe katusyoma boobo kujatikizya impi zyakujulu nzyajisi Leza, aswebo tuyoosyoma cakumaninina mulugwasyo lwa Leza. Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Lino twaambe buti kumakani aya? Anooli Leza kali aswe, ino nguni uukonzya kutulwisya?”—Ba-Roma 8:31.

10. Nkuuli bani Jehova nkwabelesya nguzu zyakwe zyalukwabililo?

10 Aboobo tujisi twaambo tunji ncotweelede kusyoma mulukwabililo lwa Jehova. Lyoonse ubelesya nguzu zyakwe munzila iigwasya alimwi iiyendelanaa bube bwakwe bumbi, nkokuti bululami abusongo alimwi aluyando. (Jobu 37:23; Jeremiya 10:12) Nokuba kuti lyoonse ibantu basinguzu bapenzya bakompeme abalicesya ikutegwa balide mpawo, Jehova ‘ulabusya bantengwana kuzwa kulusuko’ alimwi ‘uulaanguzu zinji zyakufutula.’ (Intembauzyo 113:5-7; Isaya 63:1) Mbubwenya Mariya, banyina Jesu ibakali kulicesya mbobakazyi, “Singuzu” ulazitondezya nguzu zyakwe zyoonse kuli baabo ibamuyoowa, ibalisumpula ulabacesya abalo ibalicesya ulabasumpula.—Luka 1:46-53.

Jehova Watondezya Nguzu Zyakwe Kubalanda Bakwe

11. Mbumboni nzi bwanguzu zya Leza mbobakalibonena bana Israyeli mumwaka wa 1513 B.C.E.?

11 Kwaziindi zinji, Jehova wakatondezya nguzu zyakwe kubalanda bakwe. Ciindi cimwi naakacita boobo kwakali ku Cilundu ca Sinai mu 1513 B.C.E. Mumwaka oyo ibana Israyeli bakalibonede kale bumboni bugambya bwanguzu zya Leza. Izipenzyo zili kkumi izyakacitikide zyakatondezya nguzu nzyajisi Jehova alimwi akukakilwa kwabaleza bana Egepita. Kuzwa buyo waawo, ikuzubuka Lwizi Lusalala akunyonyoonwa kwamaleele kwampi ya Farao kwakapa bumboni bumbi bwanguzu zya Leza. Nokwakainda myezi yotatwe kuzwa leelyo, kabali munselelo aa Cilundu ca Sinai, Jehova wakatamba bana Israyeli kuti babe ‘bayandika kulinguwe kwiinda bamasi boonse.’ Bakasyomezya kuti: “Coonse buyo Jehova ncaamba tulacicita.” (Kulonga 19:5, 8) Mpoonya Jehova wakatondezya nguzu zyakwe caantangalala. Cilundu ca Sinai cakasuka busi akuzungaana mumuzumo andabo akulila kwamweembo mukali. Ibantu ibakaimvwi alaale bakayoowa kapati. Pele Musa wakabaambila kuti eeco cakabacitikila cakeelede kubayiisya kuyoowa Leza, ibuyoofwu bwakali kuyoobakulwaizya kumvwida Leza wabo wakasimpe alikke alimwi singuzuzyoonse, Jehova.—Kulonga 19:16-19; 20:18-20.

12, 13. Mbukkale buli buti ibwakapa kuti Eliya ausiye mulimo wakwe, pele ino Jehova wakamuyumya buti?

12 Kumbele kakwiindide myaanda yamyaka iili mbwiibede kuciindi ca Eliya, ku Cilundu ca Sinai kwakacitika citondezyo cimbi canguzu zya Leza. Ikubona nguzu zya Leza kazibeleka tiicakali ceenzu pe kumusinsimi oyo. Kwamyaka yotatwe acisela, Leza ‘wakalilijalide julu kuti kutawi mvwula’ akaambo kaluleyo lwabana Israyeli. (2 Makani 7:13) Kuciindi eco cacimpayuma, bacikwangala mbabakasanina Eliya mumumpata wamulonga wa Keriti, mpoonya kumbele ibusu amafwuta zyamukamufwu izyakali kuyanda kumana zyakayungizigwa munzila yamaleele kutegwa asaninwe kulinzizyo. Jehova mane wakapa Eliya inguzu zyakubusya mwana mulombe wamukamufwu. Mpoonya, mucintu cakali kutondezya wakali Leza wakasimpe ku Cilundu ca Karimeli, kwakaloka mulilo kuzwa kujulu akuumpa cipaizyo ca Eliya. (1 Bami 17:4-24; 18:36-40) Nokuba boobo, ikaindi kasyoonto buyo kuzwa leelyo, Eliya wakayoowa akutyompwa kapati naakakongwa kujaigwa kuli Jezebeli. (1 Bami 19:1-4) Wakapola wazwa mucisi, kayeeya kuti mulimo wakwe wabusinsimi wakalimanide. Ikutegwa amusyomezye akumuyumya, Jehova calubomba wakamupa citondezyo canguzu zyakwe icakamugama.

13 Eliya naakayubide mumpangala lyabbwe, wakalibonena citondezyo ciyoosya canguzu zyotatwe Jehova nzyayendelezya: iguwo pati, muzuzumo wanyika alimwi camamanino imulilo. Pele Jehova naakabandika kuli Eliya wakacita obo “[a]jwi lyaluumuno wi.” Wakamupa milimo iimbi yakuti acite alimwi wakamwaambila kuti kwakacili bambi bakombi ba Jehova basyomeka mucisi ibali 7,000. (1 Bami 19:9-18) Ikuti mbubwena mbuli Eliya twatyompwa akaambo kakuti tatuzwidilili mumulimo, tulakonzya kulomba Jehova kuti atupe “inguzu zigambya,” inguzu zikonzya kutuyumya kutegwa tuzumanane kukambauka makani mabotu cakutaleka.—2 Ba-Korinto 4:7.

Nguzu zya Jehova Zisinizya Kuzuzikizigwa Kwazisyomezyo Zyakwe

14. Ino izina lyakuti Jehova liyubununa nzi, alimwi ino nguzu zyakwe ziswaangene buti azina lyakwe?

14 Inguzu zya Jehova kuli mboziswaangene kapati azina lyakwe alimwi amukuzuzikizya kuyanda kwakwe. Izina lilibedelede lyakuti Jehova ilyaamba kuti “Uupa Kuti Kube,” litondezya kuti upa kuti abe Sikuzuzikizya makanze aakwe. Kunyina cintu naa muntu uunga wasinkila Leza kuzwidilizya makanze aakwe, basikukazya nobaadonaika buti. Ee, mbubwena buyo Jesu mbwaakaambila baapostolo bakwe musyule, “zintu zyoonse zilakonzeka kuli-Leza.”—Matayo 19:26.

15. Ino ba Abrahamu a Sara bakayeezyegwa buti kuti kunyina cintu niciba comwe ncakakilwa kucita Jehova?

15 Mucikozyanyo, cimwi ciindi Jehova wakasyomezya Abrahamu a Sara kuti ibaluzubo lwabo bakali kuyooba cisi cipati. Pele kwamyaka minji bakanyina mwana. Bakalicembeede kapati Jehova naakabaambila kuti cisyomezyo eco cakali afwaafwi kuzuzikizigwa alimwi mane Sara wakaseka mumoyo. Ikwiingula kwamungelo kwakali kwakuti: “Sa kuli cintu niciba comwe ciyumu kuli-Jehova?” (Matalikilo 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Nokwakainda myaanda yamyaka iili yone, eelyo Musa naakabunganya baluzubo lwa Abrahamu ono ibakali cisi cipati mu Mimpata ya Moabu, wakabayeezya kuti Leza wakacizuzikizya cisyomezyo cakwe aciindi eco. Musa wakati: “[Jehova] wakayandisya bamauso; wakasala lunyungu lwabo; wakamupozya kuzwa mu-Egepita, kali anywebo anguzu impati, kuti amutandile misyobo mipati miyumu kwiinda ndinywe, kuti amunjizye munyika yabo, mwiivube, mbubonya mbukubede asunu.”—Deuteronomo 4:37, 38.

16. Nkaambo nzi ba Saduki ncobaabukakila bubuke bwabafwu?

16 Nokwakainda myaanda yamyaka iili mbwiibede kuzwa leelyo, Jesu wakasinsa ba Saduki ibatakali kusyoma mububuke. Ino nkaambo nzi ncobaakakila kusyoma cisyomezyo ca Leza cakuti wakali kuyoobabusya ibafwide? Jesu wakabaambila kuti: “Tamuzi magwalo niziba inguzu zya-Leza.” (Matayo 22:29) Imagwalo atusyomezya kuti “ciindi ciyoosika ncobati kamvwe ijwi lya [Mwana a-Muntu] boonse abali muzyuumbwe, bayoozwa mpoonya.” (Johane 5:27-29) Ikuti twazyiba ncolyaamba Ibbaibbele kujatikizya bubuke, ilusyomo lwesu munguzu zya Leza luyootusinizya kuti ibafwide bayoobusigwa. Leza “lufu [unooli] walumenenena mane kukabe kutamani, . . . nkaambo mbuboobo Jehova mbwaamba.”—Isaya 25:8.

17. Nkuubuzuba nzi buli kumbele ilusyomo lwesu muli Jehova noluyooyandika munzila iilibedelede?

17 Lino-lino, ciyoosika ciindi toonse notuyooyandika kusyoma munguzu zya Leza zifwutula munzila iilibedelede. Saatani Diabolosi uyoobusya nkondo yakulwana bantu ba Leza, ibanoolibonya mbuli kuti banyina lukwabililo. (Ezekieli 38:14-16) Mpoonya Leza uyootondezya nguzu zyakwe zipati kulwanina ndiswe, alimwi muntu woonse uyooziba kuti ngu Jehova. (Ezekieli 38:21-23) Lino nceciindi cakuvwuzya lusyomo lwesu muli Leza Singuzuzyoonse ikutegwa tutakazungaani kuciindi eco camapenzi mapati.

18. (a) Nimpindu nzi nzyotujana notuyeeya cakuzinzibala anguzu zya Jehova? (b) Mmubuzyo nzi uyoobandikwa mucibalo citobela?

18 Cakutadooneka, kuli twaambo tunji ncotweelede kuyeeya cakuzinzibala kujatikizya nguzu zya Jehova. Mbotutelaikaa milimo yakwe, tulakulwaizigwa cakulicesya ikutembaula Mulengi wesu Mupati akumulumba akaambo kakuti ubelesya nguzu zyakwe munzila yamaanu alimwi yaluyando. Kunyina notuyookongwaa cintu cili coonse ikuti naa twasyoma mumpi zya Jehova. Ilusyomo lwesu muzisyomezyo zyakwe talukazungaani pe. Pele kamuyeeya kuti twakalengwa mucinkozya ca Leza. Aboobo aswebo kuli nguzu nzyotujisi, nokuba kuti kuli mpozigolela. Ino inga twamwiiya buti Mulengi wesu munzila njotubelesya nguzu zyesu? Eci cilabandikwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 1 Kuzyibidwe kuti izintu mbuli mungwimba alimwi amalasha, izibelesyegwa kapati mumasena aapangilwa magesi zijana nguzu zyazyo kuzuba.

^ munc. 4 Mukwiimpana, ibbomba lyanyukkiliya lyanguzu kwiinda woonse ilyakasolwa lyakajisi buyo nguzu zyakubboloka izyeelene ama megaton aa TNT aali 57.

^ munc. 6 Imunyati iwaambwa mu Bbaibbele ngwamusyobo wabanyama uutegwa aurochs (muci Latini wiitwa kuti urus). Imyaka iili 2,000 yainda, ibanyama aba bakali kujanika ku Gaul (cisi ca France ono), alimwi kujatikizya banyama aba Julius Caesar wakabapandulula kuti: “Aabo ba uri baleeleneelene abazovwu kukomena, pele uli mbuli mupoho. Balaanguzu alimwi mbaasiluno kapati: kunyina ngobeengelela, balanyonyoona bantu abanyama bambi kufwumbwa buyo kubabona.”

Sena Inga Mwayiingula Mibuzyo Eyi?

Ino zilenge zizitondezya buti nguzu zya Jehova?

Nimpi nzi nzyanga wabelesya Jehova kugwasilizya bantu bakwe?

Nzintu nzi zimwi zyakacitika iziliko eelyo Jehova naakatondezya nguzu zyakwe?

Ncisinizyo nzi ncotujisi cakuti Jehova uyoozizuzikizya ncobeni zisyomezyo zyakwe?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 20]

“Amuululale mubone kujulu. Ezi zyoonse nguni wakazilenga?”

[Credit Line on page 20]

Cifwoto kuzwa mu Malin, © IAC/RGO 1991

[Zifwanikiso izili apeeji 23]

Ikuyeeya cakuzinzibala kujatikizya zitondezyo zyanguzu zya Jehova kuyumya lusyomo lwesu muzisyomezyo zyakwe