Skip to content

Skip to table of contents

“Babombumyoyo Mbebajisi Busongo”

“Babombumyoyo Mbebajisi Busongo”

“Babombumyoyo Mbebajisi Busongo”

“Taakwe cintu cimbi Jehova ncayanda kulinduwe, pele . . . kweenda cakulibombya a-Leza wako.”—MIKA 6:8.

1, 2. Ino kulibombya ninzi, alimwi ino kwiindene buti akulisumpula?

IMWAAPOSTOLO uudumide wakaka kulitukumuna. Imubetesi muna Israyeli sicamba walyaamba kuti ngomuniini kwiinda boonse muluzubo lwabawisi. Imuntu mupati kapati wakaponede wazumina kuti tajisi nguzu zyabweendelezi zyoonse pe. Umwi aumwi akati kabaalumi aba wakatondezya kulibombya.

2 Ikulibombya nkutalisumpula. Imuntu mubombe moyo ulilizyi kabotu kujatikizya zintu nzyakonzya kucita alimwi talitukumuni naa kulipeekezya. Muciindi cakulisumpula naa kuyandisya kubaa cuuno, imuntu uulibombya ulikuzyi kulezya nkwajisi. Aboobo, ulakulemeka alimwi akukulanganya munzila yeelede ikuyeeya akulimvwa kwabamwi.

3. Muunzila nzi mbokunga kwategwa “babombumyoyo mbebajisi busongo”?

3 Ibbaibbele lijisi kaambo kabotu nolyaamba kuti: “Babombumyoyo mbebajisi busongo.” (Tusimpi 11:2) Imuntu uulibombya mmusongo akaambo kakuti utobela nzila njayanda Leza alimwi ulaweeleba muuya wakulisumpula uusololela kukuusigwa nsoni. (Tusimpi 8:13; 1 Petro 5:5) Ibusongo bwakulibombya bulasinizigwa mubukkale bwababelesi ba Leza banji. Nkooko atulange-lange zikozyanyo ezyo zyotatwe zyaambwa mumuncali wakusaanguna.

Paulo—‘Mulanda’ Alimwi ‘Imubanzi’

4. Nzyoolwe nzi zilibedelede nzyaakajisi Paulo?

4 Paulo wakali muntu uulaa mpuwo akati ka Banakristo bakusaanguna, alimwi wakaleelede kubonwa boobo. Mumulimo wakwe wakeenda misinzo milamfwu kwazyuulu-zyuulu zyamakkilomita mulwizi aanyika njumu alimwi wakatalisya mbungano zinjaanji. Kunze lyaboobo, Jehova wakamulongezya Paulo kwiinda mukumupa zilengaano alimwi acipego cakukanana mumyaambo iimbi. (1 Ba-Korinto 14:18; 2 Ba-Korinto 12:1-5) Alimwi Jehova wakamunikila Paulo kuti alembe magwalo aali 14 ono aali ncibeela ca Magwalo aa Banakristo aa Cigiliki. Cakutadooneka inga caambwa kuti imilimo ya Paulo yakainda yeeyo yoonse yabaapostolo bambi.—1 Ba-Korinto 15:10.

5. Mbuti Paulo mbwaakatondezya kuti wakali kulibombya?

5 Mbwaanga Paulo wakali kumbele mumulimo wa Bunakristo, ibamwi inga balangila kuti wakalikkomene kapati kuti wakali dumide mumeso abantu nokuba kubutondezya caantangalala bweendelezi bwakwe. Pele teensi mbwaakacita obo pe, nkaambo Paulo wakali kulibombya. Wakalyaamba kuti “muniini wabo baapostolo boonse” alimwi wakayungizya kuti: “Nseeledwe izina lyaapostolo, nkaambo ndakapenzya imbungano ya-Leza.” (1 Ba-Korinto 15:9) Mbwaanga kaindi wakali sikupenzya Banakristo, Paulo kunyina naakaluba kuti lwakali buyo luzyalo lwa Leza ncaakakonzya kubaa cilongwe anguwe alimwi akubaa zyoolwe zilibedelede zyamulimo. (Johane 6:44; Ba-Efeso 2:8) Aboobo Paulo tanaakalimvwa kuti milimo mipati njaakacita mumulimo yakeelede kumusumpula kwiinda bamwi.—1 Ba-Korinto 9:16.

6. Mbuti Paulo mbwaakalibombya mukweendelezya bana Korinto?

6 Ikulibombya kwa Paulo kwakalibonya kapati kujatikizya mbwaakeendelezya bana Korinto. Kulangilwa kuti bamwi akati kabo bakali kubakkomanina kapati aabo mbobakali kuyeeyela kuti bakali balangizi badumide, kubikkilizyaa Apolo a Kefa alimwi a Paulo lwakwe. (1 Ba-Korinto 1:11-15) Pele Paulo kunyina naakayanda kuti bamulumbaizye bana Korinto nokuba kubayunga kuti bamuyande. Naakali kubaswaya, taakacita boobo “cabwaambe bwiinda na cabusongo bwiinda.” Muciindi caboobo, kujatikizya nguwe alimwi ambocakali kweenda limwi Paulo wakati: “Mbuboobu muntu mbweelede kutweelezya, kuti tuli balanda ba-Kristo, alimwi tuli babanzi bamakani aa-Leza aasisidwe.” *1 Ba-Korinto 2:1-5; 4:1.

7. Mbuti Paulo mbwaakatondezya kuti ulalibombya neliba leelyo naakali kupa lulayo?

7 Neliba leelyo naakali kusinsa alimwi akupa lulayo, Paulo wakalibombya. Wakakombelezya Banakristonyina “kuluzyalo lwa-Leza” alimwi “caluyando” muciindi cakubelesya nguzu zyabwaapostolo. (Ba-Roma 12:1; Filimona 8, 9) Ino nkaambo nzi Paulo ncaakacita boobu? Nkaambo kakuti ncobeni wakalibona kuba ‘mubelesinyina’ abanyina bakumuuya ikutali ‘sibwami kulusyomo lwabo pe.’ (2 Ba-Korinto 1:24) Cakutadooneka, nkulibombya kwa Paulo ikwakapa kuti ibamumbungano zya Bunakristo zyamumwaanda wakusaanguna bamuyande kapati.—Incito 20:36-38.

Ikuzilanga Kabotu Zyoolwe Zyesu

8, 9. Nkaambo nzi ncotweelede kulibombya? (b) Mbuti aabo ibajisi mikuli imwi mbobeelede kutondezya kulibombya?

8 Paulo wakasiya cikozyanyo cibotu ku Banakristo sunu. Noiba buti mikuli njotupedwe, kunyina weelede kulimvwa kuti ulisumpukide kwiinda bamwi. Paulo wakalemba kuti: “Na muntu ulayeeya kuti, Ndi mulemu, anukuti tajisi bulemu abuniini, oyo muntu ulalyeena.” (Ba-Galatiya 6:3) Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti “boonse ba[ka]bisya akulela kubulemu bwa-Leza.” (Ba-Roma 3:23; 5:12) Inzya, tatweelede kuluba kuti toonse twakakona cibi alufwu kuzwa kuli Adamu. Izyoolwe zilibedelede kunyina nozitusumpula kuzwa muciimo cesu cakuba basizibi. (Mukambausi 9:2) Mbubwenya mbocakabede kuli Paulo, nkaambo kaluzyalo ibantunsi ncobakonzya kubaa cilongwe a Leza alimwi ncimwi buyo anobabeleka milimo iilibedelede.—Ba-Roma 3:12, 24.

9 Akaambo kakuzyiba ceeci, imuntu uulibombya kunyina nalisumpula akaambo kazyoolwe nzyajisi naa kulisumpula akaambo kazintu zimwi nzyacita kabotu. (1 Ba-Korinto 4:7) Napa lulayo naa kulailila, ulacita obo kali mubelesinyina—ikutali simalelo pe. Masimpe inga kwaba kulubizya ikuti umwi uuzwidilila mukucita zintu zimwi kayanda kulumbaizigwa naa kulombozyegwaa basyominyina. (Tusimpi 25:27; Matayo 6:2-4) Ikulumbaizigwa kulikke kuli kabotu nkooko kuzwa kuli bamwi alimwi ikupegwa kakunyina kukombelezyegwa buya. Ikuti naa twalumbaizyigwa boobo, tatweelede kutalika kuliyeeyela cakulisumpula pe.—Tusimpi 27:2; Ba-Roma 12:3.

10. Amupandulule mbobakonzya kuba “bavubi kulusyomo” aabo ibalibonya kuti mbacete.

10 Notupedwe mikuli imwi, ikulibombya kuyootugwasya kweeleba kulilumbaizya akubona mbuli kuti imbungano ili mukuyaambele ikapati akaambo kakusoleka kwesu azintu nzyotukonzya kucita. Mucikozyanyo, tulakonzya katucizyi kapati kuyiisya. (Ba-Efeso 4:11, 12) Pele ikuti katuli babombe myoyo, tweelede kuzyiba kuti iziiyo zipati zimwi iziyiigwa kumuswaangano wambungano taziyiisilwi kucibumbili pe. Mucikozyanyo, sena tamukulwaizigwi nomubona muzyali uuli alikke uujanika lyoonse ku Ŋanda ya Bwami abana bakwe boonse mbalela? Antela muntu uutyompedwe uujanika lyoonse kumiswaangano nokuba kuti lyoonse ulimvwa kuti unyina mpindu? Naba mukubusi uuli mukuyaambele bucebuce munzila yakumuuya nokuba kuti kuli zintu zinjaanji zikonzya kumunyonganya kucikolo alimwi amumasena aambi? (Intembauzyo 84:10) Ibantu bali boobu inga kabatajisi mpuwo. Imisunko yalusyomo lwabo mobajanika kanjikanji taibonwi abantu bambi pe. Pele balakonzya kabali “bavubi kulusyomo” mbubwena mbuli baabo ibajisi mpuwo kapati. (Jakobo 2:5) Kayi aabo ibasyomeka kusika kumamanino mbabayandwaa Jehova.—Matayo 10:22; 1 Ba-Korinto 4:2.

Gideoni—“Muniini” Muluzubo Lwabausyi

11. Muunzila nzi Gideoni mwaakatondezya kulibombya naakali kwaambaulaa mungelo wa Leza?

11 Gideoni, imulombwana uuzyandamene wamusyobo wa Manase wakapona ciindi cabana Israyeli nobakali mumapenzi. Kwamyaka iili ciloba, bantu ba Leza bakapenga mubudyaaminizi bwabana Midyani. Pele ono cakali ciindi cakuti Jehova avwune bantu bakwe. Aboobo Gideoni wakasikilwa mungelo iwakamwaambila kuti: “Jehova uli ayebo, O mwaalumi singuzu.” Gideoni wakali mubombe moyo, aboobo kunyina naakabubikkila maanu bulemu akulumbaizigwa oku nkwaatakali kulangila. Muciindi caboobo, cabulemu wakaambila mungelo kuti: “We! mwami! Na Jehova uli aswe, ino nkaambonzi notujene mapenzi aya oonse?” Imungelo wakasalazya twaambo akwaambila Gideoni kuti: ‘Uyoobavuna ba-Israyeli kumaanza aaba-Midyani.’ Ino Gideoni wakaingula buti? Muciindi cakutambula mukuli oyo cakwintila akulijanina coolwe cakuti alitondezye kuti ngosikalumamba wacisi mupati, Gideoni wakaingula kuti: “Akaka mwami! Mebo nkavune buti ba-Israyeli? Luzubo lwangu nduniini akati kanzubo zya-Manase, ambebo ndi muniini muluzubo lwataata.” Elo takuli nkokulibombya kaka oko!—Babetesi 6:11-15.

12. Mbuti Gideoni mbwaakatondezya bupampu mukucita mulimo ngwaakapedwe?

12 Jehova wakasunka Gideoni katanamutuma kuti aye munkondo. Munzila nzi? Gideoni wakalaililwa kuti anyonyoone cipaililo cawisi ca Baala alimwi akugonka cisamu cakali kutegwa cilisetekene cakasimpidwe munsi lyaco. Ikucita mulimo oyu kwakali kuyandika busicamba, pele Gideoni awalo wakatondezya kulibombya alimwi abupampu mukucita mulimo oyo. Muciindi cakulitondezya caantangalala kuti nguwakacita boobo, Gideoni wakaucita masiku mulimo oyo eelyo naatakali kukonzya kubonwa amuntu. Kunze lyaboobo, Gideoni wakacita mulimo wakwe cakucenjela. Wakatolelezyaa balanda bali kkumi—ambweni wakacita obo ikutegwa bamwi kabanoolindilila pele ibamwi boonse kabamugwasya kunyonyoona cipaililo alimwi acisamu cisetekene. * Nokuba boobo, kwiinda mukulongezyegwaa Jehova, Gideoni wakazwidilila kucita mulimo wakwe alimwi kumbele Leza wakamubelesya kuti anunune bana Israyeli kubana Midyani.—Babetesi 6:25-27.

Ikutondezya Kulibombya Abupampu

13, 14. (a) Mbuti mbotunga twatondezya kulibombya notubaa coolwe cakubeleka mulimo umwi? (b) Mbuti Mukwesu A. H. Macmillan mbwaakasiya cikozyanyo cibotu mukutondezya kulibombya?

13 Nzinji zintu nzyotunga twaiya kukulibombya kwa Gideoni. Mucikozyanyo, mbuti mbotulimvwa notubaa coolwe cakubeleka mulimo umwi? Sena tusaanguna kuyeeya mpuwo akusumpuka ikuyootobela? Naa sena cakulibombya alimwi kwiinda mumupailo tulalilingula naa inga twazizuzikizya zyoonse ziyandika kucitwa mumulimo oyo? Imukwesu A. H. Macmillan iwakamanizya buumi bwakwe bwaanyika mu 1966 wakasiya cikozyanyo cibotu kapati mumakani aya. Mweendelezi wa Watch Tower Society wakusaanguna, imukwesu C. T. Russell cimwi ciindi wakabuzya Mukwesu Macmillan kuti amvwe mbwayeeya kujatikizya weelede kweendelezya mulimo walo natako. Mumubandi wakatobela, Mukwesu Macmillan kunyina naakaamba kuti nguuelede kucita boobo pe nokuba kuti nocakagwasya kapati naakaubeleka nguwe mulimo. Kumamanino, Mukwesu Russell wakatamba Mukwesu Macmillan kuti alizinze kabotu kutegwa aubweze nguwe mulimo oyo. Imyaka yakatobela Mukwesu Macmillan wakalemba kuti: “Ndakaima kandizyingidwe. Ndakaatelaika kapati makani ayo alimwi ndakaapailila kwaciindi cili mbocibede kanditana kumwaambila kuti inga ndacita kufwumbwa ceeco ncaakali kuyanda kuti ndimugwasye.”

14 Tiikwaainda ciindi cilamfwu kuzwa leelyo, Mukwesu Russell wakafwa akusiya ofesi lyabweendelezi bwa Watch Tower Society kalitakwe muntu. Mbwaanga Mukwesu Macmillan ngowakali kweendelezya zintu ciindi Mukwesu Russell naakali mulweendo lwabukambausi lwamamanino, imukwesu umwi wakamwaambila kuti: “Mac, nduwe oojisi coolwe cipati cakuba muofesi lyabweendelezi. Wali mwiiminizi uulibedelede wa Mukwesu Russell ciindi natako alimwi wakatwaambila toonse kuti tweelede kutobela kufwumbwa ncowamba. Kayi mbwaakaunkila tanaakapiluka kali muumi pe. Kulibonya kuti nduwe weelede kuzumanana.” Mukwesu Macmillan wakaingula kuti: “Mukwesu, teensi mbotweelede kwaalanga obo makani aya. Ooyu mmulimo wa Mwami alimwi cuuno cilikke ncojana mumbunga ya Mwami nceeco Mwami mwini ncaayanda kukupa; alimwi ndisinizizye kuti tandili ndime nendeelede kubeleka mulimo oyu.” Mpoonya Mukwesu Macmillan wakasala muntu uumbi kuti abweze cuuno eco. Mbubwenya mbuli Gideoni, wakali kulibombya, ibube mbotweelede kusoleka kapati kubaa mbubo.

15. Ninzila nzi zimwi zigwasya motunga twabelesya bupampu notukambaukila bamwi?

15 Aswebo tweelede kulibombya notubeleka mulimo wesu. Gideoni wakali muntu uucenjede alimwi wakasoleka kutabanyemya munzila iitali kabotu basikumukazya. Mbubwenya buyo, mumulimo wesu wakukambauka tweelede kulibombya alimwi akucenjela kujatikizya mbotukanana abantu. Masimpe, ndiswe basikalumamba bakumuuya beelede kumwaya “mampangala mayumu” alimwi aa “miyeeyo.” (2 Ba-Korinto 10:4, 5) Pele tatweelede kusampaula bantu naa kubapa kaambo kamwi kakuti bataukkomanini mulumbe wesu. Muciindi caboobo, tweelede kukulemeka kuyeeya kwabo, tweelede kukankaizya zintu nzyobazumina abalo, mpoonya akubikkila maanu kapati kuzintu zikulwaizya zyamulumbe wesu.—Incito 22:1-3; 1 Ba-Korinto 9:22; Ciyubunuzyo 21:4.

Jesu—Icikozyanyo Cibotu Kwiinda Cakulibombya

16. Mbuti Jesu mbwaakatondezya kuti wakali kulibombya?

16 Icikozyanyo cakulibombya ciinda kubota nceeco ca Jesu Kristo. * Nokuba kuti wakayanzana kwaciindi cilamfwu kapati a Wisi, Jesu wakazumina caantangalala kuti kuli zintu zimwi nzyaatakajisi nguzu zyakuzyicita. (Johane 1:14) Mucikozyanyo, banyina Jakobo a Johane nobakalomba kuti bana babo basankwa abo bobile bakakkale kumbalaa Jesu mubwami bwakwe, Jesu wakati: “Kukala kululyo lwangu akucimwensi cangu, teensi ndime uukonzya kupa pe.” (Matayo 20:20-23) Ciindi cimwi, Jesu wakazuminizya ulaamba: “Nsikonzya kucita cintu ndemwini . . . nsiyandauli luyando lwangu, pele luyando lwayooyo uwakandituma.”—Johane 5:30; 14:28; Ba-Filipi 2:5, 6.

17. Mbuti Jesu mbwaakatondezya kulibombya mukweendelezya bamwi?

17 Jesu wakalisumpukide munzila zyoonse kubantunsi batalondokede alimwi wakalijisi nguzu zyabweendelezi nzyaakapegwaa Wisi Jehova kwiinda muntu uumbi uuli woonse. Nokuba boobo, Jesu wakali kulibombya muzintu nzyaakacitila basikumutobela. Kunyina naakabavwuzizya makani aaluzibo ndwaakajisi. Wakababikkila maanu akubafwida lubomba alimwi wakazilanganya zintu nzyobakali kuyandika mbwaanga bakali bantunsi. (Matayo 15:32; 26:40, 41; Marko 6:31) Aboobo, nokuba kuti Jesu wakali muntu uulondokede, tanaakali kulangila kuti bantu kabacita zintu munzila iilondokede. Kunyina naakayanda kuti basikwiiya bakwe bacite zintu ziinda aali zeezyo nzyobakonzya alimwi kunyina naakabapa mikuli njobatakali kukonzya kucita. (Johane 16:12) Anu ncaakali muntu uukatalusya kubantu banji!—Matayo 11:29.

Amwiiye Cikozyanyo ca Jesu Cakulibombya

18, 19. Mbuti mbotunga twaiya kulibombya kwa Jesu (a) kujatikizya mbotulibona tobeni alimwi (b) ambotweendelezya bamwi?

18 Ikuti muntu mupati kwiinda wakaponede wakatondezya kulibombya, masimpe aswebo tuyandika kucita mbubonya oobo. Ibantunsi batalondokede kanjikanji tabaazumini makani aakuti tabajisi nguzu zyoonse zyabweendelezi. Pele mukwiiya Jesu, Banakristo balasoleka kuba bantu balibombya. Tabalisumpuli pe pele balabapa mikuli aabo ibeelela kwiibeleka; tabalitukumuni pe alimwi balilibambilide kutambula malailile kuzwa kuli baabo ibapedwe nguzu zyakucita boobo. Kabatondezya muuya wakubelekelaamwi, zintu zyoonse mumbungano balazicita “kabotu akucililana.”—1 Ba-Korinto 14:40.

19 Alimwi ikulibombya kuyootukulwaizya kuba bantu bataciindizyi muzintu nzyotuyanda kuti bamwi batucitile alimwi tuyoozibikkila maanu zintu nzyobayandika. (Ba-Filipi 4:5) Tulakonzya katujisi luzibo mukucita zintu zimwi alimwi katuli bayumu muzintu zimwi kwiinda bamwi. Nokuba boobo, ikuti katulibombya tatukalangili kuti lyoonse bamwi kabacita zintu mbuli mbotuyanda. Mbwaanga tulizyi kuti muntu umwi aumwi kuli zintu nzyalezya, cakulibombya kapati tuyoobalekelela ibatulubizya. Petro wakalemba kuti: “Kwiinda zyoonse amusungwaale kuyandana, nkaambo luyando ndoluvumba zibi zinjizinji.”—1 Petro 4:8.

20. Ncinzi ncotunga twacita kutegwa tutabi amizeezo ili yoonse iyeeme kukulisumpula?

20 Mbubwenya mbuli mbotwaiya, ibabombe myoyo ncobeni mbebajisi busongo. Pele ncinzi ncomunga mwacita ikuti naa mwajana kuti kanjikanji mulaa mizeezo yakutalibombya naa yakulisumpula? Mutatyompwi pe. Muciindi cakucita boobo, amutobele cikozyanyo ca Davida iwakapaila kuti: “Unditabilile ndemulanda wako kulizyakucita cali, kuti zitabi abwami alindime.” (Intembauzyo 19:13) Kwiinda mukubaa lusyomo mbuli lwakajisi ba Paulo, Gideoni alimwi a Jesu Kristo iwakajisi cikozyanyo ciinda bantu boonse, tuyoolibonena kululama kwamajwi aakuti: “Babombumyoyo mbebajisi busongo.”—Tusimpi 11:2.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Ibbala lya Cigiliki lisanduludwe kuti “balanda” lilakonzya kwaamba muzike wakali kukwasuda nkocakali kukatazya kapati kukwasula bwaato bupati. Mukwiimpana “babanzi” bakali kupegwa mikuli mipati mbuli yakulanganya lubono lwamuntu. Nokuba boobo, kuli basimalelo banji imubanzi wakali kubonwa kuti mmuzike mbubwenya buyo mbuli sikukwasula nkwasuzyo zyabwaato bupati.

^ munc. 12 Ibupampu alimwi akucenjela kwa Gideoni takweelede kubonwa kuti wakali mukandu pe. Muciindi caboobo, ibusicamba bwakwe bulasinizigwa ku Ba-Hebrayo 11:32-38 ooko Gideoni nkwabikkilizidwe akati kabaabo “bakapegwa inguzu” alimwi “bakaba basinguzu munkondo.”

^ munc. 16 Mbwaanga kulibombya kulajatikizyaa kuzyiba kulezya aumwi nkwajisi, kunyina Jehova nanga waambwa kuti mubombe moyo. Nokuba boobo, ulalicesya.—Intembauzyo 18:35, NW.

Sena Mulayeeya?

• Ino kulibombya ninzi?

• Ino inga twakwiiya buti kulibombya kwa Paulo?

• Ncinzi ncotunga twaiya kujatikizya kulibombya kucikozyanyo ca Gideoni?

• Mbuti Jesu mbwaakasiya cikozyanyo cibotu kapati cakulibombya?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 27]

Kulibombya kwa Paulo kwakapa kuti Banakristonyina bamuyande kapati

[Cifwanikiso icili apeeji 29]

Gideoni wakabelesya bupampu kucita kuyanda kwa Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Jesu, Imwanaa Leza ulalibombya muzintu zyoonse nzyacita