Skip to content

Skip to table of contents

Amulibikkile Maanu Jwi lya Leza Lyabusinsimi Litugwasya Mazubaano

Amulibikkile Maanu Jwi lya Leza Lyabusinsimi Litugwasya Mazubaano

Amulibikkile Maanu Jwi lya Leza Lyabusinsimi Litugwasya Mazubaano

“Swiililisya, O mwana amuntu, cilengano ncecaciindi camamanino.”—DANIELE 8:17.

1. Ncinzi Jehova ncayanda kuti bantu boonse bazyibe kujatikizya ciindi cino ncotupona?

JEHOVA talusiside pe luzibo lujatikizya zintu ziyoocitika kumbele. Pele Nguuyubununa makani aasisidwe. Atwaambe kuti, uyanda kuti toonse tuzibe kuti tukkede kwini-kwini ‘kuciindi cakumamanino.’ Alayandika kaka makani aya kutuulunzuma ituli cisambomwi twazyuulu zyabantu ibapona anyika sunu!

2. Nkaambo nzi bantu ncobabikkilide maanu kubukkale bwamuntu bwakumbele?

2 Sena cilagambya kuti nyika eyi mbyaabi ilaafwaafwi kumana? Imuntu ulakonzya kweenda kumwezi, pele mumasena manji takonzyi kweenda kakunyina kuyoowa mumigwagwa yaanyika eyi. Ulakonzya kuzuzya ŋanda yakwe abugwetegwete bwazintu zyasunu zyoonse, pele takonzyi kukwabilila mikwasyi kuti itamwaiki. Alimwi ulakonzya kwaanza zintu zileta makani, pele takonzyi kuyiisya bantu kuti kabapona antoomwe muluumuno. Ikwaalilwa koonse oku kusinizya bumboni bunji bwamu Magwalo ibwakuti tukkede muciindi cakumamanino.

3. Ndilili imajwi aakuti “ciindi camamanino” naakabelesyegwa ciindi cakusaanguna anyika?

3 Ayo majwi aagambya aakuti “ciindi camamanino,” akasaanguna kwaambwaa mungelo Gabriyeli imyaka iitandila ku 2,600 yainda. Imusinsimi wa Leza iwakayoowede kapati wakamvwa Gabriyeli kaamba kuti: “Swiililisya, O mwana amuntu, cilengano ncecaciindi camamanino.”—Daniele 8:17.

Ecino “[Nce]ciindi Camamanino”!

4. Muunzila nzi zimbi Ibbaibbele molyaamba makani aaciindi cakumamanino?

4 Ikaambo kakuti “ciindi camamanino” alimwi akakuti ‘ciindi ceelede cakumamanino cibikkidwe’ tujanika ziindi zili cisambomwi mubbuku lya Daniele. (Daniele 8:17, 19; 11:35, 40; 12:4, 9) Otu twaambo twaamba “kumazuba aakumamanino” akasinsimwaa mwaapostolo Paulo. (2 Timoteo 3:1-5) Iciindi eci Jesu Kristo wakacaamba kuti ncakubako kwakwe kali Mwami uubikkidwe kujulu.—Matayo 24:37-39.

5, 6. Mbaani ‘ibatuntulika’ kuciindi cakumamanino, alimwi ino ncinzi cacitika?

5 Ibbuku lya Daniele 12:4 lyaamba kuti: “Pele yebo, O Daniele, jala majwi akunamatika ibbuku mane kusikila kumamanino aaciindi. Bantu banji bayootuntulika, aboobo luzibo luyooyungizizigwa.” Ibunji bwazintu nzyaakalemba Daniele zyakali zyamaseseke alimwi zyakanamatikwa kuti batazimvwi bantu kwamyaanda yamyaka. Pele ino mbuti sunu?

6 ‘Kuciindi cakumamanino’ cino, Ibanakristo basyomeka ibanji ‘batuntulika’ mukusola kuteelela Jwi lya Leza, Ibbaibbele. Ncinzi cacitika? Iluzibo lwakasimpe lwavwula kwiinda mukulongezyegwaa Jehova. Mucikozyanyo, Bakamboni ba Jehova ibananike balongezyegwaa busongo ibwabapa kuti bacikonzye kuteelela kuti Jesu Kristo wakaba Mwami kujulu mumwaka wa 1914. Ikweelana amajwi aamwaapostolo aalembedwe kuli 2 Petro 1:19-21, aba bananike antoomwe abeenzinyina basyomeka ‘balateya matwi kumajwi aabusinsimi’ alimwi bali masimpe kuti eci ‘nceciindi cakumamanino.’

7. Nzibalo nzi zimwi izijanwa mubbuku lya Daniele izilyaandanya kumabbuku aambi?

7 Ibbuku lya Daniele lilaandeene amabbuku aambi munzila zili mbozibede. Mulindilyo imwami wakanza kujaya baalumi bakwe basongo akaambo kakuti baalilwa kuluula akupandulula ciloto cikatazya, pele imusinsimi wa Leza wakonzya kucita obo. Ibaalumi bana-bana botatwe ibakaka kukomba cikozyanyo cilamfwu bawaalwa mubbibi lyamulilo lyasoselwa kapati pele bafwutuka kakunyina kukokonyana naaba masusu aabo. Kupobwe limwi, imyaanda-myaanda yabantu babona jaza kalilemba mabala aayoosya abwaanda bwaŋanda yamwami. Basikuvwiya ibabyaabi bapa kuti mwaalumi uucembeede awaalwe mumulindi wabasyuumbwa pele wazwa kakunyina akakwambu. Izinyama zyone zyabonwa mucilengaano elyo zilipedwe bupanduluzi bwabusinsimi bwalo busika mane akuciindi camamanino.

8, 9. Ino bbuku lya Daniele inga lyatugwasya buti ikapati okuno kuciindi cakumamanino?

8 Icakutadooneka, ibbuku lya Daniele lijisi mitwe yamakani yobile yaandeene kapati. Umwi ngwakuluula kakuli umbi ngwabusinsimi. Izibeela zyoonse zyobile zilakonzya kuyaka lusyomo lwesu. Icibeela camakani aazyakuluula citutondezya kuti Jehova Leza ulabalongezya abo ibazumanana kusyomeka kulinguwe. Alimwi cibeela camakani aabusinsimi ciyaka lusyomo kwiinda mukutondezya kuti Jehova ulizizi zintu zili kumbele kakucili myaanda yamyaka noziba zyuulu zyamyaka kazitanacitika.

9 Ibusinsimi bwiindene-indene mbwaakalemba Daniele bugamika mizeezo yesu ku Bwami bwa Leza. Mbotuyaabulangilila kuzuzikizigwa kwabusinsimi buli boobu, ilusyomo lwesu lulayumizigwa, aboobo tulasyoma ncobeni kuti tukkede kuciindi camamanino. Pele basikukazya bamwi balalikazya bbuku lya Daniele kabaamba kuti ibusinsimi ibuli mubbuku lijisi zina lyakwe bwakalembwa kazili zyacitika kale zintu. Ikuti naa kutamikizya oko kakuli kwamasimpe, cilakonzya kuleta mibuzyo mipati kujatikizya ncolyakasinsima bbuku lya Daniele kumakani aaciindi camamanino. Alimwi basikudooneka balazikazya zibeela zyakuluula zyabbuku eli. Aboobo atuvwuntauzye tubone.

Kupegwa Mulandu Mupati!

10. Munzila nzi ibbuku lya Daniele molibejelezyegwa?

10 Amweezeezye kuti muli munkuta muswiilila mulandu mupati. Sinkuta wazumanana ulaamba oyo sikaambo ujisi mulandu wakuti wakacita bumpelenge. Ibbuku lya Daniele lini lyaamba kuti lijisi makani aaluzi aakalembwaa musinsimi muna Hebrayo iwakali kupona mumwaanda wamyaka waciloba awacisambomwi B.C.E. Pele basikukazya baamba kuti bbuku eli ndyakubeja. Aboobo, atusaangune kulanga-langa cibeela cazyakuluula cabbuku eli tubone naa cileendelana azintu zyaciindi.

11, 12. Ncinzi cakacitika kumulandu wakuti Belisazara wakali muntu wakubeja buyo iwatakapona?

11 Ambweni tulange-lange kaambo kaambwa kuti kajatikizya mwami uutako. Caandaano ca 5 cabbuku lya Daniele citondezya kuti Belisazara wakali kweendelezya kali mwami mu Babuloni nowakazundwa munzi oyo mu 539 B.C.E. Basikukazya bakakakazya kaambo aka nkaambo izina lya Belisazara kunyina kumbi nkulyakali kujanika kunze lyamu Bbaibbele. Pele basikwiiya zyaciindi bansiku bakaamba kuti Nabonidus nguwakali mwami wa Babuloni wamamanino.

12 Nokuba boobo, mumwaka wa 1854 ibupandauzi bwatukaye bulembedwe bwakavwukkulwa mumatongo aamunzi wansiku wamu Babuloni wa Uri mucisi ciitwa kuti Iraq sunu. Mumalembe aaya aa cuneiform mwakajanwaa mupailo Mwami Nabonidus ngwakapailila oyo ngwaakati “Beli-sar-ussur mwanaangu mupati.” Nobaba basikukazya bakazumina kuti: Oyu nguwakali Belisazara wamubbuku lya Daniele. Aboobo oyo mwami ngobakali kuti tako wakaliko, nkuti buyo tanaakaningazyibwa mumabbuku aanyika. Obu mbumwi buyo bwabumboni bunji ibuliko ibutondezya kuti malembe aa Daniele ngamasimpe. Ibumboni obu butondezya kuti ibbuku lya Daniele ncobeni ncibeela ca Jwi lya Leza lyabusinsimi alimwi liyandika kuti tulibikkile maanu lino, kuciindi cakumamanino.

13, 14. Ino Nebukadinezara wakali ni, alimwi ino nguleza nzi wakubeja ngwaakali kusyoma kapati?

13 Aambi makani mapati aali mubbuku lya Daniele mbusinsimi ibujatikizya bweende bwazisi zyeendelezya nyika alimwi abukkale bwabeendelezi bamwi bazisi ezyo. Umwi wabeendelezi aba ulakonzya kwaambwa kuti ngusikalumamba wakayaka bwami. Mbwaakali simulyazina mubwami bwa Babuloni, walo ampi yakwe bakazunda basikalumamba ba Farao-Neko muna Egepita ku Karikemesi. Pele imulumbe umwi wakapa kuti oyu mwami sikuzunda alekele mulimo oyu kuli basikalumamba bakwe. Naakamvwa kuti usyi, Nabopolassar wafwa, Nebukadinezara mukubusi wakakkala acuuno cabwami mu 624 B.C.E. Mumyaka iili 43 yabulelo bwakwe wakayaka bwami bwalo bwakali kubikkilizya zisi zyakali zyacisi ca Asuri, alimwi wakakomezya bwami bwakwe kusika ku Aramu alimwi aku Palestaini mane kuya kusika ku Egepita.

14 Nebukadinezara wakali kukomba Marduki, imupati kuli baleza ba Babuloni. Imwami wakali kumulemeka Marduki akaambo kakuzunda kwakwe koonse. Mu Babuloni, Nebukadinezara wakayaka akubotezya matempele aa Marduki alimwi aabaleza bamwi ba Babuloni ibanji. Icikozyanyo cangolida ncaakaimika mucibanda ca Dura oyu mwami muna Babuloni cilakonzya cakaabidwe kuli Marduki. (Daniele 3:1, 2) Alimwi Nebukadinezara ulibonya kuti wakali kukusyoma kapati kusonda naakali kukanza milimo yakwe yabusikalumamba.

15, 16. Ncinzi Nebukadinezara ncaakacitila Babuloni, alimwi ino ncinzi cakacitika naakalisumpula kujatikizya bupati bwamunzi oyo?

15 Ikwiinda mukumanizya kuyaka bwaanda bupati bwamalambo obile ibwa Babuloni bwalo usyi mbwaakatalikide kuyaka, Nebukadinezara wakapa kuti munzi oyu mupati uboneke mbuli kuti taukonzyi kuzundwa pe. Ikutegwa akkomanisye mukaintu wakwe muna Mediya walo wakali kulilauka kalombozya malundu alimwi azisaka zyokwabo, Nebukadinezara waambwa kuti wakapanga myuunda yamujulu—iyaambwa kuti ili akati kamasena aagambya aali ciloba aakuciindi eco cansiku. Wakacita cisi ca Babuloni kuba munzi wakayakilidwe bulambo bupati kuciindi eco. Elo wakalisumpula kapati kaka kujatikizya kuduma kwabukombi obo bwakubeja!

16 Ibuzuba bumwi Nebukadinezara wakalisumpula ategwa: “Sa teensi oyu munzi mupati, Babuloni, ngunjakide?” Nokuba boobo, ikweelana abbuku lya Daniele 4:30-36, imwami “naakacili kwaamba majwi aya” wakasondoka. Mbwaanga tanaakacili kweelela kulela kwamyaka iili ciloba, wakali kulya bwizu mbubwenya buyo Daniele mbwaakasinsimide. Mpoonya ibwami bwakapilusigwa kulinguwe. Sena mulicizi ncociiminina eci mubusinsimi? Sena mulakonzya kupandulula mbokutusisya kumamanino aaciindi ikuzuzikizigwa kupati kwancico?

Ikuyobolola Makani Aabusinsimi

17. Ino ciloto cabusinsimi Leza ncaakatumina Nebukadinezara mumwaka wabili wabweendelezi bwakwe kali mwami wanyika inga mwacipandulula buti?

17 Atuyobolole twaambo tumwi lino kuzwa mubusinsimi ibuli mubbuku lya Daniele. Mumwaka wabili wabulelo bwa Nebukadinezara kali muleli wanyika (606/605 B.C.E.), Leza wakamutumina ciloto ciyoosya. Ikweelana abbuku lya Daniele caandano ca 2, iciloto cakali kujatikizya cikozyanyo cipati icakajisi mutwe wangolida, icamba alimwi amaboko aansiliva, cikungu caco azibelo zyamukuba, myeendo yabutale alimwi zituta zyaco zyabutale buvweleene abulongo. Ino zibeela zyaandene-andeene zyacikozyanyo zyakali kwiiminina nzi?

18. Ino mutwe wangolida, camba amaboko aansiliva alimwi azibelo ada lyamukuba zyacikozyanyo camuciloto zyakali kwiiminina nzi?

18 Imusinsimi wa Jehova wakaambila Nebukadinezara kuti: “Webo, O mwami, . . . nduwe mutwe wangolida.” (Daniele 2:37, 38) Nebukadinezara wakali kweendelezya mulongo wabami ibakali baleli mu Bwami bwa Babuloni. Obu bwami bwakazundwaa bwami bwa Mediya a Persia ibwakali kwiimininwaa camba alimwi amaboko aansiliva aamucikozyanyo. Mpoonya kwakazyooboola Bwami bwaba Giliki ibwakali kwiimininwaa cikungu alimwi azibelo zyamukuba. Ino cisi eco cakali kweendelezya nyika cakatalika-talika buti?

19, 20. Ino Alesandro Mupati wakali ni, alimwi mmulimo nzi ngwaakabeleka mukugwasilizya cisi caba Giliki kweendelezya nyika yoonse?

19 Mumwaanda wamyaka wane B.C.E. imwaalumi mwana-mwana umwi wakabeleka mulimo mupati mukuzuzikizigwa kwacibeela eci cabusinsimi bwa Daniele. Wakazyalwa mumwaka wa 356 B.C.E. elyo bantu bakazi kumwiita kuti ngu Alesandro Mupati. Mbwaakajaigwa buyo usyi, Filipo, mu 336 B.C.E., oyu Alesandro iwakali amyaka yakuzyalwa iili 20 wakakona cuuno cabwami ku Makedoniya.

20 Kumatalikilo aamwaka wa 334 B.C.E., Alesandro wakatalika mulimo wakuzunda. Wakajisi mpi insyoonto buyo pele yanguzu kapati yabasikalumamba ibali 30,000 basimaulu alimwi abali 5,000 basimabbiza. Kumulonga wa Granicus kunyika lwaambo kwa Asia Minor (lino kwiitwa kuti Turkey), Alesandro wakazunda munkondo yakwe yakusaanguna njaakalwana bana Persia mu 334 B.C.E. Ikuzikusika mu 326 B.C.E., oyu sikuzunda mukali kapati wakali bazundide bana Persia elyo wakasakana mane waakusika kwini kujwe ku Mulonga wa Indus walo uuli mu Pakistan sunu. Pele Alesandro wakazundwa munkondo yakwe yamamanino kacili mu Babuloni. Mu June 13, 323 B.C.E. naakamana kupona kwamyaka iili buyo 32 amyezi iili lusele, Alesandro wakalibombya kuli sinkondo ulaanguzu kapati, ilufwu. (1 Ba-Korinto 15:55) Pele ikwiinda mukuzunda kwakwe, ibwami bwaba Giliki bwakaba cisi ceendelezya nyika yoonse mbubwenya mbokwakasinsimwa mubusinsimi bwa Daniele.

21. Mbulelo nzi bwanyika bumbi ibwakali kwiimininwaa myeendo yabutale muciloto cacikozyanyo kunze lya Bwami bwaba Roma?

21 Ino ncinzi ciimininwaa maulu aabutale aacikozyanyo eco cipati? Ncisi ca Roma icakali mbuli butale icakapwayaula akukomauna Bwami bwaba Giliki. Akaambo kakutatondezya bulemu ku Bwami bwa Leza mbwaakali kwaambilizya Jesu Kristo, ibwami bwa Roma bwakamujaya acisamu cakupenzezya mu 33 C.E. Mukusoleka kumanizya Bunakristo bwini-bwini, ibwami bwa Roma bwakapenzya basikwiiya ba Jesu. Nokuba boobo, imyeendo yabutale yamucikozyanyo camuciloto ca Nebukadinezara tiiyakali kwiiminina buyo Bwami bwa Roma pele yakali kutondezyaa ciyoocitika kuli mbubo kumakani aabweendelezi—ikubuka kwabweendelezi Bwanyika yoonse bwa Anglo-America.

22. Ino cikozyanyo camuciloto citugwasya buti kuzyiba kuti tuli kwini kuciindi cakumamanino?

22 Ikwaalanga-langa kabotu makani kutondezya kuti tuli kwini-kwini kuciindi cakumamanino mbwaanga twasika kumaulu aabutale buvwelengene abulongo bwamucikozyanyo camuciloto. Imfwulumende zimwi sunu zili mbuli butale naa nzikali, pele zimwi zili mbuli bulongo. Nokuba kuti ‘lunyungu lwabantu’ lubambizidwe bulongo bupwaika, ibweendelezi buli mbuli butale bwasinikizigwa kulekela bantu buyo kubaa nguzu zyeelede kuzwa kumfwulumende zibalela. (Daniele 2:43; Jobu 10:9) Pele nokuba boobo, bweendelezi bwalunya alimwi abantu buyo kunyina nobwakamantana mbubwenya butajatani butale abulongo. Pele lino-lino Bwami bwa Leza buyoonyonyoona nyika eyi iitajatene mumakani aatwaambo twacisi.—Daniele 2:44.

23. Ino inga mwacipandulula buti ciloto ca Daniele alimwi azilengaano nzyaakabona mumwaka wakusaanguna wabweendelezi bwa Belisazara?

23 Ibusinsimi bwa Daniele ibukondelezya ibuli kucaandano ca 7 abwalo butuleta kumamanino aaciindi. Icaandaano eci ciluula cintu cakacitika mumwaka wakusaanguna wabweendelezi bwa Mwami wa Babuloni, Belisazara. Kuciindi eco Daniele kajisi myaka yakuzyalwa iibalilwa kuma 70, wakalota “ciloto akubona zilengano mumoyo wakwe naak[a]lede abulo bwakwe.” Zyakamuyoosya kaka zilengaano ezyo! Wakakankamuka ulaamba: “Ndakabona myuuwo yone yakujulu ilakopenganya maanzi aamulwizi lupati. Elyo mulwizi mwakazwa banyama bapati bone. Boonse bone kabali amisyobo misyobo.” (Daniele 7:1-8, 15) Balagambya kaka banyama aba! Iwakusaanguna ngusyuumbwa uulaa mababa elyo wabili uli mbuli masekese. Mpoonya kwaboola siluwe uujisi mababa one amitwe yone! Icinyama cane cilaanguzu kapati cilijisi menyo mapati aabutale alimwi ameja aali kkumi. Akati kameja aali kkumi aacinyama eci kwakazwa “keja” ikajisi “meso mbuli meso aamuntu amulomo uuamba makani aayoosya.” Zilakankamanisya kaka zinyama ezi!

24. Kweelana abbuku lya Daniele 7:9-14, ncinzi Daniele ncaakabona kujulu, alimwi ino cilengaano eci cakali kwaamba nzi?

24 Izilengaano zya Daniele lino zyagama kwaamba zyakujulu. (Daniele 7:9-14) “Sinsiku,” Jehova Leza wabonwa kakkede acuuno cabwami cabulemu kali Mubetesi. ‘Kuli basimilimo bakwe ibali cuulu cazyuulu abaabo ibaimvwi kubusyu bwakwe bali zyuulu zili ikkumi zyazyuulu zili ikumi.’ Naamana kubabeteka banyama aba cabukali, Leza wabanyanga bwami akunyonyoona cinyama cane. Ibweendelezi butamani “[ku]bantu bazisi zyoonse abamisyobo yoonse abamyaambo yoonse” bwapegwa kuli “umwi uuli mbuli mwana amuntu.” Eci cakali kwaamba zintu zyakali kuzoocitika kumamanino aaciindi alimwi akukkazikisigwa kwa Mwana amuntu Jesu Kristo acuuno cabwami mumwaka wa 1914.

25, 26. Mmibuzyo nzi iilangilwa kubuzigwa notubala bbuku lya Daniele, alimwi ino ndibbuku nzi linga lyatugwasya kuyiingula?

25 Muntu uli woonse uubala bbuku lya Daniele cakutadooneka uyoobaa mibuzyo minji. Mucikozyanyo, ino zinyama zyone zyakubbuku lya Daniele caandaano 7 ziiminina nzi? Ino businsimi bwa “nsondo zili makumi aali musanu aabili” izyaambidwe kuli Daniele 9:24-27 zipandulula nzi? Ino mbuti kujatikizya Daniele caandaano 11 alimwi amazwanga aabusinsimi aajatikizya “mwami wakunyika” a “mwami wakumusanza”? Ncinzi ncotukonzya kulangila kuzwa kubami aba okuno kumamanino aaciindi?

26 Jehova wapa busongo bwakuteelelesya makani aali boobu kubabelesi bakwe bananike anyika, “basalali ba-Sijulu” mbuli mbobaambwa kubbuku lya Daniele 7:18. Kunze lyaboobo, “muzike musyomesi uucenjede” watugwasya kutegwa toonse tukonzye kuteelelesya malembe aakasololelwaa muuya aamusinsimi Daniele. (Matayo 24:45) Ezi lino zilajanwa mubbuku ipya lyakazwaa kumwaigwa lino-lino kumiswaangano lijisi mutwe wakuti Amububikkile Maanu Businsimi bwa Daniele! Eli bbuku lyamapeeji aali 320 alimwi lijisi zifwanikiso zibotu lilazibandika zibeela zyoonse zyabbuku lya Daniele. Lilabubandika businsimi boonse ibuyumya lusyomo alimwi azyakuluula zyoonse zyakalembwaa musinsimi uuyandwa Daniele.

Lilaampindu Kapati Kuciindi Cesu

27, 28. (a) Mmakani nzi aaliko kujatikizya kuzuzikizigwa kwabusinsimi buli mubbuku lya Daniele? (b) Ino tukkede kuciindi cili buti, alimwi ino ncinzi ncotweelede kucita?

27 Amulange-lange kaambo aka kapati: Kunze buyo lyatubeela tusyoonto, ibusinsimi buli mubbuku lya Daniele boonse bwakazuzikizigwa kale. Mucikozyanyo, tulibubwene kale bukkale bwamunyika bwalo bwiimininwaa zituta zyamucikozyanyo camuciloto cakubbuku lya Daniele caandano ca 2. Icisiko cacisamu cakuli Daniele caandaano ca 4 cakaangununwa ciindi Mwami wabu Mesiya, Jesu Kristo naakakkazikwa acuuno cabwami mu 1914. Mbubwenya mbokwakasinsimwa kucaandaano ca 7, Sinsiku wakapa bweendelezi ku Mwana amuntu aciindi eco.—Daniele 7:13, 14; Matayo 16:27–17:9.

28 Imazuba aali 2,300 aakuli Daniele caandaano ca 8 antoomwe amazuba aali 1,290 alimwi amazuba aali 1,335 aakucaandaano ca 12 oonse akainda kale. Ikwiiya caandaano ca 11 cabbuku lya Daniele kutondezya kuti imazwanga aali akati ‘kamwami wakunyika amwami wakumusanza’ asika kumamanino. Zyoonse ezi ziyungizya buyo bumboni bwa Magwalo bwakuti tuli kumamanino kwini kwaciindi cakumamanino. Mbwaanga twabona ciimo cesu cilibedelede kuciindi eci cakumamanino, ino ncinzi ncotweelede kukanza kucita? Tweelede kuzumanana kutobela jwi lya Jehova Leza lyabusinsimi.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ncinzi Leza ncayanda kuti bantu boonse bazyibe kujatikizya ciindi ncotupona?

• Ino bbuku lya Daniele inga lyaluyumya buti lusyomo lwesu?

• Ino cikozyanyo camuciloto ca Nebukadinezara cakajisi mbazu nzi, alimwi ino ezi zyakali kwiiminina nzi?

• Ncinzi ceelede kubikkila maanu kujatikizya kuzuzikizigwa kwabusinsimi buli mubbuku lya Daniele?

[Mibuzyo yaciiyo]