Skip to content

Skip to table of contents

Nkaambo nzi Ncobutalemekwi—Bweendelezi?

Nkaambo nzi Ncobutalemekwi—Bweendelezi?

Nkaambo nzi Ncobutalemekwi—Bweendelezi?

“Ikukazya bweendelezi bubikkidwe mbuli bwabukombi abwabulelo, bwabukkale abwamapolitikisi buli dumide munyika yoonse mazubaano. Pele bumwi buzuba ziyootegwa nzintu zyakalaampuwo mumyaka iili kkumi yainda.”

IMYAKA minji yainda kuzwa muma 1960, nkokuti ikkumi lyamyaka lyaambwaa syaabusongo sitwaambo twansiku Hannah Arendt. Mazubaano, micito yakutalemeka bweendelezi ili mukwiindila buya.

Mucikozyanyo, mulipooti yakalembwa ino-ino mumuteende uutegwa The Times iwakucisi ca London wakati: “Ibazyali bamwi tababuzumini bweendelezi bwabamayi bucitwa kubana babo, ikuti naa mwiiyi wasola kulaya mwanaabo, balo balatongooka.” Icicitika lyoonse ncakuti, ikuti naa mwiiyi wasubula bana babo kucikolo, ibazyali balaunka kucikolo oko, kutali kuyakubanyemena buyo bamayi pe, pele kuyakubalwana buya.

Imwiiminizi wa Kabunga Kabamayi Bapati (National Association of Head Teachers) kaku Britain wakaamba kuti: “Ibuleya bwaamba kuti ‘ndilijisi nguzu’ muciindi cakuti baambe kuti ‘ndilijisi mikuli.’” Kunze lyakwaalilwa kulaya bana babo kuti kabalemeka bweendelezi, ibazyali bamwi kunyina anobasoleka kululamika bana babo—alimwi balabakasya bamwi kuti kabacita obo. Imulembi Margarette Driscoll wakalemba kuti, ciindi bana nobalilila “lwaanguluko” ndobajisi, balazumizigwa kukaka bweendelezi bwabazyali alimwi abwabamayi, aboobo citobela cilizibidwe kabotu—“izyalani litalemeki bweendelezi alimwi lijisi buyo luzibo lusyoonto kujatikizya zintu zibi azibotu.”

Mucibalo cakuti “Izyalani Lisweekede” imagazini iitegwa Time yakaamba mbuli bakubusi baku Russia mbubasweekede kwiinda mukutobela majwi amwiimbi wanyimbo zya rap walo wakaamba kuti: “Mbuti imuntu wakazyalilwa munyika ino iitakwe zintu ziyakomoonga alimwi itakwe bululami mbwakonzya kubaa lusyomo mumunzi abantu?” Haazibwene mubukkale bwabantu Mikhail Topalov wakalemba kuti: “Aaba bana tabali bafwubafwuba pe. Balibonena bazyali babo kabeenwaa mfwulumende alimwi balibonena bazyali babo kabanyonyookelwa mali abo ngobayobwede akutandwa milimo. Sena inga twalangila kuti balo babulemeke bweendelezi?”

Pele inga kwaba kulubizya ikwaamba kuti ikutasyoma bweendelezi kulibonya buyo muzyalani lyabakubusi. Mazubaano, ibantu boonse tababusyomi bweendelezi boonse alimwi mane balabunyansya. Sena eeci caamba kuti kunyina bweendelezi bukonzya kusyomwa? Ikuti naa bwacitwa munzila ili kabotu, ibweendelezi ibupandululwa kuti “ninguzu zyakululamika, zyakubeteka naa kukasya micito yabamwi” bulakonzya kubotya zintu. Bulakonzya kugwasya kuli umwi aumwi alimwi abantu boonse bakkala antoomwe. Cibalo citobela cilaalanga-langa makani aaya mbwaakonzya kuba boobo.