Skip to content

Skip to table of contents

Banakristo Balakukkomanina Kubeleka

Banakristo Balakukkomanina Kubeleka

Banakristo Balakukkomanina Kubeleka

“Kupa kuli coolwe kwiinda kupegwa.”—INCITO 20:35.

1. Nciimo nzi cibyaabi cidumide sunu, alimwi ino nkaambo nzi ncocili cibyaabi?

KUMAMANINO aamakumi aamyaka aakuma 1900, ikaambyo kakuti “ŋombe ntaanzi njiinywa meenda mabotu” kakali kumvwugwa lyoonse. Ikaambyo aka kaamba cilengwa cijatikizya kuliyanda alimwi abulyatu cakutalanganya bamwi. Masimpe, nomuba mumwaka uuno wa 2000 ikaambyo aka kacizumanana kubeleka. Ino nziindi zyongaye nzyomwamvwa mubuzyo wakuti, “Cilaampindu nzi kulindime?” naa, “Ino eco ciyoondigwasya nzi?” Iciimo cakuliyanda cili boobo tacileteli lukkomano pe. Cikazyanya buya anjiisyo njaakaamba Jesu yakuti: “Kupa kuli coolwe kwiinda kupegwa.”—Incito 20:35.

2. Mbuti mbokali kamasimpe kaambo kakuti ikupa kuletela lukkomano?

2 Sena nkamasimpe kaambo kakuti ikupa kuletela lukkomano lunji kwiinda kutambula? Inzya. Amuyeeye buyo Jehova Leza. “[Nka]kasensa kabuumi.” (Intembauzyo 36:9) Ulatwaabila zyoonse nzyotuyanda ikutegwa tukkomane akuzwidilila. Ncobeni, kulinguwe Nkokuzwa “zipego zibotu zyoonse azyoolwe zyoonse zilondokede.” (Jakobo 1:17) Jehova, “Leza-uuli acoolwe” ulapa lyoonse. (1 Timoteo 1:11) Ulabayanda kapati bantunsi, ncabapeda zintu zinji. (Johane 3:16) Alimwi amuyeeye bantu boonse. Ikuti kamuli bazyali, mulikuzyi kulyaaba kucitwa alimwi akupa ikujatikizidwe mukukomezya mwana. Alimwi kwamyaka minji imwana kunyina nakuteelela ikulyaaba nkomucita pe. Walo inga uzibona buyo kuti nzyezintu nzyayelede kucitilwa. Nokuba boobo, cilamukkomanisya ikubona kuti mwana wanu uli mukukomena akaambo kakuti mulamupa zintu camoyo woonse. Nkaambo nzi? Nkaambo mulamuyanda.

3. Nkaambo nzi ncociletela lukkomano ikubelekela Jehova alimwi abasyomima?

3 Munzila iikozyenye, ibukombi bwakasimpe bulazyibwaa kupa kwaluyando. Mbwaanga tulamuyanda Jehova alimwi abakombima, ncintu cikkomanisya kapati ikubabelekela, ikulyaaba kuli mbabo. (Matayo 22:37-39) Boonse aabo ibakomba kabajisi makanze aakulikkomanisya beni bajisi buyo lukkomano lusyoonto kapati. Pele aabo ibabeleka cakulyaaba, ibabikkila maanu kapati kuli zeezyo nzyobakonzya kupa bamwi muciindi cakubikkila maanu kuli zeezyo nzyobeelede kutambula, mmasimpe balikkomene kapati. Ibwini bwakaambo aka bulabonwa kwiinda mukulanga-langa mabala aamu Bbaibbele amwi aaswaangene abukombi bwesu mbwaabelesyegwa mu Magwalo. Tulabandika mabala otatwe mucibalo eci alimwi acitobela.

Mulimo wa Jesu Wabuleya

4. Ino “mulimo wabuleya” ujatikizya nzi mu Kristendomu?

4 Mumwaambo mutaanzi wa Cigiliki, ibbala limwi liyandika kapati iliswaangene abukombi ndibbala lyakuti lei·tour·giʹa lyalo mubusanduluzi bwa New World Translation ilyaamba “mulimo wabuleya.” Mu Kristendomu, ibbala ndilyona eli lijisi bbala limbi lyakuti liturgy mu Cingisi, elo lyalo lyaamba zilengwa zyabukombi bwabuleya. * Nokuba boobo, izilengwa zidumide zyabukombi bwabuleya mu Kristendomu tazili milimo yabuleya iigwasya ncobeni pe.

5, 6. (a) Mmulimo nzi wabuleya wakali kucitwa mu Israyeli, alimwi ino nimpindu nzi zyakajanwa? (b) Mmulimo nzi mupati kapati wakaba mucibaka cawooyo wakali kucitwa mu Israyeli, alimwi ino nkaambo nzi?

5 Imwaapostolo Paulo wakabelesya bbala lya Cigiliki likozyenye a lei·tour·giʹa naakali kwaamba bapaizi bamu Israyeli. Wakati: “Mupaizi woonse ulaima mukukomba mazuba oonse, ulapaila zipaizyo [iceelene a lei·tour·giʹa] nzizyonya ezyo tunjitunji.” (Ba-Hebrayo 10:11) Bapaizi bana Levi bakabeleka mulimo wabuleya uuyandika kapati mu Israyeli. Bakayiisya bantu Mulawo wa Leza alimwi bakatuula zipaizyo izyakuvwumba zibi zyabantu. (2 Makani 15:3; Malaki 2:7) Ibapaizi alimwi abantu nobakatobela Mulawo wa Jehova, icisi coonse cakalikkomene.—Deuteronomo 16:15.

6 Ikubeleka mulimo wabuleya mubweendelezi bwa Mulawo cakali coolwe cipati kapati kubapaizi bana Israyeli, pele mulimo wabo wakanyina mpindu icisi ca Israyeli nocakakakwa akaambo kakutasyomeka. (Matayo 21:43) Jehova wakacita bubambe bwacintu ciindaawo—imulimo wabuleya wakacitwaa Jesu, Mupaizi Mupati kwiinda boonse. Kujatikizya nguwe tubala kuti: “Walo ulakalilila lyoonse, aboobo tajisi muntu uunga ulakala mucibaka cabupaizi bwakwe. Nkaambo kaako, walo uli anguzu zitamani zyakubafutula abo abaswena kuli-Leza kujanza lyakwe, nkaambo lyoonse buyo mpali, ulabakombelezya.”—Ba-Hebrayo 7:24, 25.

7. Nkaambo nzi mulimo wa Jesu wabuleya ncouletela mpindu zitakonzyi kukozyanisigwa aumbi?

7 Jesu ulazumanana kali mupaizi kukabe kutamani kakunyina uumunjilila mucibaka. Aboobo walo alikke nguukonzya kubafwutwida limwi bantu. Ulaucita mulimo oyo wabuleya uutakonzyi kweezyanisigwa aumbi mutempele lyacikozyanyo ikutali mulileelyo liyakidwe aabantu, pele mububambe bwa Jehova bupati bwakukombela ibwakatalika mu 29 C.E. Lino Jesu ubelekela mu Busena Busalalisya bwatempele elyo, nkokuti kujulu. Ngonguwe “uubeleka mulimo [lei·tour·gosʹ] uusalala wakucikombelo cinicini. Eco cikombelo cakayakwa a-Jehova, teecakayakwa kumaanza aabantu pe.” (Ba-Hebrayo 8:2; 9:11, 12) Nokuba kuti Jesu ujisi cuuno cisumpukide kapati, “u[ci]beleka mulimo.” Ubelesya nguzu zyakwe zinji mukupa, ikutali mukunyanzya pe. Alimwi ikupa kuli boobo kulamukkomanisya. Ncibeela “[ca]lukondo ndwaakabikilwa kunembo” alimwi ilwakamuyumya mumapenzi oonse aamubukkale bwakwe bwaanyika.—Ba-Hebrayo 12:2.

8. Mbuti Jesu mbwaakacita mulimo wabuleya wakabikkwa mucibaka cacizuminano ca Mulawo?

8 Kuli lubazu lumbi lwamulimo wa Jesu wabuleya. Paulo wakalemba kuti: “Mulimo ngwaajana Kristo ngomulimo mupati winiwini, nkaambo ngowaba sikwiimaakati wa-Mulongo uuinda kubota, uwakalengwa azisyomezyo ziinda kubota.” (Ba-Hebrayo 8:6) Musa ngowakali sikwiimaakati mumulongo aakayeeme cilongwe cabana Israyeli a Jehova. (Kulonga 19:4, 5) Jesu wakali sikwiimaakati wacizuminano cipya, icakapa kuti kuzyalwe cisi cipya, “ba-Israyeli ba-Leza,” icibambwaa Banakristo bananikidwe amuuya kuzwa muzisi zinji. (Ba-Galatiya 6:16; Ba-Hebrayo 8:8, 13; Ciyubunuzyo 5:9, 10) Wakali mubotu kaka mulimo oyo wabuleya! Tulikkomene kapati kaka kumuzyiba kabotu Jesu, mubelesi wabuleya oomo motukonzya kwiinda kutegwa tukombe Jehova munzila njayanda!—Johane 14:6.

Banakristo Abalo Balacita Mulimo Wabuleya

9, 10. Ino mmilimo nzi yabuleya yiindene-indene iicitwaa Banakristo?

9 Kunyina muntunsi uucita mulimo wabuleya uusumpukide mbuli wooyo wakacitwaa Jesu. Pele Banakristo bananike nobatambula bulumbu bwabo bwabuumi bwakujulu, balabeleka antoomwe a Jesu alimwi balatola lubazu mumulimo wakwe wabuleya kabali bami abapaizi bakujulu. (Ciyubunuzyo 20:6; 22:1-5) Pele, abalo Banakristo bali anyika balacita mulimo wabuleya alimwi balaukkomanina kapati. Mucikozyanyo, nokwakanjila nzala mu Palesitaini, imwaapostolo Paulo wakabwezelezya kusanga kwabakwesu baku Europe kutegwa bagwasilizye kumanizya penzi lyakajisi Banakristo iba Juda mu Judaya. Oyo wakali mulimo wabuleya. (Ba-Roma 15:27; 2 Ba-Korinto 9:12) Sunu, Banakristo balakkomana kubeleka mulimo uukozyenye awooyo, ikupa banyina bakumuuya lugwasyo cakufwambaana nobali mumapenzi, muntenda ziletwaa zilengwaleza naa imapenzi aambi.—Tusimpi 14:21.

10 Alimwi Paulo wakaamba mulimo wabuleya uumbi naakalemba kuti: “Nikuba kuti buumi bwangu bwatililwa acipaizyo calusyomo lwanu ncimutuulila Leza, nzookondwa akusekelezyanya anywe.” (Ba-Filipi 2:17) Ikubeleka canguzu Paulo nkwaakabelekela bana Filipi, wakali mulimo wabuleya ngwaakacita caluyando alimwi cabunkutwe. Imulimo uuli mbuli bwawooyo ulabelekwa asunu, ikapati a Banakristo bananike ibabeleka kabali “muzike musyomesi uucenjede,” ibapa cakulya cakumuuya aciindi ceelede. (Matayo 24:45-47) Kunze lyaboobo, kabali kakamu, aba baambwa kuti “[m]bapaizi basalala,” ibakapegwa mukuli ‘wakutuula zipaizyo zyamuuya zitambulika kuli-Leza kwiinda muli-Jesu Kristo’ alimwi ‘akutondezya milimo iitembaulika yayooyo wakabaita kuzwa mumudima akubanjizya mumumuni wakwe uugambya.’ (1 Petro 2:5, 9) Mbubwenya mbuli Paulo, balakondwa kucita milimo eyo ‘mbobalitilila’ mukuzuzikizya mikuli yabo. Alimwi ibeenzinyina iba “mbelele zimwi” balasangana ambabo alimwi akubagwasya mumulimo wakwaambila banamaleya kujatikizya Jehova alimwi amakanzaakwe. * (Johane 10:16; Matayo 24:14) Taulikomeneni akukkomanisya kaka mulimo oyo wabuleya!—Intembauzyo 107:21, 22.

Amubeleke Mulimo Uusetekene

11. Mbuti musinsimi mukaintu Ana mbwaakasiya cikozyanyo cibotu ku Banakristo boonse?

11 Ibbala lya Cigiliki limbi liswaangene aabukombi bwesu ndyakuti la·treiʹa lisandululwa kuti “mulimo uusetekene” mu Bbaibbele lya New World Translation. Mulimo uusetekene uliswaangene kapati azintu zicitwa zyabukombi. Mucikozyanyo, mukamufwu alimwi musinsimi mukaintu wamyaka yakuzyalwa iili 84 wazina lya Ana waambwa kuti “taakali kuzwa muntempele, wakali kukomba [bbala lya Cigiliki likozyenye a la·treiʹa] isikati amasiku, kuliimya kulya akukumbila.” (Luka 2:36, 37) Ana wakali kukomba Jehova lyoonse. Ncikozyanyo cibotu kulindiswe toonse—bakubusi abapati, baalumi abanakazi. Mbubwenya Ana mbwaakali munkutwe kukupaila kuli Jehova alimwi akumukomba lyoonse kutempele, mulimo wesu uusetekene ulabikkilizyaa kupaila alimwi akujanika kumiswaangano.—Ba-Roma 12:12; Ba-Hebrayo 10:24, 25.

12. Ncibeela nzi cipati camulimo wesu uusetekene, alimwi ino mbuti awalo oyu mbouli mulimo wabuleya?

12 Imwaapostolo Paulo wakaamba cibeela cipati camulimo wesu uusetekene naakalemba kuti: “Kamboni wangu ngu-Leza, nguwenya ngwemanina milimo amuuya wangu mu-Makani Mabotu aa-Mwanaakwe, kuti ndamwiibaluka lyoonse cakutaleka munkombyo zyangu.” (Ba-Roma 1:9) Inzya, ikukambaukwa kwamakani mabotu tauli buyo mulimo wabuleya kuli baabo bauteelela pele nenzila yakukomba Jehova Leza. Kunyina makani naa twajana muntu waakkomanina makani aya naa pe, imulimo wakukambauka mmulimo uusetekene uucitilwa Jehova. Ikusoleka kwesu mukwaambila bambi zyabube bubotu bwa Taateesu wakujulu siluyando alimwi amakanzaakwe aagwasya kapati, mmasimpe kutuletela lukkomano lunji.—Intembauzyo 71:23.

Nkuukuli Nkotucitila Mulimo Uusetekene?

13. Ino aabo ibabeleka mulimo uusetekene mulubuwa lwamukati lwatempele lya Jehova lyakumuuya bajisi bulangizi nzi, alimwi ino mbaani ibakkomana antoomwe ambabo?

13 Ku Banakristo bananike, Paulo wakalemba kuti: “Buya mbot[uyoo]tambula Bwami butazungaaniziki, katulumba akumanina Leza milimo mibotu yakumubotezya, cakulemeka acakuyoowa.” (Ba-Hebrayo 12:28) Kabajisi bulangizi busyomeka bwakukona Bwami, ibananike tabazungaaniziki mulusyomo mbobakomba Mupatikampatila. Balikke mbabakonzya kubeleka mulimo uusetekene mucibeela Cisalala alimwi amulubuwa lwaanze lwatempele lya Jehova lyakumuuya, alimwi cakusinizya balangila kuyoobeleka antoomwe a Jesu mubusena Busalalisya, kujulu kwini. Ibeenzinyina baciinga cambelele zimwi balakondwa antoomwe ambabo mubulangizi bwabo butaliboteli.—Ba-Hebrayo 6:19, 20; 10:19-22.

14. Ino mbuti ibankamu mpati mbobagwasigwa kumulimo wa Jesu wabuleya?

14 Pele ino bambelele zimbi nkuli nkobabelekela mulimo wabo? Mbubwenya mwaapostolo Johane mbwaakabona mucilengaano, inkamu mpati yabaaba yalibonya kumazubaano aakumamanino alimwi “bakasanzya zikobela zyabo akuzitubya mubulowa bwa-Mwana[a]mbelele.” (Ciyubunuzyo 7:14) Eci caamba kuti, mbubwenya mbobali bakombinyinaa bananike, balasyoma mumulimo wa Jesu wabuleya, icituuzyo cabuumi bwakwe bwabuntunsi bulondokede mbwaakatuulila banamaleya. Ibambelele zimwi abalo balagwasigwaa mulimo wa Jesu wabuleya mukuti bali ‘mukujatisya cizuminano ca Jehova.’ (Isaya 56:6) Ee, tabali cibeela cacizuminano cipya pe, pele balacijatisya kwiinda mukutobela milawo iiswaangene anguwo alimwi akutobela bubambe boonse buzwa mulinguwo. Balayanzanaa Israyeli wa Leza, balidaa tafwule lyakumuuya lyomwe alimwi babelekelaamwi ambabo kabatembaula Leza kubuleya alimwi akutuula zipaizyo zyakumuuya izimukkomanisya.—Ba-Hebrayo 13:15.

15. Nkuukuli ibankamu mpati nkobabelekela mulimo uusetekene, alimwi ino kulongezyegwa oku kubakulwaizya kucita nzi?

15 Aboobo, ibankamu mpati balabonwa “baliimvwi kunembo lyacuuno cabwami akunembo lya-Mwana[a]mbelele, balisamide zikobela zituba.” Kunze lyaboobo, “bali kunembo lyacuuno ca-Leza, balamumanina milimo isikati amasiku muntempele yakwe, nkabela oyo uukede acuuno cabwami uyookala akati kabo.” (Ciyubunuzyo 7:9, 15) Mu Israyeli, basikusanduka bakali kukombela mulubuwa lwaanze lwatempele ya Solomoni. Munzila eyo njoonya, ibambelele zimwi bakomba Jehova mulubuwa lwaanze lwatempele yakwe yakumuuya. Ikubeleka nkobabelekela mulubuwa oolo kubapa lukkomano. (Intembauzyo 122:1) Neliba leelyo munanike wamamanino akati kabo aakutambula lukono lwakwe lwakujulu, bayoozumanana kubeleka mulimo uusetekene kuli Jehova kabali bantu bakwe.—Ciyubunuzyo 21:3.

Mulimo Uusetekene Uutakkomaninwi

16. Nkucenjezya nzi kupedwe kujatikizya mulimo uusetekene?

16 Kuciindi ca Israyeli wansiku, mulimo uusetekene wakeelede kubelekwa kweelanaa milawo ya Jehova. (Kulonga 30:9; Levitiko 10:1, 2) Ncimwi buyo asunu, kuli ziyandika kutobelwa ikutegwa mulimo wesu uusetekene kaukkomaninwaa Jehova. Imwaapostolo Paulo ncaakalembela bana Kolose kuti: “Tatuleki abuniini kumukombela akumukumbilila kuti mukazuzigwe luzibo lwakuziba makanze aakwe mbwaabede, akuba abusongo bunji bwakumvwisya makani aamuuya, kuti mweende munzila iielede cakubotezya Mwami muziyanza zyoonse, muzyale micelo yamilimo mibotu yamisyobo yoonse akuya bukomena lyoonse mumakani aakuziba Leza.” (Ba-Kolose 1:9, 10) Tacili kulindiswe kulisalila nzila iiluzi yakukomba Leza. Iluzibo lwini-lwini lwa Magwalo, kumvwisisisya kwakumuuya alimwi abusongo bwabunaleza zilayandika. Ibuyo-buyo, zintu zinga zyacitika nzibyaabi kapati.

17. (a) Mbuti mulimo uusetekene mbowakasofwaazigwa kuciindi ca Musa? (b) Mbuti mulimo uusetekene mbounga wagamikwa nkouteelede mazubaano?

17 Amuyeeye bana Israyeli kuciindi ca Musa. Tubala kuti: “Leza wakabafutatila, wabasowa kuti bakombe makamu aakujulu.” (Incito 7:42) Ibana Israyeli abo bakalibonena maleele mapati ngaakabacitila Jehova mukubagwasya. Nokuba boobo, bakakomba baleza bambi nobakayeeya kuti eci cakali kunoobagwasya. Tiibakasyomeka pe, alimwi kusyomeka ncintu ciyandika kapati ikutegwa mulimo wesu uusetekene kaumukkomanisya Leza. (Intembauzyo 18:25) Ee, mbasyoonto bantu sunu ibanga baleka kukomba Jehova akutalika kukomba nyenyeezi naa mituni yaboombe bangolida, pele kuli kukomba mituni kumbi. Jesu wakacenjezya kujatikizya kubelekela “Lubono,” alimwi kulikumbuzya Paulo wakakwaamba kuti nkukomba mituni. (Matayo 6:24; Ba-Kolose 3:5) Saatani ulalisumpula kuti nguleza. (2 Ba-Korinto 4:4) Ikukomba mituni kuli boobo kulidumide kapati alimwi kuloongelezya. Mucikozyanyo, amweezeezye muntu uulyaamba kuti utobela Jesu pele imbaakani yakwe yini mubuumi njakuti avwube naa kulisyoma mwini amumizeezo yakwe. Ino nguni mwini ngwabelekela? Ino wiindene buti aba Juda bakuciindi ca Isaya ibakakonka muzina lya Jehova pele ibakalumbaizya mituni kumilimo yakwe mipati.—Isaya 48:1, 5.

18. Mbuti mulimo uusetekene mbowakatamininwa kuti ulacitwa ikaindi alimwi asunu pele munzila iitaluzi?

18 Awalo Jesu wakacenjezya kuti: “Ciindi ciyoosika kuti oyo uuti kamujaye uyoocita anga, Ndamanina Leza mulimo.” (Johane 16:2) Saulo, kumbele iwakazikuba mwaapostolo Paulo cakutadooneka wakali kuyeeya kuti wakali kubelekela Leza ‘naakazumizya kujaigwa kwa Stefano’ aleelyo ‘naakacifwundilide kupenzya akujaya basikwiiya ba-Mwami.’ (Incito 8:1; 9:1) Mazubaano, basikusungilizya mazwanga aamumisyobo alimwi acijayejaye abalo baamba kuti bakomba Leza. Mbanji ibalyaamba kuti bakomba Leza, pele bukombi bwabo mubwini bugamikidwe kuli baleza bakulwanina cisi, musyobo, buvwubi, lwabo beni naa baleza bambi.

19. (a) Ino tuubona buti mulimo wesu uusetekene? (b) Mmulimo uusetekene uuli buti uunga watuletela lukkomano?

19 Jesu wakati: “Nguwe Jehova Leza wako ngoelede kukomba, Nguwenya alike ngoelede kumanina milimo.” (Matayo 4:10) Wakali kwaambila Saatani, pele cilayandika kapati kaka kuti toonse twaatobele majwi aakwe! Ikubelekela Mwami Wakoonse-koonse ncoolwe cipati kapati. Alimwi ino ncinzi cinga caambwa kujatikizya kubeleka mulimo wabuleya uuswaangene abukombi bwesu? Ikucita ceeci katubelekela beenzuma mmulimo uutuletela lukkomano kapati. (Intembauzyo 41:1, 2; 59:16) Nokuba boobo, imulimo uuli boobo uletela lukkomano lwini-lwini lilikke noucitwa camoyo woonse alimwi munzila yeelede. Ino mbaani ibakomba Leza munzila yeelede ncobeni? Ino mmulimo uusetekene wabani ngwakkomanina Jehova? Tulakonzya kwiingula mibuzyo iili boobu ikuti twalanga-langa bbala lyamu Bbaibbele lyatatu liswaangene abukombi bwesu. Eci tulacicita mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Zilengwa zyamu Kristendomu kanjikanji zijatikizya bukombi naa zilengwa zimwi mbuli zyakulya Mukamu mu Cikombelo caba Katolika.

^ munc. 10 Mubbuku lya Incito 13:2, kwaambwa kuti basinsimi abamayi mu Antiokeya bakali “kucita milimo” (kusandulula bbala lya Cigiliki lyeelene alyakuti lei·tour·giʹa) kuli Jehova. Cakutadooneka, ooku kucita milimo kwakali kubikkilizyaa kukambaukila buleya.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Mmulimo nzi wabuleya uuyandika kapati ngwaakacita Jesu?

• Mmulimo nzi wabuleya ngobacita Banakristo?

• Ino mulimo wa Banakristo uusetekene ncinzi, alimwi ino nkuli nkoucitilwa?

• Ncinzi ncotweelede kubaancico ikutegwa mulimo wesu uusetekene umukkomanisye Leza?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

Ibazyali balakukkomanina kapati kupa

[Zifwanikiso izili apeeji 10, 11]

Banakristo babeleka mulimo wabuleya eelyo nobagwasya bamwi alimwi anobaambilizya makani mabotu

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Tuyandika kubaa luzibo lwini-lwini akumvwisisya ikutegwa tusinizye kuti mulimo uusetekene ngotucita ulaukkomanina Leza