Skip to content

Skip to table of contents

“Inywe Nyoonse Muli Babunyina”

“Inywe Nyoonse Muli Babunyina”

“Inywe Nyoonse Muli Babunyina”

“Inywe mutaambwi [kuti] Mwami pe, nkaambo nguumwi mufundisi wanu, nkabela inywe nyoonse muli babunyina.”—MATAYO 23:8.

1. Mmakani nzi ngotweelede kulanga-langa?

KAYANDISISYA kuzyiba, imukaintu umwi Munakristo wakucisi cimwi ca Kujwe wakabuzya misyinali uuzwa ku Australia ategwa, “Nguni weelede kulemekwa kapati akati kamisyinali awaku Beteli?” Wakali kuyanda kuzyiba weelede kulemekwa kapati akati kamisyinali uuzwa kucisi cimbi alimwi amubelesi munyenzi ubelekela kuofesi lyamutabi wa Watch Tower Society. Imubuzyo oyo uutondezya bukkale budumide bwakubikkila maanu kucuuno cijisi muntu wakamugambya misyinali. Pele imubuzyo wakuti nguni mupati ukulwaizyigwaa kuyandisisya kuzyiba cuuno ncajisi muntu kujatikizya nguzu zyabweendelezi umwi aumwi nzyajisi.

2. Ino bakombima tweelede kubabona buti?

2 Ikubikkila maanu kuzyuuno ooku takuli kweenzu pe. Nobaba basikwiiya ba Jesu bakazumanana kukazyanya kujatikizya wakali mupati akati kabo. (Matayo 20:20-24; Marko 9:33-37; Luka 22:24-27) Abalo bakazwide mubukkale bwabantu, ibwaba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna, ibwakali kubikkila maanu kapati aazyuuno zijisi bantu. Kayeeyede bukkale bwabantu buli boobo, Jesu wakalaya basikwiiya bakwe ulaamba: “Inywe mutaambwi [kuti] Mwami pe, nkaambo nguumwi mufundisi wanu, nkabela inywe nyoonse muli babunyina.” (Matayo 23:8) Sikwiiya Bbaibbele wazina lya Albert Barnes cimwi ciindi wakati, ibbala lyabukombi ilyabulemu mbuli lyakuti “Mufundisi,” ilyaamba kuti “Mwiiyi,” “likulwaizya kulisumpula akulitukumuna kuli baabo ibaitwaa ndilyo, alimwi liletela munyono akulimvwa kubula mpindu muli baabo ibataitwi boobo; alimwi inzila yoonse acilengwa eci ciliimpene kapati ‘aciimo ca Kristo cakutalisumpula.’” Ncobeni, Banakristo tababelesyi majwi aakuti “Mwaalu Niini” ikwaamba balangizi akati kabo kababelesya bbala lyakuti “mwaalu” kuba bbala lyabulemu ilyakulumbaizya. (Jobu 32:21, 22) Kulubazu lumwi, baalu ibatobela caamba lulayo lwa Jesu balabalemeka bamumbungano boonse mbubwenya Jehova mbwalemeka bakombi bakwe basyomeka alimwi a Jesu Kristo mbwalemeka basikumutobela basyomeka.

Icikozyanyo ca Jehova Alimwi aca Jesu

3. Ino Jehova wakazilemeka buti zilenge zyakwe zyamuuya?

3 Nokuba kuti Jehova “Mupatikampatila,” kuzwa kumatalikilo kwini wali kuzilemeka zilenge zyakwe kwiinda mukuzijatikizya mumilimo yakwe. (Intembauzyo 83:18) Naakalenga muntunsi wakusaanguna, Jehova wakamujatikizya Mwanaakwe simuzyalwaalikke mumulimo kabeleka “ambali lyakwe.” (Tusimpi 8:27-30; Matalikilo 1:26) Jehova mane wakatamba bangelo bakwe kujulu kuti baambe mbobayeeya kujatikizya mbwaakeelede kujaigwa Mwami mubyaabi Ahabu eelyo naakayanda kuti acite boobo.—1 Bami 22:19-23.

4, 5. Ino Jehova ubalemeka buti bantu mbaakalenga?

4 Jehova ulalela kali Mwami Mupati anyika akujulu. (Deuteronomo 3:24) Tayandiki kubabuzya cintu cili coonse bantunsi. Nokuba boobo, ulalibombya kutegwa ababikkile maanu. Sintembauzyo umwi wakaimba kuti: “Ngwani uuli mbuli Jehova Leza wesu, uukala kujulu kulamfu, uulibombya kuti abone zintu zyakujulu azyaansi? Ulabusya mutengwana kuzwa kulusuko.”—Intembauzyo 113:5-8.

5 Katananyonyoona minzi ya Sodoma a Gomora, Jehova wakaiswiilila mibuzyo ya Abrahamu alimwi kuyandisya kuti zintu zicitwe cabululami kwakazuzikizigwa mbubwenya mbwaakali kuyanda. (Matalikilo 18:23-33) Nokuba kuti Jehova wakalicizyi kale cakali kunoocitika mukutobela kulomba kwa Abrahamu, cakukkazika moyo wakamuswiilila Abrahamu alimwi wakamumvwida nzyaakali kwaamba.

6. Ncinzi cakacitika Jehova naakatondezya bulemu eelyo Habakuku naakabuzya mubuzyo?

6 Alimwi Jehova wakamuswiilila Habakuku iwakabuzya kuti: “O Jehova, njooleka lili kukukwiilila notamvwi?” Sena mubuzyo oyo Jehova wakaubona kuti wakali kusola kukazya bweendelezi bwakwe? Peepe, ikubuzya kwa Habakuku wakakubona kuti kuleelela, aboobo mpoonyaawo wakatondezya makanze aakwe aakubusya ba Kasidi kuzwidilizya mbeta zyakwe. Wakasyomezya musinsimi kuti ‘ilubeta olu lwakasinsimwa lwakali kuyoocitika ncobeni.’ (Habakuku 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) Kwiinda mukubikkila maanu kukulibilika kwa Habakuku alimwi akumwiingula, Jehova wakamulemeka musinsimi oyo. Aboobo, imusinsimi oyo iwakanyongene mumizeezo lino wakakondwa, kasyomede muli Leza walufwutuko lwakwe. Eci cilatondezyegwa mubbuku lya Habakuku ilyakamunikilwaa muuya alimwi iliyumya lusyomo lwesu muli Jehova sunu.—Habakuku 3:18, 19.

7. Nkaambo nzi ncokuyandika kutelaikaa mulimo wa Petro ngwaakacita lya Pentekoste mu 33 C.E.?

7 Icikozyanyo cimbi cibotu mukutondezya bulemu kuli bamwi nceeco ca Jesu Kristo. Jesu wakaambilide basikwiiya bakwe kuti “umwi aumwi uunditama kubusyu bwabantu, ambebo nzoomutama kubusyu bwa-Taata.” (Matayo 10:32, 33) Pele, imasiku aabuzuba mbwaakaabwa, basikwiiya bakwe boonse bakamumwaika, alimwi imwaapostolo Petro wakamutama ziindi zyotatwe. (Matayo 26:34, 35, 69-75) Jesu tanaakalanga buyo ciimo ca Petro pele wakabikkila maanu mbwaakali kulimvwa mumoyo alimwi akweempwa kupati nkwaakacita. (Luka 22:61, 62) Kwiinde buyo mazuba aali 51, Kristo wakamulemeka mwaapostolo oyo wakeempwa kwiinda mukumuzumizya kwiiminina basikwiiya ba Jesu ibali 120 lyabuzuba bwa Pentekoste alimwi akuti abelesye “zijaluzyo zya-Bwami” zyakusaanguna. (Matayo 16:19; Incito 2:14-40) Petro wakazumizigwa ‘kusanduka akubayumya ibanyina.’—Luka 22:31-33.

Ikulemeka Banamukwasyi

8, 9. Mbuti mulumi mbwanga waiya Jehova a Jesu mukulemeka mukaintu wakwe?

8 Balumi alimwi abazyali inga bacita kabotu ikuti baiya Jehova alimwi a Jesu Kristo nobabelesya bweendelezi bwakapegwaa Leza. Petro wakalailila kuti: “Nobalumi, mbubonya obo, amukale kabotu abakazi banu, nkaambo mukazi uli mbuli cilongo cikompeme.” (1 Petro 3:7) Amweezeezye kuti mujisi tambula mujanza, lyalo cakutadooneka likonzya kupwaika kwiinda nkomeki iibezedwe buya. Sena inga tamukoobikkila maanu kapati? Imulumi ulakonzya kucita obo kwiinda mukwiiya Jehova, ikuswiilila mizeezo yamukaintu wakwe nokuyandika kucita kusala kumwi kujatikizya mukwasyi. Amuyeeye kuti Jehova wakatola ciindi cili mbocibede kabandika a Abrahamu. Akaambo kakuti talondokede, mulumi ulakonzya kukakilwa kwaateelela kabotu makani oonse. Aboobo sena inga tacikooba camaanu kuti alemeke mukaintu wakwe kwiinda mukulanga-langa muzeezo wakwe camoyo woonse?

9 Muzisi oomo bweendelezi bwabaalumi mobubikkilwa maanu kapati, mulumi weelede kunooyeeya kuti mukaintu wakwe ambweni inga wayandika kuzunda cisinkilizyo cimwi cikatazya cakwaamba zili mumoyo wakwe. Amwiiye Jesu Kristo mbwaakeendelezya basikwiiya bakwe ibakali kuyooba baciinga casibwiinga kumbele naakacili anyika. Wakabakkomanina, wakakubikkila maanu kukompama kwabo kwakumubili alimwi amunzila yakumuuya neliba leelyo nobatakaninga kuzyaamba nzyobakali kuyanda. (Marko 6:31; Johane 16:12, 13; Ba-Efeso 5:28-30) Kunze lyaboobo, amulangilile nzyaali kumucitila nywebo lwenu anzyaacitila mukwasyi imukaintu wanu alimwi amumulumbaizye kwiinda mukumwaambila alimwi amumicito. Jehova alimwi a Jesu bakabalumba, akubalumbaizya alimwi akubalongezya aabo ibakali kuyandika kucitilwa boobo. (1 Bami 3:10-14; Jobu 42:12-15; Marko 12:41-44; Johane 12:3-8) Imulumaakwe naakaba umwi wa Bakamboni ba Jehova, imwanakazi umwi Munakristo wakucisi cimwi ca Kujwe wakati: “Imulumaangu wakali kunga lyoonse weendelaa mbele lyangu kasinzo kali mbokabede, wakali kundilekela kuyumuna zintu zyoonse. Ono nguuyumuna zibbeeke alimwi ulandilumba kuzintu zyoonse nzyondicita aŋanda!” Ikwaamba jwi lyakulumba camoyo woonse kulagwasya kapati ikuzyibya mukaintu wanu kuti ulaampindu kapati.—Tusimpi 31:28.

10, 11. Ncinzi bazyali ncobanga baiya kucikozyanyo ca Jehova cibotu mukweendelezya musyobo wa Israyeli wakazanga?

10 Ibazyali beelede kwiiya cikozyanyo ca Leza nobeendelezya bana babo ikapati nobayandika kulayigwa. “Jehova wakacenjezya ba-Israyeli aba-Juda” kuti baleke nzila zyabo zibyaabi, pele “bakayumya myoyo yabo.” (2 Bami 17:13-15) Bana Israyeli mane “bakamoongelezya amilimo yabo, bakamweena kundimi zyabo.” Ibazyali banji balakonzya kulimvwa kuti bana babo zimwi ziindi mbobacita obo. Bana Israyeli “bakali kusunka Leza” alimwi bakamukataazya akumukalazya. Pele Jehova “mb[w]azwide luzyalo, wakabalekelela, taakwe naakabanyonyoona.”—Intembauzyo 78:36-41.

11 Jehova mane cimwi ciindi wakakombelezya bana Israyeli ulaamba: “Amuboole, tubuzyanye makani. . . . Nekuba kuti zibi zyanu zyasalala pyu, ziyootuba buu mbuli lukobo.” (Isaya 1:18) Nokuba kuti Jehova tanaakalubizizye, wakatamba musyobo oyo wabasikuzanga kuti baboole balulamike makani. Taciliboteli kaka ciimo eci ceelede kuyiigwaa bazyali nobeendelezya bana babo! Nokuyandika kucita boobo, amubalemeke kwiinda mukuteelela mbobaalanga makani balo, alimwi amubandike ambabo mupe twaambo tutondezya ncobeelede kucinca.

12. (a) Nkaambo nzi ncotuteelede kulemeka bana besu kwiinda mbotulemeka Jehova? (b) Ncinzi ciyandika ikutegwa tubalemeke bana besu notubalaya?

12 Ee, zimwi ziindi bana bayandika kulaya kapati. Ibazyali inga tabayandi kuba mbuli Eli, ‘iwakalemeka bana bakwe kwiinda Jehova.’ (1 Samuele 2:29) Nokuba boobo, ibana beelede kubona mbaakani yaluyando mukululamika kuli koonse. Beelede kuzyiba kuti bazyali babo balabayanda. Paulo bamawisi ubalaya kuti: “Mutanooluvukili bana banu, pele amubalele mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Nokuba kuti kuyandika kuti kakuli bweendelezi bwabazyali, ikaambo kapati kali mukwaambwa kajatikizya kuyandika kwakuti usyi abubikkile maanu bulemu bwabana bakwe kwiinda mukutabanyemya akaambo kakuciindizya kubakalalila. Inzya, ikububikkila maanu bulemu bwabana kuyandika kujanina ciindi alimwi akusola-sola kwabazyali, pele izizwamumo mukucita boobo nzintu ziyandika kapati kwiinda kulyaaba kumbi kuli koonse.

13. Ncinzi Bbaibbele ncolyaamba kujatikizya bacembeede mumukwasyi?

13 Ikutondezya bulemu kubanamukwasyi takuyiili buyo aakulemeka mukaintu abana. Ikaambyo kamwi kabantu baku Japan kaamba kuti, “Swiilila bana bako wacembaala.” Ikaambo kapati mukaambyo ako nkakuti bazyali bacembeede tabeelede kuciindizya mubweendelezi bwabo bwabuzyali alimwi beelede kuzibikkila maanu izyaamba bana babo ibakakomena. Nokuba kuti ncamu Magwalo kuti bazyali kabalemeka bana babo kwiinda mukubaswiilila ncobaamba, ibana tabeelede kunoobasampaula aabo ibacembeede mumukwasyi. Ibbuku lya Tusimpi 23:22 lyaamba kuti: “Utasampauli banyoko na bacembaala.” Mwami Solomoni wakakatobela kaambyo aka alimwi wakabalemeka banyina eelyo nobakamulomba kucita cintu cimwi. Solomoni wakabikka cuuno cabwami kululyo acuuno cakwe mwini alimwi wakaswiilila eco banyina ibakacembeede ba Batiseba ncobakali kumwaambila.—1 Bami 2:19, 20.

14. Ino ibacembeede mumbungano inga twabalemeka buti?

14 Mumukwasyi wesu wakumuuya uujatikizya bantu banji, tweelede kubikkila maanu kapati ‘ikusungwaala’ kutondezya bulemu kubacembeede mumbungano. (Ba-Roma 12:10) Ambweni tabacikonzyi kubeleka mbuli mbobakali kubeleka kaindi, eci cilakonzya kubatyompya. (Mukambausi 12:1-7) Kamboni umwi munanike uucembeede iwatakali kubukilwa bulo pele wakali kulala buyo mucibbadela cimwi ciindi wakaamba cakutyompwa naakati: “Andifwe buyo kutegwa ndikazumanane alimwi kubeleka.” Kubacembeede bali boobu, ikubatondezya kuti balaampindu alimwi akubalemeka kulakonzya kugwasya. Bana Israyeli bakalaililwa kuti: “Buka kunembo lyabasimvwi akulemeka bapati.” (Levitiko 19:32) Amutondezye kuti mulabalanganya bacembeede kwiinda mukubacitya kuti balimvwe kuti bacilaampindu alimwi akuti balalumbwa. ‘Kubuka’ kulakonzya kubikkilizyaa kukkala ansi akubaswiilila nobaluula milimo njobakacita mumyaka yainda. Eco ciyoolemya bacembeede alimwi akutukulwaizya mubuumi bwesu munzila yakumuuya.

“Amusungwaale Kukulemekana”

15. Ncinzi baalu ncobakonzya kucita kutegwa balemeke bamumbungano?

15 Bamumbungano balayumizigwa eelyo ibaalu nobali cikozyanyo cibotu. (1 Petro 5:2, 3) Nokuba kuti mbantu bajisi bubi lyoonse, ibaalu balajana ciindi cakuswaya bakubusi, basilutwe bamikwasyi, bamatumbu bali balikke, bamakaintu batabeleki alimwi abacembeede, kunyina makani naa kuli mapenzi ngobajisi naa pe. Ibaalu balaziswiilila eezyo bamumbungano nzyobaamba alimwi balabalumbaizya kumilimo njobacita. Imwaalu uubikkila maanu alimwi waamba majwi aakulumba kujatikizya mulimo uucitwaa mukwesu naa mucizi, wiiya Jehova uulumba zilenge zyakwe zili anyika.

16. Nkaambo nzi ncotweelede kulemeka baalu mbubwenya mbuli mbotulemeka bamwi mumbungano?

16 Kwiinda mukwiiya Jehova, ibaalu batondezya cikozyanyo cibotu mukutobela kulaya kwa Paulo kwakuti: “Amuyandane aluyandisyo lwabunyina. Amusungwaale kukulemekana.” (Ba-Roma 12:10) Eci cilakonzya kubayumina ibaalu bakkala muzisi imudumide kuyandisya zyuuno. Mucikozyanyo, mucisi cimwi ca Kujwe, kuli mabala obile aamba bbala lyakuti “mukwesu,” lyomwe lijatikizya zina lyabulemu kujatikizya kusumpuka kujisi muntu, ilimbi lyaambwa buyo kupa bulemu. Kuzikusikila lino-lino awa, bamumbungano bakali kwiita baalu alimwi abamwi ibacembeede kababelesya bbala lyaamba zina lyabulemu, pele kuli bamwi bali kubelesya leelyo lyaambwa buyo kupa bulemu. Pele, bakakulwaizigwa kunoobelesya leelyo lyaambwa buyo mukupa bulemu ciindi coonse akaambo kakuti mbubwenya Jesu mbwaakaambila basikumutobela kuti, “inywe nyoonse muli babunyina.” (Matayo 23:8) Nokuba kuti kwiindana inga kakutalibonyi kapati boobu muzisi zimwi, toonse tuyandika kuzyiba cilengwa cabantunsi cakuyanda kuba mutukamu twiindene bulemu.—Jakobo 2:4.

17. (a) Nkaambo nzi baalu ncobateelede kuyoosya kusikila? (b) Muunzila nzi baalu mobanga bamwiiya Jehova nobeendelezya bamumbungano?

17 Ee, Paulo wakatukulwaizya kuti baalu bamwi “baindilile kulemekwa,” nokuba boobo mbakwesu abalo. (1 Timoteo 5:17) Ikuti katukonzya ‘kuswena cakutayoowa kucuuno caluzyalo’ ca Mwami wakujulu aansi, sena tatweelede kwaanguluka kapati kusikila baalu ibaiya Jehova? (Ba-Hebrayo 4:16; Ba-Efeso 5:1) Balangizi beelede kulilingaula kubona naa bamwi balaangulukide kubasikila kwiinda mukubona bunji bwaziindi nzyobabasikila kutegwa bajane lulayo naa mizeezo imwi. Amwiiye ciiyo kweelana ambwajatikizya bamwi Jehova mumilimo njacita. Ulabalemeka bamwi kwiinda mukubapa mikuli yakucita. Nokuba kuti mizeezo imwi iikonzya kupegwaa Kamboni uumbi inga kaiboneka kuti taikonzyi kugwasya, ibaalu beelede kumulumba akaambo kakusoleka kwakwe. Amuyeeye mbwaakaibona Jehova mibuzyo ya Abrahamu iinjila mumoyo alimwi akulila kwa Habakuku kujatikizya mapenzi aakaliko.

18. Mbuti baalu mbobakonzya kwiiya Jehova nobalulamika baabo ibayandika lugwasyo?

18 Banakristoma bamwi bayandika kululamika. (Ba-Galatiya 6:1) Nokuba boobo, mbantu bayandisi kuli Jehova ibayandika kulemekwa. Kamboni umwi wakati: “Eelyo sikundilaya nandilemeka, ndilaanguluka kumusikila.” Ibantu banji balafwambaana kutobela lulayo eelyo nobalemekwa. Inga kwayandika ciindi cinji, pele ikuteelela baabo ibakaleyede cimwi ciindi cipa kuti kuube-ube kutobela lulayo luli loonse lupegwa. Kamuyeeya Jehova mbwaakakombelezya bana Israyeli ziindi zinji akaambo kuluzyalo ndwaakajisi kuli mbabo. (2 Makani 36:15; Tito 3:2) Lulayo lupegwa cakuteelela alweetelelo lunji luyoobanjila aabo ibayandika lugwasyo.—Tusimpi 17:17; Ba-Filipi 2:2, 3; 1 Petro 3:8.

19. Ino bantu batasyomi zisyoma Banakristo tweelede kubalanga buti?

19 Ikulemeka bamwi kulakonzya kubikkilizya abaabo ibalangilwa kuba bakwesu bakumuuya kumbele. Ibantu bali boobo balakonzya kabawayawaya kutambula mulumbe wesu lino, pele tuyandika kubakkazikila myoyo alimwi akubapa bulemu mbobayandika nkaambo mbantu abalo. Jehova “tayandi kuti bantu bafwidilile, ulayanda kuti boonse bajane ciindi cakweempwa.” (2 Petro 3:9) Sena tatweelede kuzilanga mbuli mbwazilanga zintu Jehova? Ikwiinda mukubabikkila maanu bantu boonse, tulakonzya kujula mulyango wakupa bukambausi ikuti naa twazumanana lyoonse kukkala kabotu abasimukoboma. Ee, tatweelede kujatikizigwa pe mukuyanzana ikukonzya kutuletela ntenda munzila yakumuuya. (1 Ba-Korinto 15:33) Nokuba boobo, tulazumanana ‘kubabamba kabotu’ ibantu, ikutali kubasampaula aabo ibatasyomi nzyotusyoma swebo.—Incito 27:3.

20. Ino cikozyanyo ca Jehova alimwi aca Jesu Kristo ceelede kutukulwaizya kucita nzi?

20 Inzya, umwi aumwi wandiswe, Jehova alimwi a Jesu Kristo bamubona kuti uyandika kulemekwa. Lyoonse katuyeeya mbobeendelezya bantu alimwi aswebo atusungwaale mukulemekana. Alimwi lyoonse katuyeeya majwi aa Mwami wesu Jesu Kristo aakuti: “Inywe nyoonse muli babunyina.”—Matayo 23:8.

no Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbotukomba limwi tweelede kubabona buti?

• Mbuti cikozyanyo ca Jehova alimwi aca Jesu mbocimukulwaizya kulemeka bamwi?

• Mbuti balumi alimwi abazyali mbobanga balemeka bamwi?

• Ino kubona Banakristonyina kuba ibanyina cikulwaizya kuti baalu beendelezye munzila zili buti?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Amulemeke mukaintu wanu amajwi aakulumba

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Amubalemeke bana banu kwiinda mukuswiilila nzyobaamba

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Atubalemeke bamumbungano