Ikamikami Kasololela Kukuusigwa Nsoni
Ikamikami Kasololela Kukuusigwa Nsoni
“Kasika kamikami, kulasika insoni, pele babombumyoyo mbebajisi busongo.”—TUSIMPI 11:2.
1, 2. Ino kamikami ninzi, alimwi muunzila nzi mokasololela kumapenzi mapati?
MUNA Levi simunyono wasololela basikufwumpa bazangi kulwana bweendelezi mbwabikkide Jehova. Mwanaa mwami uuyandisya bwami ujisi muzeezo mubyaabi wakuyanda kwaatula wisi acuuno cabwami. Imwami wiintide acaali waleka kutobela malailile aatakatazyi aamusinsimi wa Leza. Aaba bana Israyeli boonse botatwe bajisi kampenda komwe: ikamikami naa ikulisumpula.
2 Ikamikami mbube bwamumoyo bwalo buleta mapenzi kubantu boonse. (Intembauzyo 19:13) Imuntu uulisumpula cakutayoowa ucita zintu nzyatazumizidwe kucita. Eci kanjikanji cisololela kumapenzi mapati. Mubwini, ikulisumpula kwanyonyoona bami akuwisya malelo. (Jeremiya 50:29, 31, 32; Daniele 5:20) Mane bwapa kuti ababelesi ba Jehova bamwi bacegwe mutooye akusololelwa kulunyonyooko.
3. Mbuti mbotunga twaiya ntenda ziliko kujatikizya kulisumpula?
3 Ibbaibbele lijisi kaambo kabotu nolyaamba kuti: “Kasika kamikami, kulasika insoni, pele babombumyoyo mbebajisi busongo.” (Tusimpi 11:2) Ibbaibbele litupa zikozyanyo zisinizya mbokali kamasimpe kasimpi aka. Ikulingaula zimwi akati kazeezi kulatugwasya kubona ntenda iiliko mukutalemeka nzila yeelede yabukkale. Aboobo atulange-lange imunyono, kuyandisisya bwami alimwi akwiintila mbozyakapa kuti baalumi botatwe mbotwaamba kumatalikilo balisumpule calo icakabasololela kukuusigwa insoni.
Kora—Imuzangi Simunyono
4. (a) Ino Kora wakali ni, alimwi muuzintu nzi zyakaindi mwalangilwa kuti wakatola lubazu? (b) Ncintu nzi cibyaabi ncaakatalisya Kora mumyaka yakumbele?
4 Kora wakali mu Levi muna Kohati, imweeninyinaa Musa a Aroni. Wakasyomeka kuli Jehova kwamakumi aamyaka aali mbwaabede. Kora wakali umwi wabaabo ibakafwutulwa munzila yamaleele ku Lwizi Lusalala, alimwi kulangilwa kuti wakatola lubazu mukunyonyoona nkwaakacita Jehova kubana Israyeli basikukomba moombe ku Cilundu ca Sinai. (Kulonga 32:26) Pele mukuya kwaciindi, Kora wakaba musololi wabaabo ibakabukila Musa a Aroni ibakali kubikkilizyaa bana Rubeni ba Datani, Abiramu alimwi a Oni, antoomwe abasilutwe bana Israyeli ibali 250. * Bakaambila Musa a Aroni kuti: “Mwalisumpula, nkaambo bantu boonse buyo balasalala, alimwi Jehova mpali akati kabo. Nkaambonzi mwalipa bwami kwiinda imbungano yoonse yabantu ba-Jehova?”—Myeelwe 16:1-3.
5, 6. (a) Nkaambo nzi Kora ncaakazangila Musa a Aroni? (b) Nkaambo nzi ncokunga kwaambwa kuti Kora tanaakacibona kuti cilaampindu cibeela ncaakajisi mububambe bwa Leza?
5 Mbwaanga wakali kusyomeka kwamyaka minji, ncinzi cakapa kuti Kora azange? Masimpe, ibusolozi bwa Musa bwakusololela bana Israyeli tiibwakali bwakudyaaminina pe mbwaanga “[wa]kali mubombemoyo kwiinda bantu boonse baansi.” (Myeelwe 12:3) Pele kulibonya kuti Kora wakanyonokela Musa a Aroni alimwi wakabusulaika bweendelezi bwabo, alimwi eci cakamupa kwaamba makani aataluzi aakuti bakali kulisumpula alimwi akulipa bwami kumbungano yoonse.—Intembauzyo 106:16.
6 Ipenzi lya Kora limwi kulangilwa kuti ndyakuti tanaakazikkomanina zyoolwe nzyaakajisi mububambe bwa Leza. Masimpe bana Levi iba Kohati tiibakali bapaizi pe, pele bakali bamayi ba Mulawo wa Leza. Alimwi mbabakali kubweza mapulanga alimwi azibelesyo zyatente lyakukombela nozyakali kuyandika kulonzyelwa kubusena bumbi. Ooyo wakali mulimo mupati kapati nkaambo zibelesyo zisalala zyakeelede kujatwa buyo abantu ibasalala mubukombi alimwi amubukkale. (Isaya 52:11) Aboobo Musa naakalaya Kora, wakali kumubuzya kuti, Sena mulimo ngopedwe kale ncintu citakwe mpindu kulinduwe cakuti mane inga wayanda kubaa mulimo wabupaizi anduwe? (Myeelwe 16:9, 10) Kora wakakakilwa kuzyiba kuti ibulemu bupati nkubelekela Jehova cakusyomeka kweelana abubambe bwakwe—ikutali kubaa cuuno cimwi cilibedelede.—Intembauzyo 84:10.
7. (a) Mbuti Musa mbwaakeendelezya Kora abantu bakwe kuti baambe cini ncobakali kuyanda? (b) Mbuti buzangi bwa Kora mbobwakamuletela mapenzi kumamanino?
7 Musa wakaita Kora abantu bakwe kuti bakabungane kutente lyakubunganina mubuzuba bwakali kutobela kabajisi tutentelo twabo atununkilizyo. Kora abantu bakwe tiibakazumizidwe pe kuumpa tununkilizyo mbwaanga tiibakali bapaizi. Ikuti nobakaboolaa tutentelo atununkilizyo, eci cakali kunootondezya kuti ibaalumi aba bakacili kulimvwa kuti baleelede kubeleka kabali bapaizi nokuba kuti bakajisi busiku boonse bwakwaayeeya makani ayo. Nobakalitondezya mafwumofwumo ibuzuba bwakatobela, munzila iluleme Jehova wakatondezya bukali bwakwe. “Nyika yakaasama, yabamena” ibana Rubeni. Ibambi boonse kubikkilizyaa Kora bakapyaa mulimo wakazwa kuli Leza. (Deuteronomo 11:6; Myeelwe 16:16-35; 26:10) Ikulisumpula kwa Kora kwakasololela kukuusigwa nsoni kupati—ikukakwaa Leza!
Amulikake “Ibbivwe”
8. Ino mbuti “ibbivwe” mbolinga lyalibonya akati ka Banakristo?
8 Icibalo cijatikizya Kora mmakani aakutucenjezya. Mbwaanga bantunsi batalondokede balijisi “ibbivwe,” lilakonzya kulibonya nomuba mumbungano ya Bunakristo. (Jakobo 4:5) Mucikozyanyo, ambweni inga twayandisisya kubaa cuuno cimwi. Mbubwenya mbuli Kora, tulakonzya kunyonokela baabo ibajisi zyoolwe nzyotuyandisisya. Naa ambweni tulakonzya kuba mbuli Munakristo wamumwaanda wamyaka wakusaanguna, Diotrefe. Wakabaa twaambo tunjaanji twakukazya bweendelezi bwabaapostolo, kulangilwa kuti wakacita boobo akaambo kakuti wakali kuyanda kuti ayendelezye nguwe. Ncobeni, Johane wakalemba kuti Diotrefe wakali muntu “uuyanda kuba mupati akati kabo.”—3 Johane 9.
9. (a) Nkulanga kuli buti kujatikizya mikuli yamumbungano nkotweelede kweeleba? (b) Nkulanga kuli buti kubotu kujatikizya lubazu lwesu mububambe bwa Leza nkotweelede kubaankuko?
9 Ee, takuli kulubizya pe kuti mwaalumi Munakristo wayandisisya kuyumuna mikuli yamumbungano. Paulo mane wakakulwaizya kuti kulayandika kucita boobo. (1 Timoteo 3:1) Pele izyoolwe zyamumulimo tatweelede kuzibona kuba ntepe buya iipa kuti katulemekwa, kwiinda mukubaa zyoolwe ezyo tuyaabutanta azitantilo zyaceeco caambwa kuti mmalele aakuyaambele. Katuyeeya kuti Jesu wakati: “Umwi aumwi uuyanda kuba mupati akati kanu uzooba mulanda wanu, alimwi umwi aumwi uuyanda kuba mutaanzi akati kanu uzooba muzike wanu.” (Matayo 20:26, 27) Aboobo nkulubizya ikunyonokela baabo ibajisi mikuli mipati, mbuli kuti impindu yesu kuli Leza iyeeme aa “cuuno” ncotujisi mumbunga yakwe. Jesu wakati: “Inywe nyoonse muli babunyina.” (Matayo 23:8) Inzya, tube basikumwaya naa bapainiya, basikubbapatizigwa bapya naa ibasyomeka kwaciindi cilamfwu—boonse ibabelekela Jehova camoyo woonse bajisi cibeela cilaampindu mububambe bwakwe. (Luka 10:27; 12:6, 7; Ba-Galatiya 3:28; Ba-Hebrayo 6:10) Ncoolwe cipati kubelekelaamwi atuulunzuma twabantu ibali mukusoleka kutobela njiisyo ya Bbaibbele yakuti: “Amusame myoyo mitete akugwasyanya.”—1 Petro 5:5.
Abisalomu—Sikulombozya Bwami
10. Ino Abisalomu wakali ni, alimwi ino wakasoleka buti kucitya kuti bantu bakali kuunka kumwami kuyoobetekwa bamulumbaizye?
10 Ibuumi bwamwanaa Mwami Davida iwatatu wazina lya Abisalomu ncikozyanyo cigwasya kujatikizya kulombozya cuuno. Ooyu sikulombozya bwami wakasoleka kujana coolwe kwiinda mukulilumbaizya kapati kuli baabo ibakali kuboola kumwami kuzoobetekwa. Cakusaanguna wakabejekezya kuti Davida tanaakali kuzibikkila maanu pe zintu nzyobakali kuyandika. Mpoonya wakaleka kubelesya makani aabucenjezu, wakacigama buya lino ncaakali kuyanda. Cakulisumpula kapati Abisalomu wakati: “No cakali cibotu bwami nobwakali mumaanza aangu, elyo muntu woonse uuli amakani aakubeteka naakasika kulindime nondakakonzya kumubetekela cakululama.” Kunyina naakasaya Abisalomu mukuyandisya kucita eeco ncaakali kuyanda. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Lino muntu naakaswena afwiifwi kuzoomukotamina, wakali kutandabika ijanza lyakwe akumujata akumumyonta. Mbubonya obo Abisalomu mbwaakali kucitila boonse bantu ibakasika kumwami kuzoobetekwa.” Ino ncinzi cakacitika? “Aboobo Abisalomu wakabba myoyo yabantu ba-Israyeli.”—2 Samuele 15:1-6.
11. Mbuti Abisalomu mbwaakasola kwaatula Davida acuuno cakwe cabwami?
11 Abisalomu wakakanzide kwaatula wisi acuuno cabwami. Imyaka iili yosanwe musyule, wakajaya munyina imwaanaa Davida musankwa wakusaanguna wazina lya Amoni, kulibonya kuti wakacita obo kaliya nkoto akaambo kakujatwa kwa Tama imucizi wakwe. (2 Samuele 13:28, 29) Aboobo, neciba ciindi eco kulangilwa kuti Abisalomu wakali kukulombozya kale kuba mwami, kayeeya kuti ikujayigwa kwa Amoni yakali nenzila yeelede yakugusya kuzundana. * Nokuba boobo, naakayanda kubweza ntaamo, Abisalomu tanaakasaya pe kucita boobo. Ibweendelezi bwakwe bwakaduma munyika eyo yoonse.—2 Samuele 15:10.
12. Amupandulule kulisumpula kwa Abisalomu mbokwakasololela kukuusigwa nsoni.
12 Kwaciindi cili mbocibede, Abisalomu wakazwidilila, mbwaanga “kuzangila kwakakomena, nkaambo bantu Abisalomu mbaakali abo bakali kuya buvula.” Mukuya kwaciindi, Mwami Davida wakasinikizigwa kutija kutegwa atajaigwi. (2 Samuele 15:12-17) Pele tiilyakalampa pe, bulelo bwa Abisalomu bwakakosolwa eelyo naakajaigwaa Joabu, akuwaalwa mucilindi alimwi akulundikwa mabwe. Amuyeeye buyo—imwaalumi oyu sikuyandisya kuba mwami kunyina anaakazikkwa kabotu naakafwa! * Mmasimpe, ikulisumpula kwa Abisalomu kwakamusololela kukuusigwa nsoni.—2 Samuele 18:9-17.
Mutabi Amizeezo Mibyaabi Yakuyandisya Cuuno
13. Mbuti muuya wakuyandisya kubaa cuuno mbounga waba mumoyo wa Munakristo?
13 Ikusumpuka kwa Abisalomu kukubaa nguzu zyabweendelezi alimwi akuwa kwakwe ikwakatobela nciiyo ceelede kutucenjezya. Munyika yasunu iizwide zintu zibyaabi, ibantu banji balabalumbaizya kapati ibalupati-pati kumilimo, ikutegwa bayandwe pele kabajisi buyo mbaakani yakubaa coolwe cimwi naa kusumpulwaa milimo. Alimwi aabo ibalumbaizya boobo kumwi balakonzya kabaamba makani aakulisumpula kuli baabo ibabatobela, kabalangila kujana bulemu alimwi akulumbaizigwa. Ikuti naa tiitwacenjela, iciimo cakulombozya kuli boobu cilakonzya kunjila mumoyo wesu. Kulangilwa kuti eco ncecakacitika akati kabamwi mumwaanda wamyaka wakusaanguna icakapa kuti baapostolo bape kulaya kwakusinsa kwakukazya bantu bali boobo.—Ba-Galatiya 4:17; 3 Johane 9, 10.
14. Nkaambo nzi ncotweelede kweeleba muuya wakuyandisya kupegwa bulemu, imuuya wakulisumpula?
14 Jehova tabayandi pe mumbunga yakwe ibantu balisumpula ibasoleka ‘kulilemezya.’ (Tusimpi 25:27) Ncobeni Ibbaibbele licenjezya kuti: “Jehova [uyookosola] milomo myuubauba, alulimi lwamba majwi aakulisumpula.” (Intembauzyo 12:3) Abisalomu wakajisi milomo myuuba-uba. Wakaambaula cakulitukumuna kuli baabo mbaakali kuyanda kuti bamulemeke—wakacita oobo kasoleka kujana cuuno cabweendeelezi ncaakali kulombozya. Mukwiimpana, tulilongezyedwe kapati kaka kuba akati kabukwesu ibutobela lulayo lwa Paulo lwakuti: “Mutaciti cintu niciba comwe cabbivwe nanka cakulisumpula, pele umwi aumwi akati kanu alibombye mumoyo, akuyeeya kuti mweenzuma mubotu kwiinda ndime.”—Ba-Filipi 2:3.
Saulo—Imwami Wiintide
15. Mbuti cimwi ciindi Saulo mbwaakatondezya kuti mmuntu uulibombya?
15 Cimwi ciindi Saulo iwakazooba mwami wa Israyeli kumbele wakali muntu uulibombya. Mucikozyanyo, amulange-lange cakacitika naakacili mwana-mwana. Imusinsimi wa Leza Samuele naakamulumbaizya, cakulibombya Saulo wakaingula kuti: “Sa ime nsili mu-Benjamini, musyobo muniini kwiinda misyobo yoonse yaba-Israyeli? Amukowa wabatata [sa] teensi muniini kwiinda mikowa yoonse yaba-Benjamini? Ino nkaambonzi wandaambila ijwi lili boobu.”—1 Samuele 9:21.
16. Muunzila nzi Saulo mwaakatondezya kuti wakaliintide?
16 Pele kumbele, ikulibombya kwa Saulo kwakamana. Naakali kulwana aba Filisti, wakatijila ku Giligala ooko nkwaakeelede kulindilila Samuele kuti aboole azookombelezye Leza azituuzyo. Eelyo Samuele naatakaboola aciindi cakabikkidwe, cakulisumpula Saulo wakatuula cipaizyo lwakwe mwini. Mbwaakamanina buyo, Samuele wakasika. Samuele wakabuzya kuti: “Ino ncinzi ncowacita?” Saulo wakaingula kuti: “Nkaambo ndakabona kuti bantu bandimwaika, ayebo teewasika kuciindi ceelede, . . . nkikaako nkindakalisinikizya kutuula cituuzyo.”—1 Samuele 13:8-12.
17. (a) Ino mbuti lutaanzi mbokunga kwalibonya kuti micito ya Saulo yakali buyo kabotu? (b) Nkaambo nzi Jehova ncaakasinsa Saulo akaambo kakwiintila kucita zintu kwakwe?
17 Kumatalikilo, imicito ya Saulo ilakonzya kulibonya mbuli kuti ili buyo kabotu. Kayi, bantu ba Leza bakali “amafwabi,” ‘kababindaanizidwe,’ alimwi bakali kukankama akaambo kakuzyingwa nkobakalaankuko. (1 Samuele 13:6, 7) Masimpe, takuli kulubizya pe ikujana inzila imwi yakucita zintu nokwayandika kucita boobo. * Pele kamuyeeya kuti Jehova ulicizi cili mumyoyo alimwi ulacizyiba cini ncotuyanda. (1 Samuele 16:7) Aboobo kulangilwa kuti kuli zintu zimwi nzyaakabona kujatikizya Saulo izitaambwi cakaanzambwene mucibalo camu Bbaibbele. Mucikozyanyo, ambweni Jehova wakabona kuti ikwiintila kwa Saulo kwakakulwaizigwaa kuliyanda. Ambweni Saulo wakacimwa kapati kuti walo iwakali mwami wa Israyeli inga watalika kulindila muntu ngwaakali kubona kuti wakali musinsimi buyo imudaala alimwi iwakalaa cilengwa cakucedwa kucita zintu! Nokuba boobo, Saulo wakayeeya kuti ikucedwa kwa Samuele nkokwakamupa kuti alicitile zintu mwini alimwi akusotoka malailile aasalede ngaakapedwe kuti atobele. Ino ncinzi cakacitika? Samuele tanaakamulumbaizya Saulo kukulicitila zintu oko. Muciindi caboobo, wakamusinsa Saulo kaamba kuti: “Bwami bwako tabukonzyi kwiimikwa pe. . . . Nkaambo kakuti uwe teewacita mbuli mbwaakalailila Jehova.” (1 Samuele 13:13, 14) Aalo awa ikulisumpula kwakasololela kukuusigwa nsoni.
Amukweelebe Kwiintila
18, 19. (a) Amupandulule kwiintila mbokunga kwapa kuti mubelesi wa Leza wamazubaano acite zintu cakulisumpula. (b) Ncinzi ncotweelede kuyeeya lyoonse kujatikizya bweendelezi bwambungano ya Bunakristo?
18 Icibalo caamba kulisumpula kwa Saulo mukucita zintu cakalembwa mu Jwi lya Leza ikutegwa tugwasigwe ancico. (1 Ba-Korinto 10:11) Ncuuba-uba kapati kunyemezyegwa akaambo kazintu zimwi nzyobatucitila ibakwesu akaambo kakutalondoka. Mbubwenya mbuli Saulo, tulakonzya kwiintila kucita cintu cimwi, katuyeeya kuti ikuti naa zintu zyeelede kweendelezyegwa kabotu, tweelede kuzicita ndiswe. Mucikozyanyo, atwaambe kuti imukwesu umwi ulazwidilila kapati mumilimo imwi yamumbunga. Tamuki pe alimwi lyoonse ulaatobela malailile aamumbungano alimwi ulicizyi kukanana akuyiisya kabotu. Mpoonya wabona kuti bamwi tabasiki pe aazyeelelo nzyajisi zibotu walo alimwi tabaciti zintu mbuli mbwayanda kuti zicitwe walo. Sena eci ceelede kumupa kuti atalike kucita zintu cakwiintila? Sena weelede kubatongauka ibanyina, ambweni katondezya kuti nokwatali kusoleka kwakwe naanga kunyina zyakali kunga zinoocitidwe alimwi akuti imbungano tiikonzyi kuyaambele? Kucita boobo inga kwaba kulisumpula!
19 Mubwini, ncinzi cini cikamantanya mbungano ya Banakristo? Sena nkweendelezya zintu munzila ili kabotu? Sena nkucizyiba kucita zintu? Naa nkuvwula kwaluzibo ndwajisi muntu? Ee, izintu ezi zilagwasya ikutegwa zintu zyeende kabotu mumbungano. (1 Ba-Korinto 14:40; Ba-Filipi 3:16; 2 Petro 3:18) Nokuba boobo, Jesu wakati cipati cakali kuyoozibya basikumutobela nduyando. (Johane 13:35) Nkakaambo kaako ibaalu babikkila maanu, nokuba kuti beendelezya zintu munzila yeelede balizyi kuti imbungano tabuli busena bwamakwebo pe imuyandika bweendelezi bwakuyumina kumilawo iilembedwe; muciindi caboobo, ipangwaa butanga buyandika kulanganya munzila yaluyando. (Isaya 32:1, 2; 40:11) Ikukaka njiisyo ezi cakulisumpula kanjikanji kuletela kuzwangana. Mukwiimpana, ibweendelezi bwabunaleza buletela luumuno.—1 Ba-Korinto 14:33; Ba-Galatiya 6:16.
20. Ncinzi ciyoolangwa-langwa mucibalo citobela?
20 Izibalo zyamu Bbaibbele zijatikizya Kora, Abisalomu alimwi a Saulo zilatondezya cakusalazya kuti ikulisumpula kusololela kukuusigwa nsoni mbubwenya mbuli mbokwaambwa ku Tusimpi 11:2. Pele ikapango kamu Bbaibbele nkoonaako kayungizya kuti: “Babombumyoyo mbebajisi busongo.” Ino kulibombya ninzi? Nzikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele izinga zyagwasya kumunikila bube oobu alimwi ino inga twakutondezya buti kulibombya sunu? Imibuzyo eyi ilalangwa-langwa mucibalo citobela.
Bupanduluzi buyungizidwe
^ munc. 4 Mbwaanga Rubeni ngomwana wa Jakobo mutaanzi, aabo ibaluzubo lwakwe ibakeenwaa Kora kuti bazange balakonzya kuti bakabijilwa kapati kuti Musa—iwaluzubo lwa Levi—nguwakajisi nguzu zyakubeendelezya.
^ munc. 11 Imwana wa Davida wabili musankwa wazina lya Kileabu kunyinaambi mpaambwa kunze lyaciindi naakazyalwa. Ambweni wakafwa Abisalomu katanazanga.
^ munc. 12 Kuciindi ca Bbaibbele ikuzikka mutumba wamuntu mucuumbwe cakali cintu cilemekwa kapati. Aboobo ikutazikkilwa limwi buya cakali cintu camasampu kapati alimwi kanjikanji kwakali kutondezya kutakkomaninwaa Leza.—Jeremiya 25:32, 33.
^ munc. 17 Mucikozyanyo, Pinehasi wakabweza ntaamu cakufwambaana kulesya lunyonyooko lwakajaya makumi-makumi aazyuulu aabana Israyeli alimwi Davida wakakulwaizya baalumi bakwe ibakafwide nzala kulya zinkwa zisalazidwe zyacituuzyo “muŋanda ya-Leza.” Kunyina akati kazeezi zyakacitwa catakakkomaninwaa Leza akwaambwa kuti nkulisumpula.—Matayo 12:2-4; Myeelwe 25:7-9; 1 Samuele 21:1-6.
Sena Mulayeeya?
• Ino ikamikami naa kulisumpula caamba nzi?
• Mbuti ibbivwe mbolyakapa kuti Kora alipe kamikami?
• Ncinzi ncotwiiya mucibalo caamba Abisalomu kujatikizya kuyandisya cuuno cabulemu?
• Mbuti mbotunga tweeleba muuya wakwiintila ngwaakatondezya Saulo?
[Mibuzyo yaciiyo]
[Cifwanikiso icili apeeji 24]
Saulo wakaintila, aboobo wakacita zintu cakulisumpula