Skip to content

Skip to table of contents

Amubalemeke Ibapedwe Nguzu Zyakumweendelezya

Amubalemeke Ibapedwe Nguzu Zyakumweendelezya

Amubalemeke Ibapedwe Nguzu Zyakumweendelezya

“Amubalemeke bantu boonse. Amuyande babunyina. Amumuyoowe Leza. Amumulemye mwami wacisi.”—1 PETRO 2:17.

1, 2. Ino bantu babubona buti bweendelezi mazubaano? Ino nkaambo nzi?

IMUTUMBU umwi wakalilauka ulaamba: “Ibana balalisalila zintu zyakucita zyoonse. Tababalemeki bazyali babo.” Kapepa kamwi kanamatikwa aamyootokala kalembedwe kuti, “Amubukazye Bweendelezi.” Eeyo mizeezo yobile buyo iiliko mazubaano kujatikizya bukkale, mbubwenya mbuli mbomuzyi. Ikutalemeka bazyali, bamayi, basikulemba milimo alimwi abeendelezi bamfwulumende kulidumide nyika yoonse mbwiizulwa.

2 Bamwi balakonzya kwiile kukakaa kwaamba kuti, ‘Aabo ibajisi zyuuno zyabweendelezi tandeelede kubalemeka pe.’ Zimwi ziindi ikaambo aka kanyina mbokakakwa pe. Lyoonse tulamvwa makani aajatikizya beendelezi bamfwulumende bampelenge, balembi bamilimo balyatu, bamayi batayiisyi kabotu alimwi abazyali bapenzya bana. Cikkomanisya ncakuti, mbasyoonto Banakristo ibazilanga boobo zintu kujatikizya baabo ibeendelezya mumbungano.—Matayo 24:45-47.

3, 4. Nkaambo nzi Banakristo ncobeelede kubalemeka aabo ibajisi zyuuno zyabweendelezi?

3 Mbotuli Banakristo, “kuleelede” kuti katubalemeka aabo ibajisi bweendelezi mucisi. Imwaapostolo Paulo wakalailila Banakristo kuti “balibombye kumaami aacisi. Nkaambo taakwe bwami cita buzwa kwa-Leza, nkabela maami aaliwo alibikidwe kwa-Leza.” (Ba-Roma 13:1, 2, 5; 1 Petro 2:13-15) Paulo alimwi wakatondezya kaambo kapati ncokuyandika kutobela bweendelezi mumukwasyi naakati: “Nubanakazi, amulibombye kubalumi banu, mbubonya mbukweelede mu-Mwami. Banike amuswiilile bazyali banu mumakani oonse, nkaambo kucita obo nkokubotezya Mwami.” (Ba-Kolose 3:18, 20) Tweelede kubalemeka ibaalu mumbungano akaambo kakuti ‘bakabikkwaa Muuya Uusalala kuti babe balangizi mumbungano ya Mwami.’ (Incito 20:28) Ibweendelezi bwabantunsi tulabulemeka nkaambo tulamulemeka Jehova. Pele ikulemeka bweendelezi bwa Jehova nceceelede kuba citaanzi mubuumi bwesu.—Incito 5:29.

4 Katuyeeyede bweendelezi bwa Jehova bupati, atulange-lange zikozyanyo zyabantu bamwi ibatakabalemeka aabo ibakajisi zyuuno zyabweendelezi alimwi azyabamwi ibakacita oobo.

Ikubula Bulemu Kuletela Kukakwa

5. Ino Mikala wakamusampaula buti Davida, alimwi ino eco cakamuletela nzi?

5 Kuzwa kumakani aajatikizya Mwami Davida, tulakonzya kubona mbwabalanga Jehova bantu ibasampaula bweendelezi bubikkidwe a Leza. Davida naakaleta ibbokesi lyacizuminano ku Jerusalemu, mukaintu wakwe Mikala ‘wakabona Mwami Davida ulasotoka akuzyana kubusyu bwa-Jehova, wakamusampaula mumoyo wakwe.’ Mikala tanaakeelede kubona Davida kuti ngusilutwe buyo wamukwasyi pele akuti mmwami wacisi. Nokuba boobo, wakaamba mbwaakali kulimvwa cakusampaula ategwa: “Ma! Weebeka sunu mwami wa-Israyeli naakalivumbula kumeso aabasimbi babalanda bakwe mbubonya mbubalivumbula basikambotwe-mbotwe!” Akaambo kaceeci, Mikala tanaakazyala bana pe.—2 Samuele 6:14-23.

6. Ino Jehova wakakubona buti kusampaula kwa Kora nkwaakasampaula bananike bakwe?

6 Icikozyanyo cakutalemeka bweendelezi bwateokrasi bubikkidwe aa Leza iciindide cakali ceeco ca Kora. Mbwaanga wakali mu Kohati, wakajisi coolwe cibotu kaka cakubelekela Jehova kucikombelo! Nokuba boobo, wakabajanina mulandu ba Musa a Aroni, ibeendelezi bananike babana Israyeli Leza mbaakabikkide. Kora wakabungana antoomwe abasilutwe bambi bana Israyeli mpoonya cabukali kapati wakaambila Musa a Aroni kuti: “Bantu boonse buyo balasalala, alimwi Jehova mpali akati kabo. Nkaambonzi mwalipa bwami kwiinda imbungano yoonse yabantu ba-Jehova?” Ino Jehova wakamubona buti Kora antoomwe ambocakali limwi? Leza wakabona kuti micito yabo yakali kunyansya Jehova mwini. Naakamana kulibonena baabo mbocakali limwi kabamenwaa nyika, Kora antoomwe abasilutwe ibali 250 mbocakali limwi bakanyonyoonwa amulilo wakazwa kuli Jehova.—Myeelwe 16:1-3, 28-35.

7. Sena “baapostolo bapati cakwiinda” kuli kaambo kabotu nkobakajisi kakusampaula bweendelezi bwa Paulo?

7 Mumbungano yamumwaanda wamyaka wakusaanguna, kwakali bantu ibakali kunyansya bweendelezi bwateokrasi. Aabo ibakali kutegwa “baapostolo bapati cakwiinda” mumbungano yaku Korinto bakali kumunyansya Paulo. Bakacimwa akaambo kaluzibo lwakwe ndwaakajisi mukwaambaula, balaamba: “Naaboneka kumeso, ulikompeme buyo, alimwi kwaamba kwakwe nkusampusi.” (2 Ba-Korinto 10:10; 11:5) Kunyina makani naa Paulo wakalicizyi kukanana kabotu naa pe, wakeelede kulemekwa mbwaanga wakali mwaaposotolo. Pele sena ncobeni kukanana kwa Paulo kwakali kucima? Imakani aakwe aabuleya aalembedwe mu Bbaibbele apa bumboni butondezya kuti wakali mwaambi uuzula. Kamuyeeya buyo, mumubandi mufwaafwi buyo a Heroda Agripa Wabili, ‘haazibwene mumakani aaba Juda,’ Paulo wakapa kuti mwami asike nkwaamba kuti: “Kukucikombelezya kuniini ulandisandula kuba mu-Kristo”! (Incito 13:15-43; 17:22-34; 26:1-28) Pele baapostolo bapati cakwiinda ku Korinto bakamutamikizya kuti wakali musampusi mukwaamba kwakwe! Ino Jehova wakababona buti? Mumulumbe wakalembelwa balangizi bakumbungano yaku Efeso, Jesu Kristo wakabalumbaizya aabo ibakakaka koongelezyegwaa bantu ibakali ‘kulyaamba kuti mbaapostolo, nekubaboobo tabali baapostolo.’—Ciyubunuzyo 2:2.

Nkubalemeka Nobatalondokede

8. Ino Davida wakatondezya buti kuti wakabulemeka bweendelezi Jehova mbwaakapede Saulo?

8 Kuli zikozyanyo zinji mu Bbaibbele zyabantu ibakalemeka baabo ibakali mubweendelezi neliba leelyo nobatakali kubeendelezya kabotu. Davida ngumwi wacikozyanyo eco cibotu. Mwami Saulo, ibweendelezi Davida mwaakali kubelekela wakabaa munyono akaambo kakuzwidilila kwa Davida, eelyo wakayanda kuti amujaye. (1 Samuele 18:8-12; 19:9-11; 23:26) Pele, nokuba kuti wakalijisi ziindi zinji naakali kunga wajaya Saulo, Davida wakati: “Jehova anditondye kucita obo kumwami munanike wa-Jehova. Ijanza lyangu limuume buti, mbwali munanike wa-Jehova?” (1 Samuele 24:3-6; 26:7-13) Davida wakalizyi kuti Saulo nguwakalubizide, pele wakalekela Jehova kuti abeteke nguwe. (1 Samuele 24:12, 15; 26:22-24) Kunyina naakatongooka nokuba kukalalila Saulo.

9. (a) Ino Davida wakalimvwa buti naakali kupenzyegwaa Saulo? (b) Ino inga twazyiba buti kuti bulemu bwa Davida kuli Saulo bwakali bwini-bwini?

9 Sena Davida wakatyompwa eelyo naakali kupenzyegwa? Davida wakalilila Jehova ulaamba: “Nkaambo . . . bantu bakali balavwima buumi bwangu.” (Intembauzyo 54:3) Wakalilila Jehova camoyo woonse ulaamba: “Undivune kulibasinkondoma, O Leza wangu . . . Basinguzu babungana kuti bandilwisye. Tuuli mulandu wangu, naa cibi cangu, O Jehova. Balazuzaana kundibambila mebo nentakwe kaambo. Buka, undigwasye, ubone.” (Intembauzyo 59:1-4) Sena kuli nomwakalimvwide boobo cakuti nokuba kuti kunyina nomwakamubisizya muntu umwi uujisi bweendelezi pele walo wakazumanana kumupenzya? Davida tanaakaleka kumulemeka Saulo. Saulo naakafwa, muciindi cakusotauka kuzyana akaambo kakukondwa, Davida wakaimba lwiimbo lwamalila cabuumba ulaamba: “Saulo a-Jonatani bakali bayandwi, bakali babotu mubuumi bwabo . . . Bakali aluno kwiinda insika, bakali anguzu kwiinda balavu. Nubasimbi ba-Israyeli, amulile Saulo.” (2 Samuele 1:23, 24) Taciliboteli kaka cikozyanyo cakupa bulemu bwini-bwini kumunanike wa Jehova, nokuba kuti Davida wakabisizyigwaa Saulo!

10. Ncikozyanyo nzi cibotu Paulo ncaakapa mukulemeka bweendelezi bubikkidwe a Leza bwakabunga keendelezya, alimwi ino eco cakasololela kunzi?

10 Akwalo kuciindi ca Bunakristo kuli zikozyanyo zibotu zyabantu ibakalemeka bweendelezi bwakabikkidwe a Leza. Mucikozyanyo, amuyeeye Paulo. Wakakulemeka kusala koonse kwakacitwaa kabunga keendelezya kambungano ya Bunakristo mumwaanda wamyaka wakusaanguna. Mukuswaya kwa Paulo kwamamanino ku Jerusalemu, ibakabunga keendelezya bakamulailila kuti alisalazye kweelana acilengwa kutegwa atondezye boonse kuti kunyina naakausulaikide Mulawo wa Musa. Paulo naakatalika kuyeeya kuti: ‘Musyule ibuumi bwangu nobwakali muntenda, ibakwesu aaba bakandilailide kuti ndizwe mu Jerusalemu. Ono bayanda kuti nditondezye caantangalala kubuleya kuti ndilaulemeka Mulawo wa Musa. Ndakalemba kale lugwalo kubana Galatiya lwakubalailila kuti baleke kutobela Mulawo oyu. Ikuti naa nduunke kuntempele, ibamwi tabakaiteeleli kabotu micito yangu, bayooyeeya kuti ndili mukucinca akutobela baabo ibatapaludwe.’ Pele kuboneka kuti Paulo tanaakayeeya boobo pe. Mbwaanga kwakanyina njiisyo zya Bunakristo zyakasotokwa, wakalemeka alimwi akutobela lulayo lwabakabunga keendelezya kamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Icakacitika mpoonyaawo ncakuti Paulo wakavwunwa kunkamu yaba Juda yabafwumpi, alimwi kuzwawaawo, kwamyaka yobile wakalaangidwe muntolongo. Kumamanino, kuyanda kwa Leza kwakacitwa. Paulo wakakambaukila bantu balupati-pati ku Kaisareya alimwi kwiinda mukubbadelelwaa mfwulumende wakatolwa ku Roma kuyookambaukila Kaisara lwakwe.—Incito 9:26-30; 21:20-26; 23:11; 24:27; Ba-Galatiya 2:12; 4:9, 10.

Sena Mulabutondezya Bulemu?

11. Ino inga twatondezya buti bulemu kumfwulumende yeendelezya?

11 Sena mulabatondezya bulemu mbobeelede aabo ibali mubweendelezi? Banakristo balailidwe kuti ‘bape bantu boonse mbubeelede . . . oyo uuelede kulemekwa, bamulemeke.’ Ncobeni kulibombya kwesu “kumaami aacisi” takujatikizyi buyo kutela mitelo kulikke pe, pele akuti twaalemeke maami ayo kwiinda mukulilemeka kwesu amukwaambaula. (Ba-Roma 13:1-7) Ino tucita buti eelyo notujisi beendelezi bamumfwulumende basilunya? Kubusena butegwa Chiapas State kucisi ca Mexico, ibeendelezi mubusena bumwi bakanyanga mpulazi zyamikwasyi ya Bakamboni ba Jehova zili 57 akaambo kakuti Banakristo aba tiibakatola lubazu mumapobwe aabukombi. Kumiswaangano yakacitwa kutegwa makani ayo akosolwe, Bakamboni kabasamide kabotu bakali kukanana cabulemu kapati. Nokwakainda mwaka omwe, makani akakosolwa kuti bakanyina mulandu. Iciimo cabo cakapa kuti bantu bakali kulangilila babape bulemu mane akuyanda kuti abalo babe Bakamboni ba Jehova!

12. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuti banakazi babalemeke “cakuyoowa” bamalumi babo batasyomi?

12 Ino inga mwatondezya buti bulemu kubweendelezi mbwabikkide Leza mumukwasyi? Naakamana kubandika cikozyanyo ca Jesu cakupenzyegwa, imwaapostolo Petro wakati: “Mbubonya obo, anywebo nobanakazi, amulibombye kubalumi banu nobeni, kuti kwanooli bamwi bataswiililisyi kumakani, basanduke nkaambo kanyendelo zyabakazi babo, kuti tabaambilwi zintu, kukulangilila inyendelo zyanu zisalala nzimwendela cakuyoowa.” (1 Petro 3:1, 2; Ba-Efeso 5:22-24) Awa Petro wakakankaizya kuyandika kwakuti mukaintu alibombye kumulumaakwe “cakuyoowa,” nokuba kuti bamalumi bamwi inga kakunyina cini ncobacita kutegwa balemekwe boobo. Ibulemu bwamukaintu bulakonzya kusandula moyo wamulumi wakwe uutasyomi.

13. Ino bamakaintu inga babalemeka buti bamalumi babo?

13 Mumakani aayengelede magwalo aaya, Petro watwaambila cikozyanyo ca Sara, walo mulumaakwe Abrahamu uuli ncikozyanyo cibotu kapati camuntu silusyomo. (Ba-Roma 4:16, 17; Ba-Galatiya 3:6-9; 1 Petro 3:6) Sena bamakaintu bajisi bamalumi basyoma tabeelede kulemeka bamalumi babo mbuli mbobeelede kubalemeka bamakaintu bajisi bamalumi batasyomi? Ino mbuti naa kuli makani amwi ngomwiimpana amulumaanu? Jesu wakapa lulayo lukonzya kubeleka mumbazu zyoonse aawa naakati: “Muntu uukusungilizya kuyumuna musinzo omwe, musindikile misinzo yobile.” (Matayo 5:41) Sena mulamulemeka mulumaanu kwiinda mukutobela nzyaamba? Ikuti naa eci cilamuyumina kucita, amumwaambile mbomulimvwa kujatikizya makani ayo. Mutaile kuyeeyela buyo kuti ulizyi mbomulimvwa. Pele eelyo nomumuzyibya nzyomuyeeya, amucite oobo munzila yabulemu. Ibbaibbele litulaya kuti: “Kwaamba kwanu kulweezegwe amunyo wakulumba, kuti mube abusongo bwakutyaba kabotu kubantu boonse bamubuzya makani.”—Ba-Kolose 4:6.

14. Ino kulemeka bazyali kujatikizya nzi?

14 Ino mbuti nywebo nobana? Ijwi lya Leza lilailila kuti: “Banike, amulemeke bazyali banu mu-Mwami, nkaambo cililuleme kucita obo. Aka kapango kakuti, Lemya uso abanyoko, ngumulazyo mutaanzi uuyungizizigwa cisyomezyo.” (Ba-Efeso 6:1-3) Amubone kuti kulemeka bazyali banu caambwa kuti ncimwi buyo ‘akulemya bauso abanyoko.’ Ibbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti “lemya” lijisi bupanduluzi “bwakuulika muulo” naa “kutondezya mbocidula cintu cimwi.” Aboobo, ikulemeka kujatikizya zintu zinji kunze lyakwiile kutobela kumwi kamucimidwe milawo yabazyali njomubona kuti taili kabotu. Leza uyanda kuti mubalombozye kapati bazyali banu alimwi mubukkomanine kapati busolozi bwabo.—Tusimpi 15:5.

15. Mbuti bana mbobanga bazumanana kubapa bulemu neliba leelyo bazyali nobalubizizye?

15 Ino ncinzi ncomweelede kucita ikuti naa bazyali banu bacita cintu cimwi cikonzya kucesya bulemu mbomujisi kulimbabo? Amulange makani kweelanaa mbobaalanga balo. Sena tabali mbabo ‘ibakamuzyala’ alimwi ibakamukomezya? (Tusimpi 23:22) Sena tabakulwaizyigwi kutondezya luyando akaambo kandinywe? (Ba-Hebrayo 12:7-11) Kamubandika cabulemu kubazyali banu, mubapandulwide cakulibombya mbomulimvwa. Neliba leelyo nobaingula munzila njomutayandi, mutainguli cakubula bulemu pe. (Tusimpi 24:29) Kamuyeeya Davida mbwaakazumanana kulemeka Saulo neliba leelyo mwami nakaleya kukutobela lulayo lwa Leza. Amumulombe Jehova kuti amugwasye kweendelezya mbomulimvwa. Davida wakati: “Amutule myoyo yanu kulinguwe; Leza ngemayubilo esu.”—Intembauzyo 62:8; Malilo 3:25-27.

Amubalemeke Aabo Ibasololela

16. Ncinzi ncotunga twaiya kucikozyanyo cabamaiyi babeji alimwi abangelo?

16 Ibaalu mumbungano babikkwaa muuya uusalala, nokuba boobo tabalondokede pe alimwi balalubizya. (Intembauzyo 130:3; Mukambausi 7:20; Incito 20:28; Jakobo 3:2) Akaambo kaceeci, bamwi mumbungano balakonzya kababijilidwe akaambo kabaalu bali mumo. Ino tweelede kutyani ikuti naa tulimvwa kuti cintu cimwi mumbungano tacili mukweendelezyegwa kabotu, naa eelyo nokulibonya boobo? Amubone kwiindana kwakaliko akati kabamayi bakubeja bamumwaanda wamyaka wakusaanguna alimwi abangelo: “Ma! Aba basingulumukila [bamayi babeji] balalipa bupati! Tabayoowi kusampaula balemu, anukuti baangelo, babainda kunguzu akubupati, tababikili imbeta zyakusampaula kubusyu bwa-Jehova.” (2 Petro 2:10-13) Bamayi babeji nobakali kusampaula “balemu,” nkokuti ibaalu ibakapedwe bweendelezi mumbungano yamumwaanda wamyaka wakusaanguna, ibangelo kunyina nobakabasampaula bamayi bakubeja ibakali kumwaya lukamantano akati kabakwesu. Ibangelo mbwaanga bajisi zyuuno zisumpukide kapati alimwi mbwaanga bayandisya bululami kwiinda bantunsi, bakalizizyi zyakali kucitika mumbungano. Pele akaambo ‘kakulemeka Jehova,’ bakalekela Leza kuti abeteke nguwe.—Ba-Hebrayo 2:6, 7; Juda 9.

17. Ino lusyomo lwanu lujatikizidwe buti caboola mukulanganya mapenzi ngomulimvwa kuti baalu balilubizizye?

17 Sena tatweelede kubaa lusyomo muli Jesu Kristo, Silutwe wambungano ya Bunakristo uupona nokuba kuti cintu cimwi tacili mukweendelezyegwa kabotu mbuli mboceelede? Sena tazizyi zintu zili mukucitika mumbungano yakwe mwini nyika yoonse mbwiizulwa? Sena tatweelede kulemeka nzila njali mukubelesya kululamika zintu alimwi akuzyiba kuti ulijisi nguzu zyakweendelezya zintu zyoonse? Ncobeni, ‘ino ndiswe bani swebo notubeteka beenzuma?’ (Jakobo 4:12; 1 Ba-Korinto 11:3; Ba-Kolose 1:18) Ino mulekela nzi kumwaambila Jehova makani oonse mumipailo yanu?

18, 19. Ncinzi ncomunga mwacita eelyo nomulimvwa kuti mwaalu walubizya mumakani amwi?

18 Akaambo kakuti tatulondokede, kulakonzya kubuka mapenzi amwi. Kulakonzya kuba ziindi zimwi mwaalu nanga walubizya cakuti bamwi balakonzya kunyonganizigwa kapati. Ikufwambaana kubweza ntaamu mubukkale buli boobo takukazicinci pe zintu. Ambweni kuyooliindizya buya penzi elyo. Aabo ibajisi bupampu bwakumuuya bayoolindila Jehova kuti alulamike zintu alimwi akupa lulayo luli loonse luyandika aciindi cakwe mwini alimwi amunzila njayanda.—2 Timoteo 3:16; Ba-Hebrayo 12:7-11.

19 Ino mbuti naa makani amwi amupenzya kapati? Muciindi cakwaambila bamwi mumbungano, ino mulekela nzi cabulemu kusikila baalu akulomba lugwasyo lwabo? Kakunyina kutamikizya kuli koonse, amupandulule mbwaamunyonganya makani ayo. Lyoonse ‘kamubeetelela’ alimwi kamubalemeka nomuyanda kuti bamugwasye. (1 Petro 3:8) Mutaambi cakusampaula pe, pele kamusyoma kuti Mbanakristo basimide munzila yakumuuya. Amukutambule camaanza obile kukulwaizya kwamu Magwalo koonse nkobanga bamupa caluyando. Alimwi ikuti kulibonya kuti kuciyandika ntaamu zimbi zyakululamika twaambo izyeelede kubwezwa, amusyome kuti Jehova uyoobasololela baalu kuti bacite zintu zibotu alimwi ziluzi.—Ba-Galatiya 6:10; 2 Ba-Tesalonika 3:13.

20. Ino mmakani nzi ngotutiikalange-lange mucibalo citobela?

20 Pele kuli mbazu aimbi yeelede kulangwa-langwa kujatikizya kulemeka baabo ibali mubweendelezi. Sena aabo ibabikkidwe muzyuuno zyabweendelezi tabeelede kubalemeka aabo mbobeendelezya? Atucilange-lange eci mucibalo citobela.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Nkaambo nzi kapati nkotujisi ncotweelede ikubapeda bulemu aabo ibajisi bweendelezi?

• Ino Jehova a Jesu bababona buti aabo ibasampaula bweendelezi bubikkidwe aa Leza?

• Nzikozyanyo nzi zibotu nzyotujisi zyabantu ibakalemeka baabo ibakali mubweendelezi?

• Ncinzi ncotunga twacita ikuti umwi akati kabaabo ibatweendelezya walibonya kuti ulilubizyide mumakani amwi?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

Sara wakabulemeka kapati bweendelezi bwa Abrahamu, aboobo wakalikkomene

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Mikala taakabulemeka bweendelezi bwa Davida kali silutwe wamukwasyi alimwi imwami

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

“[Cilatondwa kulindime]. . . . Ijanza lyangu limuume buti, mbwali munanike wa-Jehova?”

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Ino mulekela nzi kumwaambila Jehova mumipailo yanu makani oonse ngomulibilika?